Heimskringla - 25.05.1932, Side 4

4 BLAÐSÍDA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG 25. MAÍ 1932.
Hcimakríngla
(Stofnuð 1886)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86 537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
Ráðsmaður TH. PETURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Manager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Vtanáskrift til ritstjórans:
BDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
“Heimskringla” is publíshed by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG 25. MAÍ 1932.
NEMENDASJÓÐUR.
1 íslenzku vikublöðunum síðustu, var
getið um'að stjórn Canada hefði veitt ís
landi allríflegan nemendasjóð, sem minn-
ingargjöf um 1000 ára afmæli Alþingis.
Erum vér þess fullvissir, að Vestur-íslend-
ingum er minningargjöf þessi mjög hug-
þekk, og að þeir eru kjörlandi sínu þakk-
látir fyrir vikið. Þeim rennur blóðið enn
svo til skyidunnar, eða þorra þeirra, að
þeir fagna því einlæglega, er ættjörðinni
hlotnast hagur einhver eða sæmd frá
öðrum þjóðum. En þeim er þetta enn
meira fagnaðarefni að þessu sinni, vegna
þess að í hlut á sú þjóðin, er þeir hafa
kosið sér að vera brot af, og unna sem
hver annar sannur þegn landsins.
Vestur-íslendingum gat því frá fleiri
en einu sjónarmiði, ekki á sama staðið
hver afdrif yrðu þessa máls, er hafið var
fyrir nærri þrem árum, um það, að Can-
ada sæmdi ísland minningargjöf. Var það
og oft í ijós látið, af þeim Vestur-íslend-
ingum, er 1000 ára afmælishátíð Alþingis
sóttu 1930, er vestur komu, að það hefði
þeim eitt þótt rniður, sem þegnum þessa
lands, að svo hefði virzt sem Canada væri
harla fáskiftið um fagnaðarhátíð þessa,
sem hlutfallslega fleiri þegnar hennar,
en nokkurs annars lands, sóttu þó og
glöddust hjartanlega af, þar eð það hefði
ekki borið fram á hátíðinni neina minn-
ingargjöf, sem aðrar þjóðir, sem varan-
lega vottaði ísienzku þjóðinni fagnaðar-
þátttöku Canada og aðdáun á hinum ó-
viðjafnanlega sögu- og menningar-við-
burði, stofnun fyrsta lýðræðis-þings í
heiminum.
En sem betur fer, hefir nú úr þessu
veríð bætt, svo Vestur-íslendingar mega
vel við una og vera þakklátir fyrir öllum
þeim, er þar hafa átt hlut að verki, svo
sem bæði fyrverandi og núverandi for-
sætisráðherrum Canada og fleirum, er
fréttin í síðustu biöðum af málinu nefnir
í því sambandi.
En jafnframt því virðist oss þó, að
Þjóðræknisfélagi Vestur-íslendinga og
heimfararnefnd þess beri sérstakt þakk-
læti fyrir hve farsællega og ánægjulega
ráðist hefir fram úr þessu máli. Þjóð-
ræknisfélagið hefir starfað uppihaldslaust
að framkvæmdum þess, hefir fundið bæði
þingmenn og stjórn iðulega að máli, auk
breíaskrifta og annara upplýsinga, sem
rauðsynlegt var að veita, til þess að mál-
inu yrði hrundið í ákjósanlegt horf. Og
með síðustu för fulltrúa þess, þeirra dr.
Kðgnvaldar Péturssonar og Árna fast-
eignasala Eggertssonar á fund forsætis-
ráðherra R. B. Bennett, var málið til end-
anlegra lykta leitt. Er oss til efs, að svo
væn komið, ef Þjóðræknisfélagið hefði
ekki beitt sér fyrir málið.
HVAÐ Á AD KALLA ÞAÐ?
“Þessi grein er áreiðanlega skrifuð af
presti," sagði maður við oss, sem var
að ijúka við að lesa ritstjórnargreinina í
síðasta Lögbergi, þar sem verið er að gera
kjósendum grein fyrir, hvernig á samein-
ingu Liberal og Brckenflokksins stendur.
“Og því þá það?” spurðum vér.
“Lestu, rnaður, lestu!” svaraði maður-
inn.
Já, vér gerðum það. Og vér urðum
þess vísari, að Brackenstjómin eigi að
vera hafin yfir alla flokkapólitík, og til-
boð hennar um samvinnu við aðra flokka
hafi af þeim göfugmannlegu hvötum ver-
ið sprottið, að hún líti svo á, að á þessum
tímum beri öllum flokkum að taka hönd-
um saman um bjargráð fylkisins.
Vér höfðum lesið eitthvað svipað þessu
áður í blaðinu Free Press, um það leyti,
sem því var lýst yfir, hvenær kosning-
arnar færu fram í þessu fylki. Það virðist
því sem þetta eigi að vera fyrsta sporið
sem liberalar og Brackenlýðurinn stígur
í kosningabardaganum, að sannfæra kjós-
endur um, að þessi bræðingsflokkur hafi
tii orðið af hreinum hvötum.
Þetta er glæný kenning hjá liberal
blöðunum. Hvenær hefir Lögberg lagt
flokksmálin á hilluna í fylkiskosningum
hér áður? Aldrei. Blöðum þessum er
meira að segja ofraun, að ljúka við þessar
greinar um þessa háfleygu hugsjón, án
þess, að ráðast þar fullum fetum á and-
stæðingaflokka sína, þjóðmegunarflokk-
inn og verkamannaflokkinn. Við fyrstu
sjálfsprófunina á einlægni þeirra í þessu
máli, gægist því úlfurinn undan sauðar-
gærunni.
Og það er ekkert annað en það, sem
kjósendur áttu von á. Hvernig geta nokk-
urn veginn sjáandi menn lagt annan skiin
ing í það, en að Bracken sé að beita
kosningaöngulinn með því, að bjóða lib-
erölum hverja ráðgjafastöðuna af ann-
ari, og meira að segja að lofa þeim þvi,
að fjöiga eða búa til nýjar ráðherrastöð-
ur fyrir þá, ef þeir vilji styðja sig í þess-
um kosningum. Hvernig sem bræðings-/
flokkurinn lítur á þetta, hefir almenning-
ur ávalt á það litið sem auðvirðilegustu
“verzlun’’ nokkurrar stjórnar; og það er
jafnvel nú þegar að verða að argasta
hneyksli í augum manna, ekki sízt eftir að
Campbell, leiðtogi liberala, sem ekki vildi
á öngulinn bíta hjá Bracken, hefir flett
skýlunni ofan af framferði Bracken-
stjórnarinnar í sambandi við þessa sam-
steypu flokkanna.
í orðabók Sigfúsar Blöndals er þessi
þýðing gefin á orðinu “bræðingur’’ í póli-
tískum skilningi: Nafn sem andstæðingar
gáfu samsteypuflokki, sem eitt sinn var
myndaður á Alþingi. Árangurinn af starfi
þessa samsteypuflokks, var lagauppkast,
er kallað var “grútur”!
Ætii að það megi ekki þessum nöfnum
nefna hvatirnar, og árangurinn væntanT
lega af Bracken-liberal samsteypunni í
Manitoba?
“HÁBORIN SKÖMM”.
Það er haft eftir verkamálaráðherra
Manitoba, Hon. W. R. Clubb, að hér í
fylkinu hefði verið hægt að koma 2000
einhleypum mönnum niður hjá bændum
í vinnu yfir mánuðina maí og júní, ef
sambandsstjórnin hefði viljað styðja
nokkuð að því. Og blaðið Free Press, er
fréttina grípur glóðvolga, segir skeyt-
ingarleysi sambandsstjórnarinnar í þessu
atvinnubóta-máli vera “háborna skömm”.
Hugmyndin, sem í þessu atvinnubóta-
áformi felst, er sú, að koma einhleypum
atvinnulausum mönnum fyrir hjá bænd-
um úti í sveitum, með því að greiða bónd
anum $5 á mánuði fyrir manninn, og hin-
um atvinnulausa aðra $5 á mánuði hverj-
um. Frá því í desember í haust og til
loka aprílmánaðar, var 1500 einhleypum
mönnum með þessu móti fundin atvinna,
ef atvinnu skyldi kalla, að vinna kaup-
laust og verða meira að segja að greiða
$10 á mánuði með sér. En sambands-
stjórnin hefir nú borið þenna kostnaö
fyllilega að sínu leyti sa-mt sem áður, og
ríflega það, eins og allan annan atvinnu-
leysiskostnað. En svar er ekki komið frá
sambandsstjórninni viðvíkjandi spurningu
um það frá Hon. W. R. Clubb, hvort
styrk þenna verði haldið áfram að veita
yfir sumarmánuðina, sem þó líklegast
verður haldið áfram, hvernig sem stjórnin
og fleiri kunna á það að líta.
En er það ekki heldur djúpt tekið í
árinni hjá blaðinu Free Press, eða Clubb,
hvort; heldur sem orðin á, að segja að
sambandsstjórnin hafi gert sér “háborna
skömm ’, með aðgerðaleysi sínu í styrk-
veitingum til atvinnulausra manna? Geta
þau með fullum rétti fleygt öðru eins
framan í skynbæra menn í þessu fylki,
án þess að blygðast sín og roðna fyrir
það?
Hver er sannleikurinn í þessu máli.
Allur styrkurinn, sem veittur hefir verið
til þess að bæta úr atvinnuleysinu í þessu
fylki, nemur 6 miljónum dala. Hefir sam-
bandsstjórnin yfirleitt greitt helming
hans. Hún hefir ekki veitt nema einn
þriðja, að vísu til verka, sem tilheyrðu
annaðhvort fylkinu eða bænum, en hún
hefir einnig sjálf haft störf með höndum,
sem jafna það upp. Af öllum þeim kostn-
aði, sem samfara hefir verið veitingu til
framfærslu eingöngu, eða án vinnu, hef-
ir sambandsstjórnin borið helminginn.
Það má því segja, að hún hafi yfirleitt
séð fyrir helmingi alls kostnaðar við at-
vinnuleysis fjárveitingar í Manitoba-
fylki.
Ennfremur á hiin upptökin að öllum
störfum, sem ráðist hefir verið í með
það fyrir augum, að efla atvinnu. Þetta
fylki hefir ekki að fyrra bragði hafist
handa á nokkuru starfi í þá átt. Það hefir
meira að segja hætt við að láta vinna
þau verk, er fylkisþingið ákvað ári áður
að veita fé til, ef ske kynni að hægt væri
með atvinnuleysið yfirvofandi að vopni,
aðr þröngva sambandsstjórnnni til að
greiða það fé fyrir sig! — Æði miklu
fremur, mættu bæði hr. Clubb og blað-
ið Free Press þetta “háborna skömm”
kalla, heldur en gerðir forsætisráðherra
Canada í atvinnuleysismálinu.
En með þessu er þó ekki alt sagt. Sam-
bandsstjórnin hefir lagt fram 3 miljónir
dala sjálf til atvinnubóta, eða helming
alls fjárins, sem í því skyni hefir verið
veitt. En hvað er með hinn helminginn?
Hefir Manitobáfylki lagt hann fram?
Það var meiningin, að það og bæimir
eða sveitirnar gerðu það. En hvað skeð-
ur? Sambandsstjórnin verður einnig að
lána Manitoba þann helminginn, sem það
og sveitirnar áttu að leggja fram til at-
vinnumálanna, en sjálft hefir fylkið ekki
lagt fram einn einasta eyri til atvinnu-
bóta ennþá! Það hefir fengið féð, sem
það og sveitirnar þurftu að leggja fram
að sínum hlut, alt frá sambandsstjórn-
,inni. Og þessa lánskuld alla færir Brack-
enstjórnin til skuldar á innstæðureikning
fylkisins, en ekki rekstursreikning árs-
ins, svo að þó tekjuhalli Brackenstjórn-
arinnar væri hroðalegur s.l. ár, og ár-
ferðinu og atvinnuleysinu sé um kent,
þá er sannleikurinn sá, að Manitobafylki
er ekki farið að eyða einum eyri ennþá
af árstekjum sínum til atvinnubóta, svo
tekjuhalli þess — svo gífurlegur sem
hann er — er ekki að minsta leyti því
að kenna. .Með því að færa lán þetta til
skuldar á innstæðureikning fylkisins, þarf
heldur ekki að óttast, að Brackenstjórn-
in greiði það nokkurntíma. Það verður
framtíðinni falið. Það mesta sem á kom-
andi ári er hugsanlegt að af skuld þessari
verði borgað, eru vextir. En verði Brack-
enstjómin áfram við völd, er þess ekki
einu sinni að vænta, því að hún myndi
heldur taka nýtt lán til þess að greiða þá
vexti, heldur en að takmarka kostnaðinn
við stjórnarreksturinn að nokkru leyti.
Það gerir Brackenstjórninni auðsjáanega
ekkert til, þótt bætt sé við fylkisskuldina
árlega. Um stefnu hennar í því efni er
ekki að villast, því skuldin hefir nú á
ekki fullum þremur árum hækkað um
26 miljónir, eða er nú orðin 105 miljónir
dala, þó hún fyrir rúmum tveimur ár-
um væri innan við 80 miljónir.
Með þessi áminstu sannindi um at-
vinnuleysismálið fyrir augum sér, má það
í meira lagi ófyrirleitið kalla af Mr. Clubb,
að vera að rægja áambandsstjómina fyr-
ir framkomu hennar í því máli. En svo
vissi maður það nú fyr, að hr. Clubb er
ófyrirleitinn, því vita má hann það, að
ekki eru allir búnir að gleyma því, að
hann varð þess vegna að segja upp stöðu
sinni sem ráðherra héraa um árið, er
hann tók að verzla með auðlindir fylkis-
ins við sjálfan sig og Winnipeg Electric
félagið.
En að ensku dagblöðin héma, skuli
ekki enn hafa getað viðurkent sannleik-
ann um það, að það er einmitt Bennett-
stjórnin, en ekki Brackenstjórnin, sem
fjármunalega hefir borið kostnað þess,
sem hér hefir verið aðhafst til atvinnu-
bóta í öllum skilningi, það kastar ænð
svörtum skugga á andlega handleiðslu
þeirra í málum fylkisbúa.
GAMALT OG NÝTT.
Nokkrar vísur eftir K. N. stolnar úr bréfi
til kunningja hans í Winnipeg.
I.
Árið 1922, 14 .nóvember, andaðist í
Calgary, Alberta, rithöfundurinn og blaða-
maðurinn Robert C. Edwards, þingmaður.
Hann stofnaði fyrst blað, er hann nefndi
“Free Lance”, en var seinna nefnt “The
Eye Opener”, óvægið í garð allra ofríkis-
og ofstækismanna. Hann var af öllum,
er hann þektu, talinn ágætismaður, en
sætti þó bæði ofsóknum og ádeilum, fyrir
óvægni í orðum og meinfyndni, sem
“sóma”-mönnunum kom oft miður vel.
Við andlát hans fluttu blöðin lofgreinar
um hann, og jarðarför hans fór fram
með hinni mestu viðhöfn á
forlag hins opinbera. Var við-
statt útför hans flest stór-
menni Albertafylkis.
Stephan G. Stephansson þekti
til Edwards og hafði miklar
mætur á honum, líkti honum
við vin sinn K. N., enda svipaði
þeim saman í sjón og ýmsu
fleiru. Lofgreinarnar um Ed-
wards ásamt mynd af úthafn-
ingu hans, kistu hans, er þak-
in var blómsveigum og hvíldi á
öxl sex hermanna, klipti Steph-
an úr Albertablöðunum og sendi
K. N. með þessari vísu:
Verða ár þau ekki fá,
Efalaus eg vona,
Unz þér Garðar gangi frá,
Gamli vinur, svona.
25.—11.—22
K. N. þakkaði sendinguna og
svaraði:
Það sem eg í þakkir fæ,
Þegar hætti að kveða,
Einhver dregur aldið hræ
Út á mykjusleða.
1. des. ’22.
II.
Þessa vísu orti K. N. í vetur
og kallaði “Maðurinn, sem eg
sá í speglinum”:
Hans er lundin ljúf of trygg,
í lófunum þó hann hafi sigg,
Maðurinn líkist helzt eg hygg,
Hunda-dogg og svína-pigg.
III.
Þá varð þessi vísa til fyrir
skömmu. Kona ein hafði orð á
því við K. N., að hann hefði
haft helzt til mikil kynni af
Bakkusi, og gat þess um leið,
að ef þau hefðu verið minni,
hefði K. N. getað valið um kvon
fang. K. N. svaraði:
Verndarengillinn.
Mér gamli Bakkus gaf að
smakka
Gæðin beztu, öl og vín.
Honum á eg það að þakka,
Að þú ert ekki konan mín.
ÁFENGI OG ÁFENGISLÖG-
GJÖF.
Eftir G. Árnason.
Eftirfarandi ritgerð er að
miklu leyti samin eftir bók, er
kom út í fyrra í hinu ágæta
Home University safni, og heit-
ir Liquor Control. Bókin er eftir
prófessor George E. G. Catlin,
kennara í stjórnfræði við Cor-
nell háskólann í Bandaríkjun-
um, og meðlim Central Control
Board, Liquor Traffic, 1915—
1918.
Ef til vill finst einhverjum
það vera að bera í bakkafullan
lækinn, að rita um áfengi og á-
fengislöggjöf, jafnmikið og um
það er rætt, einkum nú, þegar
afnám bannlaganna er ofarlega
á baugi, þar sem þau hafa kom-
ist á og eru enn við lýði. En
margt af því, sem sagt er bæði
með og móti bannlögum, er
öfgakent. En það eru einmitt
öfgarnar, sem eru endurteknar
hugsunarlaust, sem hleypa of-
urkappi í menn og ralda því,
að flestir ganga með rangar
hugmyndir í mörgum málum,
se.m þeim væri nauðsynlegt að
bera sæmilega gott skyn á. —
Hér er talað um áfengið og
nautn þess frá vísindalegu sjón-
armiði, en hvorki með hita né
kæruleysi, eins og oft á sér
stað, þegar bannmenn og bann-
fjendur eru að tala um það.
I.
Sögulegt yfirlit.
Noikun áfengra di-ykkja er
æfa-gamall siður meðal allra
þjóða, sem komist hafa á það
menningarstig, að rækta kora-
tegundir. Og jafnvel meðal
hirðingjaþjóða, Tartara o. fl.
hefir geita- og meramjólk, sem
látin hefir verið gerast, veriS
notuð sem áfengi. Aftur á móti
hafa m.jög frumstæðar þjóðir,
W. DODDS /
ÍKIDNEY
5Í087
THE
I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’s
nýrna pillur verið hin viðurkenndui
meðul við bakverk, gigt og blöðm
sjúkdómum, og hinum mörgu kvilla,
er stafa frá veikluðum nýrum. —
Þter eru til sölu í öllum lyfjabúð-
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrir
$2.50. Panta má þær beint frái
Dodds Medicine Company, Ltd., Tor-
onto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
svo sem frumbyggjar Ástralíu,
Papúar, eyjarskeggjar á And-
aman eyjunum og Indíánar í
Suður-Ameríku, ekki kunnað
að búa til áfengi. Það er haldiS
að síðari steinaldarmenn í Ev-
rópu hafi búið til geraða drykki
úr berjasafa. Á sumum Kyrra-
hafseyjunum er búið til áfengi
úr rótum, á þann hátt, að kon-
ur eru látnar tyggja ræturnar
og spýta maukinu út úr sér í
ker, þar sem það er látið standa
unz það gerist. Nú á dögum er
áfengi búið fil úr flestum korn-
tegundum og ávöxtum, svo senr
byggi, rúgi, vínberjum, eplum,
kartöflum, maís, hrísgrjónum
og hunangi.
Þótt áfengi hafi verið búið
til um 30,000 ár eða Iengur, þá
var ekki farið að búa til eimda
drykki (þ; e. sterkt áfengi, sem
búið er til með eimingu, distil-
lation) fyr en á þrettándu öld,
svo menn viti til. Voru það Ar-
abar, sem fundu upp aðferðina
til þess. Orðið Alcohol (al
koh’l) er arabískt orð, sem upp-
runalega þýddi duft, sem notað
var til að sverta augabrýrnar,
en færðist síðan yfir á eimt
áfengi. Raymondus Lullus, sem
uppi var á 14. öld, getur um
brent vín og nefnir það ultima
consalatio corporis humani
(stærstu huggun mannlegs lík-
ama). Og Arnaldus Willanova-
nus, frakkneskur fræðimaður,
dáinn 1311, gaf þvi naíitiið
aqua vitae (lífsins vatn, áka-
víti). En lögu síðar nefndi Vol-
tair það eau de mort (vatn
dauðans).
Ofdrykkja mun aldrei hafa
verið almenn fyr en eftir að
þessi uppgötvun var gerð; en
þá var þess heldur ekki langt
að bíða, að hún breiddist út.
Á miðöldunum voru oft sett lög
til þess að sporna við henni.
Til dæmis var það í lög sett í
Lundúnum 1285, að vínkrár
máttu ekki vera opnar eftir að
kvöldklukku (curfew) hafði ver
ið hringt. Árið 1607 voru lög
sett á Englandi til þess að
bæla niður þá ljótu og við-
bjóðslegu synd ofdrykkjunnar”.
Jakob fyrsti, sem þá var kon-
ungur á Englandi, var sjálfur
mjög drykkfeldur maður, en
vildi samt draga úr áfengis-
nautn þegna sinna. Hann reyndí
líka að koma í veg fyrir þann
“andstyggilega sið”, eins og
hann nefndi hann, að reykja
tóbak. Mjög mikil ofdrykkja
átti sér stað á Englandi á 17.
og 18. öld, og voru oft sett lög
til þess að sporna við henni,
en öll reyndust þau árangurs-
laus. f sumum vínsöluhúsum
var siður að hafa autt herbergi
á bak við veitingastofuna, þar
sem menn gátu sofið úr sér
vimuna. Lágu þeir þar á hálmi
á gólfinu, bæði konur og karl-
ar, því algengt var að konur
drykkju á þeim tímum. — Var
stundum auglýst að menn gætu
orðið dauðadmknir fyrir lítil-
ræði og að bæli f hálminum
kostaði ekki neitt. Venjulega
var tekð'mjög vægt á glæpum,
sem framdir voru í ölæði. Þann
ig er t. d. sagt frá því í tíma-
riti einu enskn “Gentleman's