Heimskringla - 02.05.1934, Qupperneq 6

«. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 2. MAÍ 1934
Jane Eyre
eftir
CHARLOTTE BRONTE
Kristján Sigurðsson, þýddi
Einn morgun sagðist hún vera búin, og
bætti við: “Eg á þér að þakka góðan greiða og
vel siðað framferði. Það er tvent ólíkt, að
hafa þig hjá sér eða Georgíönu; þú gerir það
sem þér er ætlað, og eykur engum byrði.”
Þarnæst tjáðist hún leggja upp morguninn
eftir, til trúarbragða seturs nálægt Lisle,
“nunnu klaustur myndir þú kalla það, og lifa
kyrlífi, laus við alt ónæði. Eg mun verja
nokkrum tíma til að rannsaka kreddur hins
kaþólska siðar og kanna þeirra ráðasetning,
hvernig snúið er til verknaðar; ef mér reynist
svo sem mig grunar, að hún sé bezt til þess
fallin, að tryggja framkvæmd allra hluta sóma-
samlega og í röð og reglu, þá mun efe taka á
mig Róms bönd og líklega gerast nunna.”
Eg ansaði þessu ekki en hugsaði með
sjálfri mér: “Sú köllun hentar þér betur en alt
annað, verði þér að góðu!”
Þegar við skildum, mælti hún: “Vertu sæl,
Jane Elyre, frænkukorn; eg óska þér heilla, þú
ert ekki svo vitlítíL” Eg svaraði:
“Þér er alls ekki vits varnað, Eliza frænka,
en það sem þér er lánað, verður, áður en árið
er liðið, þykist eg vita, læst í frönsku nunnu-
setri; en ekki á eg því að sinna, úr því þér er
það að skapi, þá má mér vera sama.”
“Svo er sem þú segir,” anzaði hún, með
það skildum við og sáumst ekki síðar. Og
með því að þessar systur koma ekki við sögu
þessa framar, þá má nú geta þess, að Georgí-
ana fékk auðugt gjaforð og hefðarmann út-
slitinn, en Eliza gekk í klaustur, gaf til þess
eigur sínar og veitir nú forstöðu klaustri því.
Ekki vissi eg hvernig því fólki er innan
brjc^sts, sem snýr aftur heimleiðis, eftir langa
burtuveru, því að þetta hafði eg aldrei reynt.
Eg vissi hvemig það var, í æsku minni, að koma
heim til Gateshead, eftir langa útiveru, og fá
ofanígjöf fyrir að vera kuldaleg eða döpur í
útliti; og síðarmeir vissi eg hvemig var að
koma heim frá kirkju, til Lowood, og langa í
mat til að svala hungrinu og eld til að vermast
við. Hvorug af þeim heimkomum var mjög
fýsileg; nú átti eg óreynda heimkomuna til
Thornfield.
Heimferðin fanst mér leið og löng, tvær
dagleiðir, fimtíu mílna langar, er hvor stóð tólf
klukkustundir, en nóttina var eg í gistihúsi.
Fyrsta dægrið var eg að hugsa um Mrs. Reed
og hennar viðskilnað; ek sá fyrir mér ásjónu
hennar, er brugðið hafði litum og líkingu og
heyrði raust hennar, næsta ólíka því, sem
verið hafði. Eg fór, í huganum, yfir jarðar-
farar daginn, líkkistu, líkvagn, svartklædda
fylkingu leiguliða og vinnufólks — fátt var um
frændfólkið—bínandi líkhvelfing, hljóða kirkju,
hátíðlega greftrunar athöfn. Þar næst sá eg
fyrir mér systumar, aðra í dansasal, þar sem
allir rendu augum til hennar, hina lokaða inni
í klaustur klefa, íhugaði útlit og innræti hverr-
ar fyrir sig, og rakti það sundur. Nóttina
fyrstu skifti um hugsanir mínar, þær hurfu
frá því sem umliðið var og að því, sem koma
myndi.
Eg var á leiðinni til Thornfield, en hversu
lengi átti fyrir mér að liggja, að dvelja þar?
Vissulega ekki lengi. Mrs. Fairfax hafði skrif-
að mér til um það sem gerst hafði, meðan eg
var burtu, gestimir væru farnir, húsbóndinn
lagður upp í Lundúna ferð og væri væntan-
legur, eftir þriggja vikna burtuveru, erindið
væri að kaupa nýja stásskerru, líklega til
undirbúnings þeirrar breytingar, sem stæði til.
Hún sagði að sér þætti enn kynlegt, ef ráða-
hagurinn tækist við Miss Ingram, en þetta væri
altalað og hún væri farin að trúa því, af því
sem hún hefði séð sjálf, að þetta færi fram
bráðlega.” Með sjálfri mér hugsaði eg: —
“Vissulega efast eg ekki um það.”
Þá kom næst þessi spum: “Hvert átti eg
að fara?’’ Þá nótt var mig altaf að dreyma
Miss Ingram, og vaknaði við það, að mér þótti
hún loka mig úti og benda mér á brautina frá
Thornfield, og Mr. Rochester standa hjá, með
krosslagða handleggi og glotta hæðilega á
okkur báðar.
Eg hafði eklíi til tekið við Mrs. Fairfax,
hvaða dag eg myndi koma aftur, þtí að eg
kærði mig ekki um, að láta sækja mig í vagni,
til Millcote. Eg ætlaði mér að fara gangandi
þá leið, og svo gerði eg, lagði upp frá gistihús-
inu George undir náttmál, eftir gömlu götunni
til Þyrnivalla, framhjá ökrum og engjum.
Það júní kveld var hvorki heiðskírt né
sólbjart, en þó fagurt og milt. Fólk var að
heyverki hvarvetna, og loftið, þó skýjað væri,
var þerrilegt, bláminn — þar sem blátt sást —
mildur og fagurleitur, skýin þunn og hátt á
lofti. Hiti var á vestrinu, ekki sá þar svala
eimstafi, heldur því líkast sem bál væri kynt
á logandi hörg, bakvið stórgert ræskn af merl-
uðum eimi, og að roðagull glóði gegnum
möskvana.
Mér var glatt í skapi, þegar mér sóttist
leiðin, svo glatt, að eg nam eitt sinn staðar,
og spurði sjálfa mig, af hverju sá feginleikur
stafaði, og minti vitið á, að eg væri ekki á
leiðinni heim til mín, né til stöðugs samastað-
ar né þangað, þar sem kærir vinir væru að gá
að mér og bíða eftir mér. “Mrs. Fairfax tekur
á móti þér, með góðmannlegum hýrusvip,”
sagði eg við sjáfa mig, “og Adela litla tekst á
loft af fögnuði; en þú veizt vel ,að þú horfir
ekki til þeirra heldur til annars, og sá hugsar
ekki um þig.”
En hvað er á við ákafa æskunnar? hvað
svo sjónlaust sem reynslu skorturinn? Þessir
fullyrtu, að það væri alveg nægjanlegur unað-
ur, að mega horfa upp á Mr. Rochester, ’hvort
sem hann liti við mér eða ekki, og skoruðu á
mig að flýta mér! “Flýttu þér! sögðu þeir, og
vertu hjá honum meðan þú mátt, eftir fáar
vikur eða daga kann vera, að þú verðir að
skilja við hann um aldur og æfi!” Og þá
kæfði eg nýfædda kvöl — vanskapaða skepnu,
sem eg fekk ekki af sjálfri mér, að kannast við
og fóstra — og herti gönguna.
Fólkið í Thornfield er líka við heyskap,
eða réttara sagt, vinnufólkið er að ganga heim
af engjunum, með amboðin um öxl, þegar mig
ber að. En þau blóm á heggviðar gerðunum!
En ekki hefi eg tíma til að ná í nein, mig
langar að koma inn sem fyrst. Hár viður
villirósa teygir laufgaða grein yfir götuna,
þaðan sé eg mjótt rið í gerði og eg sé — Mr.
Rochester sitja á steinriðinu, með bók og
blýant, hann er að skrifa.
Nú, ekki er hann afturgenginn, eigi að
síður slaknar í mér hver taug og skelfur, eg
missi stjórnar á sjálfri mér, um litla stund. Á
hvað veit annað eins? Ekki bjóst eg við að
titra til svona, þegar eg sæi hann, né missa
máls, og máttar til að færa mig úr stað. Eg
skal snúa við, undir eins og eg get hreyft mig,
eg þarf ekki að láta sjá, hvílíkt flón eg er, eg
veit aðra leið inn í hús. Ekki tjáir þó eg vissi
tuttugu leiðir, hann verður mín var.
“Hallo!” kallar hann og stingur á sig rit-
færunum. “Þarna ertu þá komin! Haltu
áfram, ef þú vilt svo vel gera.”
Áfram hélt eg, þó varla vissi eg til þess,
hugsaði ekki um annað en stilla mig, og um-
fram alt láta það ekki á mér sjá, sem eg barð-
ist við að leyna, en eg hefi slæðu fyrir andlit-
inu, hver veit nema mér takist að hegða mér
með sæmilegri stillingu.
“Og er þetta Jane Eyre? Kemurðu frá
Millcote, og gangandi? Jú — ein af þínum
grellum, rétt ein, að senda ekki eftir vagni, og
koma skröltandi eftir reiðgötum eins og vana-
legar dauðlegar manneskjur, heldur læðast að
heimili þínu með dimmunni, rétt eins og þú
værir draumur eða skuggi. Hvern þremilinn
hefir þú verið að hafast að í heilan mánuð?”
“Eg hefi verið hjá frænku minni, herra,
og hún er dáin.”
“Ætli svarið sé tvírætt! Góðir englar gæti
mín! Hún kemur frá öðrum heimi — frá
dauðra bústöðum og tjáir mér þetta, þegar
hún hittir mig einan hér í rökkrinu! Ef eg
þyrði þ áskyldi eg koma við þig, til að sjá
hvort þú ert hold eða hreint ekki neitt, þú
huldukona! — en eg vldi rétt eins vel bjóð-
ast til, að taka á bláu mýrarljósi yfir sökkvandi
feni.’’ Hér þagnaði hann, tekur svo til aftur:
“Þú straukst og varst burt í heilan mánuð frá
mér, og ert víst búin að gleyma mér alveg,
þori eg að segja.”
Þetta vissi eg, að gaman og gott var að
hitta húsbónda minn aftur, jafnvel þó sú á-
nægja væri skert af þeirri vissu, að eg væri
honum sama og engin; en í Mr. Rochester bjó
svo auðug orka (svo fanst mér, að minsta
kosti) til að miðla sælu, að viltur, ókendur
fugl, eins og eg, þóttist Sitja að stórveizlu við
þá mola, sem frá honum hrutu. Þau orð, sem
hann talaði síðast, voru lík græðandi smyrsl-
um, þau sýndust votta, að honum lægi ekki í
léttu rúmi, hvort eg gleymdi honum eða ekki.
Og um Thornfield talaði hann, eins og þar
væri mitt heimili — eg vildi óska, að svo væri!
Hann sat kyr á riðinu og eg þóttist varla
geta beðið hann að færa sig, svo eg gæti kom-
ist fram hjá. Eg spurði hvort hann hefði ekki
ferðast til London.
“Jú, þú ert skygn og hefir séð til mín,
býzt eg við.”
“Mrs. Fairfax skrifaði mér til.”
“Og sagði hún þér frá, hvað eg væri að
gera?”
“Já, herra. Allir vissu um erindið.”
“Þú mátt til með að skoða vagninn, Jane
og segja mér hvort hann er ekki við hæfi Mrs.
Rochester, og hvort henni svipar ekki til
drottningarinnar Boadicea, þegar hún hallar sér
að þeim purpuralitu hægindum. Eg vildi óska,
Jane, að það væri svolítið meiri hjónasvipur
með mér og henni. Segðu mér, því að þú ert
álfamær, geturðu ekki gefið mér töfragrip eða
inngjöf, eða eitthvað þess konar, til að gera úr
mér fríðan karlmann?”
“Jafnvel galdrar mundu ekki orka öðru
eins, herra,” og með sjálfri mér hugsaði eg:
“annan töfragrip þarf ekki, heldur en elskandi
auga, því sýnist þú full fallegur; eða réttara
sagt, stjórnsemi þín er öllum fríðleik ofar.”
Mr. Rochester sá stundum í huga minn,
með skerpu sem mér var ofvaxið að skilja. —
Nú lét hann sem hann heyrði ekki það sem
eg sagði, en hann brosti við mér, því brosi sem
honum einum var lagið, og hann lét sjaldan
sjá; hann virtist álíta það ofgott til hvundags,
það stafaði frá instu tilfinningum hans — og
því úthelti hann yfir mig, eins og lýsandi,
vermandi sólar skini.
“Haltu áfram, Jane litla,’’ mælti hann og
hliðraði sér til, svo eg kæmist yfir riðið, “farðu
heim og hvíldu þína smáu, reikulu fætur í
vinar húsum.”
Nú þurfti eg ekki annað að gera, en hlýða
’ honum orðalaust. Eg stiklaði yfir riðið og
ætlaði mína leið. En þá nam eg staðar, leit
við og sagði — eða einhver kraftur í mér, sem
eg réði ekki við —: “Þvi er eg fegin, Mr.
Rochester, og þökk fyrir góðvild þína. Eg er
sannarlega fegin, að vera komin til þín aftur,
og hvar sem þú ert, þar á eg heima.” Eftir
það fór eg svo hratt, að hann hefði ekki náð
mér, þó hann hefði reynt til þess. Adela liUa
varð yfir sig kát, þegar hún vissi að eg var
komin, og Mrs. Fairfax tók mér eins og henni
var lagið, með uppgerðarlausri gæzku. Leah
brosti út undir eyru og jafnvel Sophia bauð
mér “bon soir” með kæti. Þetta þótti mér
vænt um, því að engin sæla er á við það, að
öðrum þykir vænt um mann og hafa gleði af
hans nærveru.
Það kveld lokaði eg augunum viljandi, fyrir
því sem ókomið var, og hlustunum fyrir þeirri
rödd, sem sífeldlega vildi vara mig við, að
skamt væri til skilnaðar og sárrar sorgar. Að
afstöðnum kveldverði, tók Mrs. Fairfax prjón-
ana sína, eg settist á skör hjá henni en Adela
lá á hnjánum á gólfdúkinum og hallaðist upp
að mér, þá fanst mér við vera horfnar kær-
leiks baug í gullnum friði og bað þess í hljóði,
að við þyrftum ekki að skilja, hvorki bráðlega,
né um langan tíma. Mr. Rochester kom ó-
vörum inn til okkar, og virtist una vel okkar
góða samkomulagi, sagðist vita að nú lægi vel
á gömlu konunni, úr því kjördóttir hennar
væri komin aftur og ávarpaði Adelu þessu líkt
á frönsku; þá kom mér sú von í hug, að hann, •
jafnvel eftir giftinguna, héldi okkur einhvers
staðar, öllum saman, í skjóli verndar sinnar,
en útilokaði okkur ekki algerlega frá sólbirtu
nærveru sinnar.
Nú leið hálfur mánuður við vafasama ró;
ekki gerðist neitt að giftingu húsbóndans; eg
spurði Mrs. Fairfax, nærri á hverjum degi,
hvort hún hefði orðið'nokkurs vísari um viður-
búnað, en hún neitaði því; hún kvaðst hafa
spurt Mr. Rochester að, einu sinni, hvenær
hann ætlaði að færa heim brúði sína, en hann
svaraði við glettu, svo hún vissi ekki hvað
hún ætti að halda. Á því furðaði mig sérstak-
lega, að engar milliferðir voru við Ingram
Park. Þangað var að vísu æði langt, um
tuttugu mílur, en hvaða vegalengd var það,
fyrir þá sem elska heitt? Það var lítið meira
en morgunsprettur fyrir annan eins reiðmann
og Mr. Rochester. Eg fór að ala með mér
vonir, sem eg hafði ekki leyfi til: að ráða-
hagurinn væri að engu orðinn, annaðhvort eða
bæði hefðu skift skapi. Eg aðgætti vandlega
húsbóndann, hvort svipurinn á honum væri
dapur eða reiðilegur, en eg mundi ekki til, að
honu mhefði verið svo skaplétt að staðaldri,
nokkum tíma áður. Ef svo bar til, þegar við
Adela vorum hjá honum, að illa lá á mér og
eg mátti ekki hrinda harmi mínum, þá var
hann hinn teitasti. Hann lét oft sækja mig,
var við mig ljúfur og kátur og mér þótti
fjarskalega vænt um hann.
XXIII. Kapítuli.
Dýrðleg sumar sól Ijómaði yfir Euglandi;
svo skært heiðloft, svo björt sólar glóð, kemur
sjaldan yfir vort sægirta land einn dag í einu,
hvað þá marga í senn, eins og þetta sumar*
Það var því líkast, sem hópur suðrænna daga
frá ítalíu, hefði flogið norður, líkt og flokkur
dýrðlegra farfugla og sezt á krýsiklif Albions,
til að hvíla sig. Alt hey var hirt, engjarnar á
Þyrnivöllum, slegnar og alhirtar, gerðust
grænar af há en brautir mjallhvítar og skræl-
þurrar; skógar voru enn dökkir ílits, hegg-
viðar gerði og kjarr kaflaufguð og ímungræn,
og sá litur bar vel af við ljósgræna teiga og
bleika akra.
Hálfan jónsmessu daginn var Adela að
tína jarðarber út með heygötum, kom þreytt
heim og fór að hjjltta í björtu, eg sat hjá henni
þangað til hún var sofnuð og gekk síðan út í
garð. Þá fór Ijúfasta stund sólarhringsins í
hönd: — “dags var hár hiti slokinn” en móðar
grundir og sviðnir tindar fengu svölun af dögg-
falli. Sól settist hrein og tær — laus við for-
dildar umbúðir skýja — frá sólsetrinu lagði
roða um hálft loftið, því ljósari sem ofar dró,
en á einn tind varpaði glampa sem af dreyr-
rauðum gimsteini, eða eimyrju úr glóandi ofni.
Austurloftið hélt sinni dökkbláu prýði og gim-
djasni einnar stjörnu á upprás, skamt var þess
að bíða, að það ofraði mána, en hann var
ennþá fyrir neðan sjóndeildar hring.
Eg gekk stétt meðfram garðinum, þá
lagði velkendan ilm á móti mér, af vindilreyk,
eg sá að gluggi var opinn til hálfs, í bóka-
stofu, fór nær um að þaðan sæist til mín, svo
að eg sneri til aldingarðs, er líkastur var para-
dís allra staða, á túnum búgarðsins, há skjól
fyrir öllum áttu mnema síki að engjunum,
veggir og bækitré á hinar, þangað lá stígur í
mörgum bugðum innan um lárviði, að risa-
vöxnu kastaníu tré, og sæti umhverfis stofn
| þess. Hvergi sá til þess er reikaði þar. Nú
í féllu daggir, rökkrið seig að og í hljóði því og
vel varða skjóli, þóttist eg geta unað alla daga;
en er tunglinu skaut upp, færði eg mig þang-
! að sem berara var, víðir reitir blóma og aldin-
i runna, og stöðvaðist nú, ekki af því sem eg sá
1 eða heyrði, heldur af ilmi, sem ólíkur er þeirri
reykelsis fórn sem rósir hafa lengi lagt til á
I kveldin, jasminur og nellikur, þann þef leggur
j hvorki frá runnum né blómum, heldur frá
vindli Mr. Rochesters. Eg litast um, viði sé
eg með vaxandi aldinum, heyri næturgala
kvaka í skógi, hálfa mílu á. brott, en engan
mann né fótatak; reykjar ilminn bar nær: eg
varð að flýja. Eg hraða mér að hliðinu bak
við kjarrið, sá hvar Mr. Rochester kemur inn
um hliðið og renni mér inn í laufskálann,
hugsa að hann hverfi fljótt aftur og sjái mig
ekki, ef eg bíð kyr. En kveldblíðan laðar
hann, ekki síður en mig, og þessi gamli garð-
ur; hann fetar hægt og hægt, tekur grein af
stöngulberja viði og skoðar ávöxtinn, stóran
fram úr máta, plokkar kirsuber af runna,
beygir sig að blómum til að nema hinn sæta
þef eða skoða daggar dropana á þeim. Stórt
fiðrildi flögrar suðandi hjá mér og sezt á
blóm frammi fyrir Mr. Rochester, hann tekur
að skoða það.
“Nú er færið fyrir mig, að læðast burt,
meðan hann er annars hugar, og snýr baki við
mér,” hugsaði eg. Þar með læddist eg eftir
grasinu á götubakkanum, en forðaðist að stíga
á mölina í götunni; hann stóð í beði, nokkur
fet þaðan sem eg fór og skoðaði fiðrildið alls
hugar, en er eg gekk um skugga hans, er mjög
var langur í tungls birtunni, þá segir hann, og
sneri sér ekki við:—
“Komdu hérna, Jane, og líttu á þennan
pilt.” ’
Til mín hafði ekkert heyrzt, hafði liann
augu í hnakkanum? gat skugginn hans fund-
ið til? Mér brá við en færði mig nær honum.
“Líttu á vængina á honum,” mælti hann.
“Það er ekki oft, að svona stórir og kátir nátt-
farar finnist á Englandi, þó tíðir séu í Vestur-
Indíum. Hana! nú flaug hann.”
Fiðrildið hvarf. Eg ætlaði h'ka að fara
kindarlega í jivarf, en Mr. Rochester kom á
eftir mér og þegar kom að hliðinu, segir hann:
“Snúðu við, kveldstundin er svo dýrðleg,
að það er fast að því skömm að sitja inni;
vissulega getur engan langað í háttinn, þegar
sólar setur mætir mána skini, eins og nú.”
Sá galli fylgir mér, að stundum tekst
tungu minni báglega, að orða afsakanir, þó
einatt sé hún fullfljót til svars, og alténd kem-
ur þetta’svara fall þegar verst gegnir, þegar
mér liggur mest á liðlegu yfirvarpi eða senni-
legum fyrirslætti til að koma mér úr klípu.
Mér var um geð, að ganga, ein með Mr. Ro-
chester á þessum tíma dægurs í fylgsnum
aldingarðsins; en eg orkaði ekki að koma með
viðbáru til að skilja við hann. Eg lötraði á
eftir honum, á tregasta seinagangi, og reyndi
að hugsa mér ráð til að sleppa; en hann sjálfur
virtist vera stiltur og alvarlegur: það vonda,
ef vont var, eða verða myndi, var í mér en
ekki í honum, hans hugur var ekki æstur, að
því mér virtist, heldur í ró.
Við fetuðum þannig ofan lárviðar göngin,
að síkinu og kastaníu trénu. Hann tók til
orða: “Jane, fallegt er í Thomfield, á sumrin,
er ekki svo?”
“Jú, herra.”
“Þú kannt að sjá fegurð náttúrunnar og
er lagið að festa trygð við það sem þér fellur
vel við; þér hlýtur að vera farið að þykja dá-
lítið vænt um staðinn, er ekki svo?”
“Jú, svo er víst.” |
“Og þú sýnist hafa tekið trygð og að
vissu leyti lagt ástfóstur við litla krakka kján-
ann, Adelu, þó ekki skiljist mér, hvemig á því
stendur, og þá einföldu konu kind Fairfax
líka?”
“Já, mér þykir vænt um báðar, hvora
með sínum hætti.”
“Og munt kvíða fyrir að skilja við þær?”
“Já.”
“Bágt”, mælti hann og þagði við. “Svona
skal alla tíð bera til í þessu lífi, jafnskjótt og
þú ert búin að koma þér fyrir í þægilegum
samastað, þá kemur rödd og kveður þig til að
rísa á fætur og halda áfram, því að hvíldar
stundin sé liðin.”
“Verð eg að fara frá Thornfield, herra?”
“Eg held þú megir til, Jane. Ekki er það
mér að skapi, Jane, en eg held að svo verði
að vera.”
Mér féll þetta þungt, en lét það ekki buga
mig til fulls.”
“Jæja, eg skal vera til, þegar kallið kemur
að halda af stað.”