Heimskringla - 03.07.1935, Blaðsíða 2

2. SÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WTNNEPEG, 3. JÚLÍ 1935
G. THORSTEINSSON
ÞJÓNUSTU SINNAR
TILHNEIGINGAR
Mann þennan hefi eg aldrei
séð, og ekkert gert honum. —
Hann kvað vera póstmeistari á
Gimli og hafa verið ritstjóri
einhvers blaðs fyrir mitt minni í
þessu landi. En í 20 ár eða
meir, veit enginn til að hann
hafi skrifað .opinberlega —
hvað sem veldur. Hann er
sagður um áttrætt, og hefir
því hvorki “verið veikur fædd-
ur, né átt skamt að lifa,” þó að
hann vilji tileinka sér þá hend-
ingu. — Samt hygg eg að Þor-
steini Erlingssyni hefði fundist
fátt um, að sjá hana soðna í
potti póstmeistarans á Gimli.
Maður þessi, sem sofið hefir
bókmentasvefni svo að árum
skif-tir, vaknar alt í einu og
ræðst fram á ritvöllinn til þess
að slá mig í rot. Ekki er það
honum að þakka, þó að hann
hitti mig ekki, heldur hans eig-
in klaufaskap. En hvemig á
því stendur, að hann hamast
að mér er mér hulin ráðgáta.
Á einum stað í grautargrein
sinni segir hann, “að menn vilji
fá að vita það sanna.” Þetta er
eina ætilega grjónið í grautar-
slembrunni, — fyrir utan rúsín-
una hans Þorsteins Erlingsson-
ar, sem er ofgóð til að verða þar
ónýt.
Jæja herra öldungur! Eg er
einn af þeim, sem vill fá að vita
hið sanna. Og þessvegna mundi
eg spyrja þig — ef eg áliti þig
heiðvirt öldurmenni: Hvers
vegna reyndirðu að slá mig? En
þegar eg renni augum yfir öll
fúkyrðin og fruntaskapinn í
grein þinni, er augljóst að hér
er ekki gráhært göfugmenni að
verki, heldur meinloku smiður,
sem gamlar óhappa ástríður
loka upp vitinu fyrir, svo að
þær fái að dansa heldansinn á
síðustu leifum áttræðs manns.
Þess vegna verð eg að svara
mér sjálfur með því að yrkja í
eyðurnar. Skáldskapur fer
stundum furðu nærri sannleika
þegar hann vill.
Eg hygg að G. Th. sé hrædd-
ur við dauðann. Sjálfur álítur
hann sig þó hafa fengið fótfestu
hinumegin, því að hann er að
tala um hættu þá, sem stafi
af mér fyrir þá sem ekki hafa
fótfestu. Það er vandalaust að
sjá fariseann á bak við: —
“Drottinn eg þakka þér, að eg
er ekki eins og þeir fótfestu-
lausu.
Eins og gefur að skilja, getur
hann enga fótfestu fengið í
þessum sökum, nema í mein-
loku sinnar eigin tilveru —
þess vegna er hann hræddur.
Þar dugar ekki til, þó að hann
hafi verið ritstjóri fyrir áratug-
um, og póstmeistari á Gimli
síðan land bygðist, og til árétt-
ingar lesi enskar trúmála bæk-
ur. Hann hefir énga sérþekk-
ingu eða sjálfreynslu í dýpri
framkvæmdar athöfnum þeirra
mála eins og t. d. Sigfús Berg-
mann, sem andlega og verk-
lega hefir “stúderað” sín fræði
í tíu ár. — Annars held eg G.
Th. sé líka hræddur við bók
Bergmanns. Hann sneiðir svo
Sannast á hr. G. Th. það sem
sagt er við krakka: “Þér var
nær að vera ekki að fikta við
þetta.”
Af öllu þessu dreg eg þá á-
lyktun, að G. Th. sé ekki undir
öauðann búnn. Hafi þess vegna
sökum meinlokunnar, fengið þá
flugu í höfuðið, að með því að
berja á mér afpláni hann syndir
sínar. Honum er sárt um gamla
tímann, því að hann segir að alt
sé að verða vitlaust í hinni
nýju tíð. En gamli tímfnn hélt
strangann reikning yfir syndir.
Af þessu verður að draga
tvær ályktanir:
1. Að G. Th. áh'ti kristnina
upphaf alls; þessvegna má hún
enga móður eiga.
2. Það má ekki halda fram
gildi einnar reglu, með því er
verið að gera lítið úr öllum öðr-
um reglum.
Dæmi: Ef þú segir að Buddha
hafi verið stór andi ertu með
“yfirgangi” og “geræði” að
gera lítið úr Kristi.
Þetta er rökfræði G. Th.
G. Th. staðhæfir f byrjun
VESTUR-ÍSLENDINGAR
(Ræða flutt á fslendingadags-
hátíð Albertabúa, er haldin var
19. júní. Var ræðan flutt að
mestu blaðalaust og er hér rit-
uð eftir minni.
Hann vill vinna þær af sér eins einnar málsgreinar sinnar að
og duglegur “fótfestumaður” i Amore og Roscrucigns relgan
með því að hefnast á mér — j sé eitthvað, en kemst þá að því
í enda hennar, að þetta sé eitt
og það sama. — Hann segir
ennfremur að þessi regla aug'
en vill ekki láta gefa sér upp
syndir eins og “smásálir” þessa
tíma.
Eg hlýt í upphafi máls að lýsa
gleði minni yfir því, að vera
staddur hér í dag og hafa átt
kost á að heimsækja gamlar
æskustöðvar, eftir tuttugu og
níu ára fjarveru. Á flangri
mínu síðan eg yfirgaf þessa
bygð, hefi eg ætíð hugsað til
hennar sem sonur til móður,
svo eigi mun ósvipað fyrir mér
og týnda syninum í ljóði St. G.
Stephanssonar. Eg gleðst yfir
að sjá bygðina mína aftur, sjá lengur
vorum við ekki Vestur-íslend-
ingar! En í rauninni er það í
samræmi við tízku og tíðar-
anda, því aðrar þjóðir gera hið
sama. Fyrir getur þó komið að
það gagnstæða kunni að eiga
sér stað, og þá megum við
ekki gleyma að vinur er oft sá
er til vamma segir. — Eg finn
mig lítið knúðan til þess að á-
lasa Vestur-íslendingum, því
vammir þeirra eru mínar eigin,
því eg er borinn og barnfædd-
■ur Vesitur-fisiiendingur sjájfur
og hold af þeirra holdi. En allur
sannleikur er sagna beztur, og
eg fæ eigi leynt þeirri skoðun
minni, að þjóðlega hafi Vestur-
íslendingum farið stórhnignandi
á síðari árum. Þeir eru eigi
eins “góðir íslending-
G. Th. þolir ekki sveiflur út j lýsi sig aldrei. Hvað segir i flöllin kæru í vestri, fell og
jfrá viðurkendum staðhæfingum
né sínum eigin skoðunum. —
Hugsandi manni, sem fer úr
vegi til þess að virða fyrir sér
aðra fleti er hann stór reiður;
kallar það fáránlegar skoðanir
og stórhættulegar. Þýtur hann
þá í bækur sínar og skrifar upp
úr þeim nöfn. Það er einkenni-
legt hvað honum finst þungi
málefna hvíla á nöfnum.
Svo reiðir hann upp Teed
lækni frá 1839 eins og stóra
fallexi og molar með honum í
einu höggi allar hugmyndir um
líf innan í jörðinni. Stendur
varlega hjá henni í lestri sínum j svo sigrihrósandi utan á jörð-
um mig, að eg held helst, að jinni og spyrnist í iljar við Kín-
hann hafi ekki þorað að opna verjann. Vestræn menning
hana. “En það sem að helst 1 hefir veitt honum þann heiður,
hann varast vann, varð þó að að sauma hann í kross á brjóst
koma yfir hann”. Eg tók eina 1 sér. Og ef þú lítur á kross-
stutta málsgrein úr bók Berg-Imarkið, stendur þar skrifað: —
Viti menn. Hann 1 “Bölvaður veri sá sem ekki lýt-
manns.
skaðaði sig svo á prentvillunni,
sem varð á einu orði í henni í
Heimskr. að hann bíður þess
ekki bætur þó að hann verði
hundrað ára.
Það er sitt hvað
eftirlíking og gæði
LARATT'S
(PoVe
Jookforthisjabel
on the Bottle
KLÁRT 0G TÆRT
Gæðin segja til og kaupin aukast
NÝ TEGUND
Labatt’s
Extra Stock Ale
Labatt’s hafa á boðstólum hið sama gamla
vinsæla Extra Stock Ale—en skírt og glært.
Svipað eins og allar ekta öltegundir sem brugg-
aðar eru eftir fomum enskum móð, verður vart
við móðu—sem er alveg skaðlaus—í ölinu,
þangað til að hefir sezt vel.
Hin nýja bruggunar aðferð hefir ráðið bót á
þessu, án þess þó að deyfa kraft eða bragð
þessarar gömlu ölgerðar.
Extra Stock Ale er ekki gerilsneytt, fylt kolsýru
eða svikið á nokkurn hátt. Það er ábyrgst að
geymast svo árum skiftir. Pantið sýnishorn af
því strax og reynið það.
Fæst í klúbbum, afengisbúðum fylkisins, eða
hjá vöruhúsinu.
92 244
JOHN LABATT LTD.
ur krossinum.”
Við þetta rennur berserks-
gangurinn af honum í bili og
hann segir, að það sé í fárra
færi að komast fyrir uppruna
dulspekinnar. Þetta vissu nú
fleiri, svo að hann hefði mátt
spara sér ómakið.
Alt í einu lifnar yfir honum
aftur, og hann þrumar út yfir
Heimskringluria: Mose skipu-
lagði menningu Gyðinga (á að
vera Israelsm.) á egypskum
dultrúargrundvelli og slær um
leið tíguiásnum úr hendi sér og
nokkru seinna er hann kominn
í alspennu slær hnefanum í
borðið og hrópar í ofsareiði:
“Að halda því fram að Rosicru-
icans reglan sé móðir kristn-
innar er hugsunsnautt rugl!” —
I og fleiri jafnfögur orð reka
lestina.
Og þó er hann rétt búinn að
I gefa egyfsku dulspekinni Mose,
mesta sáðmann að kristnum sið
j að Kristi fráteknum. Auðvitað
ætlar hann að vinna spilið, með
því að segja að Rosicrucians
reglan hafi þá ekki verið til. — jHefirðu lesið bók Bergmanns?
Enn þá nafnið! Það druslast Ef ekki, þá lestu hana þó að það
fyrir honum eins og draugur. jsé nú komið í ótítna, og að
Hr. G. Th.! Eg skal segja þér, lestrinum loknum verðurðu að
án þess að nota hrakyrði eins og j færa haldbetri rök fyrir því, að
þú gerir, að nöfnin Rosicrucian.jhún hafi engan boðskap að
Amore — og þó að þú hafir | færa, en þú í síðustu Heimskr.
fleiri — eru aukaatriði. Dul- hefir orkað að gera. Þetta er
spekin egyfska var til fyrir 3300
árum. Andi hennar var til,
hann um bók Bergmanns, er
hún nokkur launung?
Þá kem eg að því, þegar G.
Th. lenti á “beininu”. Þá fer
hann nú fyrst að kvika. Nú á
úrslita höggið að ríða svo að eg
standi ekki upp aftur. — Máls-
grein sú, sem prentvillan var í,
var tekin orðrétt upp úr bók
Bergmanns og merkt með
gæsalöppum. Eg geng þess ekki
dulinn að hver meðalgreindur
lesandi, hefir séð, að þetta var
prentvilla og ráðið í eftir sam-
böndunum, að þama hlaut að
vera “blik” en ekki “bein”. Ef
nokkur vafi var á þessu,. var
ekki annað en líta í bókina fyrir
þá, sem höfðu hana. Annars
stendur sá “character” á bak
við meðferð þessarar máls-
greinar hjá G. Th. að eg vildi
ekki eiga líf mitt undir honum.
Eg fer að halda, að G. Th.
hafi ætlast tii, að Bergmann
fengi hann til að skrífa ferða-
söguna inn á rúmi sínu, því að
honum finst hann vita betur en
Bergmann um ferðina og alt
sem í henni gerðist. “Miklir
menn erum við Hrólfur minn.”
Það sem Bergm. verður að fara
mrirg þúsund mílur til að rann-
saka, veit G. Th. betur, sitjandi
flötum beinum á rúmstokknum,
eða skrifandi í pósthúsinu á
Gimli, sbr. hártoganir hans á
athöfninni í tjaldinu, sem lýst
er í bók Bergmanns o .fl.
G. Th. fer í íþróttir fommanna
til að sanna það að sax Grettis
sé ekki í Miklagarði. Eg veit
vel, að sá ágæti maður dr.
Björn Bjarnason — sem var
kennari minn um eitt skeið —
tekur þar hárréttar allar höfuð-
reglur en auka reglur eiga sér
alt af stað, og getur ekki sax
Grettis hafa tilheyrt þeim flokki
af því, að sagt er að það hafi
verið fágætt vopn. Góðgjömu
athugasemdinni um það að eg
minnist á bók og boðskap svara
eg með þessari spurningu: —
hóla, og hér er eins og hver
bali heilsi mér með hending
frá fyrri árum......
Eg hefi verið beðinn að tala
fáein orð hér í dag og falið að
ráöa umræðuefninu sjálfur. —
Langar mig því til að minnast
lítillega “Vestur-íslendinga”, án
þess það verði “minni” í orðs-
ins venjulegu merkingu. Hátíð-
isdagur þessi heiðrar minningu
Jóns Sigurðssonar, stjórnmála-
mannsins fræga er vakti ísland
af margra alda svefni. En um
leið og Vestur-íslendingar eru
að heiðra minningu merkis-
manna íslenzkrar sögu, þá virð-
ist eigi úr vegi, að þeir brjóti
ögn til mergjar afstöðu vestur-
íslenzka þjóðbrotsins, hins ís-
lenzka þjóðbrots er eigi tilheyr-
ir lengur Islandi.
Nú á dögum tiölum við um
Vestur- og Austur-íslendinga,
og með þeim fyrnefndu er átt
við þá “íslendinga”, sem bú-
settir eru hérna megin hafs í
Canada og Bandaríkjunum. —
Saga Vestur-íslendinga er stutt,
rétt sextug. Aftur á móti eiga
Austur-íslendingar þúsund ára
sögu sér að baki. Hér í landi
eru Vestur-íslendingar enn þá
íslenzkir að nafninu til, þvi við
manntöl og aðrar athafnir eru
þeir skráðir af íslenzku kyni
komnir. Við gerumst brezkir
borgarar í Canada, en þó er
ekki þar með sagt að við séum
þjóðernislega orðnir að Bretum!
Öðru nær er en svo sé á meðan
við erum skrásett sem íslend-
ingar. — Við getum sjálf sökt
okkur í sjó gleymskunnar, hætt
að tala íslenzku, hætt að hugsa
ar” og forfeður þeirra voru, er
frumskóginn hjuggu og nýjörð-
ina plægðu. Eg bendi ef til vill
ögn ítarlegar á þá þjóðlegu
hnignun áður en máli þessu er
lokið. Sú hnignun er miðuð
við þá sem íslendinga.
Síðast liðin ellefu ár hefi eg
dvalið í Bandaríkjunum. Eg
dvaldi þar sem gestur að segja
má, og ef til vill hefir sannast
á mér hið fornkveðna, að glögt
er gestsaugað. Eg þóttist verða
þess áskynja, að þjóðlega er
ólíku sarnan að jafna, Canada
og Bandaríkjum. í Bandaríkjum
er hinum svonefnda “bræðslu-
potti” (Melting Pot) all-mikið
hampað. Þar eiga hinir ýmsu
þjóðflokkar er landið byggja að
'bræðast í eina þjóðheild. En
þrátt fyrir dugnað og atorku
Bandaríkjamanna á því sviði
sem öðrum, þá viðhalda hinir
öflugri þjóðflokkar þar furðu
vel tungum sínum og þjóðleg-
um sérkennum. Vil eg þar sér-
staklega benda á Minnesota-
ríki, þar eg átti dvöl, þar frænd-
ur Vestur-íslendinga, Svíar og
Norðmenn, eru enn þá sænskir
og norskir yfir heila tekið, þó
engu síður séu þeir sannir
Bandaríkja þegnar.
Hér í Canada er afstaðan alt
önnur. Hér ríkja tveir megin-
þjóðstofnar og landsmálin eru
tvö, enska og franska. Annað
mannflesta fylki landsins, fylkið
Quebec, er franskt eða frakk-
neskt, þar frönsk tunga er töl-
uð og frakkneskum siðum og
þjóðvenjum viðhaldið. — Um
“bræðslupott” í Canada í eina
þjóðheild getur því eigi verið að
ræða, úr því þjóð þessa lands
og lesa íslenzku, en þrátt fyrir skiftist í tvær þjóðir undir sam-
eiginlegu nafni.
Við að íhuga það, þá áttum
við okkur von bráðar á því, að
Englendingurinn kemur til Can-
ada, gerist Canadaborgari og
heldur áfram að vera Breti
það erum við engan veginn út-
dauð sem Islendingar í þjóðlegu
bókhaldi landsins er við nú til-
heyrum. Gleymska “yfirborðs-
manna” og blóðblöndun margra
alda mun eigi megna að afmá
úr sögu Canada nafnið íslend- þjóðernislega. Hann er meir en
mgar.
Heildarnafnið
bókaður
Vestur-íslend-! hann
er
brezkur borgari, því
Breti í húð og hár!
hvað sem nöfnum líður,
andinn er höfuðatriðið. Sigfús
Bergmann, sem hefir heilbrigð-
ari greind en þú í þessu efni, og
hefir þar að auk grundvallaða
ingar vottar að íslenzk þjóð er | Frakkinn kemur sömuleiðis til
nú skift í tvö þjóðbrot. Og úr j Canada og heldur áfram að
því þjóðnöfnin eru orðin tvö, i vera Frakki; hans brezka inn-
þá virðist réttmætt að þau geti J ræti að eins borgaralegs eðlis
átt við þátíð engu síður en nú- I ef svo má að orði komast, því
tíð. Fyrir rúmum sextíu árum frakkneskur er hann hvað sem
síðan voru það þá Austur-ís-! á dynur. Enginn má misskilja
mentun í sinni fræðigrein, fær-
i:
191 MARKET AVE. E.
WINNIPEG
egypsku dulspekinni til Krists,
eini vegurinn fyrir þig að kom- lendingar er sigldu yfir hafið og orð mín. Eg er ekki að álasa
ast ómeiddur út úr þeim vanda, settust að í Ameríku. Þeir voru ís Englendingum og Frökkum í
°S sem þú hefir komið sjálfum þér lendingar íslands, en ekki Can- þessum efnum, því þjóðrækni
í. Þetta er auðvitað að undan- ada eða Bandaríkjanna. Austur-, þeirra er hrósverð, aðdáunar-
sem þú íslendingar, öll ættarmót þeirra verð.
og sérkenni sann-íslenzk. Hinir J En nú kemur íslendingurinn
aðkomnu íslendingar glíma við fj] Canada og gerist borgari, og
þáverandi frumbýlisþrautir, eftir að hanp er orðinn þegn
riöggva skóginn og ryðja jörð- þessa lands og búinn að eign-
ina. Þeir gerast landnámsmenn 1 a9t nafnið Vestur-íslendingur,
teknu “bein”-slysinu,
færð aldrei neinar bætur á.
Eg vil að endingu geta þess,
að á sama tíma og grein G. Th.
I ir rök fyrir þessu í bók sinni,, kemur í Heimskr. barst mér
! og rekur svo vel þráðinn frá ijréf meg þakklæti fyrir mína
grein og umsögn um að hún
að þorirðu að opna bók hans og | værí þag bezta, sem birst hefði I leggja undir sig landið frá hafi
að nýju, að sið forfeðranna, og þa viriðst sem yfirleitt sé hon-
"This advertíseíneím^^ötTnSerteÍMb^th^íovernmenniIquoFTSontrol Com-
misslon. The Commission is not responsible for statement made
as to the quality of products advertised”.
lesa, muntu sanna það, að það
er ekki á þínu færi að hrekja
þau rök, sem þar eru færð fyrir
máli.
Annars vil eg skora á G. Th.
að lesa vel um ástæðurnar, sem
f
í bók Bergmanns eru færðar fyr
ir, að hin andlega dulspeki Rosi-
crucians sé móðir kristninnar.
Hefi eg þar engu við að bæta.
Aðeins vil eg sýna fram á, að
G. Th. tapar áttum í skilningi,
þegar hann segir að eg eigni
þessum sérstaka félagsskap
alla andlega þekkingu mann-
kynsins á þessum hnetti frá
upphafi og sé með því að gera
í Heimskr. um langt skeið. —
Höfundur bréfsins er “register-
aður” bókmentamaður af æðsta
prófessor íslands á aðra hönd
og fremsta rithöfund þess á
hina.
Haldi G. Th. áfram að skrifa
í blöð, vil eg ráðleggja honum
að taka aðrar hendingar úr
kvæðinu “Bókin mín”, eftir
Þorstein Erlingsson.
“Mig langar að enga sá lýgi
þar finni,
sem lokar að síðustu bókinni
minni”.
í þeim er meiri sáluhjálpar-
um einna hugleiknast að glata
til hafs, því um meginlandið sjálfum sér sem fyrst þjóðern-
þvert og endilangt rísa upp ís- is]ega> þ. e. a. s. hætta að vera
lenzkar bygðif er blómgast og íslendingur. Eg held jafnvel
dafna. íslendingar vinna sér þá i Sumir landar gangi með þi,
góðan orðstír og eru af öðrum f]ugu f höfðinu að þeir séu þjóð-"
þjóðflokkum álitnir að vera í ernislega orðnir að Bretum! —
lítið úr öðrum félögum og ein- vegur en berja á mér.
staklingum.
J. S. frá Kaldbak
tölu fremstu frumbyggja. En
þá eru þeir ekki búnir að eign-
ast nafnið Vestur-íslendingar
er þeir hljóta síðar.
Við Vestur-íslendingar eigum
það sammerkt við aðra heims-
borgara, að sjálfslofið lætur oft
vel í eyrum. Þegar talað er
fyrir “minni” Vestur-íslendinga,
eru ræður þær vanalega
þrungnar af lofi og oft óverð-
skulduðu lofi. Við gleymum
En Bretum sjálfum sýnist nú
annað. Alt skipulag í Canada
er grundvallað á brezkum lög-
um, og undir því skipulagi erum
við skrásettir íslendingar. Við
erum borgaralega brezkir, eri
þjóðernislega erum við íslenzkir
enn sem komið er.
Hið góða fyrirdæmi Englend-
inga og Frakka, að viðhalda
tungum sínum og þjóðlegum
sérkennum, virðist yfirleitt létt-
því þá stundina, að einu sinni vægt fundið af íslendingum