Heimskringla - 03.07.1935, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 3. JÚLií 1935
HEIMSKRINGLA
þegar miðað er við þá sjálfa.
Engum blöðum er þó um það að
flétta, að hið unga land Canada,
er við unnum sem börn móður,
er móttækilegt fyrir alt gott og
göfugt í fórum þeirra þjóð-
flokka er landið byggja. Eng-
inn ávinningur er því fyrir Can-
því við íslendingar erum tekn-
ir að leggja þar hönd að verki,
ætti okkur að vera það áhuga-
mál, að leggja til þeirrar þjóð-
sköpunar alt það verðmætasta
sem við eigum og vinna að því
einhuga að því sé á lofti haldið.
Þar birtist sá þjóðmetnaður,
ada, að því sé hafnað sem gott sem engin öfl ættu að geta
hnekt. Það þarf enga sláandi
Vestur-íslendingum það, að
er og eflandi. Þó við íslending-
ar séum orðnir Canadaþegnar,
þá er það engin ástæða til þess
að því sé gleymt, sem íslenzkt j þeim beri að kappkosta að vera
er og hvert verðmæti hefir meira en “nafnið tómt” í sögu
hlotið alheims viðurkenningu. j Canada
Það virðist ekki úr vegi, að við Það er auðyelt að le en
gerum okkur grein fyrir, hverju ÖUu örðugra &g
muna. Eg hefi
3. SIÐA.
orðgnótt til þess að sanna i nær úr sögunni á meðal Vestur-
lega til þeirra á öðrum sviðum. eigi að finna í Bandaríkjunum.
En sú þjóðernislega hnignun
er all-ólík því er á sér stað með
Englendinga, Erakka og jafnvel
Gyðinga, að ótöldum öðrum
þjóðflokkum sem þjóðernislega
kjósa eigi að sökkva í sjó. Eg
vil benda á nokkur dæmi um þá
hnignun er hér um ræðir. T. d.
eru íslenzkar bókaútgáfúr því
við erum þá að gleyma.
Eg vil fyrst tilnefna fornsögu
! nú verið að reyna að sýna fram
á það, að enginn ávinningur sé
islenzkrar þjoðar. íslenzk þioð ! * , ,
, , , , , .. . „ i að gleyma þvi sem gott er, en
a þusund ara sogu, skraða sogu. „, ... , ,
.’ goður groði að muna eftir því.
í Vív !”æ ?ar,SI er ,r Til menningarlega a5 geta
a<5 hljota vðurkennmgn allra k , ^ lslendln , Canada
, log Bandankjum, mega Vestur-
mentir Islendmga eru lesnar og f ___ . , . , ,
° 6 Islendingar ekki gleyma henm.
kendar við æðstu skolastofnan- „ , ,,
Það er glæst saga; frá sagnasol
íslenzkrar þjóðar stafa geislar
manndáða og mannvits.
Þannig útbreiða Vestur-ís-
lendingar þekkingu á sögu ís-
lenzkrar þjóðar, að þeir kynni
sér hana sjálfir, lesi hana ræki-
ir um allan hinn mentaða heim.
Það er engin ástæða til þess
að við Vestur-íslendingar
gleymum slíku, eða því sé hiafn-
að af hálfu okkar unga lands,
Canada.
Hið næsta er hin mikla þýð-
_ , .. ,lega a oðru hvoru malinu,
mg tungunnar, sem lifað hefir I__, _ , , , , ,
, .. , , , , .ensku eða jslenzku. Við þurfum
A. vvv*,, wh irtlAnnlriintt V-, l A rt n 11 TY> I A
á vörum íslenzkrar þjóðar um _ , ... ' '
Kiíoun^ KH kynnast hmu upphaflega
lýðveldi Islands, sem ef til vill
íslendinga. Það kveður svo ramt
að því að jafnvel skáldin, við
eigum fáein skáld ennþá, eru
alveg að hætta að gefa út Ijóða-
bækur. Ber það vott um mjög
alvarlega þjóðlega hnignun.
Óital önnur dæmi má færa
þessu atriði til sönnunar. Tökum
til athugunar íslenzku lestrar-
félögin sem eina tíð voru stofn-
uð í öllum eða flestum íslenzk-
um bygðum. Öll þau lestrarfél.
eru nú á fallanda fæti og hér og
þar, að sagt er alveg úr sögunni.
Hið gagnstæða á sér stað á
íslandi, þar blómgast flest lestr-
Vestur-íslendingar ættu að
geta lært eitthvað af þessu,
eða a. m. k. tekið það til íhug-
unar. Vildi eg sérstaklega
leggja áherlu á það, að lögð sé
rækt við íslenzku lestrarfél'ögin.
Aflað til þeirra allra þeixra
bóka, íslenzkra bóka, er þýdd-
ar hafa verið á ensku, og allra
þeirra bóka, er ritaðar hafa
verið á ensku um ísland og ís-
lenzkar bókmentir, fortíðar og
nútíðar. Hér ræðir um urmul
af bókum, eigi svo lítið bóka-
safn út af fyrir sig. Bókúm er
fjalla um íslenzk efni, bókum er
mentandi áhrif hljóta að hafa
á alla — eigi sízt íslendinga!
Engin ástæða er til þess að þvf
íslenzka sé gleymt, þó þeir
yngri séu hættir að tala og lesa
íslenzku.
Vestur-íslendingar hafa dreg-
ist inn í stóriðnaðar og kaup-
sýsluös þessa lands, þar augu
manna hvíldu meir á efnalegri
arfélög og dafna, enda eru velgengni en draumtindum and
þúsund ára bil. Fræðimenn
menningarþjóða ekoða norr-ler h,g lý5(rj41sasta stjórnar(ar
mnu, sem af lslendmgnm hefir' mannhelmnr hcfjr ^ En
j umfram alt verðum við að
vernduð verið og viðhaldist
sem lifandi mál, skoða hana
sem afarmerkt stofnmál margra
hinna yngri mála. Norrænu-
nám er því af annara þjóða
mentamönnum talið nauðsyn-
kynnast hinni fyrri rítöld ís
lands, er hófst í byrjun 12. ald-
ar. Sá ritöld er skoðuð af öðr
um þjóðum sem markvert tíma-
, x ... , _ „ .. ibil mannkynssögunnar. Ritverk
legt til samanburðar fornntnj ar a]dar um jelg v|5urkcnd
og fornma a annara þjoða. Um •'klassisk". Sumtr
, , _ íslendingar kunna að hugsa að
hér ræði að eins um gamlar
skruddur, sem hafi það eina
anna kenna nú norrænu eða
íslenzku. Eg tilfæri það eina
dæmi um álit mentamanna á _
„ gndi að vera gamlar, en eigi
fornmali og fornbokmentum Is- . , „ ’
, ® .■ „ ;getur vem villu en þa.
lendmga. Þeim tungu, sem svo (
er í hávegum höfð af fræði- og; Ritöld íslands á 12. öld er eigi
mentamönnum annara þjóða,
erum við Vestnr-íslendingar óð-
um að gleyma.
Á yfirborðinu kann það að
virðast eðlileg rás framþróunar,
að um leið og Íslendingar ger-
ast þegnar annara landa, þá
leggi þeir niður eigin þjóðháttu
og eigin tungu. Það geri t. d.
Norðmenn er til íslands flytji
búferlum og ílengist þar! Þær á
lyktanir virðast á góðum rök-
um bygðar þangað til það er
! takmörkuð við ísland, heldur
nær til annara lands. Hinn víð-
frægi Snorri Sturluson reit
“Heimskringlu”, sem eins og
nafnið ber með sér er safn til
veraldarsögu. Sömuleiðis rituðu
þeir Sæmundur fróði og Snorri
Eddurnar, bækur er fjölluðu um
menningu hins fyrri átrúnaðar,
bóka-útgáfur á ættjörðinni í
stórum stíl miðað við íbúatölu
landsins.
Tímarit Vestur-íslendinga
hafa öll liðið skipbrot. Breiða-
blik, Aldamót, Heimir, Dagskrá
og Freyja — öll horfin. Tíma-
rit Þjóðræknisfélagsins stendur
eitt eftir og varir vonandi lengi.
Endalok tímaritanna bera vott
um þjóðlega hnignun. Eg þyk-
ist vita að allflestir af Vestur-
íslendingum muni taka þeirri
hnignun með jafnaðargeði, sem
ofur eðlilegri og jafnvel sjálf-
sagðri hnignun úr því þeir séu
þegnar annars lands og teknir
að renna inn í hérlenda þjóð-
heild. En eg hefi verið að
reyna að sýna fram á það, að
hinu unga landi Canada getur
eigi verið neinn hagur í gleym-
sku þess sem gott er og verð-
mætt og miðar til þroskúnar.
ans. Hin unga menning öll
gagnsýrð af þeirri efnishyggju,
er oftast fer á mis við fjársjóðu
'bókmenta og lista. Vestur-ís-
lendingar mega því gleðjast yfir
að hafa átt skáld eins og St.
G. Stephannsson, er gat kveðið
úm Canada:
“Og enn rennir von manna aug-
unum þreytt
Að austan, um þig til að
dreyma —
Þú góð reyndist öllum er unna
þér heitt,
iSem eiga hér munuð og heima.
Og alt á þér rætist og rót geti
fest,
Sem reikula mannsandann
dreymt hefir bezt.”
Eg vona að Vestúr-íslending-
ar losi sig úr fjötrum þeirrar
efnishyggju, sem blind er fyrir
göfgi andans. Fornbókmentir
Úr þrí aðrar menningarþjóðir | íslenzkrar þjóðar glæði þá o
meta íslenzkar fornbókmentir
svo mikils, að skipa þeim sess
við æðstu skóla sína, þá getur
Canada ekki verið neinn gróði
í því að þeim sé gleymt. Eins
mætti benda á ótal margt ann-
að í heimanmund íslendinga,
sem verðskuldar að því sé á
lofti haldið.
er ekki eingöngu var átrúnaður
íslendingar heldur margra ann- Vafalaust mun mörgum finn-
ara þjóða. Áhrif þeirra rita
eru því veraldarvíð. Og úr því
göfgi! Verndardísir íslenzkra
skálda, spámanna hverrar tíð-
ar, flytji þá inn á þau svið, þar
“reikula mannsandann dreymt
hefir bezt”. LIFI VESTUR-ÍS-
LENDINGAR!
ast eg sé í meira lagi bölsýnn í
þessum efnum. Þá mun ef til
áhrif eru verldarvíð, ná þau!'a ^að bent> að vestur-ís-
Jlenku vikublöðin lifi ennþá, að
athugað, að óláku er saman að j
jafna, Canada og eldri löndum | en&u síður tn Canada en ann VlVVil,
Evrónu EvrÓDubióðir elea 1 ara landa. Ber Canada-íslend-. se tvo oflug mleiizk kirkju-
HiVropU. JiiVTOpUpJOOir eJsa ... , fftloe' Oír fslpnzkir söfnn«ir pnti
sköpunarsögu sína að baki og in£um að vera l,ar vakandi á
eru fyrir löngu stofnsettar sem
þjóðir. Aftur á mótí er Can-
verði.
Frá því Ari Þorgilsson, sem
félög og íslenzkir söfnúðir enn
þá í vesturríslenzkum bygðum.
Þessi ræða var flutt í sam-
komúsal Albertabygðar, að
kvöldi “íslendingadagsins”, 19.
júní. Um daginn, skömmu eftir
hádegi, brást á stórregn og
gerði það að verkum að ræðu-
höldum út í garðinum var lok-
ið. — Við Edmonton-íslending-
ar, sjö talsins, er ókum bílveg
til að sækja hátíð þessa, vott-!
pjuoir. alLur a muu er ^u- — u>> > — laghinna eMri\LndiLTEngu I ““ bygðarbÚum ^ar Þakkir
viður til þeirra sköpunar eru [ nr á vaðið með “Íslendingabók
þær þjóðir er til landsins flytja. 1 frá Því Þeir Sæmundur og
Um þá sköpun verður eigi dæmt [ Snorri taka upp penna og aðrir
fyr en henni er lokið. Þjóðfræð- rithöfundar, sem margir eru ó-
ingum kemur ekki saman um þektir, frá því og þangað til síð-
hvað langan tíma útheimti til j asta bók ritaldarinnar er ritúð,
þess að skapa eina þjóð úr! þá mynda öll þau ritverk eina
mörgum þjóðum. En eitt má [ heild, sem skoða ber bókmenta-
fullyrða, að þjóðum sem þannig legan alheims fjársjóð. Það1
eru að renna saman í eina var viðurkenning á gildi þeirra
heild, ætti að vera það rnetnað- fornrita, en eigi athafnir ís-
armál, að leggja hver um sig lendinga sjálfra, er kom því til
sem beztan skerf til þeirrar! leiðar að íslenzka og íslenzkar
sköpunar. I fornbókmentir hafa verið kend-
Hér í Canada er ung þjóð í ar við Cambridge á Englandi
smíðum, efnisviður til þeirrar sidan Eiríkur Magnússon lifði.
þjóðsmíðar fenginn frá þjóð- i ®ru nu kendar í 30 af Banda-
um liins eldra heims er hingað ríkjumim og, við tvær skóla-
flytja. Til þeirrar þjóðsmáðar Jtofnanir f Canada, og við æðri|elUrj^ar eing íslenzku er
verður vandað með þeim hætti, skola 1 oðrum l°ndum. .a8 heyva> eru ekki lengur full_
að lögð sé rækt við alt verð-! Fornrit íslendinga hafa vernd-1 nægjandi hérlendis, því við þá
mætt í fari þeirra þjóða er hing- j að norrænu frá gleymsku og Ungu verður að fala á þvJ má]i
að koma. Svo nefnt sé eitt dæmi [ geymt skráðu letri merka við- er þeir gkllja
af mörgum, þá miðar til æðri 'bui-ði sögunnanr. T. d. vissi| Norðmenn’og Svíar, búsettir
þökkum við hr. Ófeigi Sigurðs-
vikublöðin hafa verið þær líf- ; synl og konu hang rausn þeirra
taugar, sem bezt hafa viðhaldið og höfðinglyndi. Hýstu þau
sambandi Vestur-íslendinga íjokkur tvær nætur og fór svo
dreifingu þeiiTa um landið þvert | vel um okkur að engu var lík_
og endilangt. Eins verður því ara en við værum stodd f góðri
gististlöð. Minnir slíkt á stór-
rausn og gestrisni íslendinga,
Hugheilar þakkir!
O. T. Johnson
TIL VILBORGAR
um Jólin 1934-5
eigi neitað að kirkjuleg samtök
liafa einna mest stuölað að við-
haldi íslenzkunnar á meðal
þeirra. Og þó messúr séu nú
fluttar á ensku samhliða ís-
lenzku í íslenzkum kirkjum, þá
er ekkert við það að athuga, því
kirkjurnar geta verið sannrís-
lenzkar fyrir þrí. Og jafnvel þó jUndir marrar fæti frost
hið sama eða svipað ætti sér freyðir gjór úr sporii
stað með íslenzku blöðin, þá | útlgangg við auman kost
gætu þau verið öllu íslenzku til|er nú langt að vori.
eflingar fyrir því. Samtök hinna ]
Grimmur hefir vetur völd
velkir krafta-linu
myrk og döpur mæða kvöld
mann í skammdeginu.
Kristni helguð kringum jól
mentunar í Canada engu síður umheimur ekkert um það, að j|f Minnesota ríki eru e’ldri liér í kærieik a sem minna
en öðrum löndum, að lögð sé Leifur Eiríksson hinn hepni
rækt við fornbókmentir ís- , fann Ameríku, ef óþektur höf-
il(enzkrar þjóðar. Öanad4-ls- ; undur á íslandi hefði eigi um
lendingar mega ekki vera rækt- j hann ritað. Eða um nýlendu-
arlausir í þeim efnum, því allir stofnun Þorfinns Karlsefnis,
álfu en íslendingar. Þjóðernis- ; döpur lætnr sól
lega hafa þeir átt við sömu
lítið til sín finna.
ættu þeir að sjá og skilja að i fyrstu nýlendu hrítra manna
það er enginn gróði fyrir Can- j hér í álfu. Og þeim eldri f jár-
ada að þeir sökkvi sem fyrst í j sjóðum íslands mega Vestur-
haf gleymskunnar. Hér í Can- j íslendingar ekki gleyma, þó þeir
ada vex og dafnar hinn enski séu nú orðnir Canada eða
þjóðhluti viö “aðflutning” ann- i Bandaríkja þegnar.
ara þjóða. Hinn franski þjóð-j Eg mintist á þjóðernislega ;iendinga, Svíar og Norðmenn,
hluti býr meir á eigin merg og j hnignun Vestur-íslendinga. Sú eigi eftlr að verða langlífir í
leggur sig þannig óblandaðan hnignun er miðuð við þá sem' Minnesota ríki. Og sannari
og ósldftan til þjóðsmíðar. Úr j íslendinga, en nær eigi endi- þegna eða þjóðræknari getur
þrautir að etja. En þeir hafa rnnan kuldinn á mér hrín
ekki hikað eða hopað þó þrð- • iila loppnar niundir,
ugleikar hafi verið í vegi. Þeg- j ég á alta£ jólin mín
ai þeir ungu hættu að skilja jakahlaupum undir,
sænsku og norsku, var gripið
til enskunnar þeim til þekking-
arauka. Sú viðreisn hefir bor-
ið mikinn árangur, og grunur
minn er að þeir frændur ís-
Ljósin lilýju lýsi þín
lífs með græði mundir,
ég þó eigi jólin mín
jakahlaupum undir.
Um nýárið 1935
Mér finst altaf eitthvert skjól
eigi þeir sem kvarta
þegar numin nýárssól
nær til dapurs hjarta.
Nýársóskin mín er mörg
mun þó lítið sanna,
um þig streymi blessuð björg
bæði guðs og manna.
T. T. Kalman
Munið eftir a3 til sölu eru é
skrifstofu Heimskringlu með af.
falls verði, námsskeið við helztu
verzlunarskóla bæjarins. Nem-
endur uUn af landi ættu að
nota sér þetta tækifæri. Hafið
“Endurminningar”
Friðriks Guðmundssonar eru til
•ölu hjá höfundinum við Mo-
zart, í bókaverzlun ó. S. Thor-
geirssonar og á skrifstofu Hkr.
Fróðleg og skemtileg bók og
afar ódýr. ..Kostar aðeins $1.25,
GREIÐASTA LEIÐIN til
ISLANDS
Seyðisfjarðar
Akureyrar
Reykjavíkur
ísafjarðar
Ferðist með the North
German Lloyd
hraðskipunum
BREMEN og EUROPA
Ágæt sambönd yfir England og Þýzkaland
Bein sigling til íslands 28. júní með skemtiskipinu
e.s. “Reliance”
Eftir upplýsingum snúið yður til næsta farbréfasala
eða
HAMBURG-AMERICAN LINE
NORTH CERMAN LLOYD
-Sími 94 994—673 Main St., Winnipeg, Man.-
INNKOLLUNARMENN NEIMSKRINGLU
I CANADA:
ím^nth.'.::::::';;;::::;::;;:;;..........'iVíí08390”
Antler............................... B;Halldórsson
Balduf................................. O. Einarsson
Beckville.....................................Slgtr. Sigvaldason
ieimont........................................Björn ÞTórðron
Bredenbury..........^ZZZ’.............w' o JT' ° eS0D
Cale-arv Thorst. J. Gíslason
churchbrídge::::::::::;:;::':::';;.GMZmls-„?ríí?sson
Elfrns ..............."...b- Anderson
Foam Lake............................ Ölafur Hallsson
rjÍTnij Janusson
öleynLr'oZZZ:Z....................................Tím. Böðvarwion
Hayland...........Z:.................Gleson
Hnausa:::z:zzz:........................ cLK- áohzon
Hovp -Gestur S. Vídal
HúsavZZZZZZ................................ J3kagf®1(?
Kandahar.........................-Hannes J. Hunfjorð
Keewatin.............................. Z S' Anderson
Kristnes.............................S^ZBjfrnsSon
Langruth.............................. R6*m^ 4™ason
t eslip B. Eyjolfsson
Lnnda'r............................... Guðmnndsson
o.................................... Andrés Skagfeld
ofin .............................Sigurður Sigfússon
piupv.................................."Btðrn Hördal
R°?nPpParlt.............................Slg. Sigurðsson
Bevykjavník.................................. Pálsson
S:onyH111...............................Björn Hördal
...........................Halldór E^lsson
Tho nhm............................Thorst. J. Gíslason
TT ........................................ Einarsson
SSSzzzz............................Mrs-Anna Harvey
Winnipeg Beach....................................John Kernested
Wynyard........................................... S. Anderson
f BANDARfKJUNUM:
Akra................................Jón K. Einarsson
5antry"...............................E. J. Breiðfjörð
Belhngham, Wash.....................J0hn W. Johnson
Blaine, Wash..................Séra Halldór E. Johnson
Cavalier......—.....................Jón K. Einarsson
Chicag°: Greo. F. Loiig, 2428 Hamlin Ave., Logan Square Sta
BdmburS....................................... Hali
Garðar............................................ M. Breiðfjörð
grafton................................ E. Eastman
Hallson................................. K EJinarsson
Hensel.................................. K. Einarsson
Ivanhoe...........................Miss C. V. Dalmann
Los Angeles, Calif...Thorg. Ásmundsson, 3314 Sierra St
Sllton ".......................................... G. Vatnsdal'
Mmneota............................míss C. V. Dalmann
Mountam...... .....................Th. Thorfinnsson
National City, Calif.....John S. Laxdal, 736 E 24th St.
Point Roberts...................................Ingvar Goodman
Seattle, Wash.........J. j. Middal, 6723—21st Ave N W
®v®ld............................................. K. Einarssop
uPham....................•;............E. J. Breiðfjörð
The Viking Press, Limited
Winnipeg Manitoba