Heimskringla - 21.08.1935, Qupperneq 4

4 SÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 21. ÁGÚST, 1935
ITreímskt'ingla
(StofnuO 1888)
Kemur út á hverjunt miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 oo 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsímis 86 537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
311 vlðskifba bréf biaðinu aðlútandi sendist:
Manager THE VIKINO PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINOLA
853 Sargent Ave.. Winnipeg
“Heimskringla" is publlshed
and printed by
THE VIKINO PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
Telepbone: 86 537
WINNIPEG, 21. ÁGÚST, 1935
STJÓRNMÁLIN
Með yfirlýsingu sambandsstjórnarinnar
um áð kosningar fari fram 14. október,
hefst baráttan milli stjórnmálaflokka
landsins fyrir alvöru um völdin á kom-
andi þingtímabili. Og þeir eru nú orðnir
talsvert margir flokkarnir, sem fært sjá
sér að ráða fram úr vandam&lunum,
svona á yfirborðinu, að minsta kosti. Að
suma þeirra bresti nú fremur mátt til
þess, en vilja að ná völdunum, mun þó —
og ekki að ástæðulausu — grunur all-
margra kjósenda.
Sú stjóm sem með völdin fer á næsta
þingtímabili, verður ekki öfundsverð af
því. Kreppan er að vísu að réna, en það
er langt frá að hún sé úr sögunni. Þó
ofurlítið virðist vera að birta til í þessu
landi, er því ekki að heilsa meðal allra
þjóða heims. Og gálauslega skyldi enginn
ganga upp að kosningaborðinu á þessu
hausti. í>að er þeirra vandamála að gæta
í stjórn þessa lands, að við fáum fæstir
skilið það til fulls, og maður freistast ti7
að halda, að sumum fTokksleiðtogunum
sé ekki eins kunnugt um það og skyldi.
Undanfarin kreppuár, hafa verið ein hin
erfiðustu stjórnarár í sögu þessa lands,
sem flestra annara landa. En þau hafa
verið á sama tíma harður skóli fyrir
stjórnirnar, sem verið hafa við völd. Þeir
vita það bezt, sem í þeim skóla hafa
verið, hvað hann hefir þeim erfiður verið
og hvað á sig hefir þurft að leggja til að
halda í horfinu og sigrast á hverjum
nýjum sjórnarfarslegum erfiðleika, sem að
höndum bar. Þó þjóðin sjálf færi ekki
varhluta af þeim erfiðleikum, hygg eg álit
hennar það, að Bennettstjórnin hafi að
sínum hluta, jafnvel fram yfir það, sem
sanngjamlega var hægt að búast við
af nokkurri stjórn, stýrt fleytunni
hjá boðum, tog blindskerjum og skilað
skipi og hlut heilu og höldnu í höfn. En
það er meira en mörg stjórnin hefir gert.
í kosningum er því miður of sjaldan til-
lit tekið til þessa, sem minst var á. Erf-
iðir tímar eru vanalegast kendir stjóm-
inni, sem við völd er, þó þeir séu afleið-
ing af kreppu, sem um allan heim ríkir.
Og í blindni er svo sagt, að skifta þurfi
um stjóm. Það á að vera lækningin. Um
það hvemig sú skoðun reynist oft, þarf
ekki að lýsa fyrir neinum.
Þegar stjórnarhæfileikar formanna
flokkanna sem nú sækja um kosningu,
eru bornir saman, efumst vér um, að
þeir verði margir, sem viðurkenna, jafn-
vel hvaða stjórnmálaflokki sem þeir
fylgja, að nokkur þeirra taki Rt. Hon. R.
B. Bennett fram, sem stjómmálamanni.
Og það eitt, að sumir flokkanna, sem um
völd sækja, koma fram, á til þeirrar skoð-
unar almennings einnar rætur að rekja,
að tímar hafi verið erfiðir og skifta þurfi
um stjóm. Að hinu er ekkert spurt eða
fengist um, hvað erfiðum tímum veldur,
né hvort nokkur líkindi séu til að þeir
batni með skiftunum. Eftir þeim hlutum
er heldur ekki svo auðvelt að komast hjá
þeim flokksforingjum, sem annað hvort
þora ekki að birta áform sín um það,
eða þeir hafa ekkert að birta.
Það mun flestum verða á að spyrja,
hvort hagur lands og þjóðar vaki beinlínis
fyrir þessum foringjum eða hvort að
það séu aðeins eigin laun og hýran til hins
“langsoltna liðsmanna hers” þeirra, sem
verið er að slægjast eftir með völdunum.
Eða ætli að þeir gefi laun sín líknarfélög-
um og leggi líf og heilsu sína samt í söl-
urnar fyrir að reyna að bjarga þjóðinni
með starfi sínu, eins og núverandi for-
sætisráðherra hefir gert? Þó segja megi
að Bennett sé fjáður maður og muni ekk-
ert um laun sín, og það sé satt, er það
fleira sem til greina kemur en það, því
með því fæst ekki skýring á því hvað því
veldur að hann leggur sér á herðar erfið-
asta starfið, sem landið á nokkrum
manni að bjóða, án þess að þurfa þess
með launa vegna eða honum stafi
nokkur persónulegur hagnaður af því,
annar en sá, er felst í ánægju hvers góðs
þegns um að hafa ynt af hendi skyldu
sína við landið, hvemig sem það er þakk-
að af almenningi.
Það er langt eða nærri tveir mánuðir
þar til kosning fer fram. Vonandi eiga
kjósendur kost á því, að kynna sér við-
horf flokkanna rækilega til vandamála
þjóðarinnar, svo þeir geti sagt að kosn-
ingu lokinni, að þeir hafi ekki kosið blind-
andi eins og Skaði mann sinn forðum.
Meira.
GRUNNSTOÐIR STEFNU KINGS EÐA
LIBERALA GÖMUL LÝGI
í kosningunum sem fara í hönd, er það
ljóst, að aðal-atriðið í stefnuSfcrá liberala
eru tollmálin, enda hafa þau stundum
reynst hreinasta ljósabeita í liðinni tíð.
Þó þetta margtugna kosningaagn, sé nú
búið að missa talsvert nýja bragðið, á
sjáanlega að reyna það einu sinni enn.
Hvenær liberalar byrjuðu að ljúga því
að kjósendum1, að þeir væru lágtolla
flokkur, skal ekkert sagt um, enda gerir
það minst til. Hitt er eftirtektaverðara.
að ræzt hefir á þeim, sem flokki, það
sama og á einstaklingnum, sem lýgi iðkar,
að hann trúir nú orðið sjálfur sinni eigin
lýgi og byggir allar sínar kosninga fram-
tíðarvonir á henni.
Á öðrum stað í þessu blaði er tafla birt,
er sýnir meðaltal af tollasveiflunum á
hverju einasta ári frá því að þeir voru
löggiltir í þessu landi. Á sambandsþing-
inu hefir oft verið vitnað í þessar stjórn-
arskýrslur og hefir engum manni komið
til hugar að rengja þær. Þær eru því
hvorki villuljós né kosningabeita, heldur
blákaldur sannleikur.
Og hvernig stendur það svo af sér við
þær, sem haldið er fram um lágtollastefnu
liberala? Hvað marga m'undi hafa grun-
að það að óathuguðu, eftir alt mas liber-
ala um lágtolla, að King hafi hækkað
tolla nákvæmlega jafnmikið er hann kom
til valda og Bennett gerði 1930, er hann
tók við. Þrátt fyrir öll loforð Kings um
tolllækkun í stefnuskránni 1919 sem
meira að segja fylgdi löng skrá af vörum
sem tolla átti að lækka á, fer hann til
verks og hækkar tollana um 4%, eftir að
hann er kominn til valda. Það er eg
hræddur um að hefði verið kallað kosn-
ingaloforðasvik af blaðinu “Free Press”,
ef annar en King hefði átt í hlut.
Hvað veldur þessu? Hver sem á toll-
mál þessa lands lítur frá heilbrigðu sjón-
armiði, mun sannfærast um það, að þau
eru algerlega háð því, sem í tollmálum
gerist hjá öðrum þjóðum, er Canada skift-
ir við, sérstaklega í Bandaríkjunum. —
Stjórnin hér, hefir alt annað en óbundnar
hendur í tollmálum, hver sem hún er. Þó
liberalar hafi talið kjósendum trú um
annað, er það blátt áfram kosninga blekk-
ing. Ef það væri ekki svo, væri ómögu-
legt að afsaka framkomu Kings í toll-
málunum.
Vegna þess að Wilson-Underwood toll-
lög Bandaríkjanna árið 1912, voru lág-
tollalög, gat Borden lækkað tolla í Can-
ada til muna sem táflan ber vitni um.
Þegar aftur Fordney-McCumber tolllög
Bandaríkjanna voru hylt, sem hækkuðu
tolla mjög, varð King nauðugur viljugur
að gera það sama hér. Og svo koma
Smoot-HawIey-lögin í Bandaríkjunum, er
gífurlega hækka tollana, sem það leiðir
af, að Bennett verður að gera eins. Hvor
flokkurinn við völd var, hefði ekki gert
minsta mun. Og í kosningunum 1930
kemur Dunning meira að segja með toll-
hækkunarstefnuskrá staðfesta af King,
sem þjóðin hafnaði eingöngu af því, a
hún trúði því ekki, að það væri alt
blekking, sem liberalar höfðu verið að
kenna þeim og reyna að hugfesta hjá
þeim, um að þeir væru lágtollamenn.
Þessi skrípaleikur liberala kom þeim
þarna sjálfum1 í koll. Og ætli að svo geti
ekki farið að bæði þessi sami og aðrir
skrípaleikir þeirra geri það enn?
BLÁLAND
Land, sem litlar sögur hafa farið af, er
nú daglega nefnt í fréttum á fyrstu síðu
dagblaða heimsins. Það er keisararíkið
Abyssinía í Norðausturhluta Afríku.
Sú sérstaka athygli sem landinu er nú
veitt, stafar þó ekki af því, að þar sé nýtt
heimsveldi á uppsiglingu, heldur hinu, að
milli þessa kotríkis Haile Selassie keisara
og ítala, er að lenda í stríði, sem ýmsir
spá um að geti orðið byrjun til nýs al-
heimsstríðs.
Um land þetta og þjóð skal því farið
hér fáeinum orðum.
Algengasta nafnið á landinu, er Abys-
sinía, ekki sízt erlendis, en þó einnig
heima fyrir. En leiðtogum lýðsins geðj-
ast ekki að því nafni, og vilja halda í það
nafn, er Grikkir og Rómverjar gáfu því
til forna, en það var Eþíópía. Abyssiníu
nafnið er af arabisku orði “habesh”
myndað, sem þýðir “blandaður” og á við
þjóðina að því leyti, að hún er blönduð
Semítum og Hamítum all-mikið. Þó
þjóðin sé dökk á hörund, er hún ekki
Negrar eða eiginlegir Svertingar.
í blaði heima á íslandi, var nýlega minst
á þetta land og bent á, að réttara væri
að stafa nafnið Abessinía, en Abyssinía.
Mun það sönnu nær, enda er nafnið þann-
ig skrifað í blöðum heima.
En hví ekki að nota gamla íslenzka
nafnið á landinu, Bláland? Það á eins vel
við landið og þjóðina og nokkurt annað
nafn og er auk þess þægilegt í íslenzku
máli.
* * *
Ef við hugsuðum okkur alla íbúa Can-
ada eiga heima í British Columbia fylki,
fáum við nokkurn veginn rétta hugmynd
um stærð lands og tölu íbúa Blálands.
Landið liggur hvergi að sjó. Eritrea, eign
ítala og Somalilönd Frakka og Breta, að-
skilja það frá Rauðahafinu og Indlands-
hafinu. Fyrir sunnan það er Kenya, lýð-
lenda Breta. Og að vestan er Sudan,
land Breta og Egypta.
Ein járnbraut tengir landið við sjó.
Hún liggur frá sjóborginni Jibuti í Som-
alilandi Frakkanna og alla leið vestur til
Addis Ababa, höfuðborgar Blálands. Er
sú borg inn í miðju landi. Brautin er 487
mílur að lengd. Fasta ferðaátælun hafa
lestirnar ekki, en leggja af stað er flutn-
ingur er nægur og farþegar. Frakkar
byrjuðu að leggja járnbrautina laust eftir
aldamótin, en fullger var hún ekki fyr en
1918. Ferðin er farin á 3 dögum í vætu
tíð, en 36 klukkustundum í þurveðruml
Annað samband Blálands við umheim-
inn, er við útvarpsstöðvar í Cairo, Jibuti
og Aden. ítalíu-stjórnin hefir símastöð í
Addis Ababa og fréttasamband við As-
mara og Eritrea.
v * *
Vegslóðir eru frá höfuðborginni til
Egyptalands, Eritrea og Somalilands hins
brezka. Ferðast kaupmenn þangað á úlf-
öldum með varning sinn. Um aðra vegi
er ekki að ræða í landinu.
Frá því árið 1896, hefir Addis Ababa
(smáblómið) verið höfuðborgin. En hún
hefir ekki ávalt þar verið eða á nein-
um sama stað heldur víða um land á
ýmsum tíntabilum. Elr ástæðan fyrir því
sögð stöðug stríð við óvina þjóðir og þurð
á eldsneyti. Var vanalegast að höfuðborg
væri flutt úr stað, er eldiviðarlaust var.
En Addis Ababa hefir undir stjórn Haile
Selassie, tekið miklum framförum og er
líkari nútíðar borgum um margt, en höf-
uðborgir landsins hafa áður verið. Er
líklegt talið að hún eigi örugga framtíð,
sem höfuðborg.
Um götur höfuðborgarinnar þjóta dag-
lega 300 bílar. Þar er bandaríkst sjúkra-
hús, fjórir skólar evrópiskir að sniði og
keisara-höllin. Búðir og verkstæði ýms
eru þar, sem flest eru þó ekki annað en
skúrar, gerðir úr gáruðu þjakjárni. íveru
húsin eru flest ómerkileg, með keilu-
mynduðum þökum úr torfi og mteð torf-
gólfum. Það er nú tillag Blálendinga í
byggingarlist.
V # *
Lénsfyrirkomulagið hefir gengið seint
að uppræta, vegna leti og deyfðar þjóðar-
innar. Erfiðisvinng, er enn unnin af þræl-
um, en landeignamennirnir eru prinsar og
önnur stórmenni. Því fleiri þrælar, sem
í þjónustu þeirra eru, því voldugri eru
þeir og í meiri metum hafðir.
landsins er talin um 12 miljónir.
Landkostir eru sagðir nægilegir
fyrir tíu sinnum meiri eða svo
að segja ótakmarkaða nauta-
rækt.
* * *
Frá því í júní og þar til í
september er oft látlaus rigning,
en ákjósanlegt veður alla aðra
tíma árs. í suðurhluta landsins,
þar sem hitinn er mestur, er
sykur og kaffi ræktað með
sömu aðferðum og fyrir tvö
þúsund árum. í mið-héruðun-
um, þar sem hitinn er tempr-
aðri, er hveiti, bygg, mais, tó-
bak og karöflur ræktað. Á há-
sléttunum er kvikfjárræktin,
naut, sauðir og geitur. Svín
sjást ekki í Blálandi.
'Garðmatur og ávextir eru
ekki ræktaðir og er þó jörð
þarna talin ágæt til ræktunar
hvorutveggja. Nautakjötið er
étið hrátt og afleiðingin af því
er, að Blálendingar þrjást af
bandormasýki.
Framleiðsla á þessu öllu er í
mjög smáum stíl og frumstæð.
En hún á eftir að færast í
vöxt, er landið kynnist meira
umheiminum. Og það gerir það
á þann hátt, að ýms félög frá
öðrum löndum eru að setjast
þar að. Félag frá Frakklandi
og Belgíu, er nú nýbyrjað á að
rækta þar bómull. Belgiskt fé-
lag er og að byrja kaffirækt i
stórum stíl. Járn, gull, platin-
um og brennisteinn er þar í
jörðu. Þar eru og fossar og
straumharðar ár, sem ekki hefir
verið reynt að beizla.
* * *
Ferðepnenn lýsa Blálending-
um sem hraustlegum á velli,
djarflegum og ákveðnum1 á svip,
þrautseigum í bardögum og
beri sár og þjáningar með þol-
inmæði. Haile Selassie og
prinsar hans eru miklir ætt-
jarðarvinir og þjóðin í heild
sinni ann ættjörð sinni og er
stolt af sjálfstæði landsins. Blá-
lendingar eru hneigðir til veiða,
en eru lélegar skyttur bomir
saman við Evrópumenn.
Félag er nefnt er Field Mus-
eum ferðaðist frá Evrópu til
Blálands fyrir nokkrum árum.
Lætur það mikið af fegurð
landsins. “Fjöll og dalir, skógar
og engi, vötn og ár, gljúfur og
þverhnýptir hamrar, gera lands-
lag þarna svo svipmikið og fjöl-
breytt, að óvíða er annað eins
að líta,” segir það í skýrslu
sinni.
Merkilegust af öllum fljótum
og ám, er Bláa-Níláin, sem upp-
tök sín á í Litlu Albai-ánni í
norðvestur hluta landsins, og
rennur í vatnið Tsana og mynd-
ar það að nokkru, en rennur svo
inn í Sudan og frjóvar jarð-
veginn alla leið til sjávar. Væru
Egyptar illa staddir ef þessi
gróður-lífgjafi væri ekki til.
Trú Blálendinga er Kristni er
þeir tóku á sjöttu öld af Koft-
um, svonefndum, frá Egypta-
landi, og er kirkjan enn kend
við þá og harla lítið breytt frá
þeim tímum. í Galla-héraði
suður undir Kenya, eru inn-
fæddir svertingjar og eru þeir
múhameðstrúar. — Aðrir trú-
flokkar eru ekki í land-
inu, að fáeinum heiðlíngjlum
og nokkrum Falashes eða
“Svörtu Gyðingum” undanskild-
um.
Og vegna þess að þessir landeigna-
drotnar eru oft ómenni og engir fram-
kvæmdamenn og þrælamir latir og
hylsknir, er land, sem þarna gæti gefið af
sér þrjár uppskerur á ári, í hálfgerðri ó-
rækt og gerir ekki betur en að fæða þær
10 miljónir manna, sem það byggja, þó
kröfumar séu ekki meiri en það, að
draga einhvernvegin fram lífið. Land sem
kaffi vex í svo að segja sjálfsáð og vilt
(eitt héraðið heitir Kaffa og þaðan er
nafnið á kaffi komið) flytur aðeins út
fáein þúsund tonn á ári af kaffi og
fremur lélegu í ofanálag. Önnur útflutn-
ingsvara eru nautshúðir, er nautahjörð
Hér um bil einn fjórði af
karlmönnum landsins, eru
Kofta-prestar, og eru þeir yfir-
leitt taldir þröskuldur á vegi
allra breytinga og franlfara. —
Ekki er sagt nauðsynlegt til að
fá inngöngu í þann prestaflokk,
að maðurinn sé miklum gáfum
gæddur, heldur hitt, að hann sé
ríkur. Þegar menn eru einu
sinni komnir í tölu prestanna,
liía þeir á betli. Fræðslumálin
eru í höndurd prestanna og
þjóðin er mikið til ólæs og ó-
skrífandi.
I íuUan aldaríjórðung hafa Dodd’s
nýrna pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru sjúk-
dómum, og hinum mörgu kvilla er stafa
írá veikluðum nýrum. — pær eru til
sölu í öllum lyfjabúðum á 50c askjan
eða 6 öskjur fyrir $2.50. Panta má þær
beint frá Dodds Medicine Company Ltd.,
Toronto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
LANDNÁMSMANNA
MINNISVARÐINN Á GIMLI
Langt er síðan, að sú tilfinn-
ing hreyfði sér á meðal íslen^-
inga í þessari álfu, að minnast
landnáms manna og landnáms
kvenna íslenzkra, er fyrst
hófu varanlega bygð hér í vest-
ur Canada á viðeigandi og var-
anlegan hátt, bæði vegna sögu
legrar þýðingar þess viðburðar,
og svo í hluttekningar og virð-
ingarskyni fyrir hið mikla verk
sem þetta fólk vann og fyrir
þrengingarnar og erfiðleikana
sem það lagði á sig til að ryðja
veginn fyrir þá sem á eftir
komu.
Framkvæmdirnar á að koma
þessu í verk hafa eins og öllum
er kunnugt dregist. Ekki þó af
neinum ófúsleik almennings,
heldur fyrir skort á framtak-
semi og forystu í nfálinu.
í síðustu blöðunum íslenzku
hér vestra er skýrt frá því að
verkið sé nú hafið og grunn-
urinn reistur og er það satt, svo
frá því þarf ekki að segja aft-
ur. En frá öðru þarf að skýra
og það er, að þegar verkið var
hafið, af tilstilli Þjóðræknisfél.
ísl. í Vesturheimi í samráði við
mæta menn utan þess félags,
þá var það gert í því trausti að
íslendingar alment mundu láta
sig málið varða og að þeir
mundu styrkja það. Það þarf
líka að skýra frá því, að þegar
verkið var hafið var ekkert fé
fyrir hendi annað en $93.90
sem safnast hafði fyrir nokkr-
um árum til væntanlegrar
minnsvarðabyggingar á Gimli í
sama augnamiði og aðí. þarf að
segja frá, að til þess að ljúka
minnisvarða byggingunni sóma-
samlega og prýða reitinn um
hverfis varðann þarf peninga
svo hægt sé að ganga vel frá
verkinu.
íslendingar! Við vitum að
það er til mikils mælst að biðja
yður að hlaupa hér undir bagga
ekki sízt í eins óhagstæðu ár-
ferði og nú er. Við vitum einn-
ig að þið getið sagt: Hvað kem-
ur oss þetta við, þið byrjuðu
verkið, sjáið þið sjálfir fyrir því.
En við vitum einnig að þið gerið
það ekki — vitum að yður er
það eins Ijóst og okkur að ef
þetta verk er ekki framkvæmt
og það einmitt nú, áður en. at-
burðurinn sem um er að ræða
fyrnist meira og þær minning-
ar sem við hann eru bundnar,
þá verður það aldrei gert.
Við treystum því, að velvild
yðar til þessa fyrirtækis yfir-
stígi alla erfiðleika sem1 í vegi
kunna að vera og að þér finnið
veg til þess hver og einn, sem
minningu landnámsmannanna
og kvennanna metið, að láta af
hendi rakna stærri, eða smærri
uppphæð til þess að varða hana
um ókomnar aldaraðir.
Þeir sem við ósk þessari vilja
verða og við treystum því að
þeir veröi margir sem á þann
hátt vilja gerast þátttakendur
í þessu þarfa verki geri svo vel
að senda tillög sín til ísl. blað-
anna Heimskringlu og Lög-
bergs, sem góðfúslega hafa lof-
að að veita öllum tillögum mót-
töku og kvitta fyrir þau.
Minnisvarðanefndin,
J. J. Bíldfell
Dr. Ágúst Blöndal
Bergþór Emil Johnson