Heimskringla - 25.09.1935, Síða 5

WINNIPEG, 25. SEPT. 1935
HEIMSKRINGLA
5. SlÐA
Þetta er saga einstaklings
framsóknarinnar. — En hún
sæmir ekki mönnum, sem eru
æðstu skepnur jarðarinnar og
herrar hennar.
iFrelsið, sem lofsungið var, er
orðið að kyrstöðu kúgun. Eldri
kynslóðin, sem nú er uppi, hefir
farið svo að ráði sínu, að hún
sér ekki handa sinna skil fyrir
vandræðunf. HúnTiefir hrúgað
upp auði, sem enginn hefir
gagn af, og hrundið á stað fá-
tækt, sem er alheimsböl. Af
þessum ástæðum hafa kviknað
ægilegustu eldar haturs og úlf-
úðar, sem brenna svo ákaft, að
eldar gamla vítis eru eins og
daufar grútartýrur hjá þeirn
býsnum. Herir eru æfðir og út-
búnir fyrir miljónir og biljónir j
dollara, með slíkum hamförum |
að ekkert nema vitfirring ein
getur afsakað það athæfi- —
íSkuldir hafa aukist svo að helft
jarðarinnar er orðin að einum
hyldjúpum gjaldþrota pytti. Og^
eftir öllu útliti að dæma ætlar
eldri kynslóðin að arfleiða þá
yngri að þessum pytti. Og fyrir
hann er þó aðeins um' tvo kosti
að velja og báða illa, annað-
hvort að detta í pyttinn, eða að
fylla hann, og það er meira verk
en æfistarf hennar hrekkur til.
Það virtist sanngjamt, að
eldri kynslóðin færi að hugsa
um endurbætur á meðan hún
enn er á uppréttum fótum —
í jafnaðaráttina, í mannrétt-
indaáttina, í mennigar áttina,
svo að allar syndir hennar komi
ekki yfir saklausa afkomendur.
En tíminn er að verða naum-
ur því að: “Nú líður á dag og
lækkar sól. hve lengi er vinnu
bjart?”
Það er sárt tilfinninga mál,
að hugsa til þess, ef sú kynslóð,
sem maður hefir lifað og starf-
að með verður háð þeim illu ör-
lögum; að verða ógæfuhlekkur
í kerfi kynslóðanna. Þó er enn
sárara til þess að vita, ef þeir,
-sem maður ann, standa vega-
bréfalausir eftir á strönd lífs-
ins, af því að við höfum' gert
gróðurlönd hugsjónanna að
skjóllausri eyðimörk.
Tuttugasta öldin er komin um
tugi ára á undan okkur. Þeg-
ar hún kallaði, heyrðum við
ekki rödd hennar. Við vorum
að gaufa aftur í öldum með
einstaklingshyggju og úrelt
form og vanskapaðar trúar-
bragðalegar og siðferðislegar
kenningar.
Tuttugasta öldin kallaði: “Á
mínum vegi eru þau björg sem
engin einstaklingshyggja orkar
að velta úr leið, til þess þarf
samstarf, samtök, samúð, sem
hefjist og þróist undir kjörorð-
inu: “Allir eitt!” Eg er aláanna
stærst. Sé mér hlýtt geri eg
kraftáverk, isem aðrar aldir
dreymdi um, en höfðu ekki míátt
til að framkvæma. Eg hefi í
mínum höndum þau gæði fyrir
allar miljónir jarðarinnar, sem
aldirnar á undan gátu aðeins
gefið kóngafólki og yfirstéttum,
sem fóru með ráni og yfirgangi
og guðhræðslugrimd.
Gætið þess vel, sem eg segi.
Eg er stórlátari en allar aðrar
aldir . Séu boð mín virt að
vettugi er eg eins og eldurinn.
Hann er mannanna mesti vin-
ur þegar rétt er með hann far-
ið, en sé út af því brugðið er
eyðilegging vís.”
Jóhann iSigurjónsson sagði
einu sinni:
“Veikur styðji veikan
varist allir
að hrinda magnlitlum1 í halla.”
Hugsón þessarar aldar er ein-
föld og ákveðin. Þeir sterkari,
hæfari gáfaðri brjóti brautina
á undan í óeigingjörnum til-
gangi- Þeir veikari komi á eftir
og styðji hver annan svo að
enginn slitni úr lestinni.
Það er eftirtektavert, hversu
menn og málefni breytast á
þessari öld. Liijþeralar, sem
bera nafn frelsisins sýnast ekki
skilja þessa hugsjón eða hafa
nokkuð með hana að gera.
Oonservatívar virðast skilja
hana betur. Samtaka hugsjón-
in þróast hjá þeim hægt og bít-
andi.
Þingmannsefni Conservatíva
G. S. Thorvaldson barnungur
maður en gáfaður og hinn
drengilegasti — sagði hér:
“Við viljum styðja “Social
Credit” flokkinn og sjá hverju
hann orkar. Máske hans hug-
sjón eygi hinn rétta veg út úr
öngþveiti mannfélagsmálanna
— og þá er vel . . .”
Að maður íhaldsflokks tali
þannig er tákn aldarinnar og
einkennilegs breytileika. Það
verkefni virðist liggja fyrir
næsta þingi að láta gömlu
flokkana skifta um nöfn.
Eins og afstaða þeirra nú
horfir við, væri það að stíga
spor í rétta átt.
J. S. frá Kaldbak
FERÐ TIL CHURCHILL
Eftir séra Rúnólf Marteinsson
Framh.
Sunnudaginn, 18. ág., lögðum
við á stað frá The Pas áleiðis til
Churchill, 510 mílna leið. Loft
var skýjað meiri hluta dags, en
mjög lítið varð samt af rign-
ingu.
Járnbrautin liggur í norð-
austur þangað itil komið er að
Nelson-fljótinu. Þá er farið
yfir það og liggur svo brautin
lengi fyrir sunnan fljótið. Þá
er farið norður yfir það við
Kettle Rapids. Þar eru strengir
miklir í ánni, þó ekki sé þar
beint foss. Á leiðinni til baka
var þar dálítil viðdvöl til þess
að gefa manni kost á að athuga
tilkomumikið útsýni. Skamt
fyrir austan þennan stað yfir-
gefur brautin Nelson-dalinn og
tekur þvert stryk nokkurn veg-
inn beint norður til Churchill.
Ferðinni var svo hugað, að
menn gátu séð alt landið um-
hverfis brautina, því það sem
maður fór um að nóttu til á
austurleið fór maður yfir í
björtu á vesturleið. Mikið af
landinu er hrjóstugt en víða er
fallegt fyrir augað, skógur,
hæðir vötn og fl. Töluverðar
spildur af landi eru hæfilegar
til ábúðar, og kemur það í ijós
meir og meir eftir því sem
lengur líður. Landið frá Nel-
son dalnum er samt nokkuð
öðruvísi. Það mætti helzt líkja
því við óræktar móa. Tré og
tré eru þar á stangli en smávax-
in mjög. Mikið er þar af mosa
og dálítið af grasi. Má hugsa
sér, að þetta hafi verið kvik-
syndi, sem nú er að miklu leyti
þornað upp. f Churchill og
löngu svæði þar fyrir sunnan
fer frost aldrei úr jörðu. Borað
hefir verið niður 40 fet en ekki
komist niður úr frosti- Járn-
brautin á þessu svæði hvílir á
klaka. Þykt lag af möl er ofan
á klakanum og það hjálpar til
að halda honum við.
Á ýmsum stöðum meðfram
þessari járnbraut eru Íslending-
ar í vinnu eða búsettir. í Cor-
morant hitti eg fyrverandi nem-
anda Jóns Bjarnasonar skóla.
Archie Ásgeirson. Eg hafði að-
eins tíma til að heilsa honum
og frænda hans Thorsteini Ás-
geirson þegar lestin var komin
á skrið. í Thicket vissi eg um
íslendinga, sem mlg langaði til
að hitta, en þar var ekki stað-
ið við. í Wabowdon heilsaði
mér maður sem h'ka var eitt
sinn nemandi minn, Ragnar
Johnson. Hann er búinn að
vera tólf ár þar í noðurbygð-
um, að veiða dýr og leita að
málmi. Hann lét vel af högum
sínum. í Gillam hefir íslend-
ingur verzlun, Líndal frá Lun-
dar. Kauptún eða þorp eru
nokkur meðfram þessari járn-
braut, þó ekki mörg. Hafa
sum þeirra þegar verið nefnd.
Tölurnar í svigum á eftir nöfn-
um þeim, sem birt verða, tákna
rrfílna fjölda frá The Pas. Við
Cormorant (42) er nokkur
bygð. Þar er og flugvélastöð.
Við Wabowdon (136) er dálítið
fyrirmyndarbú. Hepnast ihefir
að rækta hveiti þar. Sagt er að
goitt akuryrkjuland sé að finna
í grend við Thicket Portage
(184). Pikwitonai (213) er
snoturt þorp og bygð þar ná-
lægt. Frá Ilford (286) eru afar
miklir flutningar suður í hið
nýja námuland við God’s Lake
og Knee Lake.
Þá hverfum við aftur að lest-
inni- Þetta var sunnudagur. Á
járnbrautarlest er víst ekki
vanalega gerður mikill munur
á þeim degi og öðrum dögum.
Það hefír nú að mestu leyti
einnig verið tilfellið með þessa
lest. Samt var ofurlítil tilbreyt-
ing. Umsjónarnefndin fann mig J
að máli, og mæltist til þess að
eg flytti stutta guðsþjónustu.
Eg sagði, að það væri sjálfsagt.
Getið var um þetta í blaðinu
fyrir sunnudaginn. í fremsta
fólksflutnings vagninum var
safnast sanfan. Hljóðfæra flokk-
urinn var þar. Einn nefndar-
manna 'leiddi söngínn. VUð
sungum 4 sálma. Eg las
Biblíukafla, flutti bæn, og eg á-
varpaði söfnuðinn nokkrum
orðum, en alt var þetta stutt;
enda var ekki auðvelt að flytja
langt erindi, því nokkur há-
vaði er ávalt á lestum. öll
sæti voru skipuð og að mestu
fult þar sem menn gátu staðið.
Mr. Bracken var einn af þeim
sem stóðu.
Vorið 1927 flutti eg stutta
guðsþjónustu á skipinu, Man-
churia, langt suður í höfum á
leið til Panama. Nú var eg á
norðurleið og var að leitast við
að vinna samskonar verk.
í guðsþjónustulok kvöddu
nefndarmenn áheyrendur að
syngja þjóðsöng Banadaríkja og
Canada. Hinn fyrri var sung-
inn með það í huga að sýna
viðstöddum Bandaríkjamönnum
hlýleik. *
Mánudagsmorgunn rann upp
fagur og vakti það unað mikinn
meðal farþega, því sumir þeirra
held eg hafi verið að kvíða ó-
hagstæðu veðri, sem stórum
hefði skemt þennan eina dag,
sem við máttum vera í Chur-
chill. Útsýnið var eins og þegar
hefir verið lýst, en þó sáum við
dálítinn skóg skömmu áður en
komið var til Churchill. Síð-
asti hluti brautarinnar liggur
mjög nálægt hinu mikla Chur-
chill fljóti og allra seinast rétt
meðfram því-
Draumurinn hafði ræzt. Við
vorum komin til Churchill.
Það var danskur maður, Jens
Munck sem fyrstur hvítra
manna sigldi skipi sínu til Chur-
chill, árið 1619. Hann dvaldi
þar vetrarlangt og var það
hörmungavetur. Allir skipverj-
ar dóu nema hann og tveir
aðrir. Við illan leik náðu þeir
á endanum heim í sitt land. —
Þetta skeði aðeins 9 árum eftir
að hinn frægi enski sjógarpur
og landkönnunarmaður, Henry
Hudson, hafði fundið hinn
mikla flóa er bar nafn hans.
Hann sigldi suður allan flóann
og átti vetrarvist þar sem nú
nefnist James Bay. Um vorið
lét hann frá landi til heimfarar.
Á leið norður flóann gerðu
skipverjar samsæri á móti hon-
um settu hann í bát ásamt
ungum frænda hans og einum
7 veikum skipverjum sem voru
hliðhollir Hudson. Skipið hélt
áfram og um síðir komst til
Englands, en til Hudson og fé-
laga hans hefir aldrei spurst.
Allir þessir fyrstu sjógarpar
voru að leita að leið til auðæf-
anna í austurálfu. Eðlilega
liöfðu þeir lengi vel enga hug-
mynd um stærð eða lögun
Vesturheims. Að lokum fundu
menn annað keppikefli í sam-
bandi við þessi norðlægu lönd,
en það voru feldir villidýranna,
sem Indíánar veiddu. Árið 1670
var Hudsons’ Bay félagið stofn-
að, sem voldugt hefir verið alt
af síðan og er stórveldi enn I
dag. Lengi vel fengu þeir öll
auðæfi sín frá loðskinnaverzlun.
Sá staður, sem nú er nefnd-
ur Churchill, var um langt skeið
gleym'dur og glataður eftir að
Munck fór þaðan árið 1620.
Árið 1686 fann enskur skip-
stjóri hann að nýju, Capt. J.
Abrahams. Það leiddi til þess
að Hudson’s Bay félagið stofn-
aði þar verzlunarstöð árið 1689-
Þá mun staðurinn hafa fengið
nafnið Churchill, nefndur eftir
Lord Churuhill, sem þá var for-
maður Hudson’s Bay félagsins.
Hann varð síðar hinn frægi |
Duke (hertogi) of Marlborough,
og ef til vill frægasti hers-
höfðingi sinnar tíðar.
Lítið varð úr þessari fyrstu
tilraun. Húsið sem reist var,
brann á næsta ári. Um það
leyti hófst langvarandi styrjöld
milli Englendinga og Frakka,
sem átti orustuvöll meðal ann-
ars margsinnis við Hudson flóa.
Árið 1713 var gerður fullnaðar
samningur milli þessara þjóða,
,sem veitti Bretum full yfirráð
yfir öllum þeim lendum, sem að
Hudson flóa liggja. Bretar
veittu Hudson’s Bay félaginu
full yfirráð yfir öllu þessu land-
svæði og stóðu þau yfirráð til
1869.
Árið 1717 hóf félagið að nýju
verzlunarstarf við Churchill, og
hefir það, ,með ýmsum! breyt-
ingum, haldist síðan.
Þetta tilheyrir liðna tíman-
um, en hvernig er Churchill nú?
Þannig spyrja líklega sumir.
Menn minnast þess, að upp-
haflega var þessari járnbraut
ekki ætluð endastöð við Chur-
chill heldur við mynni Nelson
fljótsins, sem er 425 mílur sunn-
ar. Eru landkostir þar víst
nokkuð betri, og vetrarríki ekki
eins mikið, en við ítarlega rann-
sókn var þessu breytt. Á-
stæðan eina var höfnin. í Port
Nelson var hafnargerð afar erf-
ið, en í Churchill var höfnin til-
búin af náttúrunnar hendi. Hér
er því að finna eina hina ágæt-
ustu höfn veraldarinnar, en
hún er ekki annað en mynni
Churchill fljótsins. Mynnið
verður yzt að mjóu sundi og
landið liggur svo í bugðum að
vindur af sjónum nær sér hvergi
verulega niðri á höfninni. Þar
að auk er nægilegt dýpi í ánni
fyrir hafskip. Þar er flóð og
fjara og er munur á hámarki og
lágmarki 14—17 fet. Eitthvað
hefir þurft að hreinsa til og
dýpka í höfninni en það eru
smámunir í samanburði við það
sem þurft hefði að gera í Nel-
son. Þegar stigið er ofan úr
lestinni, fer maður að líta í
kring um sig. Sér maður þá
fyrst fjölda mörg járnbrautar
spor sem öll hvíla á mjög þykku
lagi af möl. Ýmsar byggingar
eru þar nálægt, sem allar not-
ast í sambandi við flutnings og
járnbrautar starfið en engin er
þar “station” ennþá- Þetta
svæði liggur svo beint að
bryggjunni. Hún liggur að
nokkru leyti meðfram ánni en
þó svo langt út að nægilegt
dýpi fæst. Utanvið bryggjuna
er 30 feta dýpi þegar fjarar. —
Landmegin við bryggjuna er
nóg dýpi fyrir smærri skip í
flóði en ekkert vatn á fjöru
iStærsta bygging áföst við
bryggjuna og um- leið hið lang
markverðasta í Churchill er
hveitihlaðan mikla og fagra. —
Hún tekur 2,500,000 mæla af
korni. Hún var full af hveiti
þegar siglingar hófust. Þegar
við komum lá enskt skip, Went-
worth við bryggjuna og var ver-
ið að ferma það hveiti. Við sá-
um hveitistrauminn renna í
skipið, frá kornhlöðunni. Það
rann eftir löngum leiðara nokk-
uð hátt frá jörðu. Þegar skip-
ið var hlaðið voru í því 300,000
mælar hveitis. Um hóttifna
kom annað skip, Leopold, frá
Frakklandi, einnig til að sækja
hveiti. Mér var sagt þá að
ekki væri víst um komu annara
skipa; en eg sé í blöðunum að
þrjú skip hafa síðan þangað
komið, öll í þeim tilgangi að
sækja hveiti.
Það má segja, að flutningur
frá og til Churchill hafi fram
að þessu, ekki verið eins mik-
ill og sumir bjuggust við. Aðal
orsök þess er auðvitað hinn
stutti siglingatími. Það er að-
eins tveggja mánaða tími, sem
vátryggingarfélögin leyfa, frá
10. ág. til 10. okt. Samt sem
áður er orðin nokkur byrjun.
Jámbarutin var komin til Ohur-
chill 1- apríl 1929, en fyrsta
kornflutningsskip lagði upp
þaðan árið 1931. Þaðan hefir
verið flutt hveiti, mjöl, naut-
gripir, hunang og timbur. —
Þangað hafa verið fluttar ýmsar
vörur frá Englandi. Árið 1934
lögðu upp þaðan 15 hlaðin vöru-
flutningsskip.
Hin mikla hveitihlaða og all-
ur útbúnaður í sambandi við
hana er meðal hins allra full-
komnasta sem til er í þessarí
heimsálfu, þótt hún sé alls ekki
bin stærsta. Samtímis í fjórum
straumum! má láta kornið
streyma út í skip, sem er veríð
að ferma, og með því móti
flytja í það 80,000 mæla á
hverjum klukkutíma.
Mér veittist sú mikla ánægja
að koma upp á þak á hveiti-
hlöðu þessari. Skortir þaðan
ekki útsýni. Til norðvesturs
blasir við höfnin, sem er 6 mílur
á lengd 1(4—2(4 mílur á breidd,
og landið hinumegin. Eru þar
hæðir nokkrar þó ekki næst
sjónum. Ármynnið sást vel og
svo langt sem augað eygir út á
hinn geysimikla Hudson flóa.
Churchill megin við höfnina
liggur tangi nrilli fljótsins og
sjávarins. Mjókkar hann eftir
því sem kemur nær mynninu.
Er hann grýttur mjög og hærri
nokkuð en landið sunnar. Það
má segja, að tanginn sé ein
samanhangandi klöpp. Þó eru
þar víða dældir, sem eru fyltar
mold. Landið lækkar og breikk-
ar eftir því sem sunnar kemur.
Þó eru nokkrar hæðir enn þá
lengra suður. Alt er landið þar
í kring mjög hrjóstugt. Á þess-
um tanga er hið útmælda bæj-
arstæði. Til allrar hamingju er
landið eign stjórnarinnar og
verður ekki selt, heldur leigt til
ábúðar. Fyrirbyggir þetta, með
öllu fyrir fjárbrall í sambandi
við landsölu og fer sannarlega
vel á því.
Á þessu svæði er bærinn, það
sem hann er. Meðfram höfn-
inni nokltuð norðarlega á mjórri
rönd fyrir neðan klöppina eru
mörg hús, senl öll hýsa fólkið
'sem vinnur að einu eða öðru
í sambandi við hafnarverkið.
Þar eru hús embættismanna,
matskálar og svefn skálar
verkamanna, o. s. frv. Þar eru
einnig tvö lítil sjúkrahús. Uppi
á hæðinni þar fyrir ofan er
verzlunar og pósthús. Þar er
Anglican kirkja og svo nokk-
ur fleiri hús. Nokkru sunnar
Frh. á 8 bls.
INNKOLLUNARMENN HEIMSKRIN6LU
I CANADA:
Árnes..............................Sumarliði J. Kárdal
Amaranth..............................J. B. Halldórsson
Árborg..................................G. O. Einarsson
Baldur..........................................Sigtr. Sigvaldason
Beckville.............................Björn Þórðarson
Belmont...................................G. J. Oleson
Bredenbury..............................H. O. Loptsson
Brown................................Thorst. J. Gíslason
Calgary............................Grímur S. Grímsson
Churchbridge.....................................Magnús Hinriksson
Cypress River......................................páli Anderson
Dafoe...................................S. S. Anderson
Elfros.........................r...J. H. Goodmundsson
Eriksdale.......................................ólafur Hallsson
Foam Lake.........................................John Janusson
Gimli................................... K. Kjernested
Geysir............................................Tím. Böðvarsson
Glenboro...................................G. J. Oleson
Hayland................................Sig. B. Helgason
Hecla..............................Jóhann K. Johnson
Hnausa.................................Gestur S. Vídal
Hove................................ Andrés Skagfeld
Húsavík...........................................john Kernested
Innisfail..........................Hannes J. Húnfjörð
Kandahar................................s. S. Anderson
Keewatin.........................................Sigm. Björnsson
Kristnes................................ Rósm. Ámason
Langruth............................................b. Eyjólfsson
Leslie...............................Th. Guðmundsson
Lundar...................................Sig. Jónsson
Markerville........................Hannes J. Húnfjörð
Mozart...................................Jens Elíasson
Oak Point.......................................Andrés Skagfeld
Oakview.......................................Sigurður Sigfússon
Otto..............................................Björn Hördal
Piney................................. S. S. Anderson
Poplar Park............................Sig. Sigurðsson
Red Deer.............................Hannes J. Húnfjörð
Reykjavík..........................................Árai Pálsson
Riverton............................Björa Hjörleifsson
Selkirk.................................G. M. Jóhansson
Steep Rock............................. Fred Snædal
Stony Hill.......................................Björn Hördal
Swan River.....................................Halldór Egilsson
Tantallon........................................Guðm. ólafsson
Thornhill...........................Thorst. J. Gíslason
Víðir..............................................Aug. Elinarsson
Vancouver...........................Mrs. Anna Harvey
Winnipegosis...k..................................Ingi Anderson
Winnipeg Beach.....................................John Kernested
Wynyard.................................S. S. Anderson
í BANDARÍKJUNUM:
Akra..................................Jón K. Einarsson
Bantry.................................E. J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash......................John W. Johnson
Blaine, Wash...................Séra Halldór E. Johnson
Cavalier..............................Jón K. Einarsson
Chicago: Geo. F. Long, 2428 Hamlin Ave., Logan Square Sta.
Edinburg....................................Jacob Hall
Garðar.................................S. M. Breiðfjörð
Grafton.................................Mrs. E. Eastman
Hallson...............................Jón K. Einarsson
Hensel.................................J. K. Einarsson
Ivanhoe............................Miss C. V. Dalmann
Los Angeles, Calif....Thorg. Ásmundsson, 4415 Esmeralda St.
Milton................................. F. G. Vatnsdal
Minneota...........................Miss C. V. Dalmann
Mountain..............................Th. Thorfinnsson
National City, Calif......John S. Laxdal, 736 E 24th St.
Point Roberts..........................Ingvar Goodman
Seattle, Wash.........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W.
Svold.................................Jón K. Einarsson
Upham................................E. J. Ilreiðfjörö
The Viking Press, Limited
Winnipeg Manitoba