Heimskringla - 22.01.1936, Side 5

WINNIPEG, 22. JANÚAR, 1936
HEIMSKRINGLA
5. SÍÐA
fram á með nokkrum rökum, I flest í raun og veru erum óá-
að list og stefnufylgi geti ekki nægð með, hvað sem stefnum á
farið saman. Það má víst ó- yfirborðinu líður — alt þetta
hætt gera ráð fyrir, að Laxness yekur aðdáun. En hins vegar
hefði getað ritað vel, hvaða
stefnu sem hann hefði fylgt, ef
aðeins hann hefði verið sann-
færður um ágæti hennar. Fyrir
nokkrum árum las eg bók eftir
hann, sem heitir “Kaþólskt við-
horf”. Hann var kaþólskur,
þegar hann skrifaði hana, og
bókin er varnarrit fyrir kaþól-
sku kirkjuna. Frá sögulegu
sjónarmiði skoðað, er þar alt
einhliða og rangt, eins og
er samt öðrum þræði sú til-
finning, að þetta sé nú samt
ekki að öllu leyti rétt, því að
þrátt.fyrir alt, sem aflaga fari,
þá sé þó ávalt margt nýtilegt,
og að í raun og veru beri að
skoða stofnanir mannfélagsins,
hverjar sem þær eru, í ein-
hverju sögulegu samhengi, því
þær séu afleiðingar orsaka, sem
oft liggja í burtu í liðnum tím-
um. Þetta er eins og að horfa
venjulega á sér stað í þess kon- á tvær myndir. Önnur er skýr,
ar'ritum. En bókin er rituð af með skörpum og hörðum drátt-
snild og með sannfæringar-
krafti. Nú hefir hann yfirgefið
um; hún er svo glögg, að það
verður alls ekki á því vilst, hvað
kaþólsku kirkjuna og snúið sér hún á að sýna. Hin er ekki
að pólitískri stefnu; og hann eins skýr, það er meira í henni
prédikar um hana af jafn mikl- af mýkri og breiðari dráttum.—
um áhuga. Eg get bezt trúað, Báðar myndirnar geta fallið í
að hann geti ekki skrifað sögu | geð, en hver á sinn hátt.
svo, að hann prédiki ekki eitt-
hvað í henni. Og eg tel það
vel farið, því að þróttur hans
Það sem eg hefi oftast heyrt
fólk setja út á sögur Laxness
er, að í þeim sé skortur á göf-
áreiðanlega vex við það, að UgUm Dg aðlaðandi persónum
hann ritar af óskiftum áhuga Ag ^ er þetta ekki að öllu
ingar sömdu skáldsögur fyrir | er ekki hægt að segja. En hafi
þrjú þúsund árum af eintómum 1 svo verið, þá hefir sú fluga ver-
þjóðarmetnaði og til þess að ið ætluð frá Alberta.
sýna fram á yfirburði trúar-
bragða sinna; íslendingar ortu
að minsta kosti töluvert inn í
ættarsögur sínar til forna, til
þess að lesendur þeirra gætu
gengið úr skugga um, að þeir
hefðu staðið flestum öðrum,
jafnfætis í dygðum sinna tíma: i heiðskíru lofti því flestir sem á
Byrjunin var sú að auglýsing-
um var dreif um allan bæinn,
er gátu þess að fundur yrði
haldin þá um kveldið, til að út-
nefna þingmannsefni fyrir
flakk Social Credit manna.
Kom þetta sem þruma úr
Stefnu?bókmentirnar eru ekki
nýjar, en þær hafa aldrei fyr
orðið það sem þær eru nú, á-
kveðin tilaun heils flokks af rit-
höfundum til þess að fá menn
til að aðhyllast róttækar póli-
tískar og hagfræðislegar stefn-
ur.
En hvort sem mönnum falla
sögur Laxness vel eða illa í
geð, hvort sem menn hneyksl-
ast á þeim eða finna í þeim
mikið til að dást að, þá ætti
enginn sem í þær getur náð, að
láta undir höfuð leggjast að
lesa þær. Uuglingar hafa vit-
anlega ekkert með þær að gera,
en fólk sem komið er til vits og
ára, og sem vill fylgjast með ís-
fyrir málefnum, sem hann er leyti rgtt Sumar persónur lenzkum bókmeutum nútímans,
sannfærður um, að séu góð og j^xness eru eúnmitt mjög að-
gagnleg málefni. Náttúrlega j laðandi; en það eru smælingj-
aflar þetta honum bæði fylgis arnir 0g kin emstæðingslegu
og mótstöðu, eftir því, hvernig oinbogabörn lífsins. í fari hinna
lesendur hans líta á máhn. En
þó, eins og eg hefi tekið fram,
er ekki alt meðhald með hon-
um, og ekki heldur öll andúðin
gegn honum sem höfundi
áberandi persóna er fátt, sem
getur kallast göfugt. En svo
er nú það orð furðu teygjanlegt.
Eins og einhver hefir svo vel
að orði komist um hina nýrri
sprottin af því, að menn séu skáldsagnahöfunda yfirleitt,
honum sammála eða andstæðir tekur Laxness mennina og af-
að því er skoðanir snertir; eitt-
hvað annað liggur þar líka til
grundvallar. Hvað er það?
í hinum eldri skáldsögum,
sem okkur íslendingum eru bezt
ikunnar, eru það orlög söguper-
sónanna sjálfra, sem alt snýst
klæðir þá fyrir framan lesend-
urna og segir: svona lítur
mannskepnan út, þegar utan af
henni eru teknir þessir leppar
vana og velsæmis. Mönnum
geðjast misjafnlega að þessu,
sem von er. Þrátt fýrir það þó
um; en í sögum Laxness, eins að samúð höfundarins með
og margra annara nútíma höf- þeim sem líða og halloka fara
unda, eru það ekki fyrst og í lífinu sé djúp, er samúð hans
fremst örlög persóna, sem um með mönnunum yfirleitt grunn.
er að ræða,- heldur örlög heilla \ Hann 'hefir ekki tnú á þeim;
stétta. Jafn prýðilega og sögu- hann hefir athugað alt þeirra
persónumar era dregnar, eru ! at'hæfi á þessari jörð og finnur
þær þó miklu fremur tákn flokk
anna og gtéttanna í þjóðfélag-
inu heldur en einstaklingar: —
Kaupmaðurinn hjá honum er
tákn allrar kaupmannastéttax-
innar, verkamaðurinn tákn
fátt gott og lofsvert í því.
Eg hefi reynt að benda á, að
það sé nóg til í sögum Laxness,
sem getur vakið bæði andúð og
samúð. Snildin er ótvíræð, og
eins og öll snild, vekur hún að-
verkamannastéttarinnar, bónd-1 dáun. Það er nógu ómjúkum
inn tákn bændastéttarinnar o.! höndum farið um margt, sem
s. frv. Hann lítur á mennina
frá félagslegum sjónarmiðum.
En meiri hluti lesenda les ekki
skáldsögur fyrst og fremst til
þess að fá úr þeim lýsingar af
stéttabaráttu eða úrlausn á
hagfræðislegum vandamálum
mannkynsins, meiri hlutinn les
skáldsögur sér til skemtunar. —
Það getur orðið dálítið þreyt-
andi, að lesa til lengdar um
persónur, sem manni einhvern
vegin- finst, að séu fyrst og
fremst táknmyndir ágirndar og
drambs, eða lítilmensku, eða
heimsku og vanafestu, hversu
ljóslifandi sem persónurnar eru
og ákveðnar, hver innan sinna
takmarka. En aftur á móti get-
ur. lesandinn ekki varist áhrif-
unum; þau eru svo sterk, að á
móti þ«im verður ekki staðið.
Okkur þykir vænt um þá, sem
þora að segja náunganum til
syndanna. Skammir í einhverri
mynd eru ein af aðalskemtun-
um okkar íslendinga; við dá-
mönnum er verðmætt, til þess
að skoðanir geti orðið skiftar út
af því. En dýpra en þetta er þó
sá skilningur höfundarins á líf-
inu, sem í sögunum birtist, og
sem er líklega mestatilefnið til
þess, að sögurnar falla sumum
vel í geð, en öðrum illa. En
höfundurinn verður að skoðast
stefnu-rithöfundur, hann verður
alls ekki skilinn nema í sam-
bandi við þá þjóðmálastefnu,
sem liann fylgir og prédikar af
svo miklu kappi. Það er vitan-
lega alveg tilgangslaust að tala
um það, að hann,. eða nokkur
annar, ætti aó velja sér önnur
viðfangsefni. En það er ber-
sýnilegt, að hann verður að
hafa einhver yeruleg viðfangs-
efni til að tala og flytja mönn-
um; hann getur ekki ritað ein-
göngu til þess að skemta fólki;
og um einhvern hégóma er hon-
um sjálfsagt ómögulegt að
ræða. Það er ekki til neins að
dæma um sögur hans út frá því
má varla án þessa vera að lesa
þær. Að minsta kosti ættu allir
þeir, sem vilja segja álit sitt á
höfundinum og verkum hans,
að hafa lesið eitthvað eftir
hann, í stað þess að byggja
ummæli sín á frásögnum ann-
ara úr sögunum og ritdómum,
sem er svo lítið að marka, að
vissasti vegurinn til þess að fá
ranga hugmynd um það, sem
dæmt er um í þeim, er að lesa
iþá.
G. Á.
FRÁ FOAM LAKE
umst að hlífðarlausri bersögli, sjónarmiði, hvað einum eða öðr-
þó að við finnum til þess að ^ um fellur vel í geð, né heldur út
hún gangi úr hófi og að allri frá því sjónarmiði, hvað hefir
sanngirai sé stungið undir stól. ] Verið vinsælast í íslenzkri skáld-
Af hverju er aðdáun Islendinga sagnagerð, heldur verða þær
á hinum mikla mælskumanni að metast bæði frá sjónarmiði
Jóni biskupi Vídalín sprottin? listarinnar og sem þáttur í nýju
Af því hvernig hann skammar bókmentastarfi, sem vitanlega
lesti mannanna og djöfulinn. — er ekki íslenzkt fremur en
Þótt við lítum alt öðrum augum enskt eða amerískt eða eitt-
á syndir og lesti heldur en hann hvað annað, en sem hefir fyrir
gerði, og þó að djöfullinn ’ sé
ekkert nema orðtak nú orðið,
þá samt sem áður getum við
ekki annað en dáðst að þessum
snjalla prédikara. Er það ekki
markmið, að ryðja braut vissum
mannfélagsskoðunum, með því
að breiða þær út í iþeirai tegund
ritverka, sem nær til lang-
flestra. Og þetta sýnist *hú
eitthvað h'kt þessu með aðdáun naumast vera eins hræðilegt
manna á höfundum eins og og sumir virðast halda, þegar
Laxness? Mælskan, dirfskan, þess er gætt, að menn hafa
þrótturinn
og hinar vægðar- ] reynt að breiða út margs konar
lausu árásir á það sem við skoðanir á þennan hátt. !Gyð-
Frh. frá 1 bla.
þeiraa lengst norður í landi.
Þeir D og N voru nýkomnir frá
Englandi með nóg af peningum
og var mér sagt að höfuðstóll
þeirra væri $40,000 hjá hverj-
um, sem að þótti of fjár á þeim
dögum. Þetta var nokkrum
árum fyrir seinustu aldamót.
Til að byrja með keyptu þeir
sér allstjóra grípahjörð og
þurftu því að sækja upp forða
af heyi til næsta veturs. Eg á-
samt tveim öðrum voru því
sendir á stað til þessa starfa.
Pláss það er þeir höfðu valið
sér, var hið ákjósanlegasta, nóg
af grasi, vatni og skógi. Rétt
fyrir sunnan það sem húsin
stóðu var hár hóll eins og
hálfmáni í lögun. Var suður-
hlið hans brött mjög og sól-
brend en .norðurhlið var þakin
skógi. Hólhnn mun hafa ver-
ið um 3 hundruð feta hár, svo
J>að var hið bezta útsýni þaðan
yfir stórt svæði af landi í allar
áttir.
Það var komið fram í ágúst,
er eg einn sunnudags morgun
gekk mér til skemtunar upp á
hólinn. Veður var bjart og
heitt. Eg sá þaðan hvar um
100 af nautgripum þeirra D og
N lágu í ró og spekt niður á
sléttunum og sýndist líða ljóm-
andi vel. Eftir að hafa ráfað
um hólin um stund, skknað í
allar áttir eftir mannabygðum
sem engar voru sjáanlegar, þá
settist eg niður, lokaði augun-
um og lét mig dreyma um ís-
lenzkar æsku stöövar.
Alt í einu heyri eg þyt og
glamur niður á sléttunni, þegar
eg lít upp sé eg að allir gripirn-
ir með halana beint upp í loftið,
eru komni á flugferð austur
sléttuna og stefna til skógar.
Rössum var kastað til og hölum
veifað sem flaggstengum. Og
ekki var sprettnum lint fyí en
hópurinn hvarf inn í skóginn
með braki og brestum.
Þegar eg kom til félaga
minna, sagði eg þeim frá þessu
en þeim fanst ekki mikið til
um það. Sögðu að þetta kæmi
oft fyrir á heitum þerridögum,
því að smáflugur settust þá á
nautin og gerðu þau viti sínu
fjær.
Hvort hin pólitísku rassaköst
hér, voru af sömu rót runnin,
þá stefnu höfðu minst höfðu
bara gert gaman að hugmynd-
inni. Þrátt fyrir sigur stefn-
unnar í Alberta.
Fundurinn var haldinn. En
löngu áður en hægt væri að
setja hann á laggimar var
samkomuhúsið tvisvar troðfult.
Var þetta í beinni mótsögn við
fundi hinna flokkanna, sem
voru vanalega mannfáir.
Þótt eg reyndi að telja méi*
trú um að mér kæmi þetta ekk-
ert við, þá sótti að mér seiðandi
forvitni að sjá og heyra hverju
framvindi. Eg fór á fundinn.
En þegar þangað var komið,
virtist ókleift inn að komast. —
Samt tróð eg mér eins langt og
eg gat inn í anddyrið. Eg iðr-
aðist þess brátt, því nú fyltist
svo að baki mér að ómögulegt
legt var að komast út aftur.
Loks bar mig að “Ticket Of-
fice” dyrunum og datt í hug að
fara þar inn. Var þetta hið
mesta snjallræði því nú gat eg
séð og heyrt alt sem fram fór
án þess að eiga á hættu að
verða troðinn undir.
Það tók nokkurn tíma að
koma fundinum af stað því
engin vildi vera forseti. En
loks voru undin upp seglin. For-
seti og skrifari kosnir. Tveir
candidatar útnefndir og svo val-
ið um þá. Varð einn af kaup-
mönnum þessa bæjar fyrir val-
inu.
Svo vandaðist nú málið þegar
átti að fara að skýra frá stefnu-
skránni. Þá vissi engin neitt.
Loks var því slegið föstu að
stefnan væri hin sama og h!in
sigursæla Alberta stefna og
þegar flokkurinn kæmist til
valda þá yrði öll fátækt gerð
landræk. Hver maður fengi
sinn skerf af auðlegð landsins
sem að mundi nema að minsta
kosti 25 dollars á mánuði. Nú
ráku menn upp skellihlátur, svo
að undir tók í röftum hússins
— eða var einhver að hlægja
þar uppi á bitanum? Og svo
Var fundi slitið.
Næsta dag byrjaði svo ballið
í alvöru. Gamlir bílar voru
dregnir fram úr skotum Sínum
bætt í þá nöglum þar sem með
þurfti, hert á öllum gjörðum og
þeytt af stað í allar áttir. Stór
auglýsing var sett upp á aðal-
gatnamótunum, sem sagði
mönnum aði greiða atkvæði sitt
með candidat Social Credit
manna. Og nú var ekki talað
um annað. Menn buðu hver
öðrum góðan daginn með því
að segja Social Credit og góða
nótt með sömu orðum. En það
einkennilega var, að þeir gátu
ekki varist hlátri á meðan.
Hinum flokkkunum — þar
með talið C.C.F. var blóð iHa
við þennan gauragang. C.C.F.
sögðu að stefnan væri nú eigin-
lega sama og sín stefna. Þeir
ætluðu líka að reka fátæktina
úr landinu en bara upp á annan
máta. Og þar sem þeiraa mað-
ur hefði boðist til að hafa Social
Credit bykkjuna í taumi og ríða
á henni þar sem sér þætti þess
við> þurfa, þá væri ekkert vit í
að setja á hana sérstakan candi-
dat sem' ekki kynni einu sinni
taumhaldið. — Conservatívum
þótti heldur ekkert vænt um
iþessi læti. Þeir klóruðu sér
fyrir aftan eyrað og sögðust
treysta á þjóðrækni Gallanna að
greiða eindregið atkvæði með
sínum manni, sem væri sam-
landi þeiraa; þetta þætti rétt
hjá íslendingum og því þá ekki
hjá Göllum. Og þar sem 60 til
70% af atkvæðum kjördæmis-
ins væru í höndum Galla þá
sæju þeir ekki mikla hættu á
ferðum þó flokkunum fjölgaði.
En liberölum leist nú samt ekki
á blikuna. Þeir vissu líka um
atkvæðamagn Gallanna og ef
þeir mistu þá yfir í þetta Social
Credit brall þá yrði stórt skarð
höggvið í þeirra liði. Þeir bitu
því á jaxlinn og tvöfölduðu lof-
orð sín um fátækra styrk til
eins og allra undir eins og
þeirra stjórn kæmist til valda.
Sögðu sem satt var, að það
væri lítið vit í Iþví að bíða til
dómsdags eftir því að fá $25
um mánuðin. Betra að taka þá
gæsina sem biðist nú, heldur en
bíða eftir hinni þó feitari væri.
Þjóðrækni væri góð og blessuð
en hún gerði skratti þunna
súpu í harðindum. Það væri
líka kominn tími til aö Galla
dömur og frúr fengu tækifæri
á því að klæðast silki sokkum
og það fengu þær með því að
greiöa sínum flokk atkvæði, því
hann ætlaði að lækka tolla svo
mikið að silkisokkar mundu
fást fyrir sama sem ekki neitt,
bæði frá Japan og Bandaríkj-
unum o. s. frv.
En hinum pólitásku rassakösf-
um sem hafin voru með útnefn-
ing Social Credit flokksins Unti
ekki fyr en þann 14. okt. Með
þeim úrslitum, sem öllum eru
kunn bæði á himni og jörðu og
undir jörðu. Þá datt alt í dúna
logn atur. Og hefði það ekki
verið fyrir eftir köstin á meðal
Gallanna þá hefði ‘mátt ætla
að engar kosningar hefðu átt
sér stað.
Þessi eftirköst voru í því inni-
falin að einn góðan veðurdag
komu um 200 af þeim til bæj-
arins til að innheimta hinn lof-
aða fátækra styrk. Ruddust
þeir um svo fast í sveitarskrif-
stofunni (Beaver) að oddviti sá
sér ekki annað fært en að kalla
á pólití sér og sínum mönnum
til verndar. Mannfall varð því
ekkert á hvoruga hlið á þessum
vesturvígstöðvum. Og viður-
eigninni lauk þannig: að stjóra-
iraar þrjár, lofuðust til að
leggja fram í sameiningu 5000
dollara sem fátækra styrk í um-
ræddu héraði.
Hér verður því ekki lengra
farið að sinni. Enda aðeins
drepið á ofanskráð atriði til að
sýna hvernig okkur hér á há-
lendinu gengur að fóta okkur
á hrossleggjum nútíðar stjórn-
mála.
En þú munt ekki ánægður
'heraa ritstjóri nema að eitthvað
sé sagt um íslendinga sérstak-
lega. En “sú er ekki sagan
'betri”. Að vísu teljum við okk-
ur vera 70 að höfðatölu hér í
bænum, sem er meira í orði en
á borði því við erum að smá
sökkva í kviksandi þjóðargrúts-
ins og verðum innan skamms
með húð og hári, horfin í myrka
mold. Enn sem komið er, líður
okkur þó nokkuð vel bæði and-
lega og líkamlega og engin hef-
ir dáið á árinu síðast liðnu. Við
höldum okkur við það sem ís-
lenzkt er að svo miklu leyti sem
við getum. Höfum part af bóka-
safni og fáum Hkr. og Lögb
vikulega sem er okkar íslenzka
líf-akkeri meðan sálin tollir í
líkömunum, því í gegnum blöð-
in fáum við fréttir bæði frá ætt-
landinu og úr öðrum bygðum
íslendinga í þessari álfu. Við
gleðjumst þegar við lesum
hrós um íslendinga á hvaða
sviði sem er, þó okkur finnist
keyrt fram úr hófi á stundum,
eins og iþegar mest gekk á út
af “medalíunni”. Þá hvað
Valdi.
þekt í þessum heim.
“Valdi” þar um:
Svo segir
Lífsins gæði—fallvölt flest,
fljúga burt þá gegnir verst.
Dreymir mig—þá dagur sést
að dauðu fólki, líði best.
En nú skal ekki orðlengja
frekar. Skilt er þó, að þakka
fyrir gamla árið og óska þér og
blaði þínu ásamt lesendum
þess, til heilla á hinu nýja.
Með vinsemd,
I J. Janusson
FRÁ fSLANDI
30 fjár fórust á Melrakka-
sléttu í óveðrinu
Kópaskeri 20. des
1 stórviðrinu aðfaranótt 15.
þ. m. gekk sjór yfir túnið á
Rifi á Melrakkasléttu og bar
yfir það mikið af möl og grjóti.
Braut brimiö til grunna ann-
an hliðarvegginn í fjárborg og
féll þá niður þakið yfir margt
fé og fórust þar 30 kindur, en
margt fleira fé er meir og
minna meitt og sennilega er
ekki nema sumu af því lífvænt.
Sömu nótt tók brimið geym-
sluskúr í Skinnalóni á Mel-
rakkasléttu.—Mbl.
* * *
Dýrbítur í Aðalvík
ísafirði,, 17. des.
Dýrbítur hefir verið mikill í
Þverdal í Aðalvík.
Síðan í vor hafa dýrbitist á
þessum eina bæ um 60 fjár.
—Mbl.
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU
LESIÐ HEIMSKRINGLU
BORGIÐ HEIMSKRINGLU
Dance Studio
KATHLEEN LEWIS
has opened a Dance Studio
at 356 Main Street.
Dance Director Red Mill
•
For information and
ladmission
PHONE 26 631
Bækur til sölu
Veit eg Sveinn með sæmdar
háttum
sinni stöðu gerir skil.
En lofsöngur úr öllum áttum
einum guði heyra til.
Já, við gleðjumst yfir vel-
gengi landanna og hyggjumst
yfir slysum þeirra og dauðsföll-
um. En það er þó bót í máli
að það er alt gott fólk sem
deyr, eftir því sem blöðin segja.
Og svo hitt, að það fer alt til
betri heimikynna en það hefir
Þyrnar Þorst. Erlingssonar
í góðu bandi ......... $2.00
Framhaldslíf og nútímaþekk-
ing, eftir séra Jakob Jóns-
son, í bandi .......... 2.50
Ársrit Bókmentafélagsins
fyrir 1935—3 bækur .... 3.00
Þjóðsögur, eftir 01. Davíðs-
son, I. bindi, í kápu . 3.0Ö
Sjóferðasögur, eftir Svbj.
Egilsson, í kápu ...... 1.50
Einn af Postulunum, eftir ‘
G. Hagalín, í kápu .... 1.75
“Kak”, eftir Vilhj. Stefáns-
son, í bandi .......... 2.00
Böðullinn, skáldsaga .... 1.00
Endurminningar, eftir Frið-
rik Guðmundsson, 2 bindi
bæði .................. 2.50
Æfintýraleikir fyrir
unglinga .............. 1.00
Nökkvar og ný skip, ljóð-
mæli eftir Jóh. BYeeman 1.50
Æf'isaga Gunnars Þor-
bergssonar ...............75
Stuðlamál, II. og III.... 1.50
Ný skólaljóð, I. hefti .....75
Gríma, 10. hefti ...........75
Gráskinna, II. og III. hefti,
hvert ....................75
Allar fáanlegar íslenzkar
bækur pantaðar fyrir þá sem
þess óska. Engin borgun kraf-
in fyr en við afhending bók-
anna.
Þar sem tímaritið Iðunn er
nú hætt að koma út, þá ættu
nú þeir hinir mörgu kaupendur
er hún hafði hér, að skrifa sig
fyrir Eimreiðinni. Hún er ágætt
tímarit, koma út 4 stór hefti
á ári og kostar aðeins $2.50 ár-
gangurinn.
MAGNUS PETERSON
313 Horace St., Norwood, Man.