Heimskringla - 19.01.1938, Blaðsíða 1

THE PAR-T-DRINK
Good Anytime
In the 2-Glass Bottle ^ ®
LII. ÁRGANGUR
AVENUE
Dyers & Cleaners
Fatahreinsun vor er þess
verð að reyna hana.
Hvergi betri.
SÍMI 33 422
658 St. Matthews

WINNIPEG, MEÐVIKUDAGINN.19. JANÚAR 1938
NúMER 16.
Cammillien Houde, óháð þing-
mannsefni í auka kosningunni
• sem nýlega fór fram í Montreal,
hélt því fram í ræðu s. 1. fimtu-
dag, að stjórn Canada hefði gert
leyni-samning við Breta um að
senda hvert sem væri og hvenær
sem á þyrfti að halda í stríði, sex
herdeildir frá Canada. Forsætis-
ráðherra og hermálaráðherra
Canada harðneita þessu, en
Stjórn Camille Chautemps á
Frakklandi féll s. I. fimtudag.
Socíalistarnir 9 í náðuneytinu,
neituðu samvinnu við stjómar-
flokkinn, sem að öðru leyti var
radikal-sósíalistar. — Foringi
fylkingarinnar sem samvinnu
sleit við stjórnina, var Leon
Blum, vara-frosætisráðherra. —
Hinum gætnari sósíalistum féll
ekki stefna stjórnarinnar í
Houde segir þetta síðar muni á verkamannamálum né heldur að-
gerðir hennar í peningamálun-
um. Frankinn var síðast liðinn
fimtudag 3.231/^c að gildi eða
lægri en hann var 1926, en þá
féll hann nærri 3 cents, en var
þá verðfestur af Poincare á 3,93
cents. Breta og Bandaríkjastjórn
er sagt að komið hafi í veg fyrir
að hann féll meira og fór aftur
að hækka í verði. Forseti Frakk-
lands Albert Lebrun, mun bráð-
lega skipa aðra stjórn.
=s * Jk
daginn koma.
* * *
Hugmynd um stærð stærstu
stjörnu, sem enn hefir fundist,
gaf dr. Otto Sturve, stjórnandi
Yerkes stj örnurannsóknarstof!-
unnar við háskólann í Chicago,
s. I. miðvikudag með þessum
samanburði við sól vora: >—
“Stjarna þessi er svo stór, að ef
hún væri sett í miðju vors sól-
kerfis, mundi hún ná út að yztu
jarðstjöi*mim þess, eða alla leið
út að Uranus, en í sólkerfinu
eru aðeins tveir hnettir utar,
Neptunus og Pluto.’'
* * *
Flugbátur frá Pan-American
félagniu steyptist niður í Kyrra-
hafið skamt frá Samoa-eyjum s.
1. miðvikudag; báturinn var í
björtu báli. í honum kviknaði
af því, að gasolíu var steypt út
til að létta flugfarið áður en
Þingið í Manitoba-fylki kom
saman í gær á ný. Hon. S. S.
Garson, frjámálaráðherra lagði
fram áætlunarreikning um út-
gjöldin á komandi ári (frá 30.
apríl 1938 til 30. apríl 1939). —
Nema útgjöldin á þeim reikningi
$15,110,417.23, en það er $467,-
868,74 meira en á fjárhagsárinu
sem er að líða eða lýkur 30. apríl
á þessu ári. Á þinginu hefir enn-
lentvar. Sex menn voru a skip-1 þá ek]d verið mingt á fram.
inu og forust allir. Á meðal færsiukostnað atvinnulausra, en
þeirra var Edwm C. Musick, við-1 fregnritar segja> að i5 bænda-
frægur flugmaður. Frá Pago. þingmenn> sem þeir hafa átt ta]
^rn°a-eyju~ ! við hafi tjáð sig á móti því, að
fylkið tæki nokkurt lán hjá Sam-
bandsstjórn til að lána bænum
stað til Nýja Sjálands sem eru
1806 mílur og átti að fara í ein-
um áfanga. En skömrnu eftir
að á stað var farið, bilaði ein
vélin og flugfarið sneri aftur til
Pago Pago, en óhappið skeði áð-
ur en alla leiðina var komist.
* * . *
Stjórnin á Frakklandi hefir
ákveðið að smíða 2 herskip
42,000 tonn hvert. Ástæðan
herskipasmíði ítala.
* * *
í gær tóku 75 fangar í Head-
ingly fangelsinu upp á því, að
sitja kyrrir við matborðið eftir
máltíð og hreyfðu sig ekki, er
þeim var skipað að víkja fyrir
þeim er ekki höfðu borðað. —
Fangarnir gerðu þetta í mót-
mælaskyni út af máltíðinni, sem
þeir töldu óétandi. Urðu verð-
irnir að grípa til táragass til að
koma þeim út úr borðsalnum.
Samningur, sem Þjóðverjar og
ítalir hafa gert sín á milli ný-
lega, felur það í sér, að um
30,000 verkamenn verði sendir
til Þýzkalands í marzmánuði á
þessu ári, til þess að vinna að
akuryrkju eða búnaðarfram-
leiðslu á komandi sumri. Verka-
mennirnir ítölsku vinna hjá
þýzkum bændum, helzt 10 til 25
saman, undir umsjón túlks og
verða aðeins stuttan tíma hjá
hverjum. Þeir fá fæði og hús-
næði og lækningu ókeypis, en að
öðru leyti er kaupið 40c á dag.
Hagurinn að þessu er talinn
liggja í því, að veita 30,000 ítöl-
um atvinnu og á sama tíma efla
búnaðarframleiðslu í Þýzkalandi,
en á búnaðar vörum hefir verið
þurð þar.
* * *
Um borgina Teruel á Spáni
sem lengi hefir verið barist, en
stjórnin vann fyrir skömmu, var
háð grimm orusta s. 1. viku. —
Kváðust uppreistarmenn hafa
Unnið það á að einangra borgina.
Stjórnin heldur henni samt enn-
há, en uppreistarmenn eru von-
góðir um að taka hana bráðlega.
fyrir þennan framfærslu kostn-
að.
* * *
Frá Kína bárust fréttir s. 1.
mánudag um að í grend við
Kiangsi, borg í Norður-Kína,
hafi' verið um 100 rússneskir
er flugbátar, aðallega sprengjubát-
ar, reiðubúnir að aðstoða Kín-
verja. Þar var og fjöldi rúss-
neskra flugstjóra og ýmsar
vopnabirgðir frá Rússlandi. —
Brezkur flugmaður var og send-
ur af Chiang Kai-Shek til móts
við Rússa og til að starfa með
þeim. En Englendingurinn var
maður lágur vexti og dökkur á
brún og brá og Rússar héldu
hann vera ítala og vildu ekkert
með hann hafa. Við frakkneska
flugmenn hefir og orðið vart á
þessum slóðum, svo það virðist
sem fleiri vestlægu þjóðanna séu
að rétta Kínverjum hjálpar-hönd
en menn grunar. Bretar eiga
Shanghai í sífeldum erjum
og stimpingum við Japani. Er
nú sagt að Japanir séu að undir-
búa árás á Canton í Suður-Kína.
Er Sagt Bretar hafi búið Kín-
verja vel út í þann hildarleik.
* * *
í aukakosningu til sambands-
þingsins er fór fram s. 1. mánu-
dag í St. Henri kjördæmi í Que-
bec, var Joseph A. Bonnier, liber-
al kosinn. Þrír sóttu. Bonnier
hlaut 16,462 atkvæði, Camillien
Houde, fyrrum borgarstjóri í
Montreal og fyrrum leiðtogi í-
haldsmanna í Quebec, en nú ó-
háður, hlaut 11,949 atkvæði. Sá
þriðji O. S. Ingras, óháður lib-
eral hlaut aðeins 325 atkvæði.
* * *
Sex brezkir þingmenn fóru til
Spánar nýlega á fund stjórnar-
innar. Þegar þeir áttu skamt
til Valencíu, varð bíll þeirra fyr-
ir sprengju frá Franco-mönnum,
er stórskemdi bílinn, þingmenn-
ina sakaði ekki.
Kaþólskur skóli, Sacred Heart
College í St. Hyacinthe í Quebec,
brann s. 1. þriðjudag og fórst
fjöldi nemenda og kennara. Þeg
ar eldurinn kviknaði komst eng-
inn út, því skólinn var, að ka^
þólskum sið, aflokaður. Morg-
uninn eftir (miðvikudag) frétt-
ist að 17 manns hefðu dáið, en
28 voru ófundnir, sem eflaust
hafa farist. Um 100 manns
alls var í skólanum. Sumir
þeirra er af komust, eru limlest-
ir, þurftu að kasta sér út um
glugga af þriðju eða fjórðu hæð
hússins. Maður sem var all-
nærri skólanum, kvaðst hafa séð
hóp drengja komast upp á þak
og hafa beðið eftir björgun, en
þakið hafi hrunið niður. Um
upptök eldsins vita menn ekki.
Segjast sumir hafa heyrt
sprengingu; aðrir ætla að eldur-
inn hafi byrjað í knattleikastofu
byggingarinnar.
* * *
J. P. Morgan og aðrir stór-
iðjuhöldar í Bandaríkjunum
vinna alt sem unt er á móti
hinum fyrirhuguðu lögum Roose-
velts forseta um strangara eft-
irlit með rekstri stóriðnaðarins
en áður (anti trust laws). Það
er nú ekki nemá eðlilegt. Hitt
er einkennilegra, að með Morgan
og hans nótum vinnur J. L.
Lewis, foringi samtaka verka-
manna (C.I.O.) á móti þessum
lögum. Það sem rekur Lewis
út í þennan bardaga með stór-
iðjuhöldunum, er að þeir segja
honum, að framleiðslukostnaður
hækki í verksmiðjum vegna
þessara laga og af því leiði lækk-
andi vinnulaun. Á Roosevelt er
ekki sagður neinn bilbugur þrátt
fyrir þessi ægilegu samtök iðju-
hölda og verkamannaflokks J. L.
Lewis.
* * *
Yfir síðustu helgi hlóð niður
7 þuml djúpum snjó í Manitoba
og Saskaytchewan. Þarf því nú
ekki um snjóleysi að kvarta, en
áður var lítill snjór. En veður
er milt ennþá. Yfir janúar hefir
verið óvanalega frostlítið til >
þessa, t. d. þrjá eða fjóra undan- ]
farna daga 11,13,17 og 18 stig |
fyrir ofan núll mark (+11 o. s.!
frv.). Það hafa að vísu einn eða
tveir dagar í viku eða svo verið (
kaldari, og frostið hefir komist j
niður fyrir núll mark, en það
hefir aldrei varað lengi. Vetur-
inn má allur heita að hafa verið
líkur þessu. Haldist þetta sama
út janúarmánuð, verður hann
einn hinn mildasti er menn hér,
rekur minni til.
* * S|S
Camille Chautemps er frá
völdum fór á Frakklandi um1
miðja s. 1. viku, hefir aftur verið
kveðin til að taka við völdum.'
Eftir að forseti Lebrun hafði
beðið nokkra aðra, þar á meðal
Leon Blum, að mynda stjórn, en ,
alt árangurslaust, leitaði hann
til Camille Chautemps, er ’iepn-
aðist að mynda stjórn og tekur
því við forsætisráðherrastöð-
unni, er hann fór frá fyrir ekki
fullri viku.
* * *
Bráðabirgða-herstjórnin í j
Ecuador lýsti því yfir s. 1.
þriðjudag, að allir Gyðingar
yrðu reknir úr landinu, nema
þeir, sem landbúnað stunduðu.
* * *
Ofsarok af vestri varð 33
mönnum að bana yfir helgina á
Bretlandi. Tvö eða þrjú skip
fórust með allri áhöfn. f sjó
hækkaði mjög og í ánni Thames;
er búist við sköðum af því í sum-
um hlutum Lundúna-borgar.
Herbert Hoover, fyrv. forseta | vori, og sem við henni tók, að
Bandaríkj anna, hefir verið boð-jþví er ætla má, með leyfi Har-
ið til hátíðarhalda í Belgíu, af alds Guðmundssonar kirkjumála-
stúdentaráði háskólans þar, er j ráðherra, er einn gat veitt hana,
höfð eru honum til heiðurs í feb- j mun því fara frá skólanum að
rúarmánuði á þessum vetri. Það i loknu skólaári' í vor, nema því
er fyrir starf Hoovers, sem for- ] aðeins, að nýtt embætti verði
seta fátækra-nefndarinnar á ár- skipað, eins og fyrir virðist vaka
unum 1915—1919 í Evrópu, sem með tillögu þeirri, sem getur um
honum veitist þessi virðing.
LAUSN DóSENTSMÁLS-
INS Á ALÞINGI
Rvík. 15. des.
Meirihluti mentamálanefndar,
Alþýðuflokkurinn og Framsókn,
bera fram í neðri deild tillögu
til þál. um dósentsmálið, og er
hún svohljóðandi:
“Neðri deild alþingis ályktar,
í ofanskráðri grein. Séra Björn
kennir því við háskólann ásamt
séra Sigurði til vors, að minsta
kosti.
Er með því lausn málsins
fengin, er um tíma hefir allmikið
verið deilt um í blöðum heima.
Þegar Haraldur Guðmundsson
kirkj umálaráðherra hafði ákveð-
ið að veita séra Sigurði Einars-
syni embættið, í stað séra
Björns, virðist sem Framsókn-
armenn í stjórninni hafi verið
Þau eiga 4 börn.
Margrét Valentína, nam hús-
stjórnarfræði og lauk fullnað-
arprófi við háskóla Manitoba-
fylkis; ógift.
Mabel Alexandra, hefir lokið
fyrsta flokks kennaraprófi og
tólfta bekkjar prófi við undir-
búningsdeild háskólans, ógift.
Þórunn, gift A. Jensen við
Alameda, Sasl, hefir lokið
fýrsta bekkjar prófi háskólans.
Iðunn, ógift, hefir einnig lokið
fyrsta bekkjar prófi háskólans
en stundar nú nám við verzlun-
arskóla í Winnipeg.
að fela kenslumálaráðherra að1
skipa þriggja manna nefnd, eftir ! n; rnotfa-Iliiir, ásamt sjálfstæð-
tilnefningu þriggja stærstu J]sí|okkinum, að líkindum af póli-
flokka þingsins, til þess að vinna ^ls um nstæðum, þó svo virðist
að endurskoðun á lögum og regl-
um um Háskóla íslands, með sér-
stöku tilliti til þess, að sem ör-
ugglegast verði um það búið, að
jafnan veljist hinir hæfustu
menn í fastar kennarastöður við
háskólann og að endurskoðuð
verði gildandi ákvæði um auka-
kennara og réttindi þeirra.
Nefndin sé ólaunuð, og skal
hún leggja fram álit sitt áður en
næsta þing kemur saman.”
f greinargerðinni segir:
“Fyrir mentamálanefnd hefir
ekki hafði átt eða þurft að vera.
En það er ef til vill eitthvað í
því, sem sagt hefir verið um
það, að öll mál á íslandi væru
nú pólitísk flokksmál.
Ritstj. Hkr.
GUNNAR HRAFN
BERGSTEINSSON
Þess var getið hér í blaðinu í
haust er leið að þessi ungi mann- j
vænlegi maður hefði andast á ]
sjúkrahúsinu í Souris, Man.,!
legið frumvarp til laga um breyt-] fimtudaginn 14. október síðast-1
ing á lögum nr. 21 1 febr. 1936, jliðinn. — Foreldrar hans eru !
um Háskóla fslands, þskj. 181.— Hjörtur Bergsteinsson Vigfús-
Nefndin hefir klofnað.um málið, jsonar frá Torfastöðum í Fljóts-
og mun meirihlutinn ekki skila'hlíð og kona hans Þórunn Guð-
sérstöku nefndaráliti um frv.'laug Þorsteinsdóttir frá Nýlendu
sjálft, en leggur til, að málið
verði afgreitt með framan-
greindri till, til þál. Við fyrstu
umræðu um frv. gaf kenslumála-
ráðherra þá yfirlýsingu, að hann
féllist á að ráða sr. Bjöm Mag-
nússon sem aukakennara, við
guðfræðideild háskólans, með
réttindum til að prófa kandidata,
til loka yfirstandandi skólarás.
Jafnframt hefir kenslumálaráð-
herra gert ráðstafanir til þess,
að endurskoðuð verði gildandi
ákvæði um kennaraval við há-
skólann, en meirihluti nefndar-
innar telur, að þá sé vænlegast
um góðan árangur af slíkri end-
urskoðun, ef milliþinganefnd,
skipuð fulltrúum fyrir þrjá
stærstu þingflokkana, hafi hana
með höndum og undirbúi málið
rækilega undir næsta alþingi. —
Verður því ekki neitað, að mis-
tök hafa orðið, fyrr og síðar,
nm kennaraval af hálfu háskól-
ans, og er það öllum aðiljum fyr-
ir beztu, að settar verði reglur
um embættaveitingarnar við há-
skólann, sem tryggi betur en
verið hefir, að hinir hæfustu
menn veljist í kennarastöður, og
komi í veg fyrir árekstra milli
háskólaráðs og veitingarvalds.”
Eins og þetta ber með sér,
hefir orðið samkomulag milli Al-
þýðuflokksins og Framsóknar-
flokksins um að Framsókn falli
á Seltjarnarnesi. Eru þau ein
almyndarlegustu bændahjón
meðal vor fslendinga hér í landi,
sem þau og eiga kyn til. Ætt
Hjartar er rakin 1 15. lið til
Vatnsfjarðar-Kristínar, dóttur
Björns Jórsalafara. Hjörtur er
því 14. maður frá Ólöfu Lofts-
dóttur ríku og Birni hirðstjóra á
Skarði, en ellefti liður frá Jóni
biskup Arasyni.
Þau hjón Hjörtur og Þórunn
hafa eignast tólf börn, tíu hafa
komist til aldurs. En tvö dóu í
bernsku, drengir tveir er báðir
hétu Albert.
Þau giftust 21. sept 1894 í
Churchbridge í Þingvallanýlendu
í Sask., þangað sem þau flutt-
ust frá fslandi; Hjörtur, frá
Hamri í Borgarhreppi 1887 en
Þórunn frá Nýlendu á Seltjarn-
arnesi 1886. Úr Þingvallabygð
fluttu þau 1896 til Alameda, þar
sem þau hafa búið síðan rausn-
arbúi.
Börnum sínum öllum er til
aldurs komust hafa þau komið
til menta. En þau eru þessi:
Baldur, kvæntur canadiskri
konu, Edna Sherett. Þau eiga 4
börn. Hann nam vélfræði (me-
chanics) og er nú yfir-vélfræð-
ingur hjá International Harvest-
er Co., í Regina, Sask.
Ingólfur, kvæntur Kristjönu
r. , V , ‘ Hallson. Þau eiga eitt barn. —
fra frv. smu um stoínun nyrra *
embætta við háskólann, en að
málið verði leyst á þessum
grundvelli.
En íhaldsmenn munu vera
afar óánægðir með þessa lausn.
—Alþbl. 15. des.
ATHS.:—Af síðustu fréttum
að heiman að dæma, og sem of-
anskráð frétt ber einnig að
nokkru með sér, hefir séra Sig-
urður Einarsson hlotið dósents-
embættið við Háskóla íslands og
mun nú við stöðunni tekinn. —
Séra BjÖrn Magnússon, ‘sem
dæmd var staðan að prófum um-
sækjenda loknum á síðast liðnu C. E. Kennedy í Craik, Sask.
Hann er doktor í heimspeki og
býr í Berkeley í Californíu.
Leifur, kvæntur Evelyn Moor,
canadiskri konu, eiga eitt barn.
Hann er útskrifaður af búnaðar-
háskóla, B.Sc.A., og býr í Saska-
toon, Sask.
Hallur Njáll, kvæntur Olive
Smith canadiskri konu. Hann
hefir lokið meistaraprófi í vís-
indum, Mag.Sc., og er nú að búa
sig undir doktors próf við ríkis-
háskólann í Minnesota.
Kristín Guðný, lauk fjrrsta
flokks kennaraprófi og stundaði
skólakenslu, nú gift skólastjóra
Gunnar Hrafn heitinn, er var
fjórði að aldursröð barna þeirra
Hjartar og Þórunnar naut einnig
skólamentunar, en fór aldrei að
heiman. Hann vann heimilinu
eftir að hann komst á legg og
var hægri hönd foreldra sinna í
öllu, þessvegna er söknuðurinn
meiri og sárari að missa hann á
bezta aldri og með svo skjótu
móti.
Gunnar var fæddur í Ala-
meda 3 nóv. 1900, og var því
tæpra 37 ára er hann lézt. Veik-
indi hans og andlát báru að mjög
skyndilega. Sunnud. næstan fyr-
ir andlát hans þann 10. okt. var
hann heima hjá foreldrum sín-
um heill heilsu að virtist nema
hafði fengið lítilsháttar kvef,
eftir því sem blaðið “Alameda
Dispatch” skýrir frá, en fór
þann dag til Hartney, Man., þar
sem hann hafði stóran hóp
manna í vinnu við heybindingu
er hann tók á akkorð. Strax
sem hann var þangað kominn
versnaði honum að mun og var
sóttur til hans læknir, er skipaði
strax að flytja hann á spítala í
Souris. Hafði hann þá fengið
snert af lífhimnubólgu, er sner-
ist upp í mjög svæsna lungna-
bólgu, er dró hann til dauða eftir
þriggja daga legu.
f sambandi við dánarfregnina
getur blaðið þess, að Gunnar
heitinn, hafi verið hið mesta
Ijúfmenni og einkar vinsæll. —
Kom það í ljós við útförina er
var afar fjölmenn og fór fram,
fyrst frá heimilinu og svo frá
United Church of Canada, þar í
bænum. Menn þeir er höfðu
verið í vinnu hjá honum komu
allir til að vera staddir við jarð-
arförina, yfir 130 mílur vegar,
og slógu hálfhring um gröfina.
Lögðu þeir blóm á leiði hans er
athöfninni var lokið.
Kunnugur maður lýsir Gunn-
ari Jieitnum á þessa leið: “Hann
var maður fáskiftinn, gætti vel
heiðurs síns í orði og verki og
lagði haga hönd á hvað sem að
hendi bar. Hann var sá eini
bræðra sinna er altaf var heima
hjá foreldrunum og annaðist um
öll verk á heimilinu. Þó bar það
við, eftir að kreppu og þurka
árin skullu á, að hann fór um
tíma, annaðhvort til Estevan og
vann þá í bili hjá Perry Motor
Co., eða til Weyburn og vann
hjá International Harvester Co.,
til þess að geta greitt úr bráð-
ustu nauðsynjum heimilisins. —
Hann var sístarfandi og hinn
nýtasti maður fyrir héraðið,
skilvís, greiðvikinn og góðgjam.
Og hann var hinn inndælasti son-
ur.”
Enginn vafi er á því að lýsing
þessi af honum er rétt. Verður
sæti hans ekki auðfylt, og alls
ekki á heimilinu. En huggun er
það í harmi, foreldrum hans og
systkinum, að minningamar um
hann eru góðar og göfugar og
að hann lætur eftir sig fagra
sögu. Það er ávalt ágætasta
dagsverkið að endaðri æfi.
R. P.