Heimskringla - 19.01.1938, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 19. JANÚAR 1938
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
trúi því ekki fyr en eg tek á, að
þetta sé sá hvalur, sem þú viljir
að gleypi landana hér fyrir vest-
an. Ef íslendingar sleppa með
fullu fjöri út úr hans kviði, þá
hættir sagan um Jónas að vera
ótrúleg. Ef lútherska kirkjufé-
lagið hverfur að þessu ráði,
verður það aldrei nema minni
hluti félagsmanna, sem fylgir
því hér eftir. Menn muna for-
tíðina nógu vel til þess, að þeir
vilji hverfa hálfan mannsaldur
eða meir aftur í tímann. Við
tölum um lútherska kirkjufélag-
ið íslenzka sem íhaldsama
kirkju, en það veizt þú eins vel
og eg, að miðað við hérlend
lúthersk kirkjufélög er það
frjálslynt, líklega nógu nærri
trúarlegu lýðræði til þess, að
enskir, norskir eða þýzkir
kirkjuhöfðingjar mundu finna á-
stæðu til hóflegra athugasemda
út af ýmsu, ef landarnir gengust
undir lög þeirra og kreddur. —
Eitt er unnið við það að samein-
ast “United Lutheran”. Þeir,
sem ennþá* eru kennivaldsins
menn, fengju þar fast land undir
fætur. En væri ekki að öllu
leyti heillavænlegra að reyna að
finna aðra lausn, á málinu? —
Reyna að fara þá leið, sem öll-
um þorra manna gæti fullnægt?
Þú segir í grein þinni frá
þeirri hugsjón, sem eg hefi þrjú
síðustu árin reynt að vinna fyrir,
sambandi hinna íslenzku kirkna
í Vesturheimi — og, ef mögu-
legt reynist, sambandi íslenzkr-
ar kirkju austan og vestan hafs.
Mér skilst, að í raun og veru sé
það sú hugsjón, sem þú undir
niðri ert hlyntur, þó að þú eigir
erfitt með að hugsa þér, að fram-
kvæmd hennar sé möguleg, og
hefir þessvegna gripið til hinnar
óheppilegu tillögu, sem eg þegar
hefi rætt. Þú segir: “Allir eitt,
á þjóðlegum og drengilegum
grundvelli, er hugsun, sem hlýt-
ur að heilla hugi allra hugsandi
manna.” Hafðu allra mannja
heilastur ritað þessi orð. Það
gleður mig, að þú vilt láta at-
huga möguleikana á framkvæmd
þessarar hugsjónar. Þú hefir
rétt fyrir þér í því, að um það
hefir verið of rækilega þagað. í
því sambandi minnist þú sér-
staklega á blöðin, og áminnir um
leið Heimskringlu fyrir það, að
hún spilli góðu samkomulagi með
því að birta ósmekklega vísu.
Ekki vil eg mæla þeirri vísu
bót, en hitt vil eg leggja áherzlu
á, að samkomulag milli kirkn-
anna má ekki vera undir því
komið, sem einstakir menn
kunna að yrkja, segja eða skrifa
um trúarefni. Gott málefni má
aldrei líða fyrir óvarkár orð eins
eða neins. Bæði blöðin hafa
sýnt þessu máli þá gestrisni,
sem við getum krafist. Þau hafa
birt greinar um málið, þá sjald-
an að menn hafa fundið köllun
hjá sér til að ræða það. Og mér
skilst, að ritstjórarnir ætti að
gefa okkur dg öðrum orðið
frjálst, hvaða skoðanir, sem við
kunnum að láta í ljósi á málinu.
Það verður því meira undir okk-
ur hinum komið, hvort “illu
blóði” verður hleypt í málið. f
fullri vinsemd vil eg minna þig á
það, að til eru setningar í grein
þinni, sem ekki þyrftu að setja
undir mjög stórt stækkunargler
til þess að þær kæmu illa við til-
finningar ýmsra vel kristinna
manna. Það má hamingjan vita,
nema einhver segi það sama um
mína grein, þó að eg ætli mér
ekki að móðga einn eða neinn. f
því efni verður aldrei synt fyrir
öll sker, enda verðum við að
temja okkur þá virðingu fyrir
málefninu, sem um er. að ræða,
að við þolum að heyra sitt af
hverju, án þess að það setji okk-
ur út af sporinu. Eg býst við,
að þú sért mér samþykkur í því>
að margt málefnið strandi á
hinni algengu firtni, hótfyndni
og orðhengilshætti, ásamt þeirri
myrkfælni, sem kemur fólki til
að hræðast nöfn manna, flokka
og stefna eða ákveðin orðatiltæki
eins og fávís börn óttuðust
Grýlu og Leppalúða forðum. í
von um, að bæði okkur, ritstjór-
unum og öðrum takist að ræða
þessi mál af hófi og stillingu,
vil eg taka undir þá ósk þína, að
orðið geti fjörugar umræður um
kjrkjumálin á næstunni. Én
þeir aðstandendur málsins, sem
fyrst og fremst þurfa að láta til
sín taka, eru kirkjufélögin sjálf.
Og sem betur fer, hafa þau þok-
að málinu dálítið áfram. Ein-
hverja lesendur mína mun ef til
víll ráma í það, að í hittt-eð-
fyrra fór eg fram á það við bæði
kirkjufélögin, að hvort um sig
setti nefnd og skyldu þær nefnd-
ir framkvæma í sameingu at-
hugun á því, hvort og að hve
miklu leyti skipulögð samvinna
með kirkjufélögunum væri fram-
kvæmanleg. Sameinaða kirkju-
félagið kaus nefndina undir eins,
og er hún því búin að vera þar
til taks síðan. — Á lútherska
kirkjuþinginu var málið rætt.
Séra Kristinn K. Ólafsson hélt
ræðu um það; taldi hann ýms
alvarleg vandkvæði á fullkom-
inni samvinnu, en hinsvegar
væru ýms málefni, sem eðlilegt
væri, að báðar kirkjurnar ynnu
að í sameiningu. Málinu var, að
því er eg bezt veit, vísað til að-
gerða stjórnarinnar. Síðan hefi
eg beðið með kristilegri þolin-
mæði eftir skriflegri tilkynn-
ingu frá forsetanum um það,
hvort stjórnin ætlar að verða við
tilmælum mínum eða ekki. Það
hefir ekki verið mín hugmynd,
að þessar nefndir væru samn-
inganefndir, heldur fyrst og
fremst rannsóknarnefndir, sem
gerðu sínar athuganir og tillög-
ur, er síðan væru lögð fyrir
kirkjuþingin til afgreiðslu. —
Gangi ekki saman, er ekkert við
því að segja. Samþykki stjórp
kirkjufélagsins að kjósa enga
nefnd og láta ekki fara fram
neina athugun, er heldur ekkert
við því að segja, en æskilegt
væri, að hún tæki af allan vafa
sem fyrst. Ekki svo að skilja,
að mér liggi perpsónulega neitt á
svarinu. En hitt er annað mál,
að okkur öllum Vestur-fslend-
ingum liggdr á að fá lausn á
þeim vandamálum, sem hér er
um að ræða, ef við viljum ekki,
að alt sé á ringulreið, þegar
næsta kynslóð tekur við. Við
skulum því vona, að kirkjuj-
stjórnin svari mér játandi og
samþykki, að taka þátt í form-
legri athugun á samvinnumögu-
leikum. Eg er þess fullviss, að
allur þorri fslendinga út um
bygðir, er því hlyntur, að við
reynum alt, sem á nokkurn hátt
getur miðað að því, að við verð-
um “allir eitt, á þjóðlegum og
drengilegum grundvelli.”
Vertu æfinlega blessaður,
þinn einl.
Jakob Jónsson
apótek og kirkja og mjólkursam-
lag, þá er þó mest af húsmanns-
býlum og bændagörðum; og akr-
ar og tún fast upp að aðalstræt-
inu, svo að alls staðar angar loft-
ið þægilega af
hrossataði.
um, ferskjum og vallhnetum. —f
Eitt pertré getur borið 600 pund
sinna góðu ávaxta — umm —
umm! Síðan taka við runnar
með hindberjum og stikilsberj-.
kúamykju og um, baunaplöntum og svo alls- j
konar grænmeti og matjurtir. ,
í SKORNINGUM
Eftir Steingrím Matthíasson
Eiginlega heitir þorpið Skern-
inge og er á Suður-Fjóni. En mér
fanst nauðsynlegt að snara því
á íslenzku og kallaði það Skorn-
inga. Eg held eg megi segja, að
þýðingin sé smellin, því smá-
hæðii4 eru þar og hálsar, með
skorningum á milli. Og því fer
fjarri, að þarna sé neflaus á-
sýnd vors sambandslands, enda
fjón^ku Alpafjöllin á næstu
grösum (en þau sjást ekki
greinilega með berum augum):
“Fáið mér kíkirinn, stækkandi,
stækkandi!”
Eg hefi verið þárna þrívegis,
nokkurn tíma í senn, og kunnað
sérlega vel við mig, svo að eg
minnist varla betri staðar, af
þeim um tuttugu læknissetrum,
þar sem eg hefi þjónað þeim Es-
kúlápi og Mammon víðsvegar í
Danmörku (og eiginlega tekist
furðu vel, að þjóna þeim báðum
herrum í senn).
Þorpið er sannkallað sveita-
þorp, því þó hér búi nokkrir
embættismenn og kaupskapar-
fólk í nýtízkuhúsum, og hér sé
er
mjög skrautlegt þegar það
stendur í fullum blóma. Blóma-
topparnir eru hvítir, á víð og
dreif um alla laufkrónuna líkt og
væri jólakerti. En við hinn gafl-
inn gnæfir hár og þrekvaxinn
pílviður, sem breiðir úr gráum
haddi sínum inn yfir mænirinn
og þakið (sbr. “es scheinen die
alten Weiden so grau”). Skamt
bak við húsið stendur hæsta
tréð. Það er voldugur askur,
sem með laufkrónu sinni eins og
lokar laufgrænu umgerðinni
utan um húsið. Þar búa íkornar,
líkt og í Yggdrasil.
Mesta prýði hússins er þó
laufstakkurinn úr viðbendi og
villivíni, sem klæðír Vegginn, og
blómskúfarnir, sem aftur
slöngva sér upp eftir laufabreið-
unni, hvítar og rauðar rósir og
gular ilmandi kaprifólíur. En
eftir vild má breyta til og láta
vaxa sýrenur eða ilmbaunablóm,
eða bláregn eða stokkrósir o. s.
frv., eftir því hve skamt eða
Þorpið er m. ö. o. löng runa * Sín hvorum megin við grasbal-1
af húsum af gamalli gerð, hvít ; ann eru margs konar tíguleg
múrbindingshús löng og lág, með lauftré, en þó glæsilegust þau,
stráþaki eins og í sveitunum | «em næst eru húsgöflunum, því
tiðkast, en innan um eru hús úr j þau gnæfa hátt yfir húsmænir-
rauðum tígulsteini nýtízkulegri á j inn, þó tvílyft sé húsið. Við
svipinn. En að baki sér hafa annan gaflinn er kastaníutré
þessi bændabýli frjálst útsýni til
akra og túna og búskapurinn
lánast vel, því markaðsskilyrði
eru góð og jarðirnar verðmeiri
svona fast upp að veginum, sem
um leið er ólsitinn þjóðvegur um
þvert Suður-Fjón, og fjölfarinn
mjög. Og alt af lengist þorpið,
hér sem víðar, því steinsteyptu,
sléttu veggirnir eins og spinna
að sér bygðina í einn lopa, lands-
endanna á milli, og seinast verð-
ur tvísett röð af skýjakljúfum
með öllum vegum.
Á hæð í öðrum enda þorpsins
rís kirkjan, gömul og gráskjótt,
með kubbslegum turni. Framan
á turninum eru tvö klukknaport,
eins og augu, sem kirkjan horfir
með út yfir þorpið, líkt og Sfinx-
in egypzka; og segir við þorpar-
ana: “Vituð ér enn eða hvað?”
En þeir sækja illa messur. Eg
sá þar aðeins súreygða karla og
rosknar mæðukonur, og fe'rm-
ingarkrakka, sem gengu til
spurninga. Það er af sú tíð í
Skorningum, eins og víðar, að ]angt er áliðið sumars_ _ Þetta
settir séu í gapastokk við sálu-
hliðið þeir, sem ekki hirða um
helgar tíðir.
Við kirkj ugarðinn er mikil
rækt lögð hér eins og alls staðar
í landinu, fagrar eikur og hengi-
björk og taxtré, sem líkjast ký-
pressunum, er Rómverjar gróð-
ursettu í öllum grafreitum. Og
margir eru legsteinarnir snotr-
ir, og leiðin blómum prýdd. En
það er að verða hrein landplága
í öllum kirkjugörðum að marm-
aradúfunni, sem tylt er upp á
burst flestra legsteina (sbr. |
“grátþögull harmafugl hnípir”),!
einkum þegar maður veit, að
gróðafíkinn legsteinasmiður
varð milljónaeigandi fyrir upp-
fymlinguna og fyrir að bralla
henni út meðal syrgjenda.
f hinum enda þorpsins, þeim
óæðri, standa tvær vindmyllur,
símalandi, nema í logni. Þær
standa þar sem iðjusamar amb-
áttir auðvalds og efnishyggju og
sýnast hundheiðnar. Því þó
vængir þeirra séu upprunalega
skapaðir í kross, þá stilla þær
venjulega krossinum þapnig að
úr verður rússneskur skákross.
Og óðara en þær eru komnar í
ganga, er krossins fornhelga rún
orðin að vélræðisins hverfanda
hveli, sem malar bæði malt og j þótti gaman
raunverulega
þótti mér harla gott, og þess
vegna fjölyrði eg um það (þó
ýmsum karlmönnum finnist það
hégómi), að eg veit, að ýmsum
konum, vinkonum mínum, þykir
gaman að horfað á þetta í hug-
anum. Og eg geri ráð fyrir, að
þeim fari eins og mér, að þær
drýgi hugrenningasynd gegn 9.
boðorðinu, bæði hvað snertir
húsið og garðinn.
Blómarækt og blómskreyting
húsa, múrveggja og limgerða fer
stöðugt í vöxt, því klifurjurtir
og blóm halda sig sjálfkrafa að
veggjunum þegar þau einu sinni
hafa verði gróðursett á réttum
stöðum. Danir hafa lært þessa
heimilaprýði af Þjóðverjum, en
þeir aftur af Frökkum, en
Frakkar af ftölum, en ftalir af
sjálfri náttúrunni.
Það var fleira, sem mér geðj-
aðist vel að hjá lækninum. Það
voru fjórir krakkar hans, fjör-
ugir og mátulega óþekkir, og alt
fólk hans og sifjalið, sem kom í
heimsókn við og við.
Þar á meðal voru ung hjón,
sem að útliti og í allri háttsemi
mintu mig grandgæfilega á pilt
og stúlku, vini mína heiman af
íslandi, sem nú eru dáin. Mér
sýnishom þess, hvernig lækna-
praxis gengur kaupum og solum
í Danmörku, og yfirleitt erlend-
is. Það gildir að hafa laglegan
sjóð í hendi og ríka, vini eða
venzlamenn sér til styrktar, þá
er atvinnuvegurinn viss til að
skapa sér auðlegð og heiður, því
fólkið er trúfast sínum lækni,
nema hann gerist óregluhundur
eða hreinn afglapi.
Læknirinn heitir Frölich, sem
þýðir glaðlegur og átti vel við.
Hann minti mig að því leyti einn-
ig á Björgúlf á Bessastöðum, að
hann hafði verið stríðslæknir á
Java og tekið þátt í krókódíla-
veiðum jafnt og mannaveiðum.
Um það leyti, sem eg kom,
voru ávaxtatrén farin að svigna
undan ávöxtunum.
“Af öllum trjám í aldingarð-
inum máttu eta,’ sagði hann, ‘log
lífa af skilingstrénu!” Eg þakk-
aði boðið, en þar sem hann gat
ekki vísað mér á það góða tré,
kvaðst eg þurfa að ná í högg-
orminn fyrst. Hins vegar vænti
eg þess, að fengi eg svo mikið að
starfa við lækningarnar, að eg
hefði “hvorki tíma né tóm til tals
við skrattann”. Þetta þótti hon-
um spaklega talað. Síðan fór
liann í orlof sitt suður í lönd og
lét mér eftir heimilið með
tengdamóður sinni og krökkun-
um, og húsjómfrúnum- og öku-
manninum.
Nú varð hver dagur öðrum lík-
ur við að draga tennur úr ung-
lingum og skrifa upp pillur og
mixtúrur við blóðþrýstingi, of-
áti, offitu og hjartveiki í eldra
fólki allan morguninn, en síðan
aka í bíl út um allar trissur til að
hughreysta rúmfasta sjúklinga
og karlæg gamalmenni.
Það kom sér þá vel að hafa
bæði ötulan og ratvísan öku-
manninn til að geta farið hratt
yfir og lokið starfi fyrir nátt-
mál. Og það er ekki ofmælt, að
þessi sami ökumaður reyndist
mér vera sá allra bezti af þeim
mörgu dönsku ökuþórum, sem
eg hefi haft afskifti af. Hann
hafði í nokkur ár verið í mótor-
hjólreiðasveit hersins og fengið
þar hina beztu þjálfun. Og við
kappreiðar hafði hann unnið
verðlaun og fengið ýms heiðurs-
merki.
Bíllinn, sem við ókum í, var
af beztu gerð og í honum bæði
rafhitun og útvarpstæki. Við
gátum því þegar.okkur sýndist,
opnað fyrir fjörug hergöngulög
frá Þýzkalandi með básúnum og
bumbuslætti, og var ökumaður-
inn mjög snjall að finna það
bezta af slíku tagi.
Auk þess að vera bílstjóri
læknisins var þessi ungi maður
bæði góður garðyrki og alla vega
til hjálpar á heimilinu. Þegar
nú hér við bættist að hann var
fríðleiksmaður og röskur í allri
framgöngu, þá var ekki að furða,
þó hann væri vel þokkaður af
kvenfólkinu.
Hann hét og heitir Rasmus-
sen, en stúlkurnar kölluðu hann
bara Ras (frb. rass) og það kall-
aði eg hann líka.
þó ekki væri
salt í þjónustu ágirndar og auð- j raunveruiega — að mæta þeim
söfnunar. En í Skorningum sem ; þarna aftur, en skritið, að nu
víðar þykir bæði sveitarstjórn töluðu þau dönsku, og enn
og skattanefnd vænt um allan skrítnara, að hún, sem var mitt
gróða, og ákjósanlegast að sem! augnayndi (lengra komst það
flestir gætu eignast skollabuxur ,ekki), þe£ar eg var í skola, og
til að vera í, bæði sýknt og giftist seinna embættismanm a
heilagt | Austurlandi, var nu gift yfir-
Þar ’ sem myllunum sleppir ! dómslögmanni í Svendborg, en
taka við sveitabýlin á víð og hann fanst mér aftur vera goð-
dreif og einlægir reitir með ökr-; kunningi mmn fra Akureyn er
um og túnum og görðum í skjóli! seinna varð verzlunarstjori þar
limgirðinga og trjáa. j dó fyrir nokkrum arum.
En nú skulum við athuga j Eg sagði þeim fra þessu, og
læknishúsið. Það stendur við j þótti þeim það. hreint skemtileg
hliðina á prestssetrinu, nálægt | dulvísindi. Og mér fanst eg
kirkj'unni, og er af vandaðri ný-: vera hálfvegis kominn í annan
tízkugerð. heim, þegar eg var boðinn í sam-
Aldingarðurinn er ríflega vall- sæti hjá þeim og vel var étið og
ardagslátta að ummáli og ligg-. drukkið: “Klára vín, feiti” o.^ s.
ur mest aftan við húsið, en að- ! frv., eins og stóð í sálminum (Út-
eins mjó ræma með berjarunn-
um og blómabeðum fyrir fram-
an. Hann er umkringdur snot-
urri limgirðingu úr kjarrviði og
á parti úr hesli, svo að þar má
tína heslihnetur á haustin.
Grasbali stór er í miðjum
garðinum, ætíð vel snöggkliptur,
til að leika sér á. Þar er dálítil
tjörn með gullfiskum og körfum,
sem gaman er að gefa brauð-
mola. Bak við grasbalann koma
ýmis konar ávaxtatré, með epl-
um, perum, kirsiberjum, plóm- get þessa af því, að það er gott
völdum svo að gleðjist geð).
Húsið með garðinum og með
sjúkrasamlags-praxis, er fylgdi,
hafði læknirinn keypt af fyrir-
rennara sínum á 60 þúsund krón-
ur. En sá praxis gefur honum
árlega um 30 þúsund í árstekj-
ur, svo að hann er viss að efnast
vel, því lánskjörin voru sérlega
góð á þeim 50 þúsund kr. sem
hann ekki þurfti að borga strax
og húsið stendur í veði fyrir í
banka og hjá kunningjum. Eg
INNKÖLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
í CANADA:
Amaranth..............................J. B. Halldórsson
Antler, Sask..........................k. J. Abrahamson
^rnes...............................Sumarliði J. Kárdal
Árborg..................................G. O. Einarsson
Baldur...............................Sigtr. Sigvaldason
Beckville... .........................Björn Þórðarsón
Belmont.....'............................G. J. Oleson
Bredenbury...............................H. O. Loptsson
Brown...............................Thorst. J. Gíslason
Churchbridge..........................Magnús Hinriksson
Cypress River............................ Páll Anderson
Dafoe..................................
Ebor Station, Man....................K. J. Abrahamson
Elfros.................................
Eriksdale........................................ólafur Hallsson
Foam Lake..........................................John Janusson
Uhnli....................................K. Kjernested
Geysir.............................. Tím. Böðvarsson
Glenboro...................................g. J. Oleson
Hayland.................................Slg. B. Helgason
Hecla.............................. Jóhann K. Johnson
Hnausa..................................Gestur S. Vídal
Hove................................ Andrés Skagfeld
Húsavík...................................John Kernested
Innisfail.......................... Hannes J. Húnfjörð
Kandahar................................
Keewatin...............................Sigm. Björnsson
Kristnes............................... Rósm. Ámason
Langruth............................................. b. Eyjólfsson
Leslie.............................................Th. Guðmundsson
Lundar........................gig. Jónsson, D. J. Líndal
Markerville...........................Hannes J. Húnfjörð
Mozart.................................
Oak Point.........................................Andrés Skagfeld
Oakview...............................Sigurður Sigfússon
Otto.............................................Björn Hördal
Piney......................................S. S. Anderson
Red Deer...........................Hannes J. Húnf jörð
Reykjavík.........................................Árni Pálsson
Riverton..............................Björn Hjörleifsson
Selkirk.............................Magnús Hjörleifsson
Sinclair, Man.......................K. J. Abrahamson
Steep Rock........................................Fred Snædal
Stony Hill............................... Björn Hördal
Tantallon............................. Guðm. Ólafsson
Thornhill...........................Thorst. J. Gíslason
Víðir.............................................Aug. Einarsson
Vancouver................!...........Mrs. Anna Harvey
Winnipegosis............................Ingi Anderson
Winnipeg Beach........................ John Kernested
Wynyard.................................
í BANDARÍKJUNUM:
Akra..................................Jón K. Einarsson
Bantry.................................E. J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash.................Mrs. John W. Johnson
Blaine, Wash...................Séra Halldór E. Johnson
Cavalier..............................Jón K. Einarsson
Chicago: Geo. F. Long, 2428 Hamlin Ave., Logan Square Sta.
Edinburg...!...............................Jacob Hall
Garðar...............................S. M. Breiðfjörð
Grafton...............................Mrs. E. Eastman
Hallson...............................Jón K. Ehnarsson
Hensel.................................J. K. Einarsson
Ivanhoe............................Miss C. V. Dalmann
Los Angeles, Calif....Thorg. Ásmundsson, 4415 Esmeralda St.
Milton..................................F. G. Vatnsdal
Minneota...........................Miss C. V. Dalmanm
Mountain.............................Th. Thorfinnsson
National City, Calif.....John S. Laxdal, 736 E 24th St.
Point Roberts..........................Ingvar Goodman
Seattle, Wash.........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W.
Svold................................Jón K. Einarsson
Upham.................................E. J. Breiðfjörö
The Yiking Press Limited
Winnipeg Manitoba