Heimskringla - 20.07.1938, Qupperneq 2

2. SíÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG, 20. JÚLÍ 1938
I.. ENGIN
TV0FALTsjálfgert BóKARHEFTlg®BcmiiL
SEXTÁNDA ÁRSÞING
hins Sameinaða Kirkju-
félags Islendinga í
Norður-Ameríku
Fyrsti fundur
Sextánda ársþing hins Sam-
einaða Kirkjufélags íslendinga í
Norður-Ameríku var sett fimtu-
daginn 10. júní 1938 í kirkju
sambandssafnaðarins á Lundar,
Manitoba; sálmurinn nr. 619 í
íslenzku sálmabókinni var sung-
inn, og séra Eyjólfur J. Melan,
prestur sambandssafnaðanna í
Nýja-íslandi flutti bæn. Síðan
flutti forseti félagsins, séra Guð-
mundur Árnason eftirfylgjandi
ávarp til erindsreka og gesta,
sem viðstaddir voru:
Kæru kirkjuþingsmenn
og gestir.
Þetta þing, sem við setj um hér
í kvöld, er hið sextánda ársþing
hins Sameinaða Kirkjufélags ís-
lendinga í Norður-Ameríku og
annað þing fél., sem að hald-
ið er hér á þessum stað. Fyrir
sex árum komum við hér saman
til þinghalds. Sumir þeir, sem nú
eru staddir hér, voru hér einnig
þá; aðrir, sem voru hér þá, verða
hér ekki nú. Á þeim sextán ár-
um, sem liðin eru síðan félagið
var stofnað, hafa furðu miklar
breytingar og umskifti átt sér
stað innan vébanda þess. Við
minnumst góðra samverkamanna
og mætra vina frá liðnum árum,
sem, vegna ýmsra ástæðna, hafa
horfið burt af þesum vettvangi
og starfa nú annars staðar; við
minnumst þeirra með þakklæti
og óskum þeim alls góðs í þeirra
starfi. Við minnumst með á-
nægju þeirra daga, er við vorum
hér saman árið 1932. Þótt ýmis-
legt, svo sem óhagstætt veður og
slæmir vegir drægju þá nokkuð
úr ánægjunni, voru viðtökur af
hálfu fólks hér svo góðar og
rausnarlegar að allir gestir fóru
burt með sólskin í huga og kærar
endurminningar.
Síðasta þing vort, fyrir ári
síðan, héldum vér í Árborg. Tvö
eða þrjú þing hafa verið haldin
þar á þessum sextán árum. Þeir
sem hafa reynt gestrisni og
velvild íslendinga í Árborg, við
slík tækifæri og önnur, vita að
þar var gott að gista. En annars
hafa viðtökur allsstaðar verið
með þeim ágætum að eg leiði
minn hest frá að gera upp á milli
staða í því efni.
Eg vil þá minnist með nokkr-
um orðum á það helzta, sem
gerst hefir innan félagsskapar
vors á þessu liðna ári. Fljótt á
“BORGIÐ
EFTIR
HENDINNI!”
Maðurinn sem borgar í pen-
ingum, fyrir hvað sem hann
kaupir græðir á því á tvo
vegu. Fyrst og fremst spar-
ar hann sér peninga, þvi
þrátt fyrir allar “furðu sagn-
ir”, kostar það hann peninga
að kaupa *‘á láni” sökum
þess að borga verður jafnan
fyrir þau hlunnindi. Svo er
annað sem er jafngildi þess,
það leggur engar hömlur á
framtíðina. I>að sem hann
hefir undir hendi er hans og
hvað sem morgundagurinn
gerir, getur hann farið með
það eins og hann viU.
Eaton’s hefir ávalt trúað
sterklega á hagnað og hygg-
indi þess að verzla fyrir pen-
inga út í hönd. Eaton’s hefir
aldrei þreyzt á því að benda
viðskiftamönnum sínum á
þau hyggindi. En til hægð-
arauka og.þæginda fyrir við-
skiftamenn höfum vér gefið
kost á lánsverzlun á sumum
vörum, en vér veitum þetta,
með þeirri bendingu að það
er dýrari viðskiftaleið, vegna
aukins kostnaðar sem fylgir
lántöku af þessu tagi.
Ekkert jafnast við gamla
spakmælið og boðorðið, —
“Borgið eftir hendinni!”
EATO N'S
litið má virðast að þeir atburðir
séu hvorki stórir né merkilegir,
en eg held þó að segja megi, að
þetta síðast liðna ár hafi verið
all viðburðaríkt í sögu félags
vors. — Starfið hefir gengið með
svipuðum hætti og á undanförn-
um árum, og starfsmennirnir
hafa verið þeir sömu. f Winnipeg
hefir séra Philip M. Pétursson
þjónað söfnuðunum tveimur,
Sambandssöfnuðinum íslenzka
og Únítarasöfnuðinum, sem báð-
ir nota sömu kirkjuna og hafa
gert um nokkur undanfarin ár.
Starf hans hefir gengið að öllu
leyti vel, og má með sanni segja,
að hann njóti þess trausts og
þeirra vinsælda hjá báðum söfn-
uðum sínum, sem hann svo ríku-
lega verðskuldar, vegna fórnfýsi
sinnar, dugnaðar og ljúfmensku.
Séra Eyjólfur Melan hefir þjón-
að söfnuðunum í Nýja-íslandi —
í Árborg, Riverton, Árnesi, og á
Gimli. Auk þess hefir hann
farið nokkrar ferðir til Mikleyj-
ar, með þeim ágæta árangri, að
þar hefir verið stofnaður nýr
söfnuður með hér um bil 50 með-
limum. Hefir verið ráðgert, að
þessi söfnuður bygði kirkju, og
enda byrjað á því verki, en ekki
er mér kunnugt um, hversu
langt það er á veg komið. Von-
andi kemur fram á þessu þingi
nánari skýrsla um það frá þeim
sem kunnugri eru.
í Vatnabygðunum í Sask., hef-
ir séra Jakob Jónsson þjónað
söfnuðum þeim, sem sömdu við
hann um prestsþjónustu skömmu
eftir að hann kom þangað. Einn
söfnuður, Hólar-söfnuður hefir
rétt nýlega bæzt við í þetta
prestsþjónustu samband, og eru
söfnuðirnir, sem séra Jakob
þjónar, nú sex. Hefir þar á því
svæði myndast samvinnu tilraun
um kirkjumál, sem aldrei hefir
átt sér stað meðal Vestur-fslend-
inga fyr. Séra Jakob hefir unníð
með stakri alúð að því að þessi
samvinna mætti takast og verða
öllum hlutaðeigendum ánægju-
leg. Starfssvið hans er stórt og
að mörgu leyti erfitt. Hefir hinn
erfiði hagur fólks á þeim slóð-
um, sökum uppskerubrestsins
mikla á síðastliðnu ári, hamlað
mjög allri félagslegri starfsemi
þar; en enginn, sem þar er nokk-
uð kunnugur, mun efast um, að
hún rísi upp aftur með endur-
nýjuðum þrótti, þegar batnar í
ári.
Mitt starf hefir verið hið sama
og undanfarin ár. Auk þess sem
eg hefi þjónað söfnuðunum á
Lundar og Oak Point, hefi eg af
og til flutt guðsþjónustur á
sömu stöðum og að undanförnu,
nefnilega að Hayland, Steep
Rock, Langruth og Reykjavík.
Á einum þessum stað var stofn-
aður nýr söfnuður s. 1. haust.
Eru nú í honum um sjötíu full-
orðnir meðlimir, og nokkrir aðrir
hafa látið í ljós, að þeir muni
ganga í hann síðar. Fólk það,
sem( í honum er, á heima við
Vogar, Siglunes og Hayland póst-
hús. Safnaðarstofnun þessi er
nær eingöngu að þakka nokkrum
áhugasömum mönnum, sem
hvöttu mig til þess að gera til-
raun til safnaðarmyndunar. —
Söfnuður þessi hefir samþykt
safnaðarlög, sem eru sniðin eftir
lögum þeim, sem gilda í flestum
eða öllum söfnuðum þessa félags,
með smábreytingum. Hann hefir
samið við mig um nokkrar guðs-
þjónustur um þann tíma ársins,
sem tiltækilegt er að halda þær.
Á hinum stöðunum hefir mér á-
valt verið vel tekið, og aðsókn
að guðsþjónustunum þar hefir
verið furðu góð, eftir ástæðum.
í Langruth hefir hinn litla en á-
hugasami hópur orðið fyrir mikl-
um hnekki við burtför hjónanna
Karls og Lily Bjarnason þaðan.
Hafa þau ávalt verið reiðubúin
að greiða málefni voru götu og
góðfúslega lánað hús sitt fyrir
messur nú nokkur síðustu árin.
í Piney hafa, eins og á undan-
förnum árum, verið haldnar
nokkrar guðsþjónustur af séra
P. M. Péturssyni, dr. Rögnvaldi
Péturssyni og mér. Er þeim
venjulega hagað þannig, að
messað er á íslenzku að deginum
til og á ensku að kvöldinu. Eru
þær sóttar af bygðarfólki yfir-
leitt. Söfnuðurinn þar sér ann-
ars alveg um þessar guðsþjón-
ustur og kveður þann, sem hann
kýs í það og það skiftið, til að
koma.
Hér má geta þess, að á síð-
astliðnu sumri fórum við séra
P. M. Pétursson til Norður-
Dakota og fluttum þar eina guðs-
þjónustu að Mountain. Var að-
sókn að henni allgóð, þó að hún
væri auglýst með litlum fyrir-
vara. Safnaðarnefnd lútherska
safnaðarins þar sýndi okkur þá
velvild að lána okkur kirkju safn-
aðarins, og söngflokkur hans að-
stoðaði við guðsþjónustuna. —
Vonandi verður hægt að gera
aðra heimsókn þangað á þessu
sumri.
Dr. Rögnvaldur Pétursson
hefir eins og að undanförnu,
veitt margskonar aðstoð, bæði
með prestsverkum i þarfir fé-
lagsins og ýmsu öðru starfi. —
Hefir hann ávalt, þrátt fyrir
mikið annríki, verið -reiðubúinn
að gegna mörgum kvöðum, sem
til hans hafa verið gerðar. Nú
í vor mætti hann, ásamt séra
P. M. Péturssyni fyrir hönd fé-
lags vors á ársþingi The Ameri-
can Unitarian Association í Bos-
ton.
Eins og öllum er kunnugt, var
sumarheimilið fyrir börn á
Hnausum fyrst starfrækt í fyrra
sumar. Stofnun þess má teljast
með þeim stærstu fyrirtækjum,
sem félag vort hefir ráðist í. Eg
þarf ekki hér að rekja sögu þess
máls; það hefir verið gert nýlega
hér á þessum stað og víðar, af
frú Marju Björnsson, sem er því
máli kunnugust frá byrjun, og
hefir mest og bezt borið það
fyrir brjósti, þó að aðrir hafi
líka lagt þar að góðan skerf. Það
er enginn vafi á því að fyrirtæki
þetta er einkar vinsælt og eg er
þess fullviss, að það muni með
tímanum fá þann stuðning frá al-
menningi, sem það á skilið að fá.
Fyrirtækið er ekki beinlínis und-
ir eftiríiti V stjórnarnefndar
kirkjufélagsins, heldur annarar
nefndar, sem sérstaklega var
kosin til þess að aðstoða stjórn-
arnefnd kvenfélaga sambandsins
í því máli. Þessi nefnd hefir
unnið verk sitt vel og trúlega. —
Barnaheimilismálið verður að
sjálfsögðu tekið til íhugunar hér
á þinginu, og er æskilegt að
komist yrði að einhverri ákveð-
inni niðurstöðu með tilhögun á
því. Eg vil leyfa mér að minna
yður á, að þetta mál heyrir þessu
félagi til, og að það er algerlega
ómaklegt gagnvart þeim, sem
mest og bezt hafa að því unnið,
að vér sýnum nokkurt tómlæti í
meðferð þess. Það er áríðandi
mál og mjög mikils um vert í
framtíðinni að meðferð þess öll
verði samboðin þeirri ágætu
byrjun, sem þegar hefir verið
gerð.
Um samband félags vors við
The American Unitarian As-
sociation vil eg segja hér nokkur
orð.
Eins og að undanförnu höf-
um vér notið hjálpar þaðan, sem
oss hefir verið alveg nauðsynleg,
til þess að geta haldið starfinu á-
fram. Vegna almennra fjárhags-
legra örðugleika, hefir The
American Unitarian Association
orðið að draga mjög úr öllum
fjárframlögum sínum nú um all-
mörg ár. En stjórnarnefnd þess
hefir þó ávalt drengilega stutt
starfsemi félags vors og safnað-
anna. Eg gat í fyrra um breyt-
ingar þær, sem þá urðu í stjórn
félagsins, og mintist sérstaklega
hins fráfarandi forseta þess Dr.
Louis Cornish og einnig hins ný-
kjörna forseta Dr. Frederick M.
Eliot, ásamt nokkurra annara
forráðamanna þess, sem félag
vort hefir haft nánust kynni af.
Eg vil endurtaka það hér, að
vér stöndum í mikilli þakklætis-
skuld við alla þessa menn fyrir
velvild þeirra í vorn garð og
samúðarfullan skilning á starfi
voru hér og erfiðleikum þeim,
sem því eru samfara. Því mið-
ur hafa söfnuðir vorir ekki getað
að öllu leyti staðið í skilum með
afborganir af lánum til kirkju-
bygginga. Vildi eg nota þetta
tækifæri til þess að brýna fyrir
öllum, sem hlut eiga að máli, að
gera sitt ýtrasta til að ráða bót
á því, ef þess er nokkur kostur.
Eg skal geta þess að tillög safn-
aða til The American Unitarian
Association hafa nokkuð aukist á
þessu síðasta ári, og þykir mér
vænt um að geta sagt, að nokkrir
vorra íslenzku safnaða hafa lítils
háttar aukið tillög sín.
Eins og sjá má af því, sem
sagt hefir verið hér að.framan,
hefir starf vort á þessu síðast-
liðna ári gengið furðu vel, eftir
atvikum, þó að það eflaust hefði
getað gengið betur. En vér er-
um ekki eini kirkjulegi félags-
skapurinn, sem á erfitt uppdrátt-
ar. Af ýmsum ástæðum, sumum
viðráðanlegum og öðrum óvið-
ráðanlegum, er alt kirkjulegt
starft erfitt nú á dögum. Það
er ef til vill eðlilegt að margur
missi kjark, þegar allskonar erf-
iðleikar steðja að. En vér meg-
um þó ekki gleyma því, að þörf-
in á að skipa sér þétt í fylkingu
er mest þegar erfiðleikarnir eru
stærstir. Góður vilji er ávalt
sigursæll. Framgangur málefn-
is vors er í beinum hlutföllum
við þann vilja, sem vér sýnum í
verkinu; ef viljinn er smár, verð-
ur verkið lítið og framgangur-
inn enginn. En ef allir, þó fáir
séu, hafa einlægan vilja, ef eng-
inn skerst úr leik, þá áorkast ó-
trúlega mikið. Þeir sem hafa
lagt hönd á plóginn og horfa til
baka, fá það eitt að launum að
missa trú bæði á málefni sínu og
sjálfum sér.
Að endingu vil eg þakka með-
nefndarmönnum mínum í stjórn-
arnefndinni fyrir góða samvinnu
á þessu liðna ári. Við höfum
haldið marga fundi, og þeir hafa
allir verið ánægjulegir og sam-
vinnan góð. En til þess að nefnd-
in geti afgreitt á fundum sínum
þau mál, sem fyrir liggja, bæði
fljótt og skipulega, er nauðsyn-
legt, að allir nefndarmenn geri
sér far um að sækja fundina
reglulega. Ef til vill mætti koma
betra skipulegi á það með því að
fastsetja fundina fyrirfram að
svo miklu leyti sem það er unt.
Að svo mæltu segi eg þetta
sextánda ársþing hins Samein-
aða Kirkjufélags íslendinga í
Norður-Ameríku sett og bið full-
trúa safnaða ásamt stjórnar-
nefndinni og fulltrúum annara
félaga, sem hér eru mættir, að
taka til starfa. Eg býð yður öll
velkomin og vona að dvölin hér
þessa næstu daga verði yður á-
nægjuleg. Megi störf |vor á
þessu þingi ganga greiðlega, og
megi hver og einn fúslega leggja
fram sinn skerf til þess sameig-
inlega starfs, sem fyrir höndum
er.
Að ávarpinu loknu hófust
venjuleg þingstörf. Gerði Ágúst
Eyjólfsson tillögu, að forsetinn
skipi kjörbréfanefnd og dag-
skrárnefnd. Tillöguna studdi
Jóhann Sæmundsson og var hún
samþykt.
Þá lýsti forsetinn því yfir, að
fram ætti að fara fyrirlestur
undir umsjón kvenfélaga sam-
bandsins og kallaði á forseta
þess, Mrs. Marju Björnsson, og
bað hana að taka við fundar-
stjórn meðan því færi fram. Tók
Mrs. Björnsson þá forsæti og
kvaddi Mrs. Ólafíu Melan til þess
að flytja erindi. Flutti Mrs.
Melan fróðlegt erindi og ágætt í
alla staði, sem hún nefndi: “f
hverju liggur frjálstrúar stefn-
an?”
Að því loknu tók forseti
kirkjufélagsins aftur við fundar-
stjórn og lýsti yfir hverja hann
hefði sett í kjörbréfa- og dag-
skrárnefnd, og voru þeir þessir:
f kjörbréfanefnd: Svein Thor-I
valdson, Guðmun,d Eyford og
Árna Thórðarson. í dagskrár-
nefnd: Dr. Rögnv. Pétursson,
Guðmund Einarsson og Mrs.
Guðrúnu Johnson.
Mrs. Marja Björnsson gerði þá
tillögu um að fundi væri frestað
til kl. 9 árdegis föstudaginn 1.
júlí. Séra E. J. Melan studdi
tillöguna og var hún samþykt.
Framh.
NÝ ÖLD ER RUNNIN
Axel L. Wenner Gren um
vandamál nútímans
Axel L. Wenner Gren, stór-
iðjuhöldurinn sænski, er gaf 30
miljóna króna sjóðinn til fram-
fara- og mennigarmála Norður-
landa, og til þess að efla norræna
samvinnu, gaf á s. 1. hausti út
bækling um þjóðfélagsmál nú-
tímans er hann nefnir “Jag
vaadjar til envar”.
f riti þessu gerir hann grein
fyrir viðhorfi sínu til stjórnmála-
stefna og þjóðfélagsmála yfir-
leitt og dregur fram í stuttu máli
höfuðeinkenni nútímaskoðana og
deilumála.
f formála ritsins kemst hann
þannig að orði:
Eftir 40 ára sífelda vinnu verða
menn að hafa leyfi til að hægja
á sér og hvíla sig ögn. Allir hafa
leyfi til þess. Og ekki nóg með
það. Þetta er skylda manna.
Þetta varð til þess að eg lét
sjómenskdrauma æskuára minna
rætast. Eg fékk mér skip, og
fór í langferð yfir heimshöfíi
sjö.
Eg kvaddi kóng og prest og
hélt af stað án nokkurrar á-
ætlunar, til þess að njóta hafs-
ins og heimsækja fjarlæg lönd
er eg hafði ekki áður séð.
En í einveru og kyrð hafsins
fékk hugurinn ekki hvíld, en leit-
aði til fortíðarinnar, nútíðarinnar
með allan hennar sæg af óleyst-
um verkefnum, og knúði á dyr
hjá ráðgátum framtíðarinnar.
Samtöl við menn frá mörgum
þjóðum og mismunandi stéttum,
við stjórnmálaleiðtoga og for-
göngumenn á ýmsum sviðum og
við fyrverandi félaga á verk-
stæðum og skrifstofum rifjuðust
upp í huga mínum.
Öll þessi áhrif söfnuðust í eina
heild og dróg eg ályktanir mínar
af því sem eg hefi séð og heyrt
og lært í skóla lífsins. Hver
spurningin vakti aðra. Og svörin
runnu upp frá reynslu þeirri og
hugrenningum, sem lengi höfðu
legið í meðvitund minni, og vafa-
laust í meðvitund margra ann-
ara, en sem í umræðum dagsins
dragast að miklu leyti í hlé fyrir
áhyggjum augnabliksins og við-
fangsefnum sem verða yfirgnæf-
andi.
Hvað verður um Svíþjóð, þetta
gamla land frelsisins, á tímum
sem bera einkenni ofbeldis og of-
ríkis, þröngsýni og þvingunar?
Er sú velmegun þjóðar vorrar
trygg, sem talað er um í heimin-
um?
Hvernig á velmegun þessi að
dafna innan vébanda hins lýð-
frjálsa þjóðfélags?
Gerum við okkur grein fyrir,
hve landnám, tækni og vísindi
er mikils virði?
Getum við með núverandi lífs-
skilyrðum þjóðarinnar notfært
okkur þessar nýjungar?
Er norræn samvinna nauð-
synja- eða tilfinningamál ?
Höfum við gert, eða gerum við
nægilega mikið fyrir æskuna?
Þessum og öðrum spurningum
hefi eg reynt að svara eftir lífs-
reynslu minni og þar eð menn
hafa sagt mér að sjónarmið mín
eigi erindi til almennings, hefi
eg safnað þeim saman í bók”.
— Fyrsti kapítuli ritsins fer
hér á eftir. Hann heitir:
Ný öld er runnin
Vísindi og tækni nútímans
hafa gert okkur mögulegt
að skapa velmegun fyrir
alla.
Lífið er barátta.
En hvort heldur sem einstak-
lingar eða þjóðir eiga í hlut, þá
getur baráttan fyrir sig ekki
sjálf verið takmarkið. Það er að
vísu útbreidd skoðun að maður-
inn sé “bardagadyr” (“a fight-
ing animal”) og óneitanlega gef-
ur mannkynssagan með sínum
sífeldu styrjöldum og baráttu
tilefni til þess að þannig sé litið
á. ' ' .
En samt sem áður er það
rangt, að leita orsakanna að því
sem var og er í þessu efni, í okk-
ar eigin eðli og gera ófriðinn að
náttúrulögmáli. f flestum tilfell-
um hafa ófriðir stafað beinlínis
eða óbeinlínis af vöntun eða í-
myndaðri vöntun á veraldlegum
gæðum, eða af ásókn, að afla sér
þeirra á annara kostnað. Styrj-
aldirnar hafa jafnað tilboð og
eftirspurn meðal þjóðanna. Nú
er það styjaldartilefni úr sög-
unni. Nú eru skilyrði fyrir hendi,
sem áður voru ekki til, til þess að
fullnægja þörfum manna, og
veita öllum almenningi góð trygg
lífskjör. Það eru vísindin og
tæknin sem hafa gert þetta
mögulegt.
Eftir því sem eg fæ séð hafa
menn ekki enn gert sér fyllilega
grein fyrir hve þýðingarmiklum
nýjungum mannsandinn hefir
komist að, á hinu praktiska sviði.
Flestir okkar hafa hugmynd um
að vísindi og tækni hafa lagt
grundvöllin að nýju tímabili í
sögu mannkynsins. En eitt er að
hafa um þetta óljósa hugmynd
og annað að skilja það til hlýtar,
og notfæra sér hinar nýju upp-
götvanir með dugnaði og stefnu-
festu, ryðja burt hindrunum,
sem standa í vegi fyrir því nýja,
sem er í vexti, og losa mannkyn-
ið við þann kvíða, sem sífelt hef-
ir íþyngt lífi manna.
f stað þess, sem hingað til, að
tæta menn sundur af skorti, ættu
menn að hjálpast að við að fram-
leiða allsnægtir. Er okkur ofætl-
un að taka okkur það fyrir hend-
ur?
Mannfólkið er í sannleika und-
arlega gert. Það er minnislaust.
Hörmulega tregt að læra af
reynslunni.
Fyrir tiltölulega fáum árum
síðan var heimsstyrjöld nærri
búin að gera út af við allla
menningu vora. Til hvers? —
Hverjum að gagni? Fyrir örfá-
um árum sluppum við út úr
hinni verstu kreppu sem komið
hefir yfir heiminn.
Það væri ætlandi að slík lexía
yrði mönnum minnisstæð, a. m.