Heimskringla - 24.08.1938, Blaðsíða 1

THE PAR-T-DRINK
Good Anytlme
In the 2-Glass Bottle ^ ®
SNÚIÐ Á MELINU!
Komið loðfatnaði og vetrar-
kápum yðar til geymslu hjá
oss í mel og eldtryggum
skápum
SfMI 37111
AVENUE
DYERS and CLEANERS
Lll. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 24. ÁGÚST 1938
NúMER 47.
HELZTU FRETTIR
FULLTRÚI Á ÞINGI
ÞJóÐABANDALAGSINS
Roosevelt lofar
Canada vernd
Franklin D. Roosevelt, forseti
Bandaríkjanna, heimsótti Can-
ada s. 1. viku. Hann kom s. 1.
fimtudag til Kingston, Ont. Það-
an fór hann til Ivy Lea, Ont. og
svo aftur suður. Dvöl hans var
stutt, en ánægjuleg og mikils-
verð.
í Kingston tók forsætisráð-
herra Canada W. L. Markenzie
King á móti honum. Forsetinn
kom með sérstakri (private)
lest. í ræðu sem hann hélt í
Queens-háskólanum, þar sem
honum var veitt heiðursstig há-
skólans, sagðist hann geta full-
vissað Canada um það, að
Bandaríkjaþjóðin mundi ekki
standa aðgerðarlaus hjá, ef á
Canada yrði ráðist af útlendu
ríki.
Um (vináttu og samhug íbúa
Canada og Bandaríkjanna fór
hann mjög lofsamlegum orðum.
Hann mintist og á einræði án
þess að nefna nokkra einræðis-
herra og bar því illa söguna; af-
leiðingu þess taldi hann ófrelsi
heima fyrir, en grimd (wanton flytja um 20,000 ítalir til Libíu
Líkurnar séu þær, að þessar
víggirðingar eigi að verða nærri
því eins rammbyggilegar og víg-
girðingar Frakka. Er haldið að
alt að því 300,000 manns starfi
að þessu.
íslendingur gefur Gimli-
þorpi $13,000 til
sj úkrahúss-by ggingar
Þrettán þúsund dollarar, eða
því sem næst, hefir íslendingur
fyrir skömmu látinn ánafnað
Gimli-þorpi í erfðaskrá sinni, til
þess að koma þar upp sjúkra-
húsi. Landinn er Björn Björns-
son Johnson (bróðir Munda
Johnson rakara í Winnipeg og
Jóns á Birkíness).
Alls námu eignir hins látna
$18,224. Voru $15,164 af því
sagðir munir og peningar, en
hitt fasteignir. Um $5,100 eru
ánefndir skyldmennum. Gjöfina
til Gimli-þorps er tekið fram að
ekki megi nota til annars en
spítalabyggingar.
ítalir flytja til Libíu
byrjun október-mánaðar,
Joseph T. Thorson
brutality) út á við gagnvart
smærri þjóðum.
Með frelsi kvaðst (Roosevelt
eiga við skoðanafrelsi. Með
skoðanafrelsinu kæmi almenn-
ingsviljinn í ljós. En án al-
menningsvilja, væri ekki um lýð-
ræði að tala.
Um stríðin sagði Roosevelt, að
svo ill sem þau væru á margan
máta, væru áhrif þeirra á hugs-
unarháttinn einna óbætanlegust
að því er menningu og siðgæði
snerti.
Blöð í Evrópu fluttu einnihald
ræðu forsetans á fyrstu síðu eins
skjótt og þjiu náðu í hana, en
létu fréttir frá Spáni og Tékkó-
slóvakíu rýma fyrir henni. . Er
sagt að ræðan hafi haft þar
geysimikil áhrif, ekki sízt vegna
þess, að í henni er minst á, að
Bandaríkin verði að yera við
öllu búin, því Vesturheimur sé
ekki svo einangraður eða langt
í burtu frá Evrópu, að bylgjurn-
ar af umbrotunum þar berist
ekki vestur um haf.
í þesari ferð vígði Roosevelt
brú yfir St. Lawrence fljótið
milli Ivy Lea og Collins Landing
N. Y. Mintist hann þar á mál-
ið um að gera St. Lawrence-
fljótið skipgengt til Ft. William.
— Hann kvdð aukin viðskifti
mundu af því leiða er bætti að
fullu upp fyrir tap járnbraut-
anna, sem meít væri talað um í
sambandi við það mál. En aðal-
kostinn við að stjórnir Canada
og Bandaríkjanna færðust verk-
ið sem fyrst í fang, væri það, að
koma í Veg fyrir að orkufélög
einstaklinga beizluðu fljótið. Af
því mundi leiða, að stjórnirnar
yrðu að greiða hátt verð til að
bæta þeim upp viðskiftin síðar.
Blöð í Canada jcvöddu Roose-
velt forseta einróma um, að
betri nágranna ætti engin þjóð
í öllum heimi en Canada, þar
sem hann væri.
Þjóðverjar víggirða
vestur-Iandamærin
Þúsundir Þjóðverja aðrir en
Frá Ottawa barst frétt s. 1.
miðvikudag um að Mr. Joseph
Thorson, K.C., sambandsþing-
maður Selkirk kjördæmis, hefði
verið einn þeirra er sambands-
stjórnin hefir skipað sem full-
trúa á þing Þjóðabandalagsins
frá Canada; þingið verður að
vanda haldið í Genf og hefst 12.
sept. n. k.
til þess að mynda sér þar fram-
tíðar heimili.
Fjölskyldurnar eru stórar og
valdar; eru í sumum þeirra alt
að 20 manns, hálf eða alupp-
komnir synir, dætur og veazla-
fólk.
Þegar til Libíu kemur, bíða
þeirra heimili hér t)g þar u;n
landið á svæðum þeim, sem ný-
rækt hefir verið gerð á af stjórn-
inni. Landið er ætlast til að
þeir kaupi og greiði fyrir með
tíð og tíma með uppskeru sinni.
Libía er meir en fimm sinnum
stærra land en ítalía. Hún er á
norðurströnd Afríku, beint suð-
ur undan ftalíu; takmörkin að
austan er Egyptaland, en að
vestan Túnisía PYakkanna. íbúa-
talan er um 840,000. Eru aðeins | ungur virtist el^ki taka eftir
60,000 af þeim ftalir, en hinirjþví. En næsta skifti sem fundi
innfæddir menn, Berbar og' þeirra bar saman, endurtók Rib-
Semítar (arabiskir). jbentrop ekki grikkinn, hvað sem
Á blómadögum Rómaveldis, til kom.
við loftsprengju árásum. Þær
verða auk þess sem óslitin varn-
argirðing á vígstöðvunum og svo
þéttar að framhjá þeim komast
loftförin ekki.
Á byssur þessar er litið sem
aðal tromp Frakka í næsta
stríði. Til smíða á þeim hefir
verið varið miljónum bæði af
Frökkum og Bretum.
Umhyggja Þjóðverja
fyrir Bretum
Fyrir einu ári, þegar Joachim
von Ribbentrop var sendiherra
Þjóðverja í Englandi, gerði hann
George VI. konungi eitt sinn
þann grikk, að ganga fyrir hann
við opinbert tækifæri og heilsa
honum með nazista kveðja. Kon-
þetta góða boð og er mikið látið
af árvekni lögreglumanns Þjóð-
verja í starfi sínu í París. Það
kemur margt ótrúlegt fyrir í
heiminum.
Kórsöngva-samkomur
í Nýja-íslandi
Á, öðrum stað í þessu blaði er
birt auglýsing um samkomur,
sem Ragnar H. Ragnar heldur í
Nýja-íslandi og þátttakendur í
eru kórarnir, sem hann hefir um
skeið verið að æfa þar nyrðra.
Vér höfum haft fréttir af því,
að á þriðja hundrað manns, ung-
ir og gamlir, tilheyri nú kórun-
um, svo full ástæða er til að á
samkomunum megi eiga von á
fjölbreyttum söng og beztu
skemtun.
Ragnar H. Ragnar hefir með
frábærum dugnaði og ást á söng-
starfi verið að vinna um skeið
að því, að aéfa út um bygðir ís-
lendinga söngflokka, með svo
góðum árangri, að íslenzkir
söngvar bergmála nú loftið
frá hreysum og höllum um
þverar og endilangar bygðir
fslendinga. Þátttakan mikla í
þessu starfi hans, sýnir hve
jarðvegurinn er frjór hér vestra
fyrir þjóðræknisstarf af þessu
tæi, þegar sá er fundinn, sem á
kann að halda. v
Það er ein minsta og sjálf-
sagðasta viðurkennjngin, sem
hver þjóðrækinn íslendingur fær
goldið Ragnar H. Ragnar fyrir
hans lofsverða starf og þátttak-
endum hans fyrir sýndan áhuga
í að útbreiða íslenzka söngment,
að sækja þessar samkomur og
sinna með ráði og dáð því, sem
með áminstu starfi er verið að
vinna. Söngstarfið hnýtir ís-
lendinga traustari böndum sam-
an um það sem þeir eiga dýrast
í þjóðararfi sínum en nokkuð
annað.
var Libía miklu frjósamara land
en hún er nú. Hin forna Róm
fékk þaðan bæði hveiti sitt og
ljónin fyrir sýningarsviðin. En
landið hefir eyðilagst mjög af
sandfoki.
Þegar ákveðið var að kon-
ungshjónin brezku færu til Par-
ísar, hleraðist að Hitler væri
ekki annað meira áhugamál en
að fá Bretakonung til að heim-
sækja Berlín. Fylgdi það og
Libía hefir síðan snemma á,fregnjnnj ag viðtökur konungs-
öldum ýmist tilheyrt Aröbum,! hjénanna skyldu ekki óveglegri
Tyrkjum eða verið sjálfstætt þar en j parjg
En af því varð nú ekki að
Þorsteinn Þ. Þorsteinsson
MERKILEGAR BÆKUR úr landnámssögu Vestmanna. —
------ i Þeim hefir verið hætt við að lita
Mig hefir einatt langað, iangað myndina, sem þeir sýndu. Póli
líða á vængjum þangað, þangað,
þar sem bezt fá angað, angað,
unaðsblóm í fögrum reit,
þar sem enginn, enginn veit;
mig hefir einatt langað, langað
lífið rétt að skilja,
Hulda vill hylja.
—Þ. Þ. Þ.
tík og trúmál hafa þar oft gægst
út á milli línanna og afskræmt
myndina sjálfa.
Hér finst mér ekkert þesskon-
ar hafa átt sér stað. Höfundur-
|inn hefir auðsjáanlega lagt sig
Ifram um það að lýsa rétt og
iforðast alla hlutdrægni. Ekki
leinungis hefir hann reynt að
Vestur-íslendingar hafa ekki gera þetta heldur einnig hefir
látið mikið til sín taka sem rit- honum tekist það meistaralega.
höfundar í seinni tíð, og liggja 'Það er á allra vitund að Þ. Þ. Þ.
ISLANDS-FRÉTTIR
ríki. f stríðinu 1911-1912 náðu
ítalir landinu af Tyrkjum, en
hirtu ekkert um það á stríðsár-
unum. Mynduðu þá íbúarnir
sjálfstætt ríki þar og urðu ítalir
að berjast í annað sinn fyrir
eignarréttinum.
Ný voðabyssa
f Evrópu er þessa þtundina
ekki um annað meira talað, í
hópi herforingja, en nýja byssu,
sem Frakkar hafi látið smíða,
nýtt voðatól, til þess að skjóta
niður flugskip með úr lofti.
Byssan er haldið að þýzkur
Gyðingur hafi fundið upp, sem
flýja varð úr Þýzkalandi til
Frakklands undan ofsóknum
nazista. í París sagði hann her-
málaráðinu frá hugmynd sinni
og eftir nokkra mánaða tilraunir
hermenn eru daglega kallaðir til var þetta nýja vopn smíðað.
Berlín yrði heimsótt á sama
tíma og París. Hitt er samt
ekki talið fjarri að Bretakonung-
ur og drotning heimsæki Þýzka-
land á næsta ári. Sumir þing-
menn á Bretlandi, kváðu samt
hafa minst á að það gæti ekki
orðið kónginum mikil skemtiför,
að eiga samræður við Þjóðverja
um, að Bretland skilaði þeim ný-
lendunum sem í þeirra höndum
eru, en Neville Chamberlain for-
sætisráðherra virðist flest í.söl-
ur vilja leggja fyrir vináttu
Hitlers.
Og að Hitler skoði vináttu
Breta mikils verða, er heldur
ekki efi á. Það kom mjög greini-
lega í ljós meðan brezku kon-
ungshjónin voru í París. Um það
leyti sem þau eru að koma þang
að, kemur einn yfirmannanna
þess að vinna að því að víggirða
vesturlandamæri Þýzkalands,
alla leiða frá Svsis til Hollands
að báðum þessum löndum með-
töldum. Frá verksmiðjunum
kvað efnið streyma þangað. —
Hernaðarverksmiðjur Frakka
kváðu nú vera önnum kafnar við
úr leynilögreglu Þjóðverja
fund frönsku stjórnarinnar og
að smíða þessar byssur. Verðajbýður aðstoð sína við að vernda
þær senn til notkunar á hverj-lbrezku konungshjónin frá óald-
um einasta stað í Frakklandi, arseggjum, sem hann hafði langa hefir átt heima í Svisslandi frá
þar sem líklegt er, eða búist er skrá yfir. — Frakkar þáðuárinu 1929.—Vísir, 4. ág.
Bjarni Þorsteinsson
prestur á Siglufirði
Bjarni Þorsteinsson tónskáld
og fyrum prestur í Siglufirði
andaðist í gær í Landakotsspít-
ala, 76 ára að aldr.i Hann var
fæddur 14. október 1861 og vígð-
ist til prestsembættis í Siglu-
firði árið 188& og gegndi því
starfi næstum hálfa öld, alt fram
til 1935.
Séra Bjarni var kvæntur Sig-
ríði Lúrusdóttur Blöndal sýslu-
manns á Kornsá. Hún lézt árið
1929. Börn _þeirra á lífi eru
Lára gift á Seyðisfirði, Lárus
skipstjóri erlendis, Ásgeir verk-
fræðingur á Sigulfirði, Beinteinn
útgerðarmaður í Hafnarfirði og
Emilía gift í Reykjavík.
Sem tónskáld var séra Bjarni
röð hinna fremstu íslendinga
og mjög mikið verk liggur eftir
hann á því sviði. Þjóðlagasöfn-
un, er hann vann að árum sam-
an, er einnig, út af fyrir si^,
mjög merkilegt og mikið starf. ’
—N. Dbl. 3. ágúst.
* * *
Remarque sviftur þýzkum
ríkisborgararétti
Samkvæmt opinberri tilkynn-
ingu, sem gefin var út í Berlín
í júlímánuði síðastliðnum, hefir
Erik Paul Kramer —• kunnari
undir nafninu Erik Maria Re-
marque, höfundur bókarinnar
“Tíðindalaust á vesturvígstöðv-
unum” o. fl. verði sviftur þýzk-
um ríkisborgararétti. Remarque
til þess margar ástæður, sem
óþarft er upp að telja.
Einn landi vor hefir þó látið
hendur standa fram úr ermum á
ritvellinum og reynst þar bæði
vandvirkur og afkasta^íkur.
Það er Þ. Þ. Þorsteinsson.
Hann hefir sem kunnugt er,
dvalið heima á íslandi síðastliðin
fimm ár og er nú nýkominn aft-
ur hingað vestur.
Þorsteinn hefir ekki setið auð-
um höndum á meðan hann var
heima; því bera vitni t\ær
stærðar bækur, sem út hafa kom-
ið á íslandi og hann er höfundur
að. Önnur bókin heitir “Vest-
menn”, er það landnámssaga
Vestur-íslendinga, eða ágrip af
henni; all mikil bók í góðu bandi,
hátt á þriðja hundrað blaðsíður
að stærð. Hin heitir “Æfintýr-
ið” og er greinileg saga Braz-
ilíufaranna með mörgum mynd-
um. Er hún miklu stærri en
fyrri bókin.
Um þessa síðarnefndu bók er
ekki þörf að skrifa, um hana
hafa þau Lögberg og Heims-
kringla tekið allmikið upp úr
íslenzku blöðunum. Um “Vest-
menn” langar mig hinsvegar til
að fara nokkrum orðum; ekki að
skrifa ritróm um þá bók, heldur
aðeins minna Vestur-íslendinga
á það að hún er nú loksins komin
hingað á markaðinn.
Þegar menn yrkja kvæði eða
semja skáldsögu þá hafa þeir
óbundnar hendur þeir geta
)á sagt nokkurn veginn hvað
sem þeim sýnist. Þegar aftur á
móti er skrifuð saga — eiþhver
hluti af sögu mannkynsins,
hversu lítill sem hann kann að
vera, þá er öðru máli að gegna;
þá eru höfundinum settar
merkjalínur, sem hann má ekki
fara út fyrir. Hann verður að
segja sanAleikann, hvort sem
hann er sætur eða beizkur. Hann
verður að lýsa mönnum og mál-
efnum án þess að upphefja sumt
og lítillækka annað. Hann má
ekki vera flokksmaður. Hann
verður að lyfta sér upp og út
fyrir alt og alla og horfa með
augum þess sem hvorki er blind-
ur á öðru auganu né sér of-
sjónum með hinu. Hann verður
að vera eins óháður og dómar-
inn í sæti sínu.
f þessu atriði hefir þeim oft
skjátlast sem skrifað hafa brot
hefir ákveðnar skoðanir í opin-
berum málum, en hann hefir
ekki látið þær skapa ský á augu
sér með samning þessarar land-
námu.
Eins og eg tók fram á þetta
ekki að vera ritdómur, en bókin
er þess virði að rækilega sé um
hana ritað og verður það óefað
gert síðar af fleirum en einum.
Eg vil aðeins geta stuttlega
um innihaldið til þess að menn
fái hugmynd |um hvað hér sé um
áð ræða.
, Bókinni er skift í þrjátíu
kafla, sem hér segir: “Leystir
þræðir’’, “Utah-farir”, “Brazilíu-
farir”, “Upphaf meginstraums-
ins”, “Fyrsti stórhópurinn”,
“Landalteit og nýlendumyndun’,
“Þjóðhátíðin í Milwaukee’,
“Stórhópurinn þjóðhátíðarárið”,
“Marklands nýlendan”, “Land-
námið í Minnesota,’’ “Nýlendu-
leit í Manitoba”, “Förin til Nýja
íslands”, “Hópurinn mikli”, “ís-
lenzk stjórnarskipun”, “Blöð og
tímarit Nýja-íslands”, “Andleg
mál og yfirlit”, “Dakota land-
námið”, “Fyrstu frumbýlingsár-
in”, “Argyle nýlendan”, “Ýmsra
annara nýlenda getið”, “Sezt að
í Winnipeg”, “Fyrstu árin”, “ís-
lendingar og borgin”, “Trúmál
og söfnuðir”, “Skólamáf’, “Blöð
og tímarit”, “Félög”, “Kapp-
gangan 1888”, “íslendingadag-
urinn”, “Festir endar”.
Af fyrirsögnum kaflanna er
það auðsætt að hér er um yfir-
gripsmikið verk að ræða.
Eg byrjaði þessar línur með
erindi úr gömlu kvæði eftir höf-
undinn; þar segir hann meðal
annars:
“Mig hefir einatt langað, langað
lífið rétt að skilja.”
Eg held að hver sá er les þessa
bók, hljóti að komast að þeirri
niðurstöðu að höfundi hafi tekist
a?) skilja líf landnemanna, skilja
kringumstæður þeirra, sorgir
þeirra, vonir þeirra og hugsjón-
ir.
Bók, sem bæði er skrifuð af
sanngirni og skilningi, auk þess
að vera skemtileg og fræðandi,
eins og þessi bók er, ætti sann-
arlega að verða velkominn gest-
ur á hvert íslenzkt heimili hér
vestra.
Frh. á 8. bls.