Heimskringla - 07.09.1938, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG, SEPT. 7. 1938
“YERKAMANN ADAGS-
HUGSANIR”
Ræða flutt í Sambandskirkju
4. sept, 1938 af Ph. M. P.
Texti: Bréf Páls til
Títusar, 2:12.
Einn þeirra mann er á síðast-
liðinni öld ræddi og ritaði allra
manna mest um guðlegt eðli
mannsins og um ómælanleg
verðmæti mannssálarinnar, var
William Ellery Channing. Hann
var fremstur allra frjálstrúar-
manna og mannvina sinna daga.
Einu sinni ritaði hann á þessa
leið:
“Eg get ekki annað en kent í
brjósti um þann mann, sem
verður ekki var við neitt guð-
dómlegt í sjálfum sér. Eg sé
tákn Guðs á himni og á jörðu,
en þó að miklu meira leyti og
yfirgnæfandi í frjálsum vits-
munum, í göfuglyndi, í ósigrandi
ráðvendni, í mannúð, sem að
fyrirgefur alt ranglæti og sem
að örvæntir aldrei um málstað
Krists og mannlegra dygða. Eg
ber og eg get ekki annað en
borið lotningu fyrir mannlegu
eðli. Eg veit hvernig það hefir
verið fyrirlitið, hvernig því hefir
verið þjakað og hvernig trúar-
og borgaralegar stofnanir hafa
um aldir hafið samsæri gegn því
í því skyni að bæla það niður.
Eg kannast við sögu þess. Eg
loka ekki augunum fyrir neinum
af göllum þess, né glæpum. Eg
þekki ráðin, sem notuð hafa
verið af harðstjórum til að sýna
það, að maðurinn sé dýr, sem
nauðsynlegt sé að stjórna, og að
hann sé þá aðeins hættulaus,
þegar hann er í fjötrum. En
niðurbælt, troðið undir fótum
og fyrirlitið eins og eðli manns-
ins hefir verið, þá sný eg mér
enn til þess með sterkri von. —
Merkin um upphaf þess og end-
ir eru svo djúpt greipt að þau
verða aldrei að fullu afmáð. Eg
blessa það fyrir ótrauða ein-
lægni þesa og kærleik. Eg
heiðra það fyrir strit þess á
móti kúgun, fyrir þróun þess og
vöxt, — þrátt fyrir okið sem á
það hefir verið lagt, fyrir bar-
áttu þess gegn hleypidómum og
hégiljum, fyrir framkvæmdir
þess á sviðum lista og vísinda,
og ennfremur fyrir eftirdæmi,
sem, það hefir gefið í ótvíræðum
hetjuskap og fögrum dygðum.
Þessi merki eiga öll upptök í því
sem er guðdómlegs eðlis, og eru
vitni um himinborinn arf. Eg
þakka guði fyrir það, að forlög
mín eru bundin við forlög
mannfélagsins.”
Af þessum orðum Channings,
fáum vér skilið, að einhverju
leyti, hvað mikið álit hann hafði
!á mannlegu eðli. Hann skoðaði
mennina sem næst guði, og taldi
það víst, að af öllu sköpuðu þá
birtu mennimir hið guðlega eðli
bezt, og að vér bærum mesta
lotningu fyrir guði, þegar vér
virtum manninn sem mest.
Fyrst að brautryðjandi frjáls-
trúarstefnunnar í Vesturheimi,
hafði þessa skoðun, og fyrst að
allir einlægir frjálstrúarmenn
hafa sömu eða líka skoðun, þá
finst mér að það eigi mjög vel
við að vér hefjum starf vort í
þessari kirkju eftir sumarfríið
með því að minnast verka-
mannadagsins, sem er fyrsta
mánudaginn í septembermánuði
á ári hverju. Á þeim degi heiðr-
um vér verkamenn alla og minn-
umst þeirra, sem erfiðað hafa
til þess, að heimurinn bygðist
og mennfélagið gengi sína þróun
arbraut. Kirkja þessi, og hreyf-
ingin sem hún fylgir, er skuld-
bundin til að efla frelsi í trúmál-
um, og þar af leiðandi að hafa þá
skoðun sem Channing hafði um
heilagleika og verðm’æti mann-
legs eðlis og hæfileika mann-
anna til að nota vitsmuni þá,
sem þeim eru meðskapaðir sér til
leiðbeiningar á hinu andlega
sviði lífsins jafnframt hinu efn-
islega. Þess vegna finst mér
það vera viðeigandi að vér hefj-
um starfsár vort með því að
minnast þesa dags.
Orð Channings, sem eg las í
lausri þýðingu voru rituð árið
1828, fyrir eitt hundrað og tíu
árum. En það var ekki fyr en
árið 1887, fyrir aðeins 51 ári, að
fyrstu lögin voru samin í þess-
ari heimsálfu um það, að halda
verkamannadaginn helgan, og
þar með að viðurkenna
gildi manneðlisins. Og það var
ekki fyr en tveimur árum
seinna, sem byrjað var að halda
þennan minningardag í Evrópu,
en auk þess að dagurinn er ekki
frídagur þar, er hann ekki
fyrsta mánudag í september,
heldur fyrsta dag maímánaðar.
Þar að auki er hans minst með
öðrum hætti í Evrópu en hér í
Canada eða í Bandaríkjunum. í
Evrópu eru oftast uppþot og
ærsli á verkamannadaginn, og
aðallega vegna þess, að verka-
mannaflokkurinn hefir gert, eða
gerir tilraun þar til að gera
daginn helgan með valdi, með
þeim afleiðingum, eins og við
er að búast, að þeir hafa oft
orðið að fást við lögregluna eða
herliðið.
Hér^ í þessu landi og í Banda-
ríkjunum er verkamannadagur-
inn ákveðinn með lögum, og
eins og vér vitum er öllum búð-
um, verzlunum o^verksmiðjum
lokað þann dag. Allar mannfé-
lagsstéttir eiga þátt í því, að
halda daginn helgan, og er það
sjaldan eða aldrei að nokkuð beri
á uppþoti eða upphlaupum vor á
meðal á þeim degi. ,
En þó að mörg árt séu nú liðin
síðan að fyrst var byrjað á því
að minnast þessa dag, í viður-
kenningarskyni við alla menn
sem vinna og erfiða, og jenn
lengra síðan að byrjað var að
halda því fram að maðurinn
væri ekki eins syndum spiltur
og gömlu kenningarnar héldu
fram, og þó að margir göfug-
lyndir og alvörugefnir menn
hafi unnið að því, að létta byrði
verkalýðsins og gera honum líf-
ið betra og ánægjulegra, þá er
hagur meirihluta mannfélagsins
enn þann dag í dag langt frá
því, að vera í smaræmi við æðri
vonir vorar um hver hann gæti
verið eða ætti að vera. ójöfn-
uður af ýmsu tæi ríkir enn víð-
ast hvar í heiminum, og oft
finst mönnum örðugt að finna
nokkurt samræmi í því, sem
mætir þeim á lífsleiðinni.
Byrjið sparisjóðs innlegg
við Bankann—
Peningarnir eru óhultir og þér getið (
tekið þá út hvenær sem þér viljið.
Á 12 mánuðum gerðu viðskiftamenn 10,500,000
innleggingar á The Royal Bank of Canada;
vottur um það traust sem almenningur ber til
þessarar stofnunar, sem að eignamati fer yfir
$800,000,000.
THE ROYAL BANK
O F CANADA
i• Eignir yfir 8800.000,000 ==- ■
The Convict
Grey shadows haunt him from the past,
Grey shadows, ugly, twisted mean,
Like lepers’ sores lie on his eyes,
And all his dreams they make unclean.
They chill each moving drop of blood,
That in his swollen veins does ache,
And strangle ev’ry nerve that turns
And twitches, like a wounded snake.
He has no chance of a retreat,
From tbose grey shadows lurking there,
Who silent, grimace, leer at him,
Pursue him to the ’lectric chair.
He^ cannot run away and hide,
Nor for his tortur’d soul can pray,
While shadows clutch and squeeze his throat,
And silent, curse his life away.
Men he boldly shot in ambush,
Crowding ’round his death-house cell,
Watch in silence while he sobs,
While he sobs, “I burn in Hell”.
\ T. P.
Til dæmis að taka á meðan
verið var að byggja stórskipið
Queen Mary í Glasgow á Skot-
landi, ferðaðist þangað fyrver-
andi konungur Englands sem
nú er í útlegð, Játvarður átt-
undi, til að skoða skipið. Og að
því búnu, ferðaðist hann og
fylgismenn hans um fátækra
hverfi Glasgow-borgar, þar sem
eymd og fátækt af versta tæi
ríkja á mjög átakanlegan hátt.
Á meðan að þar var staðið
við, lét konungurinn sér af vör-
um falla orð, sem sumum hefir
án efa fundist að hefðu betur
verið ósögð. Hann sneri sér að
einum í fylgd sinni og sagði:
“Er nokkurt samræmi hægt að
finna í heimi, sem hefir fram-
leitt þetta mikla og dýra skip,
en sem á sama tíma sýnir þessa
eymd og þessa fátækt?”
Þetta er spurning, sem vér
ættum öll að íhuga gaumgæfi-
lega. Hún vekur sterka um-
hugsun hjá oss og öllum einlæg-
um mannvinum um ástandið,
sem ríkir í mannfélaginu og
býður oss að loka ekki augum
vorum fyrir því, heldur að gera
tilraun að eins miklu leyti og oss
er unt, til að breyta heiminum
svo að hann samræmist æðstu
vonum vorum og hugsunum um
hvernig hann eigi að vera.
Vér finnum ekkert samræmi
í heimi, þar sem fáeinir ein-
staklingar hafa gnæfð af öllum
lífsnauðsynjum, og lifa rík-
mannlegar en góðu hófi gegnir,
á meðan að fjöldinn lifir fátæk-
legu og tilbreytingarlausu lífi,
ef ekki í beinni eymd og volæði.
Rétthugsandi maður, ef að
hann vill vera sjálfum sér trúr,
getur aldrei fundið nokkurt
samræmi í heiminum á meðan
að hann veit af þannig löguð-
um ójöfnuði í lífinu. Hann fær
ekki frið eins lengi og hann veit
af slíku óréttlæti. Hann getur
ekki litið undan, og þannig
reynt að kannast ekki við þetta
ástand. Hann verður að snúa
augunum að hlutunum og sjá þá
eins og þeir eru, og síðan leita
aldrei hvíldar fyr en einhver úr-
lausn eða eitthvert ráð hefir
fundist sem að stofnar í mann-
félaginu réttlátara og fegra og
kærleiksríkara fyrirkomulag.
Játvarður konungur, sem
þá var, skoðaði, svo að segja,
hið mikla og fagra og óreiknandi
dýra skip og fátækrahverfið í
Glasgow, samhliða, og spurning-
in hefir ef til vill komið ósjálf-
rátt, um hvort að það væri hægt
að finna samræmi í heimi sem
bygði þetta mikla skip en sem
leyfði eins mikla eymd og þá
sem sást í fátækrahverfinu. En
oss hættir oft við að horfa að-
eins á skipin, og loka augunum
fyrir hinu. Vandamál heimsins
eru svo mörg, ráðin til úrl^usn-
ar sem boðin eru, eru svo marg-
vísleg, að oss hættir oft við að
sleppa allri hugsun um þessi mál
og hugga sjálfa oss við þá
skoðun, að þar sem að framfarir
heimsins hafi verið svo miklar, á
fyrri tímum, þá hljóti þær að
halda áfram, og að endurbætur
á öllu komi með tímanum án
þess, að vér gerum neitt til að
greiða veg þeirra. Vér munum
ef til vill segja, eins og sumir
halda fram, að fólkið sé of óþol-
inmótt, að það heimti of mikið
á stuttum tíma. Og svo, þegar
fer að batna í ári, og menn fara
einu sinni aftur að geta bjargað
sér, þá hyggjum vér að vér
megum gl^yma eymdinni og
skugganum, sem hún hefir kast-
að yfir öll heimsins lönd. Vér
höldum ef til vill að atvinnu-
leysi, fátækt, (uppleysing eða
dreifing fjölskyldna og öll hin
skaðlegu áhrif kreppunnar lækn-
ist einhvernveginn af sjálfu sér
og þurfi þess ekki með, að vér
fettum fingur út í þá hluti.
En það er óhugsandi að vér
gleymum þessum undanförnu
árum. Það er óhugsandi að vér
gleymum tjóni því, sem að þau
hafa valdið, og sem að verður
aldrei, bætt af neinni tilviljun.
William Ellery Channing hélt
því fram að matmkynið væri
guðlegs eðlis, og að líf og vel-
líðan hvers einstaklings í marin-
félaginu væri dýrmætara ,en
nokkuð annað, sem þektíst í
heiminum. Hann var mann-
•
kyns dýrkandi, og fann svo til
þjáninga þess, að hann gat ekki
stilt sig um að skora á menn
að bæta ástand heimsins, að
hjálpa þeim bágstöddu og að
reisa þá sem voru í niðurlæg.
ingu.
Það er skylda vor, að eins
miklu leyti og kraftar og hæfi
leikar leyfa, að sjá um það, að
þetta verði gert, að sjá um það,
að þjáningar og eymd síðustu
áranna gleymist ekki, og að
mannkynið stefni á braut and-
legrar og siðferðislegrar þróun-
ar eins og það hefir þegar geng.
ið braut efnislegra framfara.
Vér sem fylgjum frjálsum
skoðunum í trúmálum viður-
kennum, með stöðu vorri sem
félagar þessa safnaðar, að vér
trúum, eins og Channing trúði,
á hið eilífa gildi mannssálar-
innar, og vér verðum að sýna
það bæði með verkum vorum og
framkomu gagnvart öðrum, að
þetta sé fyrir oss lifandi og á-
: hrifamikil trú.
j En á sama tínia og vér hugs-
|Um um þessi mál og leitum úr-
jlausnar, látum ose ekki lenda í
þá villu, sem suma hefir hent, að
hugsa að öll mein verði grædd,
og að heimurinn losni við alla
erfiðleika og óhamingju með því(
aðeins að gera alla menn jafnai
efnalega, með því að taka frá
sumum og gefa öðrurii. Þó að
margir hyggi að þetta sé aðal
ráðið til úrluasnar, þá vitum vér,
ef að vér hugsum dálítið um
þetta mál, að þetta er algerlega
röng hugsun. Æskilegt er, eins
og flestir viðurkenna, að stofna
jöfnuð í heiminum. En aðeins
Vindlingarnir mínir reykjast
og sýnast eins og
“skornir séu út af skraddara.”
Vegna þess þú notar
VOGUE
Vindlinga-blöðin
VOGUE
HREINN HVÍTUR
VINDLINGA PAPPÍR
TVÖFALT sjálfgert hefti'
efnislegur jöfnuður og ekkert
annað, er enginn jöfnuður. —
Miklu meira en það verður að
eiga sér stað. Ekkert væri grætt
aðeins með því, að svifta þá
ríku eignum sínum* * og gefa
þeim fátæku, því þær næðu
aldrei nógu langt til þess; að
hjálpa öllum svo að nokkru mun-
aði. En ef svo væri gert, — ef
öllum efnislegum eignum væri
skift niður á milli manna, þá
liðu ekki margir dagar fyr en
menn fyndu til nauðsynjar til að
steypa alla, eða gera tilraun til
að steypa alla í sama mótinu og
setja yfir þá einræðismann sem
fengi að ráða öllu, með þeim
afleiðingum að tapið yrði ómæl-
anlega mikið meira en gróðinn
gæti nokkurntíma verið.
Það sem vér verðum að gera
er að reisa þá sem nú þjást,
veita öllum mönnum jafnt tæki-
færi í lífinu, tækifæri til að
bjarga sér, sem margir hafa nú
ekki, og á allan mögulegan hátt
hjálpa þeim til að þroskast and-
lega og öðlast ekki aðeins fagra
lífsskoðun, en einnig verulegan
og þýðingarmikinn þátt í því að
byggja fagurt þjóðfélagslíf, sem
þeim nú veitist ekki, vegna
skammsýni, eigingirni og af-
skiftaleysis, sem ríkir í landfnu
og í heiminum.
Þetta, þ. e. a. s. skammsýnin,
eigingirnin og afskiftaleysið,
hefir alt valdið því,' að þessi
undanförnu dimmu ár, sem vér
höfum lifað, breiddu myrkur og
volæði yfir heiminn og fyltu
hjörtu manna bölsýnisskoðun-
um. Og þeim verður aldrei út-
rýmt fyr en vér öðlumst réttan
skilning á því að allir menn eru
guðssynir, og vér allir bræður,
sem skyldur hafa hver gagn-
vart öðrum, skyldur sem ná
nýpra en flestir menn kannast
við, skyldur til að “lifa hóglát-
lega, réttvíslega og guðrækilega
í heimi þessum.” En þegar
vér gegnum þessum skyldum í
fullri einlægni, þá megum vér
eiga góða von um fagra fram-
tíð, og þá megum vér einnig,
eins og Channing komst að orði,
“Þakka Guði fyrir að forlög vor
eru bundin við forlög alls mann-
félagsins.”
ANARKISTINN, EIN-
STAKLIN GSH Y GG JU-
MAÐURINN, LJóNIÐ
OG REFURINN
Þegar Wilson Bandaríkjafor-
seti kom til Milano á ftalíu 1919,
er hann vann að friðarsamning-
unum, var haldin veizla honum
til heiðurs. Við yzta hægra horn
veizluborðsins sátu tveir blaða-
menn og ræddu í hálfum hljóð-
um Þjóðabandalags hugmyndir
forsetans.
Annar þessara manna var A.
G. Borghese utanríkisfréttarit-
ari stórblaðsins “Corriere della
sera”. Hann var meðmæltur
skoðunum forsetans, en hinn
mætti j-öksemdum hans með
axlayptingum og óánægjuurri.
Þessi maður var Benito Musso-
lini, ritstjóri “II Popolo d’It-
alia”. Nú hefir Borghese, sem
varð að flýja ítalíu 1931 og hef-
ir síðan starfað sem prófesor
við háskóla í Chicago, gefið út
merka bók, sem heitir “Goliat,
herganga fasismans.’’ Er þessi
bók mjög merkileg og varpar
skæru ljósi yfir hinn ítalska
fasisma og höfuðpaur hans, Ben-
ito Mussolini.
Anarkistinn einvaldsherra.
Mussolini sagði einu sinni,
segir Borghese, að sérhver an-
arkisti væri mislukkaður ein-
valdsherra. Borghese bætir því
við, að leið Mussolinis til frægð-
arinnar hafi bygst á því, að
gera hinn mislukkaða anarkista
í sjálfum sér að hepnum ein-
valdsherra.
Mussolini hefir aldrei í raun
og veru hvorki verið sósialisti
eða þjóðernissinni, heldur alt af
anarkisti, stjórnleysingi, segir
Borghese, og þetta er uppistað-
an í dómi hans um Mussolini.
öll æskuár sín var Mussolini
undir áhrifum anarkismans,
sem *var allútbreiddur á ítalíu,
og las mikið rit anarkistiskra
rithöfunda. Jafnvel hinn stutta
tíma, sem Mussolini var “sósíal-
istiskur” foringi, 1910—1914,
starfaði hann ætíð út frá anar-
kistiskum sjónarmiðum. Árið
1920, eftir að fasistaflokkurinn
var stofnaður, skrifaði Mussol-
ini eftirfarandi orð:
“Eg geng ætíð út frá ein-
staklingnum og berst á móti
ríkinu. Niður með ríkið í öllum
þess myndum, ríkið í gær, ríkið
í dag og ríki morgundagsins, hið
borgaralega ríki og hið sósíalist-
iska ríki. Trúarbrögð stjórn-
leysisins eru hin einu trúar-
brögð okkar einstaklingshyggju-
mannanna.”
En að lokum sá Musolini,
segir Borghese, að enginn anar-
kisti getur hrósað sigri yfir rík-
inu, ef hann hefir ekki unnið
það og er sjálfur orðinn ríkið.
1 Út frá þessu sjónarmiði mót-
mælir Borghese því, sem fasist-
ar hafa haldið fram, að það, sem
hafi stjórnað gerðum Mussol-
inis, hafi verið viljinn til að
“bjarga ítalíu frá bolsévisman-
um”. Og hann tekur upp slá-
andi ummæli frá Mussolini sjálf-
um til að sanna þetta. 1921
skrifaði hann: “Að halda því
fram að enn sé bolsévistisk
hætta hér á ítalíu, er sama sem
að kjósa heldur falskar áhyggj-
ur en virkileika. Bolsévisminn
er sigraður.” Meðan aðrir ein-
valdsherrar að vissu leyti vilja
gera eitthvað gott fyrir þjóð
sína, eftir því sem þeir sjálfir
álíta að sé henni til góðs, þá
stjórnast Mussolini að öllu leyti,
að áliti Borghese, af persónu-
legri hégóma- og metorðagirnd.
Ljón of refur
“Mussolini sjálfur yfirgaf
ekki hús sitt né skrifstofu. Hann
fór ekki burt frá Milano. Þetta
virðist vera ófrávíkjanlegt eðli
hans. Hann er mikill draum-
óramaður, en hann nær takr-
markinu með slægð, ekki með
hugrekki. Draumar hans eru
draUmar ljónsins, en starf hans
ber svip af slægð refsins.”
Þessa lýsingu gefur Borghese
af Mussolini í sambandi við það,
sem hann segir um fasistagöng-
una frægu til Rómaborgar, og
hann bendir á það, að þrátt fyrir
það þó að engin hætta væri á
ferðum, þá þorði Mussolini ekki
að taka þátt í göngunni sjálfur,
heldur hélt sig heima í Milano!
Borghese dæmir Musolini hvað