Heimskringla - 21.09.1938, Blaðsíða 1

THE PAR-T-DRINK
Good Anytlme
In the 2-Glass Bottle jjjj ®
LIl. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 21. SEPT. 1938
NÚMER 51.
HELZTU FRETTIR
Vékkóslóvakíu-niálið
frá öllum hliðum
Þegar Hitler hremdi Austur-
ríki í marzmánuði á þessu ári,
var því þegar spáð, að Tékkó-
slóvakíu lýðveldið yrði næsta
bráðin. En þýzk blöð gerðu þá
lítið úr þeirri frétt og Hitler var
hinn ánægðasti meðan hann var
að skipuleggja stjórnina í nýju
sýslunni (Austurríki).
í byrjun s. 1. viku var nú
Tékkóslóvaku-málinu þar komiðr
að Evrópustríð virtist óumflý-
anlegt. Frakkar sópuðu her
sínum í skotgrafirnar og brezki
sjóflotinn ýtti úr vör, sem órækt
merki hefir til þessa mátt telja
um yfirvofandi stríð. Þá höfðu
og Þjóðverjar í Tékkóslóvakíu
slitið stjórnarfarslegu sambandi
við Tékkóslóvakíu-lýðveldið og
sett stjórninni tvo kosti: að af-
sala sér Sudeten-héruðunum eða
berjast. Tékkar gátu ekki orðið
við þessari kröfu, en fóru sem
eðlilegt var að reyna að hafa
einhvern hemil á þessum upp-
reistarlýð innan lýðveldisins,
sem bæði leiddi manndráp af og
svo hitt, að foringi Sudeten-
Þjóðverja, Konrad Henlein, varð
að flýja land, ásamt um 100,000
fylgsmönnum sínum.
Þannig var nú komið um
miðja s. 1. viku. En þá gerast
þessi stórtíðindi á fimtudag (15.
sept.), að Neville Chamberlain,
forsætisráðherra Bretlands, —
bregður sér í skyndi á fund Hitl-
ers. Dvölin var stutt á bústað
Hitlers, Berchtesgaden, sem er
skamt frá hinum fyrri landa-
mærum Austurríkis og heldur
engan óraveg frá suðvestur
landamærum Tékkóslóvakíu. En
Chamberlain og Hitler áttu þar
nokkra klukkutíma samræður,
með aðstoð túlka, því hvorugur
skildi annan til hlítar. Daginn
eftir kom Chamberlain heim og
sagði frá því einu, að hann og
Hitler hefðu fyllilega skilið af-
stöðu hvors annars til friðar-
málanna og vissu nú« hvað hvor-
um um sig byggi í huga. Afráð-
ið sagði Chamberlain ekkert,
fyr en ráðuneyti hans hefði
samþykt tillögur, sem hann áleit
að grundvöllur til friðar yrði
að byggjast á.
f gær (á mánudag) var í blöð-
um skýrt frá um hvað þessar
tillögur væru, þó tekið væri
fram, að fréttin væri ekki stað-
fest af stjórninni. En frá öðr-
um en þeim, sem á ráðuneytis-
fundinum voru, er Chamberlain
hélt eftir heimkomuna, geta þær
þó ekki verið. Og þegar þær
voru þar samþyktar, voru þær
bornar undir forsætisráðherra
í'rakklands, er ásaml ráðuneyti
sínu samþykti þær einnig. Til-
lögurnar eru þá í þessu fólgn-
ar:
1. Sudeten-héruðin, sem at-
kvæðagreiðsla fór fram í s. 1.
maí og júní og þar sem 75%
íbúanna greiddi atkvæði með
flokki Konrad Henlein, verða
skoðuð með sameiningu þessara
héraða við Þýzkaland.
2. Ný landamæri verða því
gerð og verða þessi héruð lögð
undir þýzkaland, eftir því sem
hagkvæmt þykir.
v 3. í þeim héruðum sem Hen-
lein-istar hlutu 50 til 75% at-
kvæða, skulu gerð að sjálfstjórn-
arríkjum (autonomous areas)
innan Tékkóslóvakíu.
4. Gert er ráð fyrir, að á
þeim Þjóðverjum, sem ekki
kæra sig um sameiningu við
Þýzkaland, verði skift og öðrum
innan Tékkóslóvakíu, er samein-
inguna kjósa. Eins skal gert
með Pólverja og Ungverja, inn-
an Tékkóslóvakíu.
5. Hin nýju landamæri Tékkó-
slóvakíu, skulu undir vernd stór-
þjóðanna og ríkja þeirra, sem
að Tékka-lýðveldinu liggja, en
sambandi Tékka við Frakkland
og Rússland skal lokið. Tékkó-
slóvakía á að vera óháð ríki, eins
og Belgía er, undir vernd Bret-
lands, Frakklands og Þýzka-
lands.
Ríkin sem vernda Tékkósló-
vakíu eru: Bretland, Frakkland,
Þýzkaland, ítalía, Pólland, 'Jng-
verjaland og Rúmanía.
að rétta honum afsalsbréf
Tékkóslóvakíu á silfurdiski og
eflaust með hátíðarhaldi.
Verndin sem Tékkóslóvakíu er
heitin, er auðvitað skoðuð eins
mikils verð og vernd Belgíu af
hálfu Þjóðverja 1914. Það getur
verið að Tékkóslóvakía þurfi á
henni að halda, en hún þarf
meira á henni að halda þessa
stundina. Að svíkja hana seinna
eins og Frakkland hefir að
minsta kosti gert, er síðar eins
auðvelt og nú.
Mussolini heitir Hitler her-
Chamberlain er sagt að fari á
fund Hitlers í dag (miðvikudag)
til þess að fá samþykki hans og
undirskrift, sem ekki er sagt, að
standa muni á, ef hann fer nú
ekki fram á ennþá meira úr því
landaágengni hans hefir þennan
góða byr í Englandi og Frakk-
landi.
Samkoma J. J. í Winnipeg
Jónas alþm. Jónsson heldur
fyrirlestur í Winnipeg, þriðju-
daginn 27. sept. n. k. Fyrirlest-
, „ ,^ , urinn verður haldjnn í Fyrstu
styrk, eftdþesskom!, að hannljútersku kirkjunni. Þetta er
f 1í, fa/?nUmT, síðasta erindið og það eina í
kuga lyðrikið. Bretar og Frakk- þesgum þæ gem j j %tur hér
ar horfa eflaust a það með sömu
stillingu og geðprýði og þegar á
Bláland og Spán var ráðist.
En Bretar og Frakkar þykj-
Afrit af tillögum Charnber-jast gera þetta í þágu heimsfrið-
lains kváðu hafa verið send Can-' arins. f fréttum blaðanna af
adastjórn. En hún lætur auð-lþessum tillögum Breta og
vitað ekkert uppskátt um efnijFrakka, er stærsta fyrirsögnin
þeirra fyr en það verður birt af
Bretastjórn, en segir þær í aðal-
atriðum hinar sömu og blöðin
hafi birt.
Með tillögur sínar fer nú
Chamberlain aftur á fund Hitlers
seinna í þessari viku. Má þá
búast við að þær verði samþykt-
ar af honum, því þýzk blöð
kváðu brosa í kamp, og telja
ávalt: ‘‘Friður eða stríð”. Það er
auðvitað ekkert annað en blekk-
ing. Við stríði var alveg eins
séð, þó Bretar og Frakkar
hefðu verið með Tékkóslóvakíu
og ef til vill fremur en með þvi
að vera með Þjóðverjum í þessu
Tékkóslóvakíumáli.
Það sem eins mikið er um að
ræða í þessu máli og nokkuð
Þýzkaland hafa fengið alt sem'annað, er reipdráttur milli kom-
það æskir, ef rétt sé með tillög- múnisma og fasisma.
urnar farið í fréttum brezkra Þannig líta verkamenn og
og franskra blaða. | sósíalistar á þessar tillögur
En hvað er nú um Tékkósló- Chamberlains.
vakíu sjálfa? Ekkert annað en Fylgismenn þeirra hér sem til
það, að hún kvað þrumulostinn | sín hafa látið heyra um þær, eru
yfir þessari ráðagerð Breta og þeirrar skoðunar, að ef treysta
Frakka og makki þeirra við Hitl- mætti Hitler að fara ekki lengra
er. Stjórn þeirra hafði ekki fyr en ákvæði þeirra leyfa, sé farsæl
heyrt þessa frétt en hún leitaði lausn og ekki ósanngjörn á mál-
aðstoðar Rússlands og lét í veðri inu fengin, þegar á alt sé litið.
vaka, að hún gæfi ekki upp einn; Kingstjórnin hefir tjáð sig
ferþumlung af landi sínu til sátta og sammála tillögunum.
Þjóðverja með góðu. Og her sinn Kenni fasisma í þeim, á hún ef
hefir hún á varðbergi. Hann til vill eitthvað líka af honum
er sagður alt að IV2 miljón í fórum sínum.
manna. Víggirðingar þeirra á
landamærunum kváðu vera í lík-
ingu við víggirðingar! Frakka.
í gærkvöldi (þriðjudagskvöld)
bárust fréttir um að Tékkósló-
á vegum Þjóðræknisfélagsins.
Inngangseyrir og veitingar 50c.
Páfinn og Mussolini
Margt ber nú með sér, að á-
greiningurinn níilli Pius páfa og
Mussolnii, út af afstöðu fasista
til Gyðinga. sé að verða alvar-
legur.
Blað páfa, “Osservatore Rom-
ano”, kvað nokkru sinnum hafa
verið bannað að selja í Róm. —
Ennfremur hefir átt sér stað, að
prestar hafa verið hraktir og
hrjáðir af fasista-hermönnum.
Því er jafnvel hvíslað, að
heilagur páfinn verði rekinn úr
landi, bæði vegna afstöðu hans
til vinar Mussolinis, Adolf Hitl-
ers, og eins af því hvernig hann
fordæmir þjóðernishatrið, sem
kveikt hefir verið í ítalíu.
Færi svo að páfinn falli frá
(hann er nú fjörgamall), er
fullyrt að næsta þing til páfa-
kosningu (conclave) verði hald-
ið erlendis, en ekki á ítalíu. —
Spá margir að næsti páfi verði
erkibiskupinn í New York, Pat-
rick Joseph Hays. Miðstöð
páfadómsins flyzt þá til Banda-
ríkjanna. Efnalega er sagt að
kirkjunni yrði þar betur borgið
í framtíðinn.
Eftirmaður Chamberlains
f London er stofnun ein sem
Carlton klúbbur heitir. Hann
var stofnaður 1832, er mest
söng á út af endurbóta löggjöf-
forseti Tékka hélt nýlega, komst ætlað“f TékkóIíóvakíu“Vr hms innf (Rtíform Bill)> sem tórarnir
Með aðstoð frá Rússlandi geta Vakía hafi orðið að ganga að
þeir ef til vill varist lengur en skilmálum Breta og Frakka og
marga grunar. jláta brytja landið upp. Rússland
í ræðu sem Edouard Benes, sem ali; útiit var fyrir að styrkja
Agnes Sigurðsson
Ungfrú Agnes Sigurðsson efn-
ir til hljómleiks í Fyrust lút.
Eva
vakíu til að miðla málum, var
stjórn Frakka því með öllu and-
víg. Eigi að síður tilkynti Hali-
fax, utanríkisráðherra Daladier-
stjórninni litlu seinna að Runci-
man lávarður væri lagður af stað
til Prag. Franska ráðuneytið
átti þá engan úrkost annan en
að samþykkja það.
Jóns Bjarnasonar skóli
byrjar kenslu
Síðast liðinn fimtudag fór
skrásetning nemenda fram í
Jóns Bjarnasonar skóla. Eru
nemendur skólans nú fleiri en
nokkru sinni áður, eða um 80
alls. f 12 bekk eru um.50 nem-
endur. Við setningu skólans
voru nokkrir gestir viðstaddir
og fluttu ræður. Voru á meðal
þeirra séra Philip M. Pétursson, , . , . „ , .
Bergþór Emil Johnson, Árni kirkjU fl °ktober m k' ..
Eggertson, A. Bardal .og alliriBlarecskipf forsæti en Snjo-
kennarar skólans, en þeir eru: jlaUg pSlfUrðss0n’ Pearl JfnSOn
séra R. Marteinsson skólastjóri, Iog Pa]mi. Palmaí“n
Agnar Magnússon, Miss Elva hinn siðast taldi með þV1 að leika
Eyford og Mrs. Carl Frederick- á f|ðlu lag er Mlss Slgurðsson
son. Þar sem vanalegt er aðjbefir sam(ð-
allir nemendur innritist ekki við Miss ASÍ?UrðsSOn. lauk mUSlk
setningu skólans, eða fyrstu nami (A.M.M.) 1 juni ^.7með
kensludagana, .er ekki óliklegt, ^óðum vitnisburði. Hún hlaut
að við þessa tölu eigi enn eftir R0-D-E- námsskeiðið, sem ís-
að bætast. Má því segja, að lenzkum músik-nemum er veitt.
byrlega blási með skólastarfið1 Samkoman er til arðs fyrir
á þessu nýbyrjaða skólaári. fs-1 Fyrstu lútresku kirkjuna. Miss
lenzkir nemendur eru þar fleiri! AEnes Sigurðsson er dóttir Sig-
að vísu en undanfarin ár, eniurbjörns Sigurðssonar fyrrum
hitt væri þó skemtilegra að sjá kaupm. í Riverton; hún er sögð
þá þar enn fleiri. Það feldist í ^ mjög musikhneigð og líkleg til
því ofurlítil viðurkenning um i að láta að sér kveða.
viðhald þessarar einu íslenzku' ---------— ........=
mentastofnunar hér vestra og' dómum, sem er mjög torvelt að
greiddi veg hennar. íslenzkir
námsmenn sem mentastofnanir
sækja hér, ættu að hugieiða það
og foreldrar þeirra.
Fasta-flugferðir milli
Vancouver og Winnipeg
hann svo að orði, að sér kæmi síðasta var af Rumeníu bannað | börðust fyrir4undir forustu her-
ekki á óvart dálæti Bretastjórn- að fara með her ginn yfjr lan(1.
ar á fasisma en að Frakkland ið( en með oðru móti getur það
sviki Tékkóslóvakíu einnig, það ekki orðið Tekkum til aðstoðar.
hefði hann síðast af öllu búist j TékkóSlóVakía bíður* þess því nú,
, 'að Bretinn og Frakkin og Þjóð-
í Rússneskum blöðum, sem verjinn skifti landinu eins og
annars hafa mjög lítið lagt til þeim sýnist
þessara mála, var þess nýlega 1 En hvort að nú situr við það
getið, að Þýzkaland hafi haft er alveg oseð; þvi Ungverjar og
10,000 menn í Sudeten-héruöun- Pollendingar hafa
nú þegar,
um til þess að æsa Þjóðverjana
meira að segja áður en samning-
urinn er undirskrifaður, krafisti
þar á móti lýðríkinu, sem þeir
búa í; fan að Austurríki var þita fif Tékkóslóvakíu og kjá nú
samemað Þyzkaíandi. Og Hitler | framan . Hitl &g fá því ti]
hafði meira að segja lagt þeim ]eiðar komið yig Bretaog
Frakka. Og þetta eru ríkin,
til vopn. Þannig standi á þess-1
ari byltingu í nefndum héruð-
um.
Margir innan Bretaveldis og á
Frakklandi, ekki sízt verka-
mannaflokkarnir, líta á gerðir
Breta og Frakka í þessu máli, j
sem fjandskap við frelsi og lýð-
ræði og segja það framhald sög-
sem gert er ráð fyrir að Tékkó-
slóvakíu verndi.
Þannig er þá máli þessu kom-
ið. Og nú ætti að fara að líta
friðsamlega út í Evrópu, er fas-
ista-hrafnarnir eru jsestir á
unnar°sem'verið hafi að gerast bettahrf-. En svo er- nú ekki.
í heiminum síðustu árin t. d. í Frettir fra Fnakklandi hermdu
Blálandi og á Spáni. Eruverka-j1' eærkvöldi, að órói væri svo
menn bæði á Englandi og Frakk- miki11 1 landinu, að út liti þar
landi að hafa fundi út af tillög- j fyrir byltin*u- °S á Englandi
unum. Líkurnar eru miklar tiLer alt annað en þessu háttalagi
að andúð alþýðu verði ekki með betta elna !and sé fagnað
minni í þessu Tékkóslóvakíu af alþýðu.
itogans af Wellington. Stofnun
þessi er hin atkvæðamesta og
voldug og áhrifamikil í stjórn-
málum. Það var hún, sem sagt
er að steypt hafi samsteypu-
stjórn Lloyd George og gert
Bonar Law í staðinn að forsæt-
isráðherra. Klúbbur þess'i hélt
fund fyrir skömmu. Til þess að
standa ekki uppi foringjalausir,
ef Chamberlain skyldi vegna
vanheilsu eða annars verða að
fara ifrá völdum, nenfdu þeir
eftirmann hans Sir John Simon
á fundinum. — Auðvitað hefði
klúbburinn kosið sér að eftir-
maður Neville Chamberlain væri
einn af tórunum, en þeir fundu
engan mann eins líklegan innan
^lokksins til að halda uppi
stefnu Chamberlains, og Sir
John Simon, fjármálaráðherra.
Neville Chamberlain er sagður
mikið heilsuveilli, en alment er
látið uppi, og að hann leggi nið-
ur völd eftir að þing kemur
saman eða fyrir n$ár, er ætlun
margra.
Tromp Hitlers
Hin djarfa framkoma Hitlers
máli, en ,gegn Spánar og Blá-
Bandaríkjunum eru blöð
landsstríðinu. Hér er aðems mjög eindregin á móti framferði
öðruvísi farið að og Hitler gert Breta og Frakka. Og svo má
það auðveldara fyrir, að hremma segja um mörg fleiri lönd út
þetta litla lýðríki en ítalíu Blá-! um heim. Mörg stjórnarblöð á
land, að hann á ekki að þurfa j Englandi eru meira að segja á
að fara í stríð út af því. Það á móti tillögunum.
í Sudeten-málunum, segir blað
frá Englandi, að hafi átt rætur
að rekja til þess, að Hitler hafi
vitað, að Frakkland og Bretland
voru ekki algerlega sammála.
Þegar Bretar lögðu til að Run-
ciman yrði sendur til Tékkósló-
lækna. Öll tré þessarar tegund-
ar, sem fundist hafa, hafa verið
merkt, til viðvörunar þeim veg-
farendum, sem ekki þekkja þau.
önnur hættuleg trjátegund,
mjög fátíð, vex í Mexikó. Það
er lágvaxið tré, en limaríkt og
ber aldini á stærð við appelsín-
Síðast liðinn mánudag tyófust ur> Þegar þessi aldini eru full-
fasta-flugferðir milli Winnipeg þroskuð springa þau skyndilega
og Vancouver með létta-flutning og tætlurnar þeytast í allar átt-
(express). f arþegar verða eng- ir_ gvo kraftmiklar eru þessar
ir teknir, fyrst um sinn. Flug- sprengingar, að slys geta hlotist
skipin eru tvö, leggur annað af þeim.
stað daglega frá Winnipeg en ______________
íitt frá Vancouver. Þau mætt- ISLANDS-FRÉTTIR
ust í Regina s. 1. mánudag, á ______
fyrsti^ferð sinni. Það sem þau Heyskúffa
höfðu meðferðis var böglaflutn- hefir verið smíðuð { gumar að
ingur alls konar, reyktur fiskur tilhlutun Framfarafélags Öngul-
' smákassa, hattar, fatnaður, staðahrpps { Eyjafirði. Hefir
rósir 0. s. frv. Með flugskipinu hún — við þá reynsjU( sem þegar
að vestan voru Hon. John Brack- er fengjn _ gefigt ágætlega
en send skíði, af forsætisráð- Forg0ngumenn þesSarar tilraun-
aerra T. D. Patullo í British ar eru þrir hænúur { öngulstaða-
Columbia. hreppi, þeir Sigurgeir Sigfús-
son, Stefán Stefánsson og Jón
Jan Masaryk Rögnvaldsson. Er hinn síðast-
veikist snögglega ’ taldi aðal hvatamaðurinn, því að
Jan Masaryk sendiherra bann hafði séð áhald þetta not-
Tékkóslóvakíu í Englandi, varð að vestanhafs og fékk lýsingu r
skyndilega veikur s. 1. þriðju- teikningu af heyskúffunni frá
dag. Er mælt að honum hafi Amenku. Breytingar hafa' þó
fallið svo þungt Lvernig farið verlð gerðar á áhaldinu, svo að
var með Tékkóslóvakíu, lýðríkið bað bæti sem bezt íslenzkum
sem faðir hans átti mestan þátt staðháttum. Skúffan er með
í að stofnað var fyrir 20 árum, íárnbotni, sem tengdur er við
að hann hafi skyndilega veikst. sláttuvélarljáinn með boltum og
Faðir hans var Thomas Masaryk skrúfum. Umgerð botnsins er
forseti Tékkóslóvakíu og alment elnnlí? nr þunnu járni, og er
nenfdur “faðir lýðríkisins”. þannig fi á gengið, að auðvelt er
að lyfta umgerðinni upp, og
tæmist þá heyið úr skúffunni.
Nokkrar heyskúffur af þessari
Það eru til margar jurtir, sem gerð hafa þegar verið smíðaðai*
eru eitraðar eða á annan hátt af Steindóri Jóhannessyni á
hættulegar. Einhver hættuleg- Akureyri ,og eru nú í notkun.
asta jurtin sem til er, er tré Þyngd skúffunnar er um 40 kg.
eitt, sem vex í Mexikó. Það en verð þeirra mun vera um
stendur eitt sér á gróðurrýrum 60—80 kr.—N. Dbl. 19. ág.
svæðum. Stofn þess og greinar
Varasöm tré
eru mjög kræklóttar og það lítur
út eins og það hafi dregist sam-
an í krampa undir áhrifum síns
egin eiturs. Ef snert er við
trénu, veldur það ýmsum sjúk-
dómum, þar á meðal húðsjúk-
Mrs. Þorkelína Eyjólfsson frá
Lundar, Man., kom til bæjarins
s. 1. fimtudag. Hún kom til að
sjá systur sína Aldísi Magnús-
son sem liggur á Almenna
sjúkrahúsinu í bænum.