Heimskringla - 05.10.1938, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 5. OKTÓBER 1938
HEIMSKRINGLA
I
7. SÍÐA
RAFMAGNIÐ OG DÝRIN
OG RÁÐGÁTUR LIFSINS
Frh. frá 3. bls.
sjáist í smásjá og því ósýnilegir
mannlegum augum (sjá þó síð-
ar). Mönnum hefir helzt dottið
í hug, að þeir séu ekki annað en
stór eggjahvítumólekúl — risa-
mólekúl, þó að nafnið sé vill-
andi, þar sem þeir mundu ekki
mælast meira en 1—2 tíuþúsund-
ustu hlutar úr millimetra í þver-
mál. í hverju þessu eggjahvítu-
mólekúli mundu aftur vera e. t.
v. 1000 atóm, og erfðirnar á-
kvarðast þá af innbyrðis afstöðu
atómanna í mólekúlinu og móle-
kúlanna (þ. e. erfðavísanna í lit-
beygjunum). Sérhver ný tegund
og tegundarafbrigði verður til
við það^ að þessi innbyrðis af-
staða raskast á öðrum hvorum
staðnum eða báðum.
Bananflugan, uppáhald
erfðafræðinga
Alls þessa hafa menn orðið
vísari við að rannsaka litbeygj-
ur örsmárrar flugu, hinnar svo-
nefndu bananflugu. Þetta ör-
smáa skorkvikindi, sem er ekki
meira en 2 mm. á lengd, er mjög
vel lagað til erfðarannsókna. í
fyrsta lagi tekur ein kynslóðin
við af annari á 12 daga fresti, og
í öðru lagi er viðkoman svo
mikil, að ein fluga getur átt alt
að 1000 afkvæmi í einu. Banan-
flugan er auk þess mjög auð-
ræktanleg. Þessir eiginleikar
hafa gert bananfluguna að uppá-
haldi allra líffræðinga og erfða-
fræðinga. Þeir hafa gert marg-
víslegar tilraunir með hana til
þess að komast sem næst því að
ráða rúnir litbeygjanna og gát-
ur erfðavísanna, enda orðið tölu-
vert ágengt.
Tröllvaxnar litbeygjur
Litbeygjur bananflugunnar
eru aðeins 4 að tölu, og fyrir
nokkru síðan gerðu menn þá
stórmerku uppgötvun (samtímis
í Þýzkalandi og Ameríku), að í
lirfum flugunnar mátti finna
nokkrar óvenjulega stórar lit-
beygjur, eða nærri 200 sinnum
stærri en áður höfðu þekst. Hin-
ar stærstu þeirra voru ekki
minni en um V2mm- á lengd. —
Það er þessvegna mjög auðvelt
að athuga þær í smásjá og hefir
á þann hátt tekist að ákveða
með nokkurri nákvæmni afstöðu
erfðavísanna innan litbeygj-
anna. Hefir hún verið sýnd á
uppdráttum á metralöngum
spjöldum, sem eru niðurstaðan
af ótrúlega flóknum og hárná-
kvæmum rannsóknum.
Sýnilegir og teljanlegir
erfðavísar
I
Það kemur í ljós, að litbeygj-
ur þessar deilast í sundur af ör-
mjóum dökkum böndum, en ljós-
ari bil á milli, líkt og á sér stað
í litrófi (spektrum) ljóssins. —
Mönnum hafa talist þessi bönd
í litbeygjum bananflugunnar
2650 að tölu og svarar sú talá til
erfðavísanna, eftir því sem
menn einnig hafa fundið eftir
öðrum leiðum.
INNKÖLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
I CANADA:
Amaranth............................. J. B. Halldórsson
Antler, Sask.........................K. J. Abrahamson
Árnes...............................Sumarliði J. Kárdal
Árborg.................................G. O. Einarsson
Baldur............................................Sigtr. Sigvaldason
Beckville..............................Björn Þórðarson
Beimont...................................G. J. Oleson
Bredenbury..............................H. O. Loptsson
Brown................................Thorst. J. Gíslason
Churchbridge.........................H. A. Hinriksson
Cypress River............................Páll Anderson
Dafoe...................................S. S. Anderson
Ebor Station, Man....................K. J. Abrahamson
Elfros...........................!...J. H. Goodmundson
Eriksdale..............................ólafur Hallsson
Fishing Lake, Sask.....................Rósm. Árnason
Foam Lake..............................H. G. Sigurðsson
Gimli................................. .K. Kjernested
Geysir.................................Tím. Böðvarsson
Glenboro..................................G. J. Oleson
Hayland...............................Slg. B. Helgason
Hecla................................Jóhann K. Johnson
Hnausa.................................Gestur S. Vídal
Húsavík................................John Kernested
Innisfail..........!.................Ófeigur Sigurðsson
Kandahar................................S. S. Anderson
Keewatin...............................Sigm. Björnsson
Langruth..................................B. Eyjólfsson
Leslie...............................Th. Guðmundsson
Lundar........................Sig. Jónsson, D. J. Líndal
Markerville........................ Ófeigur Sigurðsson
Mozart............1.....................S. S. Anderson
Oak Point.............................Mrs. L. S. Taylor
Oakview..............................................S. Sigfússon
Otto..................................... Björn Hördal
Piney ................................. S. S. Anderson
Red Deer............-...............Ófeigur Sigurðsson
Reykjavík..........................................Árni Pálsson
Rivprton..............................Björn Hjörleifsson
Selkirk.........................................Magnús Hjörleifsson
Sinclair, Man.........................K. J. Abrahamson
Steep Rock.........................................Fred Snædal
Stony Hill........................................Björn Hördal
Tantallon........................................Guðm. ólafsson
Thornhill...........................Thorst. J. Gísiason
Víðir..............................................Aug. Einarsson
Vancouver.............................Mrs. Anna Harvey
Winnipegosis................... Finnbogi Hjálmarsson
Wtnnipeg Ueach.....................................John Kernested
Wynyard............................... S. S. Anderson
I BANDARIKJUNUM:
Akra...................................Jón K. Einarsson
Bantry............................... E. J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash.................Mrs. John W. Johnson
Blaine, Wash...................Séra Halldór E. Johnson
Cavaliér...............................Jón K. Einarsson
Edinburg....................................Jacob Hall
Garðar....................................
Graíton.....r.........................Mrs. E. Eastman
Hallson................................Jón K. Einarsson
Hensel..................................J- K. Einarsson
Ivanhoe............................Miss C. V. Dalmann
Los Angeles, Calif....Thorg. Ásmundsson, 4415 Esmeralda St.
Milton...........................r.........s- Goodman
Minneota............. ..............Miss C. V. Dalmann
Mountain....;.........................Th. Thorfinnsson
National City, Calif......John S. Laxdal, 736 E 24th St.
Point Roberts..........................Ingvar Goodman
Seattle, Wash.........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W.
Svold.................................Jón K. Einarsson
Upham...................................E. J. Breiðfjörö
Tfee Vðkiitg Press Lmiíed
Winnipeg. Manitoba
Ný tegund sköpuð
Eins og áður er sagt, eru allar
erfðir bundnar við erfðavísana,
eða ef menn kjósa heldur: við
! atómin, sem mynda erfðavísana,
en hinar furðulegustu niður-
stöður af þessum rannsóknum
eru þær, að tekist hefir að
breyta erfðavísunum, semsetn-
ingu þeirra eða innbyrðis af-
stöðu, og á þann hátt að skapa
nýjar tegundir af banan-flugum.
Þetta er gert með Röntgen-
geislum, sem verka á þann hátt,
að þeir eyða eða bylta til ein-
stökum atómum eða mólekúlum,
en við það verður það, sem nefnt
hefir verið stökkbreyting —
(mutation), þ. e. a. s. ný tegund
bananflugna verður til, sem á
sér foreldra annarar tegundar,
en hin nýju sérkenni ganga að
erfðum til afkomendanna. Hið
fyrsta, sem átti sér stað af þessu
tagi og eftirtekt vakti var það,
að til urðu bananflugur með
hvítum augum. En hin upphaf-
lega bananfluga hefir rauð augu.
Hvít augu hinnar nýju teg-
undar fylgdu afkomendum henn-
ar lið eftir lið. Þau voru arf-
geng kynföst einkenni. Hér
hafði því tekist að skapa nýtt
tegundarafbrigði. Tilraununum
var haldið áfram, og smátt og
smátt tókst að koma til leiðar
fjölda breytinga á útliti banan-
flugnanna. Og á þenna hátt og
með aðstoð hins fyrnefnda upp-
dráttar af litbeygjunum og
erfðavísum þeirra hefir mönnum
að nokkru leyti tekist að finna
hinum einstöku eiginleikum stað
í litbeygjunum.
Takmarkaðir en þó
stórkostlegir möguleikar
Eins og sjá má af framan-
greindu eru hér fyrir hendi
möguleikar á því að skapa “nýj-
ar lífverur”. ógæfan er hins
vegar sú, að hending ein ræður
hverjum sérkennum þær verða
gæddar. Menn hafa það alls
ekki á valdi sínu að koma til
leiðar ákveðnum, æskilegum
breytingum á tegundinni. Ókost-
ir eru jafnlíklegir sem kostir,
afturför eins og framför.
En hafi menn nú af hendingu
komið því til leiðar, sem teljast
verður kynbót og þessi kynbót
reynist arfgeng, þá er þar með
fengið nýtt og betra kyn. Þess-
um umtöluðu geislunum verður
og mjög sjaldan komið við, og
aðeins þar sem hægt er að
stefna þeim beinlínis að sjálfum
litbeygjunum, sem er hægðar-
leikur, þegar við smádýr eins
og bananfluguna er að eiga. Það
er líka tiltölulega auðvelt við
jurfir, enda voru fyrstu tilraun-
ir af þessu tagi gerðar með
ýmsar jurtategundir. Náðist
einnig merkilegur árangur af
þeim tilraunum t. d. með korn,
tóbak, maís, kartöflur og baðm-
ullarjurtina. Er kím þessara
jurta voru geisluð, leiddi það
til ýmiskonar afbrigða með
nýrri blaðagerð, breyttri stærð
og margskonar öðrum áður ó-
þektum eiginleikum, sem hér
yrði of langt að rekja. Af þús-
undum nýrra afbrigða reyndU3t
nokkur þess virði, að ástæða
virtist til að halda þeirn við og
rækta þau áfram. Á þenna hátt
hafa þannig orðið til nýjar korn-
tegundir, sem Klemenz á Sáms-
stöðum gefur væntanlega gætur.
Ráðgátur lífsins og
hugboð Napóleons
Þó að nú sé ekki unt að efast
um, að allar breytingar tegund-
anna séu bundnar við breytingar
á erfðavísum og litbeygjum, er
það ennþá leyndardómur, hvern-
ig ótölulegi grúi lífvera hefir
upphaflega skapast á jörðunni.
Veðráttufar og aðrar ytri að-
stæður virðast raunar geta náð
að verka á erfðavísana, þannig,
að dýrin lagi sig eftir aðstæðun-
um. ótal lífverur hafa reynst ó-
hæfar í lífsbaráttunni og dáið
út með öllu. Þarf ekki annað en
að minna ;á risadýr þau, sem
uppi voru á fyrri jarðöldum
(júra- og krítartímabilinu):
risaeðlur 20 metra langar, en
heilinn ekki þyngri en 1 kíló-
gramm. öll þessi dýr eru ger-
samlega horfin af sjónarsviðinu
í sinni upphaflegu mynd, en
eru nú til í smækkaðri útgáfu,1
t. d. hinar tiltölulega smávöxnu
land- og vatnaeðlur í Galapagos.
Mönnum hefir dottið í hug,
að hinir dularfullu geimgeisl-
ar (kosmisku geislar), sem virð-
ast smjúga mjög í gegnum nær
alla hluti, hafi haft víðtæk áhrif
á þróun lífsins á jörðunni. En
ef svo' væri, ætti Napoleon að
hafa haft nokkuð fyrir sér, er
hann kastaði því fram, að mað-
urinn væri til orðinn fyrir
strauma frá eternum. Það
styður e. t. v. að nokkru þessa
geislakenningu, að jurta og
dýraríkið er fjölbreytilegast á
háum stöðum á suðlægum
breiddargráðum, þar sem geisl-
arnir ættu að hafa greiðastan
aðgang að.
En hins vegar verður á þenna
hátt ekki skírður margbreyti-
leiki gróðursins og dýralífsins í
sjónum, því að geimgeislarnir ná
alls ekki niður í hafdjúpin og
gætir lítið eftir að þeir hafi
farið í gegnum 10—15 m. vatns-
lag.
Hvernig platínurefurinn
varð til
Þá víkjum vér stuttlega að
því sem um var spurt, hvernig
platínurefurinn varð til. Svarið
er, svo langt sem það nær: Fyr-
ir stökkbreytingu, sem orðið hef-
ir innan refaættarinnar, en hún
er aftur í því fólgin, að breyting
nokkur eða röskun hefir orðið á
erfðavísum og litbeygjum hins
fræga foreldris.
Það er hinsvegar óráðin gáta,
í hverju þessi breyting hefir að
öðru leyti verið fólgin.
Sálmakveðskapur og
ráðgátur lífsins
Að vísu má gera ráð fyrir því,
að sálmur Kingós:
Þó kóngar fylgdust allir að
með auð og veldi háu,
þeir megnuðu’ ei hið minsta blað
að mynda á blómi smáu,
fari hvað af hverju að hljóma í
eyrum upplýstra mánna eins og
hver annar sálmakveðskapur —
eða þá flim um bráðónýta kon-
unga. — Léleg náttúruvísindi
verða þetta, eftir að til slíkra
kraftaverka og annara þaðan af
meiri þarf ekki annað en lítið
Röntgentæki e. t. v. frá Orms-
bræðrum. En enginn skyldi þó
örvænta fyrir hönd sálmakveð-
skaparins. Eftir sem áður er
lítil þurð á ráðgátum tilverunn-
ar, sem verða tilvalið yrkisefni
vorum ágætu sálmaskáldum,
bornum og óbornum, uns hinir
kosmisku geislar hafa náð að
breyta erfðavísum þeim, þar
sem sálmaskáldgáfa mannkyns-
!ins á sér samastað, og fengið
þeim til forvörunar aðra gáfu,
! ef til vill síðri, en vonandi hald-
kvæmari til að ráða gátur lífs-
i ins.—Alþbl.
LAND ALLSNÆGTANNA
VANTAR VINNUAFL
Frh. frá 5. bls.
annara landa svo ófullnægjandi,
að ekki nær nokkurri átt, að
mínum dómi. Við komum til
London í miðjum júnímánuði og
spurðumst þá strax fyrir um
ferð til íslands. Okkur var sagt,
að öll fafþegaskip til landsins
væru yfirfull og við gætum ekki
komist hingað fyr en síðast í
ágúst. Þetta tafði okkur um
heilan mánuð að minsta kosti,
sem við hefðum kosið að geta
eytt hér á landi og séð meira en
við komumst yfir á þeim stutta
tíma, sem við dveljum hér.
Mér finst, að þið íslendingar
ættuð að leggja aðaláhersluna á
að auka skipastól ykkar, því á-
byggilega missið þið marga
ferðamenn, sem mundu vijlja
eyða fríi sínu hér á landi, ef
skipasamgöngur væru greiðari
og skipin stærri. 4
- HAFNSPJÖLD -
Dr. M. B. Halldorson 401 Boyd Bldg. Skriístofusími: 23 674 8tundar sérstaklega lungnasjúk- dóma. Er að flnni á skrifatofu kl. 10—12 f. h. og 2—6 e. h. Heimlll: 46 Alloway Ave. Talsimi: 33 156 G. S. THORVALDSON B.A., LL.B. LögfrœOingur 702 Coníederatlcn Life Bldg. Talsiml 97 024
Orrici Phoni
87 283
Ris. Phoni
72 409
Dr. L. A. Sigurdson
109 MKDICAL ARTS BUTLDINO
Ornci Houis:
12 - 1
4 p.i. - « p.m.
*WB BT APPOINTMINT
W. J. LINDAL, K.C.
BJÖRN STEFÁNSSON
tSLSNZKlR LÖGFRÆÐINCrAR
á öðru gólfi
325 Main Street
Talsimi: 97 621
ijunaar og Ciimlt og eru þar
aa hítta, fyrsta miðvlkudac 1
hverjum mánuði.
Dr. S. J. Johannesjon
218 Sherbum Street
Talsimi 30 877
Viðtalstimi kl. S—5 e. h.
J. J. Swanson & Co. Ltd.
RSALTORS
Rantal. Inturance and Financial
Agents
Siml: 94 221
800 PARI8 BLDQ.—Wlnnlpeg
Gunnar Erlendsson
Pianokennari
Kenslustofa: 701 Victor St.
* *
Sími 89 535
Jacob F. Bjamason
—TRANSFER—
Baggage and Fumiture Moving
591 SHERBURN ST.
Phone 35 909
Annaat allskonar flutnlnga fram
og aftur um bœinn.
Land alsnægtanna
Talið barst nú aftur að Nýja
Sjálandi.
— Land okkar hefir verið
nefnt ‘“land alsnægtanna”, segir
Mr. Beaumont, og er þetta að
miklu leyti rétt. Það eru ekki
nema tæp 100 ár síðan hvítir
menn tóku sér bólfestu á Nýja
Sjálandi, og eins og eg sagði
áðan, hefir landið mikið af als-
konar framleiðslumöguleikum,
og það nýjasta er, að olía hefir
fundist þar í jörð, sem verið er
að gera ráðstafanir til að vinna.
— Og hverirnir?
— Hverirnir okkar eru mjög
líkir hverunum á íslandi, en að
einu leyti getum við á Nýja Sjá-
landi tekið ykkur fslendinga til
fyrrimyndar, en það er að not-
færa jarðhitann.
Að vísu er loftslag miklu
heitara á Nýja Sjálandi heldur
en hér á íslandi, en þó koma
miklir vetrarkuldar í suðurhluta
Nýja Sjálands, og oft þarf þá að
hita upp hús, en ennþá hefir
okkur ekki hugkvæmst að hita
upp með hverahitanum.
•
Ætla að kynna fsland
Þegar eg kem heim, mun eg
vinna að því að kynna ísland,
sem mér finst svo mikið um. Við
dóttir mín og eg erum þegar
byrjuð á þessari kynningarstarf-
semi. Hún hefir skrifað blaði
sínu um það, sem hún hefir séð,
og um garðyrkjusýninguna mun
^hún skrifa sérstaka grein og er
eg viss um, að löndum mínum
mun finnast ósennilegt, að hér
á íslandi skuli vera hægt að
rækta þær grænmetistegundir
og ávexti, sem sýndir voru á
sýningunni.
Kýrnar í yfirhöfnum!
— Aðalatvinnuvegir Nýja Sjá-
lands eru?
M. HJALTASON, M.D.
ALMSNNAR LÆKNINGAR
Sérgrein: Taugasjúkdómar '
Leetur ÚU meðöl I viðlögum
VitStalstímar kl. 2_4 e. li
7—8 að kveldlnu
Sími 80 867 666 Victor St.
A. S. BARDAL
selur likkistur og annaat um útfar-
lr. Allur útbúnaður s& beaU. —
Ennfremur selur hann aUskonar
minnisvarða og legstelna.
843 8HERBROOKE 8T.
Phone: 66 607 WINNIPBG
thl watch shop
Thorlakson Baldwin
Diamonds and Wedding
Rings
Agents for Bulova Watcheg
Marriage Licenses Issued
699 Sargent Ave.
Rovatzos Floral Shop
*06 Notre Dume Ave. Phone 94 904
Fresh Cut Flowers Daliy
Plants in Season
We speciaiize in Wedding &
Concert Bouquets & Funeral
Designs
lcelandlc spoken
MARGARET DALMAN
TBACHER OF PIANO
654 BANNING ST.
Phone: 26 420
DR. A. V. JOHNSON
DENTISX
212 Curry Bldg.
Offce 96 210 Res. 28 086
— Landbúnaður, en auk þess
er mikill iðnaður að rísa upp og
fiskveiðar eru töluverðar. Koma
ferðamenn frá öðrum löndum,
alveg eins og til íslands, til að
veiða fisk sér til skemtunar. Af
lax er að vísu ekki mikið en
aftur á móti veiða menn sér til
skemtunar silung og sverðfisk-
tegund eina. Kýr og sauðfé
gengur sjálfala alt árið og pen-
ingshús þekkjast ekki. Sauðféð.
er ullarmikið og þolir vel kald-
asta tíma ársins, þó ekki sé það
haft í húsi, en aftur á móti er
það algengt, að “klæða” verður
nautpening kaldasta tíma ársins,
sem er júní og júlí.
Mr. Beaumont og dóttir hans
láta mikið af gestrisni, sem þau
hafa mætt hér, og ísland hefir
eignast tvo vini í landi, þar sem
enginn hugsaði um fsland nema
sem nærri óbyggilega snjó- og
ísbreiðu, þar sem íbúamir
gengju í skinnfeldum og byggju
í snjóhúsum.
Þau fara héðan um England,
Ameríku, Suðurhafseyjar til
Nýja Sjálands og gera ráð fyrir
að vera komin þangað í febrúar-
mánuði n.k., en þá er sumar á
Nýja Sjálandi.—MblN 8. sept.