Heimskringla - 21.12.1938, Blaðsíða 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 21. DES. 1938
ííicímskriniila |
(StofnuS 188S)
Kemur út á hverjum miOvikudegi.
Elgendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 oo 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimis 86 537
Verð blaðslns er $3.00 árgangurinn borglst g
tyrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD. g
311 vlSskiíta bréf blaðlnu aðlútandl sendlst:
Yrnager THE VIKING PRESS LTD
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
“Heimskringla” is publlshed
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man
Telephone: 86 537
Lmn.n»i...in.................Hiiiiii:,..,:iiylill;ilillilli;^i,liliilll.illi.lllU:lillUili.illi,IIIIIIIIIIIIIHímTB
WINNIPEG, 21. DES. 1938
FULLYELDIS ISLANDS MINST
I CHICAGO
íslendingar í Chicago létu sér ekki held-
ur en aðrir góðir íslendingar vestra tæki-
færið úr greipum ganga, að minnast ætt-
jarðarinnar 1. desember. Hefir dr. Rögn-
valdi Péturssyni borist bréf frá Árna
Helgasyni raffræðingi í Chicago með
skýrslu yfir hvað þar fór fram, en þar var
útvarpað ágætri dagskrá, með ræðum og
söng. Eru ræðurnar, og dagskráin öll birt
í þessu blaði í þeirri röð, er hún fór fram,
eins og gert var með dagskrána í Winni-
peg . Eiga landarnir syðra þakklæti allra
þjóðrækinna íslendinga skilið fyrir áhug-
ann sem þeir sýndu með því að minnast
ættlands og þjóðar eins rækilega og
myndarlega og þeir gerðu.
Ennfremur birtist í stórblaðinu Chicago
Tribune ritstjórnargrein fyrsta desember
um fullveldisdaginn. Eftir að blaðið hefir
lýst fyrir lesendum sínum sögulegri þýð-
ingu dagsins, kemst það svo að orði í
niðurlagi greinar sinnar:
“ísland á sérstök ítök í hugum Vestur-
álfu-búa, því það var íslendingur, eftir
því sem sögulega er viðurkent, sem fyrst-
ur hvítra manna steig fæti á land í Ame-
ríku og mörgum öldum á undan Colum-
busi. Af því leiddi lítið annað en það að
heimurinn varð einu æfintýrinu ríkari en
áður. En þetta víkings-æfintýri hefir
lifað í meðvitund Chicago-búa, sem sézt á
því, að þeir hafa nefnt eina götu bæjarins,
þá er við strönd Michigan vatnsins blasir,
eftir víkingnum Leifi Eifíkssyni; víkings-
æfintýrið á enn bergmál í brjóstum íbúa
hins nýja heims.
Bandaríkjamenn taka því höndum sam-
an við þá samborgara þeirra, sem af ís-
lenzku bergi eru brotnir, í að samfagna
með þeim á fullveldisdegi íslenzku þjóðar-
innar, sem fyrir sína mörgu og miklu
mannkosti er sögulega stórfræg. ísland
er í fylsta skilningi land frelsisins og við
erum oss fyllilega þess meðvitandi, að
þjóðfélagslega og stjórnfræðilegar hug-
sjónir þessarar fámennu en aðdáunarverðu
þjóðar, eru vorar hugsjónir, eru hugsjónir
allra sannfrjálsra manna. Vér óskum ís-
landi hverskonar framfara — og friðar.’’
Það mætti ennfremur geta þess, að
nefnt blað, (Chicago Tribune) hefir ensk-
an fréttaritara í Reykjavík á íslandi, er
skeyti sendir því af og til, með fréttum
að heiman. Áminstan dag (1. des.) birti
blaðið eftirfarandi skeyti frá honum:
“íslendingar, eina þjóðin í heimi, sem
ekki hefir einn eniasta hermann, herskip
eða herflugvél, fagnar í dag 20 ára full-
veldis síns, friðar og velmegunar.
Stúdentar gengu í fylkingu til grafar
frelsishetjunnar Jóns Sigurðssonar; voru
þar haldnar ræður. Þar á meðal ávarpaði
forsætisráðherra, Hermann Jónasson,
Vestur-fslendinga í útvarpinu.
Danmörk og ísland hafa verið í kon-
ungssambandi einu, síðan 1. des. 1918.
ísland er stolt af þessu: Að það hefir
elzta þing í heimi — alþingi, stofnað 930;
að íslendingur fann Ameríku; að hver
uppkominn maður á landinu er læs' og
skrifandi; að utanríkis viðskifti íslands
eru meiri á hvern menn en í nokkru öðru
landi í heimi.”
Beint fréttasamband við fsland munu
fá önnur blöð hér vestra hafa en Chicago
Tribune, og ber að virða það við blaðið.
Að svo mæltu skal vísað fil útvarpsins
í þessu blaði er landar önnuðust í Chicago
— og sérstaklega hinnar ágætu ræðu próf.
Sveinbjörns Johnson.
HIÐ MIKLA HLUTVERK
CANADA
(Úr erindi sem Lord Tweedsmuir flutti við
Western háskóla 15. okt. 1938)
Eg er nýkominn frá Englandi, þar sem
eg hefi dvalið í tvo mánuði á kyrlátu
sveitaheimili, mér til hressingar og heilsu-
bótar. Eg hefi gefið gætur hinum póli-
tíska ólgusjó í Norðurálfunni, og þegar
eg hefi athugað þar flóð og fjöru, þá
hefir mér ekki dulist það mikla lán Can-
ada, að vera svona fjarlægt allri þeirri
ólgu sem þar á sér stað. Canada hefir án
alls efa þungum skyldum að gegna og á
þjóðinni hvílir mikil ábyrgð, bæði sem
fullvalda þjóð og sem hluta af hinu brezka
heimsveldi, en hún lifir ekki í hugaræsingi
hins gamla heims. Hennar viðfangsefni
eru aðallega slík, að ekki þarf að ráða
fram úr þeim á svipstundu heldur í ró og
næði.
Mismunurinn er stór og mikilvægur, en
hann var ekki síður mikilvægur fyrir
hálfri annari öld.» Eg vil biðja yður að
renna huganum aftur í tímann, til 14. júlí
1789.
Það var tvent merkilegt sem kom fyrir
þennan dag, annað austan hafs, hitt vest-
an. Þann dag var stjórnarbyltingin í
París í raun og veru hafin með öllum sín-
um hörmungum og blóðbaði. Sama dag-
inn reisti Alexander Mackenzie brezka
flaggið á Whale Island, framundan mynni
MacKenzie árinnar þegar hann eftir langa
og örðuga ferð, gerði sér grein fyrir að
nú væri hann kominn norður að heim-
skautabaug.
Hugsum um þessa tvo ólíku atburði
— manndráp og meiðingar, hávaða og
óskapagang sem líktist villimannaæði
á hinum fornu strætum Parísborgar, og
lok langrar og örðugrar landkönnunarferð-
ar á óbygðri eylendu norður í íshafi. Þessi
óskapagangur í París var upphaf frönsku
stjórnarbyltingarinnar með öllum hennar
hörmungum og manndrápum og í kjörfar
hennar fylgdu hin voðalegu stríð sem kend
eru við Napoleon, þegar hann var að reyna
að leggja undir sig heiminn.
í Canada var alt öðru máli að gegna þó
þjóðin hafi að vísu ekki komist hjá stríð-
um algerlega. Hún átti í stríði 1812 og
hún varð að bæla niður Louis Riel upp-
reisnina og af frjálsum vilja hjálpuðu
synir hennar Bretlandi 1899 og 1914. En
hennar aðal hlutverk hefir aldrei verið
hernaður eða hernaðardýrkun, heldur hitt
að auka sitt eigið landnám og gera sitt
eigið land að byggilegum mannabústöðum.
Hennar takmark var annað heldur en
Evrópuþjóðanna 1789 og það er enn annað.
Vitanlega getur Canada þjóðin ekki frekar
en aðrar þjóðir, lifað út af fyrir sig og
fráskilin öðru fólki og hún verður að hafa
sína stefnu í utanríkismálum, eins og inn-
anlands. En hennar aðalhlutverk er sjálfs-
þróun. Hún lifir og hrærist fyrst og
fremst í hinum nýja heimi? ekki hinum
gamla.
* * *
Síðan eg kom til Canada hefi eg ferðast
víða um Iandið. Það er ein af skyldum
landstjórans og skylda sem mér er sérlega
ljúft að rækja því mér þykir mjög gaman
að ferðast. Leyfið mér að benda yður á
tvent viðvíkjandi vexti og viðgangi þjóð-
arinnar og hvað hún er að gera í þeim
efnum.
Fyrst vil eg athuga þá vísindalegu
þekkingu sem fram hefir komið viðvíkj-
andi búnaði á þurkasvæðinu í suðurhlutc;
sléttufylkjanna. Þessi hluti landsins er
fyrir löngu bygður og fólkið hefir þar um
langt skeið lifað menningarlífi. Það var
bygt í hasti og ekki á vísindalegri undir-
stöðu, og regnleysið síðustu árin hefir
kent oss, að vér verðum að breyta til. Það
er engin ástæða til vonleysis eða uppgjaf-
ar hvað sléttufylkin snertir. Loftslagið
er enn sem fyr hið hentugasta til að fram-
leiða bezta hveiti sem nokkursstaðar er
þekt. En veðrið er mismunandi og nú um
langt skeið höfum vér haft alt of mikla
þurka. Slík tímabil hafa komið fyrir
áður og þau koma áreiðanlega fyrir hér
eftir og vort viðfangsefni er nú, að gera
búskapinn á sléttunum allra veðra búskap
(weatherproof), eða haga honum þannig
að bóndinn fari ekki á vonarvöl þó slæm ár
komi. í þessum efnum hafa búnaðardeild-
ir landsstjómarinnar og fylkisstjórnanna
unnið ágætt verk. Það er líkt með Can-
ada eins og Bretland, að þjóðinni er mjög
ábótavant í þeirri list að auglýsa sjálfa
sig. Það er meir en nóg talað og ritað
um alt sem að er og öll mistökin, en mjög
lítið um auð hennar og alt sem henni hepn-
ast vel. Það verk sem unnið hefir verið til
endurreisnar landbúnaðinum er aðdáunar-
vert og eg vildi að fólk' vissi betri skil á
því heldur en raun er á. Mikið land sem
breytt hefir verið úr bithaga í akra, en
sem aldrei hefði átt að vera plægt, hefir nú
aftur verið breytt í bithaga og það á vís-
indalegan hátt með því að sá í það hent-
ugasta grasfræi. Umhverfis þessar sam-
eiginlegu graslendur eru nú komin sæmi-
lega góð bændabýli og á þessum stóru
grassléttum hafa verið undirbúin svæði
fyrir vatnsveitur.
Þá hefir líka vel og viturlega verið ráð-
ið fram úr hinum tilfinnanlega vatns-
skorti. Um þúsund heimili hafa nú nægi-
legt vatn sem ekki höfðu það áður, eða
ekki á þessum undanförnu þurkaárum.
Hefir það aðallega verið gert með því að
búa til vatnsþrær og byggja stíflugarða
stóra og smáa. Hefir þetta þá þýðingu
að bóndinn hefir æfinlega fóður handa
skepnum sínum þó óhentuglega viðri. Þá
er ekki síður aðdáunarvert hvað gert hefir
verið til að stöðva fok gróðrarmoldarinn-
ar, en það er ekki mitt meðfæri að lýsa
þeim hagkvæmu aðferðum sem til þess
eru notaðar.
Hvað Sléttufylkin snertir, sýnir Canada-
þjóðin sannan framsóknaranda. Hér hefir
verið við afar mikla örðugleika að stríða,
en sem fólkið er að sigrast á með því að
nota vel vit sitt og þekkingu.
* * *
Þá vil eg nefna annað dæmi, sem er
meira verklegt en vísindalegt. Fyrir ári
síðan fór eg tvær ferðir norður fyrir heim-
skautabaug og sá hvað er að gerast í því
mikla landflæmi sem byrjar við Atha-
basca-vatn og nær alla leið norður að ís~
hafi. Það er undravert land, meira það
heldur en hvað það er fagurt, þó sólsetrið
þar norðurfrá geti verið töfrandi fagurt.
Með hverju ári færist bygðin lengra og
lengra-norður þar sem jarðrækt er mögu-
leg og maður verður að muna það, norður
við heimskautabaug er tvöfalt sumar þar
sem sólin skín nótt og dag, eins og í hinni
himnesku borg.
En aðal auðlegð þessa mikla landflæmis,
sem nær frá Hudson’s Bay næstum til
MacKenzie, er niðri í jörðunni. Vér vitum
ekki hvaða auðlegð þar er fólgin, því enn
má heita að landið sé ókannað. Eg kom að
hinni miklu radium námu norður við
heimsskautabaug, þar sem nú er fram-
leitt meira radium heldur en nokkursstað-
ar annarsstaðar í heiminum. Nokkru
sunnar sá eg nýja gullnámu við Yellow-
knife, Gordon’s Lake og Lake Athabasca
sem sterkar líkur eru til að allar reynist
mjög arðsamar. Smátt og smátt er þetta
land rannsakað og svo byrjað á verklegum
framkvæmdum. Samgöngurnar eru aðal-
lega í loftinu og í öllum þeim vatnaklasa
sem þarna er, eru flugvélarnar væntan-
lega öruggustu flutningtækin og ef nám-
urnar reynast vel og olíuverðið lækkar,
eins og miklar líkur eru til, þá má búast
við að þarna norðurfrá verði flugvélar
eins almenn flutningstæki eins og bílar eru
annarsstaðar.
Eg hefi nú getið um tvö dæmi sem sýna
framsókn þjóðarinnar á vísindalegum og
verklegum sviðum. Fram til síðustu
tíma hefir hinn bygði hluti Canada verið
þannig í lögun, að lengdin frá austri til
vesturs skiftir þúsundum mílna. Með
hverju árinu erum vér að gera landnám
vort breiðara og breiðara. Það er ekki
ástæða til að láta sig dreyma stóra
drauma. Viðfangsefni vor eru erfið og
mörg þeirra verða aðeins leyst með þolin-
mæði og margra ára erfiði. En það má
líka vænta ríkulegra launa fyrir erfiðið.
Betur og betur skilst mér, að mitt aðal
verk sem landstjóri, er að fá þjóðina til að
hugsa um og meta sitt eigið land, ekki bara
einhvern hluta þess, heldur alt landið.
Sérstaklega langar mig til að sjá hina
yngri menn nota sér tækifærin sem hér
eru fyrir hendi. Þeir þurfa að auka sína
þekkingu sem bezt þeir geta, leggja mikla
rækt við sitt líkamlega atgerfi og glæða
sína framsóknarþrá. f 70 ár hefir land
vort verið sameinað frá hafi til hafs. Það
er vort hlutverk að láta þá hugsjón rætast,
að menningin færist norður á við til hinna
ystu takmarka, eða hins snæviþakta
heimskauts.
F. J. þýddi
Legðu aldrei mikið erfiði á þig til þess
að elta strætisvagna eða stúlkur. Hvort-
tveggja kemur von bráðar aftur.
* * *
Hún: Nú getum við bráðum borgað
bílinn okkar upp, keypt hús og siglt!
Hann: Hefirðu. erft peninga?
Hún: Nei, eg er að koma frá spákonu.
TWENTIETH
ANNIVERSARY
OF ICELANDIC
INDEPENDENCE
Broadcast over WCFL, Chicago,
III., at 3.45 p.m. Dec. 1. 1938
Station announcer introduces
Mr. Arni Helgason, President of
the Icelandic Association of
Chicago.
Arai Helgason: Iceland, the
smallest democracy in the world,
celebrates today the twentieth
aniversary of its independence.
Twenty years ago, Iceland re-
gained its independence, and
now is in a personal union with
Denmark. It is a special privi-
lege for the Icelandic Associa-
tion of Chicago to have this op-
portunity to express the cordial
congratulations of the people of
Icelandic descent in the United
States to their kinsfolk in Ice-
land.
In 1874 Iceland celebrated one
thousand years of settlement.
For that occasion, the song that
since has become the National
Anthem, was written by the Ice-
landic poet, Matthias Jochums-
son, and set to music by the Ice-
landic composer Sveinbjorn
Sveinbjornsson. The song is a
hymn of praise to the Almighty
for the preservation of the
nation. The Icelandic tenor,
Gudmundur Kristjansson, will
now sing the Icelandic National
Anthem, “Ó Guð vors lands.”
Gudmundur Kristjansson: “Ó
Guð vors lands” (Vocal Solo).
Arni Helgason: In the year
930, a government was .estab-
lished and Iceland was an inde-
pendent republic for over three
centuries. In 1930, eight years
ago, Iceland celebrated one thou-
sand years of its parliament. On
that occasion the United States
Government presented Iceland
with a monument to the Ice-
landic explorer, Leif Eiriksson,
commemorating his discovery of
America over nine centuries ago.
It is fitting that a son of Ice-
land, who was a member of the
commission of six that repre-
sented the United States at the
millennial celebration of the Ice-
landic Parliament in 1930, ex-
press the greetings today; Pro-
fessor Sveinbjorn Johnson,
Counselor of the Universtiy of
Illinois, and formerly Justice of
the Supreme Court of North
Dakota, Professor Johnson.
Professor SVeinbjorn John-
son: “An Anniversary of Free-
dom” (An Address).
Gudmundur Kristjansson: —
“Draumalandið” (Vocal Solo).
AN ANNIVERSARY
OF FREEDOM
Speech delivered over WCFL,
Chicago, on the twentieth anni-
versary of Icelandic independ-
ence, December 1, 1938.
By Sveinbjom Johnson
Twenty years ago Iceland
joined the family of sovereign
states as a limited monarchy on
a basis of complete constitution-
al equality with Denmark, but
“united by a common king.” —
When the Union Act went into
effect on December 1, 1918,
there came to an end a struggle
for freedom on the part of this
little country which had lasted
for centuries and yet in it there
had been no clash of arms. —
Since this date there have been
five northern countries with a
common cultural heritage, with
traditions of political, civil and
religious liberty in common, and
with an attitude towards inter-
ational relations which has just-
ly won the respect of all truly
civilized men. Denmark, Finland,
Iceland, Norway and Sweden,
naming them simply in alpha-
betical order, over whose heads
the Northern Lights dance in
eerie splendor, have become syn-
onymous with the best type of
ethics which intelligence and
humanitarianism visualize as
necessary to the continued exist-
ence and the progressive devel-
opment among the nations of
yesterday’s world civilization.
For more than three hundred
years after the formation of the
Icelandic Commonwealth in 930,
Iceland was the North Star of
civil and political liberty in a
Europe overhung heavily by the
clouds of governmental absolut-
ism. Settled in 874 by the best
blood and the most uncomprom-
ising individualists and lovers of
freedom of Norwegian descent,
the island became the literary
and cultural foster-mother of
Scandinavia. When they were
not composed within her bor-
ders, the great treasures of the
Sagas and the Eddas, the liter-
ary masterpieces which have
fired alike the imaginations of
poets and of ordinary men, were
preserved by her. But for this
inspiring literature, there might
have been no Tegner and no
Ibsen as we know them, clothed
in the garb of literary immortal-
ity.
About 1262 Iceland voluntar-
ily joined the kingdom of Nor-
way and later the Parliament of
Iceland accepted a new legal
code proposed by Norway. Thus
the King of Norway became the
King of Iceland. Still later,
Norway and Iceland came under
the dominion of the King of Den-
mark. For centuries thereafter
Iceland was under Danish rule,
unfortunately not always exert-
ed with wisdom or a liberal re-
gard for the interests of the
Icelandic people. Great leaders
came forward, pressing with
tongue and pen the cause of Ice-
landic freedom; and Denmark
yielded by degrees to this steady
and insistent pressure, until
November 30, 1918, when the
two countries signed the Union
Act, and Icelandic patriots had
won the long battle to regain
the freedom their country lost
following the union with Nor-
way in the thirteenth century.
Under this new Union Act the
King bears the title of King of
Denmark and of Iceland; and
when he acts as King of Iceland,
the name of that country pre-
cedes that of Denmark in the
official title. The relation which
resulted from the Union Act has
no counterpart in international
law today, or, as far as my
knowledge goes, at any time or
place in history. The first para-
graph of Article I. of the Union
Act reads:
“Denmark and Ioeland are
free and sovereign States, united
by a common King and by the
agreement contained in this
Union Act.”
“The names of both States are
included in the title of the
King.”
Each state is completely sov-
ereign; each has its constitution
and its own independent legisla-
ture, judicial and executive de-
partment; and there is no joint
citizenship. Financial theories
and administration are separate
and distinct, and neither state
pays tribute in any form to the
other.
Iceland has declared itself a
neutral state for all time to
come. It has no army, no navy
and no air force. It has formal-
ly announced to the world that
it expects to settle all points in
its relations with other coun-
tries, in so far as the power to
decide rests with it, by negotia-
tions, mutual agreement or by
arbitration. This little country
may expect too much of the
civilization of the modern world
when it puts its sole reliance on
arbitration rather than arms.
In foreign affairs, this agree-
ment—it is really a treaty—
provides that Denmark will re-
present Iceland, but Iceland may