Heimskringla - 21.12.1938, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 21. DES. 1938
HEIMSKRINGLA
7. SÍÐA
UM VIKIVAKA
Frh. frá 3. bls.
er þá var tíðkað á gleðimótum.
í jóla hátíðahaldinu tóku þá
höndum saman fornir, heiðnir
siðir og veisluhöld, og kristinnar
trúar hátíðasöngvar og messur,
er sungnar voru á latínu. Lík-
lega hefir fólkið haft þessar
skemtanir sínar í kirkjunum,
þar sem húspláss hefir veriþ
þröngt og rúmlítið inni í bæjun-
um, og að vetrinum til, of kalt
úti undir beru lofti, þannig
hafa þjóðsögurnar myndast um
jólanæturdansana, sem söktu
kirkjunum með öllum, er þar
voru að dansa, eins og t. d.
Hrunakirkju og Bakkastaða á
Jökuldal. En það kvað nú ekki
hafa komið fyrir, nema þar, sem
prestarnir voru svo ungir iog al-
vörulitlir, að þeir gleymdu svo
stöðu sinni, að þeir gengu með
í dansinn.
Bakkastaða dansinn sýnir að
Austfirðir hafa ekki verið eftir-
bátar annara landsfjórðunga
með gleðskap og vikivakadansa.
Einar Jónsson prófastur að
Kirkjubæ í Hróarstungu skrifaði
ágætar lýsingar á vikivökum
og gleðimótum á Austurlandi,
eftir sögn Jóns Sigurðssonar í
Njarðvík í Borgarfirði eystra.
Sargent Pharmacy
Sími 23 455
Sargent og Toronto, Winnipeg
Þakkar fyrir viðskiftin á liðnu ári og óskar
öllum viðskiftavinum sínum
GLEÐILEGRA JÓLA OG
FARSÆLS NÝÁRS
* Hafið á borðinu á þessum
jólum sem áður hinar
ljúffengu vörur
Crescent Creamery
Company Limited
Þær eru ávalt þær beztu sinnar tegundar.
sími 37 101
Skiftist á hátíða
KVEÐJUM
yfir
TALSÍMANN
✓
a
JÓLUM OG NÝÁRI
ÞETTA VERÐUR Á
LÆGRA VERÐI EN
VANALEGA
frá 7 e.h. á laugardag til 4. f.h. á þriðjud.
Á jóladaginn og 26. des.
Nýársdag og 2. jan
Sendið hátíðar kveðjur með síma út um land
Manitoba Telephone System
Hann segir: “Vikivakarnir voru
venjulega haldnir á einhverjum
helsta bænum í þeirri sveit, er í
það og það skifti vildi vikivaka
halda. Komu þar saman bæði
giftir menn og ógiftir..”
Séra Einar getur einnig lítil-
lega um Jörfagleðina og þær
sögur og orðróm, er um hana
gengu, og heldur svo áfram:
“Sumir þeir er héldu vikivakana
leystu gesti sína út með gjöfum.
í Svo gerði t. d. Hildur í Eyvind-
armúla, raunsnarkona mikil á
fyrri hluti 18. aldar; gaf hún þá
stundum heilar jarðir á meðan
Múlaauður var að eyðast.”
Sýnir þessi saga og margar
fleiri að enn var til höfðings-
háttur og risna á íslandi og fólk,
er lét sér farast stórmannlega.
Á slíkum höfuðbólum hér og þar
um landið voru vikivakagleðirn-
ar haldnar á síðari öldum, en
eigi eins og áður fyrri í sam-
bandi við kirkjuferðir. Lætur
það að líkindum því að á 17. og
18. öld hafði kirkjan snúist í
fullri alvöru á móti vikivökun-
um og reyndar öllum skemtun-
um. Einn einasti maður af and-
legum kennimönnum mælti held-
ur með því að fólki væri leyfi-
legt að hafa um hönd hófsam-
legar og siðsamlegar skemtanir
sér til hressnigar, það var Jón
biskup Vídalín í Skálholti. —
Hefir hetjuanda meistara Jóns
líklega undirniðri ofboðið sá
andi kúgunar og harðstjórnar,
er andlegir og veraldlegir valds-
menn stjórnuðust af. Lög og
fororðningar vorú gefnar út, sem
hótuðu gapastokk hýðingum og
“hærra straffi” ef menn óhlýðn-
uðust. En samt héldu vikivaka-
gleðirnar áfram, um miðja 18.
öld er getið um vikivaka allvíða,
einkum á Suðurlandi. Þessir
staðir eru tilnefndir: í Skálholti,
á Efraseli í Hreppum. Eyvind-
armúla í Fljótshlíð, Reykjavík
og Flangastöðum á Garðsskaga
og á Þingeyrum syðra.
Orðlagðir gleðistaðir fyrir
vestan voru: Stapagleðin, Ingj-
aldshólsgleðin undir Jökli og
Jörfagleðin í Haukadal. Þessar
gleðir voru fræg:ar og fjölsóttar,
menn bjuggu sig undir þessi mót
um lengri tíma, æfðu íþróttir og
leiki, lærðu söng og dans og
hljóðfæraspil. Skáldin hafa
líka átt annríkt, það sýna viki-
vakakvæðin. Sagan segir að þeg-
ar Jörfagleðin var bönnuð, hafi
húsfreyjunni, sem bjó þar, Þór-
dísi að nafni, þótt svo fyrir því
að gleðin var “af skipuð”, að
hún flutti burtu frá Jörfa. Svo
var þjóðrtúin sterk í vil viki-
vakaleikjunum, að fólk trúði því
að þeir, sem ynnu á móti þeim
yrðu fyrir óláni, mishöppum,
; dauða, o. s. frv.
Sá, sem ritaði einna strangast
á móti vikivökunum og yfir
höfuð öllum þeim skemtunum,
sem nöfnum tjáir að nefna, var
Þorsteinn prófastur Pjetursson
á Staðarbakka, í langri ritgerð,
er hann kallaði Leikfælu. En þó
rit þetta sé beinlínis bannfæring
yfir vikivökunum, eru þar svo
góðar lýsingar á þeim, eins og
þeir voru þá leiknir um miðja
18. öld, að hvað f j örlega frásögn
snertir, þegar hann lýsir döns-
unum, minnir það á höfundin,
sem sagði frá Rammaslag í
Bósasögu (þótt við annan tón
kyeði. Hér er stuttur kafli til
sýnis.
“Þessi leikur skal vera fram-
inn með glensi og gamni af
karlmönnum og kvenfóljki til
samans, með mörgum snúning-
um alt um kring, með stappi
Ornci Phohi Rks. Phonk
87 293 72 409
Dr. L. A. Sigurdson
109 MEDICAL ART8 BUILDINO
Ornc* Houkb
12 - 1
4 PM - 6 P.M
ANÐ BY APPOINTMENT
aftur á bak og áfram, með
hoppi upp og niður, með hlaup-
um til og frá, svo herðir hver
sig að dansa eftir útblæstri eða
andardrætti leikstjórans og þeg-!
ar suma svimar, svo þeir tumba |
um koll, þá verða ýmsir undir,
fara þá föt og forklæði sem
verða má. Þá er og földum
kvenna forráð búið.”
Þetta rit Þorsteins prófasta á
Staðarbakka var skrifað 1757 og
er sumt, sem þar stendur, bein-
línis ádeila á vikivaka samkom-
ur Bjarna sýslumanns Halldórs-
sonar á Þingeyrum, sem áður er
getið um. Þá eru nú vikivaka-
gleðirnir komnir á fallandi fót,
þó tórðu dansarnir við lítilsvirð-
ingu og auman orðstír fram til
aldamóta 1800 eða vel það. Liðu
þar undir lok þjóðdansar og
leikir, er tíðkast höfðu og verið
leiknir frá því á 11. öld svo
menn viti nokkurnveginn með
vissu.
Ástæðurnar fyrir því, að viki-
vakaleikirnir lögðust algerlega
niður voru að líkindum þessar:
Vikivakagleðir voru bannaðar
með . lögum, fólkið sumt hvað,
kúgað og kaghýtt, misbrúkaði
leikina og hafði þar um hönd
ósæmilegt framferði, er gaf
þeim ílt orð og ósiðsamlegt. Svo
almennigs álitið kvað yfir þeim
dauðadóm, og þá er nú ekki að
sökum að spyrja.
Auk þess gengu þá fyrir og
um aldamótin voðaleg harðindi,
hungur og manndauði. Skaftár-
eldarnir og alt það, sem þeim
fylgdi, lamaði þjóðina svo að
gleðileikir gleymdust og dans-
sporin týndust. r
En þótt vikivakadansarnir
gleymdust lifðu kvæðin, sum þau
elstu frá kringum 1500, í hand-
ritum og á tungu fólksins. —
Nokkuð af vikivakalögunum
bjargaðist líka af.
Kvæðin, með hinum einkenni- !
Iegu fjölbreyttu og oft dýru
bragarháttum, sýna svo greini-
lega danssporin í hendingunum.
Þao er ekki hægt að lesa þessi
gömlu kvæði lengi, þar til viss
stígandi og fallandi söngs fer
að hljóma fyrir eyrum lesand-.
ans, raddir og strengleikar heyr-
ast í fyrstu óljóst, en við nán-
ari lestur skýrast þar. Þegar
menn lesa skáldskap, les hver og
einn eins og skilningur og vit
er til. f vikivakakvæðunum er
margt sagt á milli línanna. Þar
heyrast kveða fagrar raddir, þar
er hægt að hlusta eftir hjarta-
slætti þjóðarinnar, lesa um ald-!
arháttinn og sjá menningará-
stfendið. Viðlögin við vikivaka-
kvæðin eru talin brot af fornum
danskvæðum, sem ;nú eru, og
hafa verið öllum gleymd um
margar aldir, en íslepzku skáldin
hafa metið þau að verðleikum. í
Mörg snildarskáld íslenzku
þjóðarinnar í seinni tíð hafa líka
tekið upp fornu viðlögin og
prýtt og auðgað kvæðin sín með
þeim.
Ef til vill á ísland eftir að
eignast tónskáld, sem vekur
vikivakakvæðin og dansana af |
löngum svefni, klæðir þjóðsög-
urnar um þá holdi og blóði í
glæsilegum söngleik, þar sem
vikivakalag er grunntónninn,
þar sem íslenzkir þjóðleikir og
söngvar verða sýndir, ekki sem
“klækilegur kveðskapur” heldur
sem gleðisöngvar íslenzkrar
æsku, er söng og lék og stbáði
gleðigeislum í skammdegis
myrkri liðinna alda. Hafi hún
þökk fyrir vökurnar söngva-
löngu.
Gaðrún H. Finnsdóttir
MEÐ BESTU 0SKUM
UM GLEÐILEG JÓL
TIL VINA 0G VIÐSKIFTA
MANNA V0RRA
We
J. H. Ashdown Hardware
Company Limited
SiSias-fass'.SiSiSis-íSíg'iSí-S'fgiagíS'.s-iS'SiSiSSij las'.s-.SiSiSíSiSiSiSi-S'iSiSíSiSiSfSfS'iSiSiSfS'rS.S'iSií
Gleðileg Jól! Farsælt nýtt ár!
Er innileg ósk vor til allra vorra viðskiftavina—og
uin leið þökkum vér þeim öllum fyrir hið liðna ár.
STANDARD DAIRIES Ltd.
696 McGEE ST. WINNIPEG, MAN.
Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd Bldg.
Skrlfstofusiml: 23 674
Stundar sérstaklega lungnasjúk-
dóma.
& að flnnl á skrifatofu kl. 10—l
f. h. og 2—6 e. h.
Heimlll: 46 Alloway Aye.
Talsími: 33 lSg
G. S. THORVALDSON
B.A.. LL.B.
LögtrœOingur
702 Confederation Life Bldg.
Talsiml 97 024
W. J. LINDAL, K.C.
BJÖRN STEFÁNSSON
tSLENZKlR LÖGFRÆÐINQAR
á öðru gólíl
325 Main Street
Talsimi: 97 621
Hafa einnig skrifstofur að
Lundar og Gimli og eru þar
að hitta, fyrsta miövikudag i
hverjum mánuði.
Dr. S. J. Johannes ton
272 Home St.
Talsiml 80 877
ViOtalstími kl. 8—8 e. h
M. HJALTASON, M.D.
ALMENNAR LÆKNINOAR
Sérgrein: Taugasjúkdómar
Lætur úti meðöl t viðlögum
Viðtalstímar kl. 2—4 e h.
7—8 atS kveldinu
Síml 80 867 666 Victor 8t.
J. J. Swanson & Co. Ltd.
REALTORS
Rental, Inturance and Financtal
Agents
Simi: 94 221
600 PARIS BLDG.—Wlnnlpeg
A. S. BARDAL
selur llkklstur og annast um útfar-
ir Allur útbúnaður sá besti. _
Enníremur selur hann allskonar
minnisvarða og legsteina.
843 SHERBROOKE 8T.
Phone: 86 607 WINNIPBO
Gunnar Erlendsson
Pianokennarl
Kenslustofa, 796 Banning St.
Sími 89 407
THL WATCH SHOP
Thorlakson Baldwin
Diamonds and Wedding
Rlngs
Agents for Bulova Watche*
Marriage Licenses Issued
699 Sargent Ave.
Jacob F. Bjamason
—TRANSFER—
Baggage and Furniture Moving
591 SHERBURN ST
Phone 35 909
Annast allskonar flutninga fram
og aítur um bæinn
Rovatzos Floral Shop
*06 Notre Dame Ave. Phone »4 954
Kresh Cut Flowers Dally
Plants in Season
We specialize tn Wedding 8c
Goncert Bouquets & Funeral
Designs
lcelandlc spoken
DR. A. y. JOHNSON
DENTIST
506 Somerset Bldg.
Office 88124 Res. 36 883
MARGARET DALMAN
tbacher of piano
854 BANNINO ST
Phone: 26 420
ÞAÐ ER YÐAR KORNLYFTA
•
Þér þurfið ekki að vera hluthafi í félaginu til þess
að hugsa yður United Grain Growers Elevators sem
yðar kornlyftu. Hún var reist af bændum til notk-
unar bændum, og hinn farsæli rekstur félagsins, er
að þakka bændum, sem í þúsunda tali hafa talið sér
það hag og happ að skifta við það.
FLYTJIÐ KORN YÐAR TIL
UNITED GRAIN GROWERSI?
□1111»!
BRÉFHAUS
lagaður og mótaður fyrir bú-
jörð yðar eða verzlun er stór
ávinningur. — I>að “kemur
yður á kortið”.
Vér leggjum yður til prent-
mótin fyrir ein- eða tvílituð
bréfsefni. Afgreiðsta fljót og
verkið ábyrgst. Platan er
vér búum til er yðar eign svo
þér getið notað hana i næstu
prentsmiðju.
RAPID GRIPandBATTEN UMITED
13850 290 VAUGHANSJREET WINNIPEG 23859