Heimskringla - 15.03.1939, Page 1

LIII. ÁRGANGUR______________________________________WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 15. MARZ 1939 NÚMER 24.
HELZTU FRETTIR
Frá Manitoba-binginu
Það hefir fátt gerst á fylkis-
bingi Manitoba sem í frásögu
hefir verið færandi til þessa. í
byrjun þessarar viku gerðist þar
þó nokkuð, sem ætla má að
mörgum þyki fréttvænt.
Hon. S. S. Garson, frjámála-
ráðherra, lagði s. 1. mánudags-
kvöld fram í þinginu áætlaðan
útgj aldareikning st j órnarinnar
fyrir komandi ár (frá 1. ,maí
1939 til 1. maí 1940). Útgjalda-
fjárhæðin nemur $15,798,897. —
Er hún $680,758 hærri en s. 1.
!ár og hærri en nokkru sinni áður
í þessu fylki.
Eigi útgjalda hækkun þessi
rætur að rekja til batnandi hags
fylkisbúa, eru það góð tíðindi.
Hafi stjórnin gleymt samvizk-
unni heima á hillunni, eins og
Skugga-Sveinn forðum, er hún
gerði áætlunina, er hún slæm
frétt. Og það er nú einmitt það
sem bæði atvinnuleysið og við-
skiftadeyfðin ber ennþá vott
um.
Stjórnin gerði þá grein fyrir
útgjalda-aukn'ingu sinni, að
krafa hefði komið frá flestum
stjórnardeildunum um hækkandi
veitingu.
Á sama tíma er tilkynt, að
ráðgjafarnir og þingmennirnir
hafi kvartað undan því hve erfið
afkoma þeirra væri á kaupinu
er þeim er goldið. Þá virðist
samvizka stjórnarinnar ekki
hafa verið heima á hillu, því
hún ráðgerir undir eins að bæta
úr þessu og hækka kaup æðstu
presta sinna eða þjóna. Er sú
kauphækkun sem hér segir:
Við Hon. John Bracken, for-
sætisráðherra, sem áður hafði
$6,100 verður nú kaupið hækk-
að í $7,050, eða nærri eitt þús-
und dali. Kaup ráðherranna
hvers um sig, isem áður var
$4,575, hefir verið hækkað í
$5,287. Ennfremur hækkar
þingmannakaup ’ úr $1,674 í
$1,837.
Dómsmáladeildin biður um
$90,000 aukna veitingu. Á að
nota fullan helming þess fjár
til að endurskoða lög fylkisins.
Til konungskomunnar er gert
ráð fyrir $10,000 veitingu, sem
mun svipað og veiting Winni-
peg-borgar.
Til viðhalds þjóðvegum verða
veittar $800,000 sem er $200,000
meira en síðast liðið ár. Til að
bæta vegi út í námahéruðin eru •
ætlaðar $20,000, til framræzslu
$30,000 og $15,000 til nefndar-
innar sem heldur áfram að
rannsaka fjárhag fylkisins.
f áætlun þessari er gert ráð
fyrir auka þóknun til leiðtoga
andstæðinga stjórnarinnar, er
nemur $2,200. Er svo að sjá,
sem allir flokksforingjar þings-
ins eigi að skifta þessu á milli
sín, auk þingkaupsins. Þessir
flokksforingjar eru Mr. Willis
(í-haldsfl.), Mr. Farmer (C.C.F.
verkam.) og Mr. Rogers (scoial
credit). Lítur út fyrir að hér
sé sú nýjung á ferðinni, að ekki
eigi að skoða einn flokk fremur
andstæðingaflokk, en annan. —
íhaldsflokkurinn hefir til þessa
verið iskoðaður andstæðinga-
flokkur, enda er hann fjölmenn-
ari, en verkamannaflokkurinn
og social credit flokkurinn til
samans. Það væri auk þess
skrítið að kalla samvinnuflokk
stjórnarinnar (social credit)
andstæðingaflokk hennar.
Hitler ræðst enn
á Tékkóslóvakíu
Slóvakar í Tékkóslóvakíu, sem
svo mikið frelsi hafa þar, að þeir
hafa sitt eigið þing, una ekki
sambandi sínu við Tékkóslóvakíu
og hafa látlaust krafist algers
aðskilnaðar. Þeir vilja losna
undan yfirráðunum í Prag. Á
þingi þeirra hefir verið róið svo
að aðskilnaðarmálinu, að Emil
Hacha, forseti Tékkóslóvakíu sá
ekki annað vænna s. 1. föstudag,
en að reka forsætisráðherra Sló-
vaka, dr. Joseph Tiso og ráðu-
neyti hans, frá völdum. Afleið-
ingin af því er nú sú, að dr.
Tiso fór á fund Hitlers í Berlín,
er var undir eins fús til að taka
málstað Slóvaka. Er og fullyrt,
að uppreisn Slóvaka hafi verið
undirróðri Hitlers að kenna. Nú
er því á ný herlið Hitlers ferð-
búið á hverri stundu til landa-
mæra Tékkóslóvakíu, sem annað
getur ekki haft í för með sér, en
að Prag-stjórnin veiti Slóvökum
fult frelsi og að þeir myndi nú
nýtt óháð ríki úr austurhluta
Tékkóslóvakíu.
Herdeildir Hitlers sem í gær
voru jafnvel sagðar á leiðinni
til Prag úr þremur áttum, frá
Dresden, Leipzig og Vín, voru
alls sagðar 14 talsins. Tékkósló-
vakía verður því umkringd her
Þjóðverja að einum sólarhring
liðnum.
Eftir aðskilnað Slóvaka, sem
gert verður út um í Prag í dag
(miðvikudag), verður ekkert
eftir af Tékkóslóvakíu, nema
tvö fylki, Bæheimur og Moravia.
Slóvakar gera ráð fyrir, að
kjósa sér fyrir forseta hins nýja
ríkis síns próf. Albert Tuka,
fyrrum foringja aðskilnaðarliðs
Slóvaka, en sem Tékkóslóvakíu
stjórnin handtók 1929 og dæmdi
í 15 ára fangavist fyrir landráð.
Ef Hitler hefði ekki farið aí
skifta sér af þessu máli Slóvaka
og Tékka, hefði ekkert alvarlegt
af því stafað. En að hann er
með í því, vekur ugg og ótta
annara þjóða.
Slóvakar geta nú sagt, að þeir
séu sjálfstæð þjóð. En verði
þeir að sitja og standa eins og
Hitler vill, sem enginn efi er á
að þeir verða að gera, virðist
mega um það segja, að fáf viti
hverju fagna skal.
Næsta spor Hitlers er gizkað
á að verði að hjálpa Karpata-
Ukraníumönnum til að öðlas'!
sjálfstæði sitt, eins og Slóvök-
um, undir handleiðslu Þýzka-1
lands.
Síðan ofanskráð frétt var
skrifuð, hefir flest eða alt sem í
henni er sagt, ræzt. Tékkósló-
vakía er talin úr sögunni, sem
sjálstætt ríki og fylki hennar
tvö sameinast að öllum líkindum
Þýzkalandi. Leggur Hitler til,
að bæði fylkin taki upp sömu
mynt og Þýzkaland, sameigin-
lega tollmálastefnu, leggi niður
her og lögleiði sömu stefnu og
Þýzkaland á móti Gyðingum.
Sömu ákvæðum verður Slóvakíu-
ríkið eflaust háð. Hitler var
ekki að skifta sér af máli þeirra
vegna umhyggju fyrir sjálf-
stæðismáli þeirra. Hann ætlaði
sér ávalt alla T.slóvakíu og hefir
nú náð henni. Bretar og Frakk-
ar segja sér ekki koma mál þetta
neitt við þrátt fyrir Munich
samninginn. Ungverjaland og
Júgóslavía og fleiri ríki suður
þar, sem undan oki samherja
Þýzkalands í síðasta stríði brut-
ust og sem þrifist hafa í 20 ár
undir vernd Þjóðabandalagsins,
ugga nú mjög að sér og þykjast
sjá höndina skrifa örlög sín á
vegginn, þar sem engrar verndar
sé framar von frá Bretum eða
Frökkum'; um Þjóðabandalagið
sé ekki að tala.
Allra austasti hluti Tékkósló-
vakíu, var Karpatíu-Ukranía,
hérað 4,206 fermílur að stærð
með 552,124 íbúum. Heyrði það
áður Ungverjalandi til, eins og
Slóvakía, hið nýja ríki gerði.
Sendu Ungverjar her inn í Sló-
vakíu til að reyna að ná þessu
landi. En Hitler hugsar sér það
eflaust og stöðvaði Ungverja
með her frá Þýzkalandi.
Fylkin Bæheimur og Moravia,
sem bæði voru af Austurríki
tekin, eru rúmar 18,000 fermílur
að stærð og íbúatalan milli 6 og
7 miljónir.
Hið nýja Slóvakíu ríki er um
14,600 fermílur að stærð með
2*4 miljón íbúa.
Páfinn krýndur
Krýning Píusar XII. páfa fór
fram s. 1. sunnudag í Róm með
miðalda prakt og viðhöfn.
Krýningarathöfnin stóð yfir í
fimm klukkustundir; hún fór
fram undir beru lofti að þúsund-
um manna viðstöddum.
Hámarki krýningarinnar var
auðvitað náð, er hin logagylta
þrefalda páfakóróna var sett á
höfuð Píusi XII.
Kórónan, sem páfinn kaus sér
að bera var sú, er Písu IX. var
krýndur með. Átti það að minna
á að þá lauk missætti, er verið
hafði milli páfa og ríkisvaldsins
í 59 ár. Voru páfarnir á þeim
tíma nokkurskonar fangar í
Vatikaninu; krýningar áthöfn
þeirra fór þá aldrei opinberlega
fram.
Nú voru þarna viðstödd stór-
menni landsins og fulltrúar frá
41 þjóð. Ciano, utanríkisráð-
herra ítalíu var þar fyrir hönd
tengdaföður síns, Mussolini, og
ríkisins. Og athöfninni var út-
varpað á 6 tungumálum.
Páfinn var klæddur hvítum,
gullbryddum kirtli. Hann var
borinn hvert sem hann fór á
gyltum stóli af fjórum mönnum.
Mest af ræðum þeim sem
þarna voru fluttar voru bænir
'0g fyrirbeisðlur. Páfinn bað of
fyrir lýðnum og æstu prestarnir
fyrir páfanum.
f Holy Trinity kapellunni
hafði hópur prinsa og aðals-
manna og kardinála safnast
saman og tekið sér sæti á bekkj-
um fyrir framan páfa, meðan
prestunum leyfðist að kyssa
silfurskó páfans.
Að krýningunni lokinni kvað
við frá mannþrönginni: Viva il
papa! (Páfinn lengi lifi).
SAMANDREGNAR
F R É T T I R
Einn af skólaumsjónarmönn-
um (inspectors) þessa fylkis,
Andrew Moore að nafni, heldur
því fram, að börn úr miðskólum
fylkisins, hafi litla trúarlega
þekkingu þó vel séu að sér í
skólafögum sínum. Segist hann
hafa hitt fyrir börn úr 11. bekk,
sem ekki kunni boðorðin og jafn-
vel séu dæmi til að þau hafi
ekki kunnað faðir vorið. Segir
hann ráð gert fyrir tilsögn í
þessu í reglugerðinni í menta-
málum, en að of oft sjáist yfir
að fylgja henni við kensluna.
Hann telur æskulýðin raeira
hneigðari að efnishyggju en
Þátttakendur í Fjallkonu samkepni íslendingadagsins
Miss Sigurborg Davidson Mrs. G. F. Jónasson Mrs. F. W. Shaw
íslendingar! Næsta sumar verður haldið hátíðlegt fimtíu ára afmæli “íslendingadagsins.”
Er nú þegar hafinn röggsamlegur undirbúningur í sambandi við hátíðahaldið. Og það er
ósk allra, sem að því standa, að það verði eitt það skemtilegasta og prýðilegasta hátíðahald,
sem íslendingar vestan hafs hafa stofnað til.
Skemtiskráin verður sérstaklega fjölbreytt og vönduð. Hverjum einasta lið verður ákveð-
in tímalengd, og þannig komið í veg fyrir að skemtiskráin verði lengri en hún er áætluð.
Skreyting staðarins er ákveðið að verði svo fögur og svipmikil að hún hrífi hvern, sem
þangað kemur. Og alt, sem mögulegt er, verður gert til þess að hátíðahaldið verði öllum til
gleði og fslendingum til sóma.
En um fyrirkomulagið og alt að því lútandi, verður ritað mikið greinilegar síðar.
En það, sem eg 'vildi aðallega draga athygli íslendinga að nú, er fjallkonu samkepnin,
sem nefndin hefir stofnað til.
Hér í blaðinu sjáið þið myndir af þrem glæsilegum konum, Miss Sigurborg Davidson,
betur þekt meðal söngfólks og útvarpshlustenda, undir nafninu Lóa Davíðsson, Winnipeg,
Mrs. G. F. Jónasson, Winnipeg og Mrs. F. W. Shaw, Gimli, sem góðfúslega hafa gefið kost á
sér í fjallkonu-samkepnina og styðja með því að heill og sóma þessa fyrirhugaða hátíðahalds
að Gimli næsta sumar. En hér skal það tekið strax fram, að ófyrirsjáanlegar ástæður eru
þess valdandi, að fjórða konan, Mrs. Kr. Kristjánsson að Garðar, N. D., getur því miður
ekki tekið þátt í fjallkonu samkepninni, eins og vonast var eftir og samþyktir ákveða.
Með því að stofna til þessarar samkepni, er íslendingum hér í landi gefið tækifæri að
velja sjálfir fjallkonu “fslendingadagsins”. Nefndin hefir látið prenta kosningamiða, með
nöfnum keppendanna á og setur kjósandi kross (X) aftan við nafn þeirrar konu er hann kys.
Á miðunum eru tveir happadrættir, “Bulova” úr, karlmanns og konu, og hver, sem greið-
ir 10 cent fyrir miðann, hefir tækifæri að kaupa á einn dollar, eitt af þeim úrum, sem um
þessar mundir eru talin hin lang beztu á heimsmarkaðnum. Allir íslendingar ættu að reyna
lukkuna að ná í “Bulova” úrin. En umfram alt gleymið ekki að gefa atkvæði ykkar til
þeirrar konu, sem þið óskið eftir að verði fjallkona á fimtu ára afmæli “íslendingadagsins”
næsta sumar. Davíð Björnsson
eldra fólk hefði verið í æsku og
þekkingu þess á biblíunni miklu
takmarkaðri.
Mr. Moore gat þessa í árs-
skýrslu sinni til Hon. Ivan
Schultz, mentamálaráðgjafa
Manitoba.
Ýmsir kennarar eru ekki sam-
mála Mr. Moore um þetta. T. d.
segir H. S. Mclntyre yfirskóla-
kennari í Emerson að hann hafi
prófað alla nemendur í 11 bekk
skólans þar og þeir hafi bæði
kunnað boðorðin og faðirvorið
og breyti ekkert síður eftir
þessu en hinir eldri.
S. H. Forest, formaður skóla-
ráðsins í Emerson álátur að
sunnudagskólar eigi að hafa
þessa kenslu með höndum, en
ekki almennu skólarnir. Fyrir
almennu skólana álítur hann
þetta erfitt verk vegna þess, að
kirkjudeildirnar séu svo marg-
ar, sem börn tilheyri eða for-
eldrar barnanna.
* * *
Wilhelm Rodde, þýzki konsúl'-
inn fyrir Vestur-Canada, leggur
af stað ásamt fjölskyldu sinni
til Þýzkalands í lok þessa mán-
aðar. Hann á erfingja-von og
kveðst þess vegna fara til föður-
landsins. Hann býzt við að
verðaíí burtu í 6—8 vikur.
Konsúlls skrifstofan hér neit-
aði orðróm sem verið hefir um
að hann hefði verið kvaddur
heim til Þýzkalands. Mr. Rodde
lenti hér í orðasennu við ka-
þólska biskupinn út af ummæl-
um biskups um heiðin jól í
Þýzkalandi, sem konsúllinn vildi
að biskup tæki aftur en blaða-
mál reis út af. Vakti málið at-
hygli á nazista-áróðri hér og olli
miklu umtali.
Á sambandsþinginu var s. 1.
mánudag rætt um að lækka leyf-
ið til að nota viðtæki (radio)
um 50c. Nú er leyfið $2.50. —
Yfirmaður útvarps Canada, Mr.
Brockington átti tal við þing-
nefnd um þetta og sagði afleið-
inguna af lækkun leyfisins verða
þá, að efnið sem útvarpað væri
yrði þeim mun verra og minna
á það hlustað en meira á útvarp
frá Bandaríkjunum. Tekjurnar
nema aðeins $1,400,000 af leyf-
unum. Paul Martin (þ.m. frá
Essex East) lagði til að leyfið
væri afnumið, en sambands-
stjórnin greiddi kostnað út-
varpsins.
* * *
Stærsta silfurnáma heimsins
er í Rio del Monte í Mexikó. Þar
vinna 6,000 manns.
ÍSLANDS-FRÉTTIR
M.b. Þengill hefir
farist með 9 mönnum
Fullvíst er nú að vélbáturinn
“Þengill”, sem var á leið frá
Hofsós til Siglufjarðar aðfara-
nótt þriðjudagsins, hefir farist
vestan til á Sauðanesi og allir,
sem með bátnum voru — alls 9
manns, þar af ein stúlka.
, Reki út bátnum fanst í gær-
dag milli bæjanna Engidals og
Dalbæjar. Rak mestan hluta af
þilfari bátsins, siglutrén og
mjólkurbrúsa. Lík höfðu ekki
rekið þegar síðast fréttist, en
leitinni var haldið áfram á fjör-
unni í gær.
Með bátnum voru 9 manns;
fimm farþegar og fjórir skip-
verjar. Farþegarnir voru:
Tómas Jónsson, kaupfélags-
stjóri á Hofsós. Maður á sex-
tugs aldri. Lætur eftir sig konu
og 8 börn, en af þeim eru 7 kom-
in yfir fermingu. Ennfremur
áttræða móður og var hann
einkasonur hennar.
Stefán Jóhannesson, útgerð-
armaður frá Bæ, 65 ára. Lætur
eftir sig tvo uppkomna sonu og
konu, blinda.
Sigurður Jónsson, sjómaður
frá Hofsós. Maður um fertugt.
Lætur eftir sig konu og börn.
óli Einarsson Fersæth, bak-
arasveinn, 21 árs, ókvæntur, en
átti eitt barn.
Áslaug Kristjánsdóttir frá
Húsavík. Hafði verið við leik-
fimikenslu í Kvennaskólanum á
Blönduósi.
Skipverjar voru:
Karl Þórðarson, formaður
bátsins og meðeigandi. Ættað-
ur af Akranesi. Hann var mað-
ur um þrítugt. Lætur eftir sig
konu og börn.
Sigurður Jónatansson, frá
Hrísey, vélamaður. Maður á
þrítugsaldri. ókvæntur.
Númi (ókunnugt um föður-
nafn) frá Steinsholti í Glæsibæj-
arhreppi, háseti.
Ásgeir Eðvald Magnússon, 17
ára piltur.
Talið er að báturinn hafi
strandað á vestanverðu Sauða-
nesinu, milli bæjanna Engidals
og Dalsbæjar.
Maður frá Dalsbæ heyrði á
þriðjudagsmorgun kl. 7 vélar-
hljóð í bátnum og virtist þá alt
vera í lagi.
V.b. Þengill var 7 s^mál. að
stærð og var lánaður í þessa
ferð í stað mjólkurbátsins, sem
venjulega gengur milli Sauðár-
króks og Siglufjarðar, en sá bát-
ur var bilaður.—Mbl. 14. feb.