Heimskringla - 20.09.1939, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 20. SEPT. 1939
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
hann sig kominn í beinan karl-
legg frá Agli Skallagrímssyni.
Æfiferill hans er ekki renni-
slétt skeiðrúm, og hlaut því
ýmislegt sundurleitt að verða
upp á teningi; hann leiðbeindi
og greiddi úr málefnum margra
manna, en aðrir urðu þá að lúta
þar í lægra haldi og þess hefi
eg orðið var að honum var hall-
mælt meira en góðu hófi gegndi.
Það ef gamla og nýja sagan í
öllum sleggjudómum að þar er
gengið fram hjá orsökum og til-
drögum og það gera þeir einir
sem ekki taka sér tíma til að
leita sannleikans, en án sann-
leikans nær ekkert mál farsæl-
um endalokum. Það sem eg heti
sagt um Harald Briem í þessari
ófullkomnu ritgerð, er á engan
hátt betra en hann á fullkomlega
skilið.
S. A. S.
síðan þangað til nú. Hún hét þá jskrifaði mér og bað mig að koma;
Rúna Líndal en heitir nú Mrs. J. ' á hátíð þeirra Seattle búa; það I
Magnússon; er hún systir þeirra ! var fyrir nokkrum árum. Þeir
KLETTAFJÖLL OG
KYRRAHAF
Eftir Sig. Júl. Jóhannesson
Framh.
Hallgrímson fór með mig víða
um borgina og sýndi mér þar
margt. Seattle er einkennilegur
bær: sumstaðar er hann þannig
bygður að hann líkist sumum
fjallshlíðum á íslandi, þar sem
einn stallurinn tekur við af öðr-
um og er ein gata með húsaröð
á hverjum stalli. Sumstaðar
eru húsin bygð í svo bröttum
halla að þau eru há að framan en
örlág að aftan, hliðin er því eins
og þríhyrna í laginu.
Áður en Hallgrímson fylgdi
mér aftur heim til Mrs. Thom-
son eða réttara sagt heim til
okkar eins og það var þá — fór
hann með mig til afa síns og
ömmu, sem Hallsons heita; eru
þau tilkomumikil hjón og höfð-
ingleg en háöldruð; . er gamli
maðurinn svipmikill eins og
forn víkingur, en glaðlegur og
góðlegur eins og Sankti Kláus.
Hallgrímson kynti mig einnig
manni sem Ziegel heitir, hann
er kapteínn á skipum Sambands-
stjórnarinnar og eftirlitsmaður
hennar norður um höf; hefir
hann víða farið, margt reynt og
séð og hefir frá ýmsu að segja.
Hann er kvæntur íslenzkri konu,
sem Ragnhildur heitir og er
hálfsystir konu Hinriks Eiríks-
sonar að Point Roberts. Hafði
eg mikla skemtun af að tala við
hann. Eg gæti trúað því að sá
náungi ætti dagbók með ýmsum
fróðleik.
f Seattle mætti eg meðal ann-
ara gamalli vinkonu minni, sem
eg hafði ekki séð lengi. Það var
Margrét Benediktson; hún á
heima alllangt þaðan og gat eg
því ekki heimsótt hana, þótt eg
hefði feginn viljað. Margrét
var um eitt skeið hin mesta at-
kvæðakona hér vestra; stjórn-
andi fyrsta og eina kvenna-
blaðsins sem við höfum átt;
brautryðjandi kvennréttinda-
málsins og ein meðal allra öfl-
ugustu starfskvenna bindindis-
baráttunar. Auk þess lét hún
lengi til sín taka um alt það,
sem að einhverju leyti studdi ís-
lenzka þjóðrækni. Er það Vest-
ur-fslendingum hin mesta van-
virða hversu lítil eftirtekt henni
hefir verið veitt í seinni tíð.
Hún er nú orðin háöldruð og
hrum en sálin er enn ung og
áhuginn logar upp enn þá ef ör-
lítið er blásið að gömlu glæð-
unum. Eg hefi látið þá skoðun
í ljós áður og vil endurtaka hana
hér að Margrét hefði að sjálf-
sögðu átt að vera fyrsta kona
sem gerð hefði verið að heiðurs-
meðlimi Þjóðræknisfélagsins. —
Eg sannarlega gef það ekki í
skyn með þessu að hinar, sem
þann heiður hafa hlotið hafi
ekki verið hans verðar, en Mar-
grét átti að sjálfsögðu að vera
sú fyrsta.
Einni konu mætti eg í Seattle,
sem hafði stundað fyrir mig
sjúkt fólk fyrir nálega þrjátíu
árum og hafði eg ekki séð hana
Líndals bræðra Walters og
Hannesar. Hefi eg oft dáðst að
því hversu frábærlega vel hún
stundaði veika systur sína. Hafi
drottinn nokkru sinni skapað
konu séstaklega til þess hæfa
að hjúkra sjúkum þá er það
þessi kona. Stórskaði að hún
skyldi ekki gera sér það að lífs-
starfi.
Maður hennar heitir Jón Mag.
nusson, dugnaðar- og gæðamað-
ur eins og hann á kyn til. Faðir
hans var Magnús Guðmundsson
frá Flóðatanga í Stafholtstung-
um en móðir hans Þuríður Jón-
asdóttir frá Skjálg, systir ívars
Jónassonar aktýgjasmiðs. Mag-
nús dó af öólslagi þegar hann
var nýkominn til þessa lands.
Man eg það glögt þegar sú frétt
barst heim að hún var þrykt
stóru letri í hugsun okkar heima
sem sönnun þess hversu hættu-
legt og bölvað það væri að vera
í þessu skrælingjalandi — Ame-
ríku. Eg var þá sannarlega
enginn eftirbátur í þeirri hugs-
un. Þuríður átti heima í Staf-
holti þegar eg var á Svarfhóli og
þekti eg hana vel; samt sá eg
I hana ekki í fyrra þegar eg var
I vestur frá; hún mun hafa verið
of lasburða til þess að sækja
hátíðina, enda sá eg það núna
sem muna eftir Halli minnast
þess hversu glaðvær hann var og j
fyndin. Þegar eg kom fyrst til j
Lundar þá átti hann þar heima
og var lífið og sálin í flestu
starfi bæjarmanna. Hann gekk
t. d. fyrir því ásamt fleirum að
reist var upp tré á fjölfarnasta
stað “borgarinnar”, var það
heljarmikil súla eða stöð sem
lengi hafði haldið uppi loftinu í
hótelinu, en var nú tekin þaðan
þegar hótelinu var breytt. Hall-
ur kvaðst trúa því að ef þessi
gamla stoð mætti mæla þá kynni
hún frá mörgu að segja. Var nú
smíðaður dálítill kassi og negld-
ur á stoðina. Hallur málaði á
hana andlit, hendur og hand-
leggi og skapaði úr henni beina
kerlingu. Áttu nú öll skáld bæj-
arins — og þau voru mörg —
að yrkja vísur og láta í kassann,
en fréttafróðir náungar áttu að
skrifa alt sem merkvert gerð-
ist í bænum og láta það einnig í
kassann. Var nú safnast saman
á hverjum morgni í kring um
kerlinguna til þess að vita hvað
hún hefði að segja, og það var
stundum bæði margt og mislitt.
Þá mætti geta þess að Hallur
byrjaði alveg nýtt bókmenta
fyrirtæki á Lundar. Hann
stofnaði þar blað, sem var skrif-
nýlega í blöðunum að hún er a® a nýju máli Vesturheimsku.
látin.
Einn góðan veðurdag meðan
eg dvaldi í Seatte komu heim til
mín þrír menn; var það Einar
Grandy og tveir synir hans;
höfðum við þekst vel þegar við
vorum allir í Wynard; var Einar
einn hinna glaðlyndustu og
skemtilegustu manna þar um
•slóðir; víðsýnn og bjartsýnn í
skoðunum, vel lesinn og hinum
beztu gáfum gæddur. Þeir feðg-
ar bjuggu þrír saman, kona Ein-
ars var löngu dáin; dóttir hans
Anna er kona Dr. Jóns Árnason-
ar í Seattle. Eg fór heim með
þeim feðgum og dvaldi hjá þeim
alllengi. Virtust þeir allir hver
öðrum snjallari í því að búa til
íslenzkt kaffi og það sem því
tilheyrir.
Einar var skýr og skrafhreifinn
eins og í gamla daga og hafði frá
mörgu að segja, bæði gömlu og
nýju. Hann'sagði mér að endur
fyrir löngu hefði hann stundað
verzlun í þeim hluta Seattle, sem
þá hét Ballard í félagi við einn
þeirra Friðrikssona — mig
minnir að hann sagði Friðbjörn
Friðriksson. Verzlunaraðferðin
var skrítin í þá daga: annar
þeirra félaga var í búðinni til
afhendingar o. s. frv, en hinn
fór fyrri hluta dagsins frá húsi
til húss til þess að hlusta á hús-
mæðurnar telja það upp, sem
heimilin þörfnuðust og skrifa
það alt í minnisbókina sína. Síð
ari hluta dagsins fluttu þeir svo
vörurnar heim til kaupenda í
hjólbörum. Eg man eftir því
þegar eg kom hingað vestur að
Gunnlaugur Jóhannsson fór á
hjóli frá húsi til húss til þess að
skrifa niður vörupantanir og
þótti góður gestur; það var ein-
hver dægrastytting að komu
hans.
Eftir að Einar og félagi hans
hættu þessari verzlun bjó hann
(Einar) alllengi fyrirmyndarbúi
skamt frá Wynyard, en flutti
vestur aftur fyrir nokkrum ár-
um. Nú hefi eg lesið þá frétt
að vestan að han sá látinn, enda
var heilsa hans á fallanda fæti í
fyrra sumar.
“Loksins ertu þá köminn vest-
ur, bölvaður, þó þú kæmir ekki
þegar eg kallaði í þig.” Þetta
heyrði eg sagt rétt fyrir aftan
mig í mannþyrpingunni við Sil-
ver Lake. Eg leit aftur og sá
stóran mann og mikinn á velli.
Það var Hallur Magnússon. —
Hafði eg þekt hann bæði í Win-
nipeg og á Lundar; konan hans
var með honum; hún hét Jó-
hanna, dóttir Stefáns Sigurðs-
sonar og Auðbjargar á Lundar.
Hallur var fyrsti maðurinn, sem
Blaðið hét “Fonnið” og var svo
fyndið að jafnvel það fólk, sem
elzt var og nálægast gröfinni
veltist um af hlátri. Brynjólf-
ur Thorlákson prentaði blaðið
í vél, sem hann hafði. Væri ein-
hver náungi nógu fyndinn og
nógu fær til þess að gefa út
þess konar blað hér í Winnipeg,
ætti það að geta unnið tvent í
senn: skapað gleði og skemtun
annars vegar og hins vegar látið
okkur horfa í spegil hrognamáls-
ins og skammast okkar fyrir
meðferðina á íslenzkunni.
Framh.
SUNDURLAUSIR MOLAR
Eftir M. J.*
sektum sé þessi skylda vanrækt.
Núverandi stjórnarfyrirkomu-
lag má vera óbreytt í öllum aðal
atriðum, en stefnum og störfum
stjórnarfarsins, ber nauðsyn til
að breyta; til dæmis sakamálun-
um . Hefnd og hegning þarf að
breýta í lækning og menningar-
skóla.
Kosningar til Alþingis
Sérhvert kjördæmi hefir sinn
þinðmann. Hver sýsla er eitt
kjördæmi og Reykjavík fimm,
25 þingmenn fyrir alt landið.
Þingið er ein málstofa. Þing-
menn skulu kosnir til óákveðins
tíma. Vitrustu, beztu og hag-
sýnustu mennirnir skulu valdir.
Framboð þarf ekki að taka til
greina og stjórnmálaflokka
skal ekkert tillit taka til.
Þingið hefir æðsta vald yfir
málefnum þjóðarinnar. Það út-
nefnir ráðherra og æðstu dóm-
ara landsins.
Fjármálum landsins á að
stefna að því marki að afnema
allar skuldir og allar rentur af
lánum. í þess stað skal stofna
hjálparsjóð til að bæta kjör al-
mannings og fullnægja þörfum
þjóðarinnar. Þjóðin ætti að
vera skuldlaus innan 10 ára.
Allar athafnir þings og þjóð-
ar ættu að stefna að einhverjum
ákveðnum markmiðum, sem á-
kveðið hefir verið að komast að
á ákveðnum tíma. (Á siðmenn-
ing þjóðarinnar byggist öll vel-
farnan hennar).
Aðal atirði skólakenslunnar
ætti að vera að þroska vitsmuni,
skilning og dómgreind ungmenn-
anna.
Kirkjan ætti að vera siðmenn-
ingarskóli og prestarnir ættu að
vera formenn allra barnaskóla
þjóðarinnar.
Eg enda svo þessar tillögur
mínar með þeirri ályktan, að
grundvöllurinn undir andlegri,
efnalegri og félagslegri vel-
gengni þjóðarinnar er: að allir
meðlimir hennar hafi háar og
göfugar lífsskoðanir og að þeir
skilji vel og ræki rétt heilbrigða
siðmenning á öllum sviðum þjóð-
lífsins.
Fáeinar tillögur um breytingar
á stjórnarfari íslands, sem kom-
ast ættu í gildi með nýrri lýð-
stjórnarskrá þegar þjóðin tekur
við fullveldi sínu 1943.
ísland, með öllum þess öflum
og efnum, gögnum og gæðum, á-
samt þeirri rönd hafsins um-
hverfis landið, sem kallað er
landhelgi, er eign allra þeirra
íslendingar, sem í landinu búa,
kynslóð eftir kynslóð.
Allur sölu og veðsetningar-
réttur á jörðum landsins og
öðrum auðslindum þess skal úr
gildi numinn.
Öllum þeim mönnum og kon-
um, sem hafa heimili og búa
á jörðum landsins, nýbýlum og
bæjarlóðum skal gefinn afnota
óðalsréttur meðan hann eða hún
búa á þeirri jörð óg þessi réttur
getur gengið í erfðir til afkom-
enda meðan landið er vel hirt.
Séreign hvers manns er alt það
fé, sem hann hefir aflað með
eigin starfi og hagsýni.
Sérhverjum karli og konu 20
ára og eldri, sem skilur þýðing
atkvæðagreiðslunnar og hefir
staðist próf í því efni, skal bera
skyldu til að greiða atkvæði í
öllum landsmálum að viðlögðum
kept. 0g eins hverjir keppa Itaka þátt í hollum leikjum. Það
Það er að segja, öldunga deildir, ættu allir að læra <sem flesta
konur eða menn yfir 60 ára, fjór- I leiki, á meðan þeir eru ungir, svo
LÆKNIRINN Á RAUÐU
TREYJUNNI
* Með grein þessari fylgdi
þetta bréf:
Blaine, Wash., 17. ág. 1939
Kæri ritstjóri Hkr.:
Mér þætti mjög vænt um ef
þú birtir meðfylgjandi grein í
blaðinu. Eg ritaði hana fyrir
nokkrum mánuðum, en þegar eg
heyrði hina afbragðs snjöllu
ræðu Thor alþm. Thors, sem
kom í Heimskringlu fyrir stuttu,
mundi eg eftir greininni og fékk
um leið áræði til að senda
Heimskringlu hana til birtingar.
Með vinsemd,
Magnús Jónsson,
frá Fjalli.
Fjórtánda ágúst s. 1. byrjaði
hin árlega samkepni í skozka
leiknum “Lawn Bowling”. Það
eru 54 grænir vellir í Manitoba,
flestir af þeim eru hér í Winní-
peg, þar af leiðandi er þessi ár-
lega samkepni haldin hér. Það
taka mörg hundruð manns, bæði
konur og menn, þátt í þessum
leik. Grænu fletirnir sem leik-
irnir fara fram á, eru um 110
fet, á kant, svo það sé hægt að
breyta um, og spila til skiftis,
sitt kveldið á víxl á hvern kant.
Það er leikið með boltum úr við
eða samsettu efni, um 5 þuml. í
gegn, eða 16 til 17 þuml. r. m. og
þeir eru hlaðnir með blýi öðru
megin, svo að þegar þeir eru að
stansa þá velta þeir til þeirrar
hliðar sem þyngri er. Leiknum
er skift niður í þrjá flokka. 1.
Átta, 4 á hlið, með 2 bolta hver.
2. Fjórir, 2 á hverja hlið, með 4
bolta hver. 3. Tveir, 1 á hlið, 4
bolta hver. í fyrstu tveimur,
eru spilaðar 16 umferðir fram og
til baka. En í þeim síðasta, eru
vinningar taldir upp í lukku töl-
una 13. Sá sem fær hana fyrst,
vinnur leikinn. Vinningurinn
liggur í því, að það sé notaður
lítill hvítur bolti, sem settur er
á völlinn, 6 fet frá þeim endan-
um sem er fjær leikendunum
(Sá sem spilar fyrst kastar hon-
um og formaður þess manns
færir boltann- á miðjan flötinn.)
Svo þegar öllum boltunum hefir
verið kastað, þá eru þeir taldir
tsem næstir eru hvíta boltanum.
Þá tekur stundum nákvæma
mælingu.
Á þessa samkepni komu menn
og konur úr öllum áttum, og
tsumir langt að úr öðrum fylkj-
um, og allskonar verðlaun var að
keppa um. Leikunum er rað-
að niður eftir því, um hvað er
ir á hlið? Tveir á hlið, einn á
hlið. (Konur spila út af fyrir
sig.)
í fyrra tók eg fyrst þátt í
þessari samkepni, og þá í öld-
ungadeildinni, og tapaði. Nú
tók eg þátt í aðal leiknum, fjór-
ir á hlið, og náði í önnur verð-
laun, og þóttist gera vel. Einn
landa minna varð eg var við í
þessum leik, alla vikuna, og það
var Manni Johnson, og hann
kom út með sigri í stóru verð-
laununum. Landinn er óvinn-
andi þar sem hann keppir.
En leikendurnir allir störðu á
rauðu treyjuna, já á læknirinn,
sigurvinnarann í rauðu treyj-
unni. Þarna var hann, dag eftir
dag, í 90 gráða hita, ósigrandi,
altaf jafn rólegur, aldrei stygð-
ar yrði, þó félagar hans gerðu
eitthvert feil. Og það fram á
síðasta 'kveldið. Já, fram á
sunnudagsmorgun kl. 1. Þar
var hann á rauðu treyjunni að
keppa við sinn síðasta Öeppi-
naut, fyrir hæðsta sigri. Fólkið
sat þarna í tugatali að sjá úr-
slitin, mest af því að allir dáðust
að lækninum í rauðu treyjunni,
sem færðist fram og aftur um
völlin, með sama hraða, en altaf
jafn rólegur. Fólkið undraðist
yfir áhyggjunni og dugnaðinum
í þessum læknir sem er hátt á
áttræðis aldri. Það var Dr. H.
M. Speechly, sem þarna var að
leika sér og skemta öðrum. Hann
er frægur á mörgum sviðum,
kannske bezt fyrir að eyðileggja
flugurnar sem sjúga úr manni
blóðið. Hans aðferð hefir ef-
laust dregið úr varginum í kring-
um Winnipeg. Svo dæmir hann
um, hvert maður er sýkn eða
sekur, þegar slys koma fyrir.
Eg ^hefi ekki verið riðinn við
nein bindindis, eða siðabóta mál,
að eg hafi ekki séð, Dr. H. M.
Speechly leggja <sitt bezta þar
til. Eg held það sé aðeins einn
Dr. Speechly til í Canada, svo
hann þarf ekki að auðkenna sig
með rauðri treyju, svo að fólk
þekki hann, en rauða treyjan
fór honum vel.
Mig undrar yfir því að land-
ar mínir skuli ekki taka þátt í
þessum holla leik. Þar sem
æssir leikvellir eru til, í öllum
áttum, um alla borgina, og í út-
jöðrum hennar .Þeir hafa tekið
?átt í flestum öðrum leikjum,
og borið sigur úr býtum, t. d.
Curling” og “Hockey”. íslend-
ingar gleyma ekki í bráð, þegar
ungu synir og bræður þeirra,
komu heim frá “Olympic” leikj-
unum, með stóra sigurinn 1920.
Og aftur þegar þeir Johnsons
bræður og Friðriksson og Skot-
inn, sem þeir létu drekka ís-
enzkuna úr pela þar til að það
urðu blá í honum augun. (Dr.
Blöndal gaf forskriftina frítt)
Það var hæsti sigurinn í Can-
ada fyrir “Curling” sem þeir
komu heim með
Því reyna ekki landar mínir,
þennan holla leik á grænu völl-
unum: góð hressing, hreint loft,
holt fyrir bæði líkama og sál,
því henni getur ekki liðið vel,
nema líkaminn sé heilbriðgur,
Þar fyrir er það nauðsynlegt, að
þeir geti notið þeirra til að stytta
sér stundir í ellinni, því þá eru
dagarnir stundum langir og
ekki æfinlega skemtilegir fyrir
sumum.
Eg er búinn að leika þennan
boltaleik í sex ár, og á eftir að
heyra fyrsta blótsyrðið við
þann leik. Og manni líður æfin-
lega betur, þegar maður fer frá
honum, en þegar maður kom.
Meira að segja þó maður hafi
tapað í það og það skiftið. Það
gerir gleðin sem honum fylgir.
Það gerir ekkert til, í hvað íllu
skapi sem maður hefir farið frá
striti dagsins, þá kemst maður
gott skap, við að keppa um
endalok í þessum leik. Og allir
takast í hendur með gleðibrosi í
leikslok, vitandi fyrirfram, að
önnur hver hliðin varð að tapa,
og þá sjálfsagt að óska vinnend-
unum til lukku, og taka þann
næsta í karphúsið, og sýna hon-
um í tvo heimana. Við þetta
kemst maður í gott skap, sem er
'svo nauðsynlegt fyrir lífið.
Það er oft að þessi leikfélög,
bjóða hvert öðru til heimsókn-
ar. Eitt það heimboð kom frá
Selkirk í sumar, til okkar í East
Kildonan. Og við fórum þang-
að. Þar sá eg aðeins einn landa,
það var Bjarni Dalmann. Hann
var þarna að læra þennan leik.
Hann sagðist hafa haft mikla
skemtun af því að ganga í þann
félagsskap. Þó hann væri kom-
inn á elliárin þá samt hefði það
gefið sér margar ánægju stund-
ir, að kostnaðarlitlu. — Svo
það eru fleiri en læknirinn á
rauðu treyjunni, sem hafa gott
af því að leika þennan boltaleik.
Eg vona að sjá fleiri landa í
næstu samkepni næsta sumar.
A. S. Bardal
SILFURBRÚÐKAUP
Þann 3. sept. s. 1. safnaðist
saman margmenni að heimili
Mr. og Mrs. Þorsteins Gíslasonar
við Steep Rock, Man. Höfðu
börn þeirra hjóna, vinir og
tengdafólk komið sér saman um,
að heimsækja þau þennan dag,
í tilefni af 25 ára sambúð þeirra.
Laust eftir eða um 2 leytið e. m.
voru saman komnir 70 manns.
Mr. Einar Johnson frá Steep
Rock var beðin að flytja þar
fáein orð, og setja samkomuna.
Var hún byrjuð með því að
sungin var sálmurinn, “Ó, syng
þínum drottni guðs safnaðar
hjörð”. Þar næst flutti hann
biblíukafla og bað bæn. Næst
var sunginn sálmurinn: “Hve
gott og fagurt og indælt er.” —
Talaði hann þar næst nokkur
orð til brúðhjónanna, afhenti
þeim álitlegan silfursjóð á silf-
urdisk frá vinum og venslafólki.
Að síðustu var sunginn sálmur-
inn, “Lofið vorn drottinn”. Við
hljóðfærið var Miss Vala John-
son, Steep Roek, Man.
Var síðan sezt að hinum
rausnarlegustu veitingum, var
það alt mjög myndarlegt, eins
og íslenzkum konum er að verð-
ugu viðbrugðið.
Silfurbrúðhjónin hafa búið
frh. á 7 bls.
MIHERST
„ n|.T,ULERS UIMHED
aMHEB!mhepstburG. ont.
This advertisement is not published or displayed by the Liquor
Control Board or by the Government of Manitoba.