Heimskringla - 17.01.1940, Blaðsíða 6

6. SÍÐA
MEiMSKRINGLA
WINNIPEG, 17. JANÚAK 1940
SVO ERU LÖG,
SEM HAFA TOG
“Guð minn góður!” Það var ekkert guð-
last í þessari upphrópun stúlkunnar; það var
bara ósegjanleg skelfing, sem gagntók hana.
Sara horfði á þessi tilfinningarmerki ungu
istúlkunnar með sívaxandi undrun. Það var
ekki í hennar eigin eðli að láta óhemjulega, og
fanst henni svona óstilling næsta grunsamleg.
Hún mundi líka eftir því, að þetta var ekki í
fyrsta skiftið, sem Helen Morris hafði sýnt
hluttekningu í kjörum Maríu Turner. Sara
furðaði sig á hversvegna að hún gerði það.
“Heyrið mér,” sagði hún með því umsvifa-
leysi, sem henni var lagið. “Því eruð þér svona
áhugasamar um þetta. Þetta er í þriðja sinn-
ið, sem þér spyrjið mig um Maríu Turner. Mér
þætti gaman að vita hvað yður skiftir það?”
Búðarstúlkan hrökk mjög við og dökkur
roði breiddist yfir hinn venjulega andlitsfölva
hennar. Henni leið auðsæilega illa yfir þessari
spurningu.
“Hvað mig skiftir þetta?” sagði búðar-
stúlkan, til þess að fá tíma til að átta sig. “ó,
ekki neitt. Hreint ekkert!” Það létti yfir ör-
væntingarsvip hennar, þegar hún fann upp
skýringuna á því, hvernig á þessum áhuga
stæði. “Hreint ekkert, nema hún er vinstúlka
mín, mikill vinur minn. Ó, já.” í sömu svipan
hvarf feginleikurinn og hinn hræðilegi raun-
veruleiki lagðist eins og farg yfir meðvitund
hennar, og þyrmdi yfir hana, en eymdarsvipur-
inn sást í augum hennar, og á því hvernig fölu
varirnar urðu sleppar. Röddin var dauð og
tilbreytingarlaus er hún hélt áfram að tala, eða
hvísla til þess að aðrir heyrðu það ekki.
“Það er hræðilegt! hræðilegt. Þrjú ár.
Ó, eg skildi þetta ekki. Það er hræðilegt!
hræðilegt!” Að svo mæltu flýtti hún sér í
burtu, lotin og talandi sundurlaus og óskiljan-
leg orð Hún bar svip manneskju, sem kvelst af
undrun og sorg.
Sara starði á eftir stúlkunni og skildi ekk-
ert í þessu. í fyrstu gat hún ekki getið sér til
neina ástæðu fyrir öllum þessum æsingi, en
bráðlega fann hin hagsýna og óskáldlega skyn-
semi hennar, einfalda útskýringu á þessari
óskiljanlegu eymd stúlkunnar.
“Eg þyrði að veðja, að þessi stúlka hefir
haft freistingu til að stela, en gerði það ekki
vegna þess, að hún var hrædd.” Með þessa
niðurstöðu, sem hún var ánægð með, flýtti
skrifarinn sér leiðar sinnar. Henni datt það
aldrei í hug, að stúlkan hefði haft freistingu
til að stela og ekki staðist freistinguna.
Vegna þessa stutta samtals við búðar-
stúlkuna fór Sara að hugsa um Maríu Turner
er hún kom aftur inn í skrifstofuna, það vildi
svo til að Gilder hafði farið út rétt sem snöggv-
ast, svo að hún var þar ein. Er skrifarinn leit
á opnar dyrnar, þekti hún ekki fyrst í stað
konuna, sem stóð þar. Hún mundi eftir Maríu
Turner, að hún var há og grönn stúlka, sem
bar vott um mikinn lífsþrótt í hverri hreyf-
ingu, og hafði reglulegt andlitslag og litar-
hátt, sem minti á blöndu af mjólk og rósum,
með skínandi lífsgleði, þrátt fyrir ömurlegt
umhverfi í stað þess sá hún nú veikbygðan
líkama, sem stóð riðandi í dyragættinni, lotinn
á þann aumlega hátt, sem ber vott um hrum-
leika, en andlitið var náfölt, ©g ennfremur bar
hún vott um takmarkalaust bjargarleysi, sem
hefði þolað mikið, og yrði að þola ósegjanlega
mikið meira.
Eins og til að auka á hörmungar þessarar
hrygðarmyndar, stóð maður við hlið hennar og
hélt annari hendinni um álnlið hennar. Maður
sem hafði harða hattinn nokkuð aftan í hnakk-
anum, en höfuðið var kúlumyndað, og fætur
hans voru mjög áberandi vegna þykku sólanna
og breiðu tánna á skónum hans.
Það var maðurinn, sem tók nú til máls.
Hann hét Cassidy og var frá lögreglustöðinni.
Hann talaði með rámri rödd, sem fór vel við
hið karmannlega vaxtarlag hans.
“Saksóknarinn sagði mér að koma með
þessa stúlku hingað um leið og eg færi með
hana niður á járnbrautarstöðina.”
Sara stóð á fætur eins og í leiðslu. Henni
skildist af hinni rámu rödd lögregluþjónsins,
að þessi hrygðarmynd, í dyrunum væri María
Turner, sem hún mundi eftir að var alt öðru-
vísi. Svo hræðilega alt öðruvísi. Hún reyndi
árangurslaust að tala með sínu venjulega fjöri
er hún tók til máls:
“Mr. Gilder kemur strax aftur. Komið inn
og bíðið.” Hana langaði til að segja eitthvað
meira, eins og í kveðjuskyni, eða til að sýna
hluttekningu sína. En henni var ómögulegt að
koma upp einu orði, og gat aðeins staðið eins
og steingerfingur meðan maðurinn kom inn í
herbergið með fanga sinn í eftirdragi.
Þau gengu hægt áfram. Lögregluþjónn-
inn, sem ósjálfrátt gengdi skyldu sinnar, gekk
með stirðlegum fótaburði, til þess að verða
samferða stúlkunni, sem reikaði á fótunum, og
lét hann draga sig áfram; var henni það vel
ljóst að allur mótþrói var árangurslaus gegn
því heljarvaldi, er nú hafði náð tökum á henni.
Þegar þau komu þannig eins og haltrandi inn á
mitt gólfið, þá tókst Söru loksins að láta í ljósi
samúðartilfinningu sína með orðum:
“Mig tekur þetta sárt María,” sagði hún
hikandi. “Mér þykir þetta hræðiíega leiðin-
legt, hræðilega leiðinlegt.”
Stúlkan, sem stansaði um leið og lögreglu-
þ jónninn stansaði eins og auðvitað var, leit ekki
upp. Hún stóð kyr og reikaði á fótunum eins
og hún væri máttvana. Rödd hennar var eins
og sneidd öllu lífi.
“Þykir þér það,” sagði hún. “Eg vissi
ekkert um það. Enginn hefir .komið til mín
allan þa.nn tíma, sem eg hefi verið í “Gröfun-
um’. ’ Það var hyldjúp viðkvæmni í rómnum,
er hún bar fram þessi orð, sem voru svo hræði-
lega þýðingarmikil. “Enginn hefir komið.”
Skrifstofu stúlkan fann sneypuna streyma
Um sig. Hún fann til réttlætisins í þessari á-
sökun, sem gerð var eins og óafvitandi, því að
alt að þessum degi, hafði hún aldrei hugsað
um raunir stúlkunnar, sem sat í fangelsinu.
Til þess að sefa sjálfsásökun sína, þá reyndi hún
að sýna almenna samúð sína og mælti:
“Nú, Helen Morris talaði um þig í dag.
Hún hefir spurt um þig aftur og aftur. Hún
var yfirkomin af sorg vegna þessarar ógæfu
þinnar.”
En þessar tilraunir skrifarans voru alger-
lega árangurslausar.
“Hver er Helen Morris?” spurði dauðalega
röddin. Spurningin var ekki borin fram af
neinum áhuga.
Sara varð alveg forviða, því að hún mundi
ennþá eftir þessum óstjórnlega áhuga, sem búð-
arstúlkan hafði sýnt, er hún sagðist vera ná-
kominn vinur sakfeldu stúlkunnar. En þessi
gáta átti að verða óráðin, því að nú kom Gilder
inn í skrifstofuna. Hann gekk með hinum
hvatlega röskleika, sem einkendi allar hreyf-
ingar hans. Han stansaði sem snöggvast er
hann kom auga á gestina, sem stóðu á miðju
gólfinu, svo talaði hann til stkrifstofustúlkunn-
ar og bar ört á um leið og hann gekk yfir að
skrifborðinu sínu.
“Þér megið fara, Sara. Eg hringi á yður
þegar eg þarf yðar með.”
Nú varð þögn meðan skrifarinn fór út úr
herberginu, en stúlkan og fangavörðurinn stóðu
og biðu eftir honum.
“Stúlka mín,” sagði Gilder blíðlega — hin
harða rödd hans var mýkri, vegna þess að hann
vorkendi henni í raun og veru. Eg sé mjög eftir
því að þetta skyldi koma fyrir.
“Þér ættuð að gera það!” svaraði hún
strax. En samt lýsti rödd hennar engri til-
finningu. Hreimurinn virtist lýsa því, að þessi
orð væru sögð í þeim tilgangi að staðfesta ein-
hver leyndardómsfull sannleiksatriði, sem væru
alls ekkert tilfinninga atriði. En áhrif þeirra
á húsbóndann voru óheppileg. Þau vöktu andúð
hans gegn stúlkunni. Samúðarkend hans, sem
hafði fundið til með henni, varð nú að engu.
Það sem verra var, hún snerist í andúð gegn
stúlkunni og móðgaði hann með því, að banda
hendinni á móti vinsamlegri góðsemi hans.
“Heyrðu, heyrðu!” hrópaði hann önuglega.
“Þetta er engin vegur að tala við mig.”
“Og hversvegna. Hvernig ætti eg að tala
við ykkur?” svaraði hirðuleysislega röddin, sem
nú fól í sér skuggalegan hreim.
“Eg bjóst við að þú sæir sóma þinn í að
vera svolítið auðmjúk eins og ástatt er fyrir
þér,” svaraði auðmaðurinn önugur.
Það var eins og líf færðist í máttlausan
líkama stúlkunnar. Andlit hennar varð á
sömu svipan þakið roða. Hún opnaði augun
á einkennilega sviplegan hátt, og leit beint í
augu mannsins, sem hafði verið húsbóndi henn-
ar.
“Munduð þér hafa verið auðmjúkur,”
spurði hún, með rödd sem var nú orðin bæði
mjúk og hljómfögur, en þó ógnandi um leið, og
heiftúðug, “munduð þér vera auðmjúkur ef
þér ættuð að sitja þrjú ár í fangelsi fyrir eitt-
hvað, sem þér hefðuð ekki gert?”
Þetta neyðaróp af vörum stúlkunnar var
blandað angist, sem lýsti hinni hyldjúpu ör-
væntingu hennar. Orðin hrifu Gilder framar
öllu því, isem hann hafði haldið að væri mögu-
legt í þessum atriðum. Hann fann að hann var
í vanda staddur, og vissi ekkert hvað gera
skyldi. Hann iðaði í stólnum eins og á báðum
áttum, langaði til að segja eitthvað, en gat það
ekki. Hann var ennþá að leita eftir einhverri
spurningu, einhverri útásetningu, einhverri á-
sökun, þegar hann sér til mestu huggunar
heyrði hina hrjúfu rödd lögregluþjónsins.
“Hirðið ekkert um hvað hún segir, herra,”
sagði Cassidy og reyndi að sýnast mjög merki-
legur. “Þeir segja þetta allir. Þeir eru sak-
lausir. ó, auðvitað. — Já, þeir segja það allir.
Það gerir þeim ekkert gagn, en þrátt fyrir það
sverja þeir og sárt við leggja að þeir séu sak-
lausir. Þeir þræta eins lengi og auðið er, alveg
þótt sökin sé réttilega sönnuð á þá.”
Rödd stúlkunnar var skær .Hún var bland-
in ákafa og bar vott um einkennilega tign.
Jafnvel einfeldnis staðhæfingar hennar gátu
hafa haft mátt til að sannfæra hvern mann, sem
ekki hefði verið haldinn fordómum þótt orðin
sjálf væru svo venjuleg, að hver glæpamaður
sem var, hefði getað sagt þau.
“Eg segi yður að eg gerði það ekki!”
Gilder sjálfur fann tilíinninguna streyma
í gegn um sig eins og bylgju, en hann vildi
ekki láta það á sig fá. Vegna skorts á ímynd-
unarafli, gat hann ekki hugsað sér hversu þýð-
ingarmikil stund þetta var fyrir stúlkuna, sem
frammi fyrir honum stóð. Miklu fremur skoð-
aði hann það skyldu sína, að ljúka við þetta
óhappamál á þann hátt, að skygnast inn í hvert
smáatriði þess, á hinn sama hátt og hann hafði
altaf gert' í öll þau ár, sem hann hafði stöðugt
klifrað frá dalnum upp á tindinn.
“Hvað þýða öll þessi látalæti?” spurði
hann hörkulega. “Þú fékst réttláta yfir-
heyrslu og það lýkur þessu máli.”
Stúlkan, sem stóð þarna isvo veikbygð og
virtist leitast stuðnings við manninn, sem alt af
hélt fast utan um úlnlið hennar, tók aftur til
máls og talaði einkennilega skýrt næstum fjör-
lega, eins og hún útskýrði með hægu móti það,
sem annars væri hulið.
“ó, nei, það fékk eg ekki,” sagði hún um-
svifalauist, og var einkennilega viss í sinni sök.
“Hvað þá, ef réttarhaldið hefði verið sann-
gjarnt, þá væri eg ekki hér.”
i' Hin harða rödd Cassidys tók aftur fram í
fyrir stúluknni og bar rödd hans vott um hæðn-
ina sem einkennir stétt hans.
“Það er annað atriðið, sem þeir allir segja.”
En stúlkan hólt áfram að tala jafn ákaft
og lét hið grófa háð mannsins sig engu skifta.
Augu hennar, isem voru orðin svo djúp að þau
báru næstum purpurna blæ, voru hvest á Gild-
er, sem einhverra hluta vegna, hann skildi ekki
hversvegna, var mjög órótt undir þessu augna-
ráði.
“Kallið þér það réttláta yfirheyrslu, þegar
lögmaðurinn minn var bara drengur. Maður
sem rétturinn sagði mér að taka, drengur, sem
var að verja mál í fyrsta sinn, mitt mál. Hann
var að æfa sig — á minn kostnað! Stúlkan
, þagnaði eins og hún væri lémagna af ofsa til-
finninganna, að isíðustu litu hin tindrandi augu
hennar niður og hin þungu augalok lokuðust
aftur. Hún reikaði til svo að lögregluþjónninn
herti á takinu um úlnlið hennar.
Nú varð stutt þögn. Þá reyndi Gilder að
hrista af sér þessa lamandi tilfinningu, sem
yfir honum grúfði, og honum tókst það að
nokkru leyti.
“Kviðdómurinn dæmdi þig seka,” fullyrti
hann pg reyndi að gera rödd sína hörkulega
eins og í yfirvaldi.
Á svipstundu hóf María andmælin á ný.
Ennþá einu sinni skutu augu hennar eldingum á
manninn, sem sat við borðið og hún gekk áfram
eitt skref með valdsmannslegum svip og dró
lögregluþjóninn með sér.
“Já, kviðdómurinn dæmdi mig seka,” sagði
hún með sárbeittum háðshreim í fallegu rödd-
inni sinni. “Vitið þér hversvegna? Eg get
sagt yður það, Mr. Gilder. Það var vegna þess, {
að þeir sátu á ráðstefnu í þrjá klukkutíma án j
þess að verða á eitt sáttir. Vitnaleiðslan virtist
ekki vera fullnægjandi sumum þeirra. Jæja,
dómarinn hótaði að læsa þá inni alla nóttina.
Mennina langaði til að komast heim, svo auð-
veldasti vegurinn var að sakfella mig. Finst i
yður þetta hlutdrægnislaust? Og ekki nóg I
með það. Var það sanngjarnt af yður, Mr. j
Gilder? Var það sanngjarnt af yður að koma !
niður í réttinn í morgun og segja dómaranum,
að eg skyldi verða dæmd í fangelsi öðrum til
viðvörunar?”
Feita andlitið á manninum stokkroðnaði er
hún ákærði hann þannig, og augu hans hörfuðu
undan hinu ásakandi augnaráði hennar.
“Þú veist um þetta!”
Aftur hafði skap hennar áhrif á hann, svo
að um fáein augnablik fanst honum, að hann
væri einhvernveginn sekur gagnvart stúlkunni,
sem var svo hreinskilin og óvítandi.
“Eg heyrði til yðar í dómsalnum,” sagði
hún. “Fangastúkan er ekki langt frá dómara-
sætinu, þar sem þér töluðuð við dómarann um
mál mitt. Já, eg heyrði til yðar. Það sem fyrir
yður vakti var ekki þetta, hvert eg hafði gert
þetta eða ekki. Nei, eg átti bara að verða öðr-
um til viðvörunar.”
Aftur varð þögn og þá hóf stúlkan mál sitt
á ný og talaði nú í breyttum róm. Rödd hennar
hafði áður titrað af meðfæddri ásökunartilfinn-
ingu á þessari misþyrmingu réttlætisins, sem
hún leið fyrir, en nú var rödd hennar alvarleg
rödd sannleikans.
“Mr. Gilder,” sagði hún blátt áfram, “guð
er mér til vitnis um það, að eg fer í þriggja
ára fangelsi fyrir afbrot, sem eg hefi ekki
framið.”
En alvara þessa neyðaróps hennar hitti
dauf eyru. Hið grófgerða eðli lögregluþjóns-
ins, hafði fyrir löngu síðan glatað öllum blíðum
tilfinningum, hafi hann átt þær. Hvað búðar-
eigandann snerti, þá var hann ekki nægilega
tilfinninganæmur, til að rödd stúlkunnar væri
honum skiljanleg. Ennfremur var hann maður,
sem ætíð fór eftir viðteknum venjum, en lét
aldrei leiða sig inn á brautir ímyndunaraflsins
eða samúðarinnar. Rétt í þessari andrá bætt-
ist það við, að hann var sárgramur við sjálfan
sig yfir því, að hafa ósjálfrátt látið mótmæli
stúlkunnar hafa áhrif á isig gegn betri vitund.
Þessi gremja, sem í raun og veru var gegn hon-
um sjálfum, kom fram gagnvart stúlkunni og
herti hjarta hans til að útiloka þar alla miskun-
semi. Þessvegna var þessi yfirlýsing hennar
um sakleysi árangurslaus — í raun og veru
varð hún til þess að forherða hann gagnvart
henni, og gerði hann hörkulegri er hún bar fram
hina átakanlegu spurningu, sem hún hafði
undrast ög liðið fyrir.
“Hversvegna báðuð þér dómarann að senda
mig í fangelsi?”
“Þjófnaður sá, sem hér hefir gerst í búð-
inni í heilt ár verður að hætta,” svaraði Gilder
með mikilli áherslu, því nú hafði hann náð öll-
um sínum venjulegu kröftum. Er hann talaði
leit hann beint í augu istúlkunnar. Tilhugsunin
um þessi búðarrán var alveg nægileg til að
sýna sökudólgnum enga vægð.
“Hann hættir ekki þótt eg sé sett í fang-
elsi,” sagði María Turner ömurlega.
“Það getur vel verið,” svaraði Gilder
hörkulega, “en það kemst upp um aðra og þeim
verður hengt.” Nú varð hann alt í einu glað-
vakandi. “Þú gerðir mér orð um, að þú ætlaðir
að láta mig vita hvernig stöðva mætti þennan
þjófnað. Jæja, stúlka mín, gerðu það og þótt
eg geti engu ákveðnu lofað um það, að ná þér
út úr þessum núverandi vandræðum þínum, þá
skal eg gera það sem eg get til þess.” Hann
greip upp blýant og skrifbók, horfði með eftir-
væntingu á stúlkuna og mjög spyrjandi. “Segðu
mér nú,” bætti hann við, “hverjir félagar þín-
ir voru.”
Að maðurinn sem hafði gert henni svona
hræðilega rangt til, þó óafvitandi væri, tók
þetta sem gefin hlut, að hún væri þjófur, varð
til að fylla bikar þjáninga hennar á barma.
Þolinmæði hennar þraut gersamlega. Hún
hrópaði upp með örvæntingu í röddinni, svo að
Gilder hrökk við og kom hinum tilfinninga-
lausa lögregluþjóni til að ygla sig eins og til að
mótmæla.
“Eg hefi enga félaga,” hrópaði hún hams-
laus af reiði. “Eg hefi aldrei stolið neinu á
æfi minni. Verð eg að marg endurtaka það
fyrir yður?” Rödd hennar lýisti átaklegum
sársauka er hún bætti við: “Æ, getur enginn
maður trúað mér?”
Gilder var mjög móðgaður yfir þessu sýn-
ishorni af taugaveiklaðri sorg, sem honum, er
var rólyndur maður, fanst algerlega óþörf eins
og á stóð. Hann mælti með fyrirlitningu:
“Ef þú getur ekki stjórnað sjálfri þér
verðurðu að fara héðan.” Hann ýtti frá sér
skrifbókinni með öllum merkjum um gremju og
fleygði ritblýinu á borðið. “Því gerðir þú mér
orð, ef þú hefir frá engu að segja?” spurði hann
með vaxandi reiði.
En nú hafði istúlkan náð sér aftur. Hún
istóð þar dálítið hnípin og titrandi, en rétt áður
hafði hún verið teinrétt. Hún talaði þreytulega
er hún tók til máls.
“En eg þarf að segja yður nokkuð, Mr.
Gilder,” sagði hún rólega. “Eg bara eins og
tapaði af því á leiðinni hingað, með þennan
mann við hliðina á mér.”
“Þeir gera það flestir í fyrsta skiftið,”
sagði lögregluþjónninn með einskonar and-
styggislegri ánægju.
“Jæja,” sagði Mr. Gilder hikandi um leið
og stúlkan þagnaði.
María tók strax til máls og var nú meiri
styrkur í rödd hennar.
Þegar maður er lokaður inni í klefa í þrjá
mánuði og bíður yfirheyrslu eins og eg hefi
gert, þá hugsar maður margt. Þessvegna fékk
eg þá hugmynd, að gæti eg fengið að tala við
yður, yrði mér kannske auðið að koma yður í
skilning um, hvar vandræðin eru falin í raun
og veru. Of ef eg gæti það, og þannig hjálpað
hinum stúlkunum, þá yrði þetta sem fyrir mig
hefir komið ekki eins hræðilegt, og einhvern-
veginn ekki eins þýðingarlaust.” Rödd hennar
varð alt í einu biðjandi er hún hallaði sér í átt-
ina til mannsins í istólnum.
“Mr. Gilder?” spurði hún, “langar yður í
raun og veru að láta stúlkurnar hætta að stela
úr búðinni yðar?”
“Það geri eg vissulega,” svaraði hann á-
kveðinn.
Stúlkan talaði með mikilli alvöru og yfir-
vegun.
“Gefið þeim þá sanngjarnt tækifæri.”
Auðmaðurinn starði á hana alveg stein
hissa yfir þessari óheyrilegu heimsku, að ætla
sér að fara að ráðleggja honum.