Heimskringla - 04.09.1940, Side 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 4. SEPT. 194(T
Heimskrtngla
fStofnuO 18S6)
Kemur út á hverjum mUSvikudegt
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
IS3 og 8SS Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimis 86 537
VerB blaðslns er Í3.00 árgangurlnn borglat
ryrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
311 vlSskifta bréf blaðlnu aðlútandl sendlat:
Manager J. B. SKAPTASON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstj&rans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
"Helmskringla'' is published
and printed by
THE VIKItia PRESS LTD.
653-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man
Telepihone: 86 537
WINNIPEG, 4. SEPT. 1940
BRÉF TIL LINDBERGHS
(Eftirfarandi bréf er skrifað af Willi
Schlamm, fyrrum yfirritstjóra “Welt-
buhne”, helzta blaði frjálslyndra manna á
lýðveldisárum Þýzkalands. Það var upp-
haflega birt í “The New York Leader
New York, en hefir síðan verið endur-
prentað í f jölda blaða í Canada og Banda-
ríkjunum).
Minn kæri ofursti, Lindbergh!
Ef maður sem kom aðeins með gufubát
vestur um Atlanzhaf, hefir nokkurt leyfi
til að ræða um utanríkismál, vildi eg gera
nokrkar athugasemdir við ræðu þá, er þú
fluttir 4. ágúst 1940 í Chicago.
Athugasemdir mínar lúta að engu leyti
að stefnum þeim, er þú heldur fram, að
Bandaríkin ættu að fylgja á þessum tímum.
Þær eiga aðeins við raunverulega hluti. Ef
blöðin greina rét frá, mæltirðu á þessa leið
til áheyrenda þinna í Chicago:
“Það hefir verið mér ljóst í mörg ár,
að hagur Evrópu yrði að breytast, með
góðu eða illu samningum eða stríði. . .
Kínverskur málsháttur segir, að þegar hin-
ir ríku verði ofríkir, og hinir fátæku of
fátækir, komi eitthvað fyrir. Þegar eg
sá auð brezka ríkisins, fanst mér sem eg
sæi hina ríku, sem væru orðnir of ríkir.
Og þegar eg sá fátæktina í Mið-Evrópu,
virtust mér þar vera fátækir sem væru orðn-
ir of fátækir. Að eitthvað myndi koma fyrir
fanst mér ritað á himin Evrópu af hinum
vaxandi þúsundum herflugvéla, er þar
voru í smíðum.”
Ef orð hafa nokkra þýðingu, er ekki um
það að villast, að í þessum orðum felst
skoðun þín um það, hvernig ófriðurinn í
Evrópu hófst, skoðun, sem mig langar til
að segja um, án þess að leggja nokkurn
dóm á tilgang þinn, að er endurtekning
aðeins með heflaðri orðum, á því, er Mus-
solini og Hitler færa sér til afsökunar fyr-
ir árásarstríðum sínum: fátækar þjóðir,
reglulegir proletarar (öreigar) hafa lagt út
í þetta stríð í nafni málefnis síns á móti
plútókrötunum með auðinn í hendi sér og
sem vilja að hann ráði öllu.
Eg er ekki neinn sérfræðingur — sem
mér er maðal annars sagt að þér sé illa við
— en mér er samt ekki ókunnugt um hag
Mið-Evrópu. Og leyfið mér nú fyrst af
öllu að spyrja, hvaða hluta Mið-Evrópu þú
hefir í huga? Þegar þú, kæri ofursti, og
sá er þetta ritar, voru síðast í Evrópu,
heyrðu fimm óháð ríki til Mið-Evrópu:
Þýzkaland, Austurríki, Ungverjaland,
Tékkóslóvakía og Sviss. Sviss, sem um
ómuna tíð hefir verið svift sem næst öllu
hráefni, er enn ekki fátækt land; þar býr
þvert á móti ein ríkasta þjóð í heimi. Aust-
urríki og Tékkóslóvakía voru heldur engin
miljónera lönd, en hafa samt komist sæmi-
lega af síðast liðin tuttugU ár, og höfðu
ekki minstu löngun til að fara í stríð við
Bretland. Gagnstætt því, börðust þessar
þjóðir alt sem þær gátu á móti því að sam-
einast Þýzkalandi, er þá var orðið ákveðið
í að leggja undir sig smáþjóðir Mið-
Evrópu til þess að herja með sér á vestur
ríki Evrópu. Úr því Ungverjaland gat
ekki komið til mála, geta orð þín um Mið-
Evrópu ekki átt við annað en Þýzkaland,
“hið fátæka, já, raunalega fátæka Þýzka-
land.”
Við skulum nú athuga þessa fátækt þess.
Jafnvel áður en Hitler kom til Þýzkalands,
var mikið af fátæku fólki þar. En það var
vissulega ekki fátækara, en íbúar fátækra
hverfanna í London, eða hvar annar stað-
ar sem er. En þú munt samt ekki hafa haft
skiftingu auðsins í þjóðfélaginu í þessum
skilningi í huga, eða neinn almennan jöfn-
uð, þegar þú með kínversku skýringunni,
gafst ástæðuna fyrir núverandi stríði? Það
væri ástæðulaust með öllu,~að gruna þig
um, að hvetja fátæka til byltingar gegn
hinum ríku. En það sem þér bjó í huga,
var að koma því inn í vitund manna, í
Bandaríkjunum, sem annar staðar, að það
væri ekkert við það að athuga þó fátæk
þjóð gripi til vopna til þess að jafna þessar
sakir við aðra þjóð. Það var alt annað mál,
en innanlands bylting!
* * *
Myndirðu, meðal annars, telja það
réttmætt, að Mexikó eða Suður-Ameríku
ríkin, færu í stríð við Bandaríkin, aðeins
af því að þau eru í einhverjum skilningi
auðugri?
Áður en um hag Þýzkalands verður rætt,
vil eg minnast þess, að auður Bandaríkj-
anna, borinn saman við auð Suður-Ameríku
lýðveldanna, verður nokkur hundruð sinn-
um meiri, en munurinn á auði Bretlands og
Þýzkalands. Sá sem viðurkennir hinn um-
talaða mismun á auði Bretlands og Þýzka-
lands, sem góða og gilda ástæðu fyrir
stríði, hlýtur að viðurkenna hitt, að Suð-
ur-Ameríku lýðveldin háfi fullan rétt til
að ráðast á Bandaríkin og kref jast nokkurs
af auði þeirra. Hvað skyldu þeir vera
margir innan Bandaríkjanna, sem hafa
slíka skoðun? Hefir Lindbergh sjálfur
hana? Vér efumst um, að stefna hans í því
máli sé svo einlæg, að honum finnist þar
nokkur ábyrgð á sér hvíla.
En nú skal litið á við hvern sannleik um-
mæli þín um fátækt Þýzkalands hafa að
styðjast. Þegar þú sagðir, að Bretland
væri ofríkt, áttirðu vitanlega við hinar
ríku fjölskyldur þess. Það ætti þó ekki að
vera ný frétt til þín, að þrjár af fimm rík-
ustu fjölskyldum Evrópu, voru og eru
ennþá þýzkar; Henkell von Donners-
marcks, Krupps og Hohenzollarnir (þ. e.
keisárinn sæli).
Hvað áttu eiginlega við, þegar þú talar
um “óþoíandi fátækt Þýzkalands?” —
Kanské þú eigir við árstekjur landsins?
Árið 1929, árið fyrir kreppuna, voru þjóð-
tekjur Þýzkalands 76 biljón mörk — um
30 biljón dalir — eða um 1200 mörk — 480
dalir—á hvern mann á ári. Á þessu sama
ári voru þjóðtekjur hins ríka Frakklands,
450 biljón fránkar (12 biljón dalir) ; tekjur
til jafnaðar á hvern man á ári voru þar
1100 frankar (eða 290 dalir).
Má eg spyrja þig, minn kæri ofursti,
hvernig á því stendur, að hið fátæka Þýzka-
land, fremur en hið ennþá fátækara Frakk-
land heyir stríð við hið ofríka England?
Og má maður þá spyrja, við hvern Banda-
ríkin eigi að heyja stríð, þar sem einstakl-
ingstekjur þar eru svipaðar eða ekki nema
lítillega hærri en í Þýzkalandi? (Tekjur á
hvern mann voru árið 1929 í Bandaríkjun-
um 600 dalir, en lækkuðu 1933 í 340 dali;
voru svo 1939 aftur orðnar 530 dalir).
Eða áttirðu við, kæri ofursti, að Þýzka-
land, þrátt fyrir hinar geisimiklu tekjur
fyrir kreppuna, hafi haldið að sér höndum
og étið upp þjóðarauðinn ? Ef þú hefir þá
skoðun, verð eg að ónáða þig enn með
nokkrum tölum. Þar sem þú hefir lagt
fyrir þig að rannsaka hag Evrópu, munu
ekki hafa farið fram hjá þér tölurnar, sem
Herr Hitler gaf út fyrir skömmu um
kostnað landsins við að koma upp her á ný.
Fjögur s. 1. ár sagði Hitler að landið hefði
veitt til vopnabúnaðar 100 biljón mörk —
40 biljón dali! Veiztu af nokkurri annari
fátækri þjóð, sem slíkri f járhæð hefði mátt
við að eyða til hernaðar, og án þess að taka
nokkur lán erlendis, en innheimta það
næstum eingöngu frá þjóð sinni? Þýzka-
land, í allri sinni fátækt, eyddi því með
öðrum orðum til hernaðar á fjórum árum
nokkuð meiru en nam þjóðtekjum Frakka
á þremur árum. Þar sem Bandaríkin eru
helmingi mannfleiri, hefðu þau á fjórum
árum átt að leggja fram 80 biljón dali, ef
jafnast hefði átt við eyðslu hins fátæka
Þýzkalands til hernaðar. En hvað held-
urðu, ofursti sæll, um þetta? Hefði þetta
ekki orðið all tilfinnanlegur útgjaldaliður
á jafnvel hinni auðugu Bandaríkjaþjóð?
En Þýzkaland, snautt og vesælt, mátti við
þessu. Og þjóðin lifði það af, hafði oftast
eitthvað að bíta og brenna og átti stundum
aflögu fyrir bjórglasi.
Mig furðar á hvað þú hafðir í huga er
þú fluttir þessa ræða. Var það hráefna-
skorturinn, sem Hitler kvartar svo oft og
sáran undan? Hvernig stóð á honum?
Eins lengi og Þýzkaland svifti sig ekki
sjálft útlendum gjaldeyri með herútbúnað-
inum, gat það keypt á sömu kjörum og
Bretland út um allan heim. Það gat meira
að segja keypt hérefni af Bretum, fram-
leitt innan Bretaveldis hvar sem var, á
alveg sömu kjörum og Bretland. Eg skora
á þig, herra ofursti, að sanna að eg hafi í
nokkru af þessu rangt fyrir mér.
Eftir að Þýzkaland fór fyrir alvöru að
hervæðast, olli það erfiðleikum út um allan
heim. Aðrar þjóðir urðu að gera það sama.
Við það fóru viðskifti öll út um þúfur.
Þýzkaland var ekki eina landið, sem fyrir
afleiðingunum varð af heimsku sjálfs þess.
Þjóðverjar þóttust gera þetta, þ. e.. efla
herinn, til að bæta úr meinum þjóðarinnar.
Það eina sem til þess getur orðið að lækna
hennar mein, er að rífa upp nasismann
með rótum og brenna hann. Það er hann
sem böli Þýzkalands veídur og bölinu út
um allan heim.
Þegar til alls kemur, er það eitthvað ann-
að en að Þýzkaland sé fátækt land. Það
hefir ávalt, síðan 1924 látist vera fátækt, en
þá skapaði það kreppu heima hjá sér til
þess að losna við greiðslu á stríðsskaða-
bótunum. (Hér mætti skjóta því inn, að alt,
sem Þjóðverjar greiddu af stríðsskaðabót-
unum, nam 17 biljón mörkum (um sex bil-
jón dalir), en Þjóðverjar tóku lán fyrir því
frá Bandaríkjunum, Bretlandi og fleiri
löndum, alt að 27 biljón mörk, sem vextir
hafa ekki verið greiddir af síðan 1930 og
verða auðvitað aldrei greiddir, né höfuð-
stóllinn. Skaðabæturnar var ávalt verið
að lækka og síðast voru þær orðnar aðeins
600 miljón mörk — um 240 miljón dallr —
sem var ekki nema brot eða % af því er
Þýzkaland varði síðar á hverju ári til her-
útbúnaðarins. Fyrir kreppuna og þar til
þjóðin þýzka fór að ausa öllu sínu fé í her-
útbúnað, var Þýzkaland tvímælalaust auð-
ugasta landið á meginlandi Evrópu.
Merking Orðsins Aríi
Eitii Walter Theimer
Qrðið Aríi var upprunalega notað af
málfræðingum yfir flokk tungumála í
Norður-Indlandi, en hefir ekki verið nafn
á nokkrum mannflokki. Orðið “Arya”, er
sanskrit, og er notað sem lýsing á ind-
verskum herskáum mannflokki er getur
um í gömlum trúbókum Indverja, um 3000
ár f. Kr. Orðið þýðir göfugur. Það varð
svo að venju, er talað var um hin mörgu
skyldu mál á Indlandi, að tala um þau sam-
eiginlega sem “Arýan”. Þýzkur fræði-
maður, Frederick Max Muller, er lifði í
Oxford frá 1848 til dauðadags (1900), varð
höfundur þeirrar kennigar, að Aríarnir,
sem í forngoðafræði Indverja er talað um,
hafi ekki einungis talað frumtungu Indo-
Evrópumanna, heldur hefðu þeir verið
“Urvolk”, frumþjóð. Rómantískir rithöf-
undar og heitir þjóðernisvinir bæði í
Þýzkalandi og á Englandi, bitu á þetta
agn, og úr því varð það almenn trú, að þessi
Aría-frumþjóð, hefði komið ofan af hinum
snævi þöktu tindum í Pamír, og breiðst svo
út, eigi aðeins yfir alt Indland og Persíu,
heldur, sem meira er vert, til rússnesku
heiðanna og þaðan um alla Evrópu; með
því var svo grundvöllur lagður að allri
framtíðar siðmenningu vestrænna þjóða.
'Því var haldið fram, að allir sem eitthvert
indo-evrópiskt mál töluðu, væru afkomend-
ur þessara Aría, sem eignaðir voru auð-
vitað alveg sérstakir hæfileikar og yfir-
burðir yfir alla aðra menn.
Síðari rannsóknir hafa leitt í ljós svo að
eigi verður um deilt, að tunga þessara Aría
er ekki elzta, eða frumtunga indo-evróp-
isku málanna. Það veit enginn hvernig sá
mannflokkur leit út, sem fyrst talaði það
mál, eða hvar hann átti heima (nema að því
leyti, sem það mun hafa verið einhvers-
staðar í Asíu) eða hvort að hann var í
nokkru líkur þeim þjóðum, er nú byggja
Evrópu. Það eru engar sannanir fyrir því,
að nokkur Aríi hafi komið til Evrópu frá
Indlandi. Mál þeirra getur alt eins hafa
komið til Indlands frá Evrópu; tungur út-
breiðast iðulega án þess að þjóðflokkurinn
útbreiðist eða flytji sig báferlum, sem þær
talar. Hin rómversku áhrif í ensku máli,
bárust ekki til Englands með Rómverjum,
heldur með Norðmönnum. Mannflokkur
eða flokkar þeir, sem fluttu indo-evrópisku
málin til Evrópu, þurfa alls ekki að hafa
verið þessir Aríar, en hvar vagga þeirra
manna stóð, veit enginn. Nýlegar rann-
sóknir á þessari tungu og máli Hittíta, sem
getur um í biblíunni, hafa jafnvel gefið
til kynna, að þetta “Urvolk” sem á máli
Aría mælti og Muller getur um, muni hafa
verið Semítar. Það var þeim líkast, bæði
langnefjað og svarthært.
Muller viðurkendi villu sína síðar og
skrifaði mikið til að leiðrétta þetta. Hann
lagði áherzlu á, að “Aríi” væri aðeins orð-
tak, en væri alls ekki nafn á neinum þjóð-
flokki. Sannleikurinn er sá, að það var
aldrei neinn þjóðflokkur til, með nafninu
Aríi. En trúin á þetta hefir
samt sem áður lifað höfund henn-
ar og er nú eitt af aðal-vopnun-
um á móti Semítum. Aríi þýðir
nú oft ekki annað en að vera
Gyðinga-hatari.—(Lausl. þýtt).
Í TDRATTI R ÚR
FUNDARGERNINGUM
frá átjánda ársþingi Hins Sam-
einaða Kirkjufélags íslendinga
í Norður-Ameríku
Framh
Þriðji þingfundur var settur
kl. 9.30 sunnudagsmorguninn
þann 30. júní. Ritari las fund-
argerð síðasta fundar og var hún
samþykt.
Séra Jakob Jónsson lagði fram
álit fræðslumálanefndarinnar,
sem hér fylgir:
Fræðslunefndin leggur til, að
eftirfarandi tillögur séu sam-
þyktar:
1. Að kirkjufélagið vinni eft-
ir mætti, að stofna nýja sunnu-
dagaskóla og aðstoða einangruð
heimili við útvegun bóka og smá-
rita um trúmálafræðslu.
2. Þingið mælir með því, að
kennarar hvers sunnudagaskóla
hafi fundi með sér reglulega til
að ræða vandamál skólans. Enn-
fremur, að skólanefnd sé kosin í
hverjum söfnuði til að hafa um-
sjón skólans í samvinnu við for-
stöðumann og prest.
3. Fulltrúi sé sendur til The
Midwest Religious Education
Institute að Lake Geneva í Wis-
consin næsta vor til að kynna sér
sunnudagaskólamál.
4. Kirkjufélagið veitti fé til
sunnudagaskóla eftir nánari á-
kvörðun stjórnarnefndar.
5. Umsjónarmanni sunnu-
dagaskóla sé falið í samráði við
stjórnarnefnd, að safna fé til
námsskeiðs fyrir starfsfólk
sunnudagaskóla.
6. Umsjónarmanni sunnudaga-
skóla sé falið að leitast fyrir um,
hovrt unt sé að fá sett upp út-
sölu á bókum og verkefnum, sem
Beacon Press gefur út handa
sunnudagaskólum.
Wynyard, 29. júní 1940.
Undirritað:
Jakob Jónsson
Philip M. Pétursson
Helga Reykdal
Séra E. J. Melan gerði tillögu
um að nefndarálitið væri rætt lið
fyrir lið. Tillagan var studd af
P. M. Péturssyni og samþykt.
Fyrsti liður var samþyktur
samkvæmt tillögu S. Thorvald-
sonar og E. Einarssonar.
Annar liður samþyktur sam-
kvæmt tillögu S. Thorvaldsonar i
og J. O. Björnssonar.
Þriðji liður samþyktur sam-
kvæmt tillögu séra P. M. Péturs-
sonar og E. J. Melans.
Fjórði liður. Um hann tók
séra Jakob Jónsson til máls,
sagði, að hann hefði þegar verið
samþyktur í f jármálanefndar-
skýrslunni. Hann taldi nauð-
synlegt, að umsjónarmaður
sunnudagaskólanna heimsækti
þá. Sveinn Thorvaldson tók
einnig til máls og sagði, að
kirkjufélagið hefði gert alt, sem
í þess valdi stæði til að hjálpa
sunnudagaskólunum. Gerði hann
tillögu um að samþykkja liðinn.
Tillagan var studd af Mrs. J.
Sigvaldason og samþykt.
Fimti liður. Séra Jakob Jóns-
son tók aftur til máls um þennan
lið, sagðist hann vilja, að ein-
hver, sem gæti uppfrætt kennar-
ana um sunnudagaskólastarfið,
efndi til námsskeiðs undir um-
sjón kirkjufélagsins bæði í þess-
ari bygð og í austurbygðunum.
Þó að slíkt námsskeið varaði ekki
nema um viku tíma mundi það
gera mikið gagn. J. O. Björns-
son lagði til og séra E. J. Melan
studdi, að liðurinn væri samþykt-
ur. Tillagan var samþykt.
Sjötti liður. Séra P. M. Pét-
ursson gaf útskýringar viðvíkj-
andi þessum lið með því að
minna á, að útsala á bókum Bea-
con Press hefði verið um tíma í
Winnipeg undir umsjón kirkju-
félagsins, en vanskil þeirra, sem
bækurnar fengu hefðu eyðilagt
þá tilraun. Hann sagði, að nokk-
ur óþægindi stöfuðu af því að
ekki væri hægt að skoða bæk-
urnar áður en pantanir væru
sendar til The Beacon Press og
stakk upp á, að bókaútsalan væri
falin einhverjum, sem ekki væru
nauðsynlega í stjórnamefnd fé-
lagsins.
Sveinn Thorvaldson gat þess,
að sunnudagaskólar Árborgar og
Riverton safnaðanna hefðu nú
talsvert bókasafn og hefðu enga
þörf fyrir bókaútsölu eins og þá,
sem tillagan færi fram á. Séra
E. J. Melan áleit að heppilegt
væri að hafa bækurnar, ef til vill
eitt eintak af hverri, til taks.
Séra G. Árnason lét í ljós sömu
skoðun. Nokkrar fleiri umræð-
ur urðu um liðinn, sem síðan var
samþyktur samkvæmt tillögu fra
S. Thorvaldsyni og E. Einarsyni.
Nefndarálitið í heild sinni var
síðan samþykt.
Næst bað forsetinn um álit og
tillögur tillögunefndarinnar. —
Séra Jakob Jónsson bar þá fram
eftirfylgjandi ályktanir fyrir
hönd nefndarinnar.
Tillögunefndin leyfir sér, að
leggja til, að þingið sendi eftir-
farandi símskeyti til biskupsins
yfir íslandi og forseti Unitara-
sambandsins:
I
Biskup, Reykjavík.
Greetings from Conference.
Icelandic Federated Churches
Dr. Frederick May Eliot,
25 Beacon St., Boston, Mass.
United Conference Icelandic
Churches holding annual meet-
ing in Wynyard sends hearty
greetings.
Wynyard, 29. júní 1940.
Undirritað:
Thorvaldur Pétursson
Jakob Jónsson
Sveinn Thorvaldson
Tillögunefndin leyfir sér hér
með, að leggja til, út af með-
fylgjandi bréfi hr. Gunnars Er-
lendssonar, að eftirfarandi til-
laga verði samþykt af þinginu:
Framkvæmdarnefndinni heim-
ilast að veita fé til styrktar söng-
starfsemi í söfnuðum, samkvæmt
umsókn söngflokka, presta eða
organista, eftir því sem hún tel-
ur ástæður félagsins leyfa.
Wynyard, 29. júní 1940.
Undirritað;
Thorv. Pétursson
Sveinn Thorvaldson
Fyrri hluti nefndarálitsins um
símskeytin til biskups íslands og
forseta A. U. A. var samþyktur,
samkvæmt framkominni tillögu
frá Sveini Thorvaldssyni og Th.
Nelson.
Séra Jakob las þá upp bréf frá
G. Erlendssyni til sín um söng-
starf kirknanna og þörf á góðum
íslenzkum sönglögum. Kvaðst
bréfritarinn hafa gefið út bók til
notkunar við guðsþjónustur, en
að tiltölulega lítið hefði selst af
henni. Séra Jakob sagði, að eng-
inn gæti efast um áhuga Gunn-
ars Erlendssonar fyrir því að
bæta sönginn og taldi söfnuðun-
um alls ekki of vaxið að eignast
bókina, en þrátt fyrir það hefði
nefndinni fundist réttast að
leggja þetta fyrir þingið og
stjórn félagsins. Sveinn Thor-
valdson sagðist hafa skoðað
bókina og taldi hana mjög not-
hæfa fyrir sönglfokka í kirkj-
um, þar sem þeir hefðu tæki á að
æfa sig undir góðri stjórn. Kvað
hann sjálfsagt, að bæta kirkju-
sönginn hvar sem því yrði við
komið. Lagði hann til, að þessi
tillaga nefndarinnar væri sam-
þykt. Tillagan var studd af J. O.
Björnssyni og samþykt.
Þá lagði Mr. Finnbogi John-
son fram álit ungmennafélags-
nefndar, sem fylgir.
Young People’s Report
The committee elected to re-
port on young people’s activities
and plans presents the following
suggestions: