Heimskringla - 18.09.1940, Blaðsíða 4

Heimskringla - 18.09.1940, Blaðsíða 4
4. SíÐA HEIMSKRINCLA WINNIPEG, 18. SEPT. 1940 Ifeímskringla (StofnuO 1886) Kemwr út i hverjum miOvikudegi. Eigendur: THE VTEHNG PRESS LTD. 888 oq 8SS Sargent Avenue, Winnipeg TaLsímis 86 537 VerB blaSslns er $3.00 árgangurlnn borgiet ryrirfram. Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD. 911 TlSsUfta bréf blaðinu aSlútandi sendlat: Manager J. B. SKAPTASON 853 Sargent Ave., Winnipeg Ritstjóri STEFAN EINARSSON Vtanáskrijt til ritstjórans: EDITOR HEIMSKRINGLA 853 Sargent Ave., Winnipeg “Heimskringla” ls pubUshed and prlnted by THE VIKIMG PRESS LTD. 853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man. Telepbone: 86 537 WINNIPEG, 18. SEPT. 1940 ÓÞARFINN Er hveiti eitt af þessu sem kallað er óþarfi? Maður spyr svona hins vegar. Af undirtektum bæði fylkis- og landstjórnar- innar í að greiða fyrir sölu á hveiti, er engu líkara, en að þær álíti hveitiræktina einskis verða og þessa aðalfæðu manna nú orðið, hveitið, helberan óþarfa. Blaðið Winnipeg Tribune hefir flutt greinar, sem hafa verið viðtal við bændur, og sem sýna og sanna, að sala á hveiti, eins og hveitiráðið hefir hugsað sér hana, er með öllu ófullnægjandi. Að fá að selja 5 mæla af ekru hverri til jafnaðar, svarar aðeins til eins þriðja af öllum hveitibirgð- um bóndans. En að fá aðeins einn þriðja vinnu sinnar goldinn, eru ekki góð kaup fyrir verkamanninn, sem í þetta sinni er bóndinn. Vér höfum ávalt litið svo á, sem land- búnaðurinn væri heillavænlegasta atvinnu- grein þessa lands. Með því er ekki átt við, að hún sé bóndanum neinn sérstakur upp- gripa, eða gróðavegur. Hann gæti nurlað saman margt árið eins mikið á að selja harmónikur frá Þýzkalandi eða Japan. En það er frá velferðarlegu sjónarmiði þjóð- félagsins, sem búnaðurinn verður ávalt mikilvægur. Hann er öryggi þess meira verður enn nokkuð annað. Þar sem búnað- urinn er í góðu lagi, farnast þjóðfélaginu bezt. “Bú er landstólpi”, eins og kveðið hefir verið að orði. “Góð uppskera!” Það eru orðin sem fel- ast í bænum eldri sem yngri, er sjálfum sér og þessu landi, eða þjóðfélagi, óska hins bezta. Drengir og stúlkur, ef aðeins eru af óvita aldrinum, segja þegar spurt er um hag og horfur, að alt verði gott, ef landið fái góða uppskeru! Þá fari við- skiftin af stað. Þá sé skildingunum hent manna á milli tíðara en auga geti. á fest. Til þessa þarf bóndinn auðvitað að gera sitt. Hefir hann ekki gert það?, Bjó hann ekki vel undir, ef veðráttan skyldi verða hagkvæm, eins og hún nú reyndist? Jú. Nú er mikið af hveiti til í landinu. En það þarf meira að gera en að framleiða það. Það þarf að selja það. Og þar sem sala sú er mikið út úr landinu, hefir sam- bandsstjórnin það verkefni með höndum. En hvað hefir nú Kingstjórnin gert til þess að greiða fyrir sölu hveitisins? Hefir hún gert sína skyldu? Alls ekki. Hún hefir ekkert sint þessu máli. Hún vaknar nú upp við þann vonda draum, að öll forða- búr landsins eru full og meira en það, sv,o mikil er nú uppskera, en hún hefir ekkert gert til þess að reyna að selja hana. Henni hafa engin ráð dottið í hug til þess. Hún hefir enga stefnu í akuryrkjumálum lands- ins, sem nokkurs er verð. Önnur eins fyr- irmunun verðskuldar ósvikna fordæmingu, hjá hvaða stjórn sem er. Auðvitað segja málsvarar stjórnarinnar að hér standi sérstaklega á, sala út úr land- inu sé tept vegna stríðsins, um aðeins fá lönd sé að ræða, sem hægt sé að ná til, þó kaupa vildu o. s. frv. Vissulega stendur nú óvanalega á. En átti stjórnin ekki að sjá að einhverju leyti við því, að þó að út af hinu vanalega brigði, ræki ekki upp á sker með þessa framleiðslugrein. Það verður ekki ávalt stríð. Og það getur farið svo, að hveitisins þurfi alls með áður en því lýkur. Höfum vér þar fyrir oss orð Hon. J. G. Gardiner, er fyrir skömmu hélt fram, að þörfin fyrir hveitið mundi koma fyr en margan varði, og að það væri ekki enn nein ástæða að örvænta. Þetta glæddi bæði vonir bænda og annara. En ef að nú svo er, virðist auðsætt hvað gera þurfti. Sam- bandsstjórnin þurfti að afla nokkurs fjár, annaðhvort með því, að mynda sjóð til þess á löngum tíma og það hefði hún gert, ef hún hefði nokkurn gaum gefið þessu máli, eða að taka lán til þess nú, að greiða fyrir svo mikið af hveitinu, sem óselt er um sinn hjá bóndanum. Það virðist sem stjórnin hafi notað framsýni sína til ein- hvers annars, t. d. að gæta hags flokksrýja sinna, en að sjá rekstri þessa aðal- og mik- ilsverðasta atvinnuvegs landsins borgið. Stjórnin tekur nú hvert lánið af öðru og hagur landsins í heild stendur jafn pall- stöðugur fyrir því. Það má auðvitað segja, að á þeim lánum standi öðru vísi, þar sem það eru stríðslán. En á milli þess, sem gert er í þágu stríðsins og hveitiframleið- slu landsins, er skemmra, en margur ætlar. Alt sem eins nytsamt er og matvæla fram- leiðsla, er starf í þágu stríðsins, þessa stríðs, sem hver ærlegur, frjálsborinn mað- ur í þessu landi, getur ekki annað en látið sig skifta, að hin heppilegustu úrslit fái. Fylkisstjórnirnar, sem allar telja sig bændastjórnir og sem haldið er við völd af bændum, ættu vissulega að sjá skyldu sína í að greiða eitthvað fyrir bændum, með því að ábyrgjast að nokkru með landstjórn- inni féð er til þess þarf í svip, að greiða bændum vinnulaun sín, svo þeir geti fætt sig og klætt og búnaðurinn verið eftir sem áður stólpi landsins. Þær yrðu auðvitað að gera þetta með því að taka sinn skerf fjárins að láni hjá landstjórninni, því utanlands geta þær ekki fengið lán nema með aðstoð og góðu leyfi landstjórnar. En með því að taka nú á sig rögg í þessa átt, sýndu fylkisstjórnirnar að stefna þeirra væri fólgin í öðru og meiru, en pólitísku krúnki framan í bændur, eins og reyndin hefir viljað á verða. Þetta ber að gera, en hitt eigi ógert að láta, stendur þar. Þegar hugleitt er starf það, sem stjórnir verða að ynna af hendi á stríðstímum, er það fleira en eitt, sem kemur til greina. Það sannast þar full- komlega gamla sagan: vegna tapaðs hest- skónagla, týndist skeifan, vegna skeifunn- ar, hesturinn, vegna hestsins, hermaðurinn, vegna hermannsins, stríðið. Hermálastarf stjórna nær til hins smæsta og ólíklegasta, eigi síður en þess sem stærra og auðsærra er. Það er nú hermt, að mælafjöldinn, sem hver bóndi má selja af ekru hverri, hafi verið hækkaður og sé nú 8 mælar. Það eitt út af fyrir sig eykur kaupgetu bænda um 45 miljón dali, sem er ágætt. En bændur sitja fyrir því eftir með allan helming hveitis síns. Eina lausnin á þessu máli, virðist sú, að landstjórnin hef jist handa og afli nægilegs fjár til þess að standa straum af þeim kostnaði í svip, er af sölutregðunni leiðir á þessum stríðstímum. Það má auðvitað segja sem svo, að það geti ekki til lengdar haldið áfram. Og það er satt. En hitt er víst, að það bjargar málinu í svip. Og hver veit nema að hér sé aðeins um bráðabirgð- arlán að ræða? Síðast liðinn laugardag, tr Hon. J. G. Gardiner, að setja ofan í við blaðið Winni- peg Tribune fyrir að hafa eftir sér, að það væri á ábyrgð fylkisstjórna vesturlands- ins, að afstýra þessum áminstu vandræðum bænda út af tregðunni á hveitisölunni. — Telur hann sér ekki hafa komið í hug, að segja neitt í þá átt. Hvers vegna er hann að afsaka þettá? Stjórnir landsins, smáar og stórar, eru ábyrgðarfullar fyrir að eigi stafi að óþörfu vandræði af þessu, eða framleiðsluhnekkir í einni aðal-atvinnu- grein landsins. Það þyrfti að láta stjórnir oftar finna til þess en gert er, að þær eiga skyldum að gegna, en eru ekki ábyrgðar- lausar, og er ekki vald og há laun veitt af þjóðarinnar fé til þess eins að þær leggist í sællífi, en láta reka að feigðarósi með at- vinnugreinar þjóðfélagsins. Þessi ábyrgð- arleysis tilfinning stjórna hefir gengið svo langt á undanförnum atvinnuleysisárum, að glæpi hefir næst gengið. Geta verka- menn og fjölskyldur þeirra bezt um þetta borið. En á nú að endurtaka það á bænda- lýðnum og svifta hann kaupgetu, eins og verkalýðinn, með því að líta á hina miklu hveitiframleiðslu sem lítilsverðan óþarfa, eins og stjórnirnar sjáanlega gera og bank- ar landsins með því að neita, að greiða tú- skilding fyrir það, eða lána til braða- birgðar? Ætli það gæti ekki skeð, að pen- ingar bankanna lækkuðu í verði, ef hætt yrði að framleiða hér annan eins óþarfa og hveiti. Fegurðin er meðmælabréf, sem náttúran gefur eftirlætisgoðum sínum. Voiture Fegurðin er fyrsta gjöfin, sem náttúran gefur konunni, og einnig sú fyrsta, sem hún tekur frá henni. Méré. Fegurðin er snara, sem náttúran hefir lagt fyrir greindina. Lévis. FJÖGUR LOFASTÓR RÍKI Innan landa þeirra er um skeið hafa átt í stríði í Vestur Evrópu og sem sum eru nú hernumin, eru fjögur sjálfstæð lofastór ríki. Þau hafa verið hlutlaus, þó löndin sem þau eru hluti af hafi verið í stríði, hafa alla stjórn sinna mála og viðskifta. Það sem á hefir gengið í hinum stærri ríkj- um umhverfis þau, hefir að vísu haft mikil og íll áhrif á viðskifti og afkomu þeirra. En sjálfstæði sínu halda þau óskertu. Ríki þessi eru Andorra í Pyrenea fjöll- unum, Liechtenstein við Rín, Monaco við Riviera og San Marino á ítalíu. Ríki þessi hafa hvorki her né vopn, nema eina fallbyssu hvert, sem skotið er af, þegar mikill fögnuður er á ferðinni. Öll vona þau, að þau verði látin í friði og haldi áfram að ráða sér sjálf, eftir að næsti friðarsamningur hefir verið skrif- aður. Eitt þeirra, Monaco, hefir nokkra ástæðu til að óttast um sjálfstæði sitt. Þessi heim- ur Louis II, prins, er aðeins fáar mílur frá borginni Mention, í Frakklandi, sem nú er skipaður ítölsku setuliði. Þar til vopna- hléð var samið, klæddist Louis prins frönskum herforingjabúningi, þó land hans væri ekki í stríði. Þegar Frakkland jgafst upp lagði hann herfroingja búning sinn niður. Heiðurs- verðir landsins lögðu og niður sinn fagra búning og fóru í lögreglumanna föt. Land- verðir þessir fylgdu oft frönskum her- mönnum yfir landið. Var samningur um það milli frönsku stjórnarinnar og Louis prins, að franskir hermenn mættu þar yfir fara. ítalir sem nú hafa aðsetur í Ventimiglia, við landamærin, eru sagðir að hafa myndað nenfd, er gengur um hrópandi: “Við viljum hafa Monaco.” Síðan stríðið byrjaði hafa öll þessi ríki átt erfitt uppdráttar. Andorra er ef til vill bezt af. Þó ríkis- tekjurnar séu litlar aðrar en gróði af frí- merkjasölu, eru þegnarnir, sem alls eru um 6,200, duglegir að koma framleiðslu sinni til erlends markaðar. Fá þeir nú gott verð fyrir hana þar. Þegnarnir stunda flestir landbúnað. Vörunni smygla þeir út og ferðast eftir óþektum fjallaleiðum, ef ann- ars er ekki kostur. Aðal tekjur Monaco-ríkisins koma frá spilavítinu í Monte Carlo. En eftir að stríðið hófst héldu beztu skiftavinir spila- vítisins flestir burtu úr landinu. Varð því að loka því um tíma. Nú kvað það opnað á ný. En viðskiftin mega enn heita í kalda- koli. Francis Joseph, hinn ungi stjórnari Liechtenstein ríkisins, er einn hinna fáu, ríku, ógiftu prinsa, sem eftir eru í Evrópu. Hann hefir helst ofan af fyri sér með því að fara á veiðar í f jöllum síns litla lands, milli Austurríkis og Sviss. fbúar Liechtenstein, um 10,200 að tölu, þakka framsýni og viti síns fyrverandi stjórnara, John II, það, að hann 1924, knýtti landið viðskiftaböndum við Sviss í staðinn fyrir Austurríki. Liechtenstein er nú í raun réttri undir vernd Svisslands og um leið og skömtun á matvöru var tekin upp í Sviss og neyzla gasolíu takmörkuð, gerði Liechtenstein eins og það. San Marino er eitt af elztu ríkjum Ev- rópu. Það sem þar amar að, er að fyrir ferðamannastrauminn hefir tekið til lands- ins. En Mussolini er þar tíður gestur og þykir íbúunum vænlegra áhorfast fyrir það, því í för með honum eru oft margir og svo vona þeir, að aðrir telji sér skylt, að fara að hans dæmi. FULLTRÚI ÍSLANDS í BANDARÍKJUNUM (Þegar Thor Thors lagði af stað vestur um haf til að taka við fulltrúastarfi sínu fyrir hönd íslands í Bandaríkjunum, var honum fylgt úr hlaði með eftirfarandi grein í “Vísi”. Þar sem hr. Thor Thors er með þessu kominn í tölu Vestur-íslend- ingá, á vel við að greinin birtist í vestur- íslenzku blaði.—Hkr.) Eftir að Þjóðverjar hertóku Danmörku varð meðal annars sú breyting á högum okkar að við tókum utanríkismálin í okkar eigin hendur. Fram til þess tíma höfðu Danir farið með þau fyrir okkar hönd. Utanríkismálin eru meðal þýðingarmestu og vandsömustu mála hverrar sjálfstæðrar þjóðar. Kosta allar þjóðir kapps um, að velja til untanríkisþjónustunnar aðeins slíka menn, sem þær geta talið sér sóma að hvar sem er. Smáþjóðum er síst minni vandi á höndum í þessum efnum en hinum stærri. Það var bráðar að en aétlað var, að við tækjum við utanríkismálunum. Þess vegna má vel vera að ýmsir hafi talið okkur vanbúna í þessum efnum sökum skorts á hæfum mönnum. En það er óhætt að fullyrða að enn hefir þetta ekki komið að sök. Á Norðurlöndum fer Vilhjálmur Finsen með um- boð okkar, í London Pétur Bene- diktsson. Hefir þótt vel takast um ráðningu beggja þessara manna. Loks hefir Thor Thors verið ráðinn fulltrúi okkar í Bandaríkjunum og er hann nú farinn á stað til New York ásamt fjölskyldu sinni. Þótt Thor Thors sé enn ungur maður, að eins liðlega hálf fert- ugur að aldri, er hann þó löngu þjóðkunnur orðinn. Hann lauk kornungur lögfræðiprófi við Há- skóla íslands með einhverjum besta vitnisburði í þeirri grein. Síðan sneri hann sér að viðskifta- málum og hefir fengið langa og víðtæka reynslu í þeim efnum. Hann hefir um mörg ár verið einn af forstjórum Sölusambands íslenzkra fiskframleiðanda, eins stærsta fiskifyrirtækis í landinu. Fyrir nokkrum árum fór hann af hálfu þessa fyrirtækis í markaðs- leit til Suður-Ameríku og bar sú för hinn besta árangur. Síðan 1933 hefir Thor Thors átt sæti á Aíþingi og er talinn, jafnt af andstæðingum sem flokksmönn- um, einhver mikilhæfasti maður á löggjafarsamkomu þjóðarinn- ar. í fyrra kom hann fram fyrir landsins hönd á heimssýning- unni í New York og fór það svo úr hendi, að framkoma han's var mjög rómuð. Það eru mörg og mikilvæg verkefni, sem bíða Thor Thors í hinu nýja starfi. Fyrst og fremst eru það vitanlega viðskiftamál- in. Okkur er nauðsynlegt að kappsamlega sé að því unnið, að afla markaða fyrir afurðir lands- ins vestan hafs. Með hinni víð- tæku þekkingu og reynslu, sem Thor Thors hefir í þeim efnum, er hann flestum mönnum færari til að greiða fyrir viðskiftum okkar við hina miklu öndvegis- þjóð vestan hafs. Þá getur okkur komið J>að að góðu haldi, að Bandaríkjamenn öðlist réttan skilning á afstöðu okkar til annara þjóða. Við er- um næstu nágrannar Bandaríkj- anna af öllum Norðurálfuþjóðum og teljum okkur mikilsvert að geta átt þar hauk í horni, þegar fram í sækir. Loks er það okkur kappsmál að efla sem mest menningarsam- bandið milli íslendinga austan hafs og vestan. f fyrra ferðaðist Thor Thors um íslendingabygðir vestra og þótti hvarvetna au- fúsugestur. Ráðning Thor Thors í hið veg- lega og vandasama starf hefir mælst vel fyrir. Menn eru yfir- leitt þeirrar skoðunar að vand- fundinn hefði verið hæfari mað- ur til þess. Vér óskum honum fararheilla vestur um hafið og farsældar í hinu nýja starfi. —Vísir, 13. ág. FORSETAÁVARP dr. Richard Beck við afhjúpun minnisvarða K. N. Júlíusar. Kæru landar og vinir! Ræktarsemi við minningu þeirra manna og kvenna, sem gnæft hafa yfir flatneskju með- almneskunnar og öðrum fremur auðgað líf vort, er bæði fögur og frjósöm; frjósöm í þeim skiln- ingi, að líf slíkra manna og kvenna er altaf að einhverju leyti lærdómsríkt. “Framtíð vex af frægðarsögum”, segir þjóð- skáldið Matthías Jochumsson í þýðingu sinni á spaklegum orð- um höfuðskáldsins Henriks Ib- sen. Hugsunin í þeim orðum er auðvitað sú, að menn sem ein- staklingar og þjóðirnar í heild sinni þroskist andlega við það, að varðevita og hlúa að sínum menningarlegu erfðum, ekki sízt minningunni um látna snillinga og andans menn. Stephan G. Stephansson hafði nákvæmlega hið sama í huga, er hann sagði í einu kvæða sinna, að það lækkaði menn -— minkaði þá í andlegum skilningi — að gera lítið eða ekkert úr sínum eigin hlut, og hann bætti við: “Menn hefjast við hitt, að horfast í augu við hátignir allar, og hagræða um sitt.” Fögur og virk ræktarsemi, þjóðrækni í sönnustu merkingu orðsins og af hreinustu tegund, er grunntónn og aflgjafi þeirrar söguríku og hátíðlegu athafnar, sem hér fer fram í dag. Við erum hér saman komin til að heiðra minningu merkisskálds, sérstæðs snillings á sínu sviði í ljóðagerðinni, sveitunga og vin- ar. Að sönnu hefir hann í líf- rænum ljóðum sínum reist sér 1 hærri og varanlegri minnisvarða en þann, sem vér afhjúpum hér í dag; en þó er sá minnisvarði ■ miklu meira en steinarnir og ’ sandurinn, sem hann er gerður 1 úr; hann er bygður af enn þá 1 traustara efni: góðhug, rækt og ; þakklæti til hans, sem sá bauta- ; steinn er vígður. Með varða þessum hafa hinir mörgu vinir og aðdáendur skáldsins í hópi, landa hans hérna megin hafsins viljað sýna þess nokkurn vott í verki, að þeir kynnu að meta merkilegt framlag hans til fé- lagslífs vors og bókmenta. Á það hefir þegar verið bent, að slík ræktarsemi sé hin ágætasta þjóðrækni. Vil eg því fyrir hönd Þjóðræknisfélagsins þakka deild ‘ inni “Bárunni” prýðilega for- göngu í þessu máli og jafnframt öllum þeim, sem stutt hafa að ' því með fjárframlögum eða á annan hátt, að minnisvarði þessi er upp kominn, og þá sérstaklega þeim mönnum, sem önnuðust sjálfa byggingu hans. Er hér sýnt, hverju orka má, þegar á- hugi og samhugur haldast í hend- ur, og mætti það bæði verða oss til áminningar og fyrirmyndar í þjóðræknisstarfi voru alment. Öðrum er það hlutverk ætlað, að túlka og meta ljóðagerð K. N. Júlíusar, við þetta tækifæri; verð eg því fáorður um það efni, enda hefi eg áður gert því nokkur skil, í ræðu og riti. Listgáfa skáldanna er harla ólík og hlut- verk þeirra í lífinu að sama skapi frábrugðið; þau grípa með ýmsu móti í strengi hörpunnar, og fer það eftir eðli þeirra og smekk; sum þeirra knýja úr strengjunum hin hreimdýpstu sorgarljóð; önnur bljúga bænarhljóma eða sætustu svanasöngva; enn önnur þeirra slá á létta strengi kímn- innar, glaðværðar og gletni. Og öll eru þessi ólíku skáld nauð- synlegir hljómlistarmenn í hinni miklu og margþættu hljómsveit mannlífsins. Eitt eiga einnig öll sönn skáld sameiginlegt: skap- andi frumleiksgáfu. Því hafði Sigurður Breiðfjörð rétt að mæla, er hann kvað; Hinn er skáld ,sem skapar, fæðir, málar myndir þær í þanka sér, sem þektum aldrei forðum vér. Enginn mun með sanni neita, að því hafi verið þannig farið um það skáldið, sem vér minn- umst að þessu sinni. En vitan- lega geta myndir þær, sem skáld- in bregða upp fyrir oss, verið með ýmsu móti. Hjá K. N. Júl- íus voru það einkum nýjar mynd* ir málsins, sem hlógu oss við augum, orðaleikir; hann snýr upp nýjum fleti á margstrend- um demanti íslenzks máls. Einn- » ig fengu fyrirbrigði lífsins, jafn- vel hin hversdagslegustu þeirra, á sig nýjan blæ, þegar hann varp- aði á þau kastljósi kímni sinnar. Á því sviði ljóðlistarinnar lagði hann fram sinn frumlegasta og varanlegasta skerf til íslenzkra bókmenta. Þakklátum huga minnumst’vér hans í dag, sem mikils gleðigjafa, því að það var aðalhlutverk hans sem skálds að bera vermandi ljós gamansemi og græskulausrar fyndni inn í hug vorn og híbýli, þó að hann gæti einnig, þegar

x

Heimskringla

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.