Heimskringla - 16.10.1940, Blaðsíða 1

The Modern Housewlfe Knows
QuaUty That ls Why She Selects
“CANADA
BREAD”
*The Quality Goes in
Before the Name Goes On”
Wedding Cakes Made to Order
PHONE 39 017
LV. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 16. OKT. 1940
ALWATS ASK FOR—
“Butter-Nut
Bread’’
The Finest Loaf In Canada
Rich as Butter—Sweet &s a Nut
Made only by
CANAOA BREAD CO. LTD.
NÚMER 3.
HELZTU
Lúterskir kvarta um að
Peii’ njóti ekki jafnréttis
Fregnriti blaðsins Winnipeg
Free Press, skrifaði s. 1. föstu-
dag þessa frétt af þingi United
Lutheran Church of America,
sem stendur yfir í Omaha;
Þingið hófst s. 1. fimtudag.
Á þessu tólfta þingi kirkju-
félags United Lutheran
Church, sem haldið er annað
hvert ár, kom fram kvörtun
Um það í dag (11. okt.), að
lútersku kirkjurnar í Canada
°g þær eru 65 að tölu, nytu
ekki jafnréttis annara kirkna
síðan stríðið braut út á síðast-
liðnu hausti.
A m e r i c a n Mission-nefnd
kirkjunnar, lýsti því yfir, að
þrátt fyrir að flestir þeirra sem
kirkjunni heyri til í Ontario,
séu innfæddir Canada-menn og
að í Vestur-Canada séu menn
kirkju vorrar frá löndum sem
ekki eru þýzk, eins og t. d.
Rússlandi og Póllandi, þá samt
virðist enginn munur á því
gerður.
“1 Ontario hefir algerlega
verið bannað að prédika á
Þýzku og stundum hótað
skemdum á eignum kirkjunn-
ar,” sagði nefndin. “1 Windsor
er bannað að flytja ræður á
nokkru máli nema ensku,
frönsku og latínu. 1 vestur-
landinu hefir ekki verið bann-
að að flytja ræður á þýzku.”
“óvinátta og óæskilegt við-
horf gerir sérstaklega vart við
sig, ef stofnanir vorar eru í
lánsskuld við ýms félög. Tvö
dæmi eru þess, að hótað var að
taka eignirnar upp í veðlán.
°g einu sinni var tilraun gerð
til þess ,en það sem hlífði þá,
var aðeins það, að formgallar
voru á framkvæmdunum.”
Oft sagði nefndin að kæmi
fyrir, að kirkjurnar biðu halla
°g tjón af því að þeir sem þeim
tilheyrðu töpuðu atvinnu.
1 gær ákvað þingið bæna-
hald á fæðingardag Marteins
Luthers, sunnudaginn 10. nóv.;
a Þá að biðja um ‘‘réttlátann
frið í heiminum.”
Þá var og samþykt að halda
slmennan bænadag 25. sunnu-
dag eftir trínitatis og biðjast
Pess að kirkjunni farnaðist vel
pg að hún ætti friðar og örygg-
ls að njóta; ennfremur skal þá
hiðja fyrir líðandi lúterskum
braeðrum í störfum þeirra bæði
heima og erlendis.
Snemma á þinginu var'Dr.
f1* H. Knubel, New York kos-
inn forseti þingsins í þrettánda
sinni. *
Þingið greiddi atkvæði með
Því að veita inngöngu íslenzka
Lirkjufélaginu; eru í því 6,000
lúterskir menn í Canada og
Handaríkjunum, sem fluttust
vestur um haf frá íslandi. Er
séra K. K. ólafsson forseti þess
hirkjufélags.
L>r. Knubel gagnrýndi eitt
starf Roosevelts forseta. Það
var “að senda fulltrúa til Vati-
hansins í Róm.” Var nefnd
osin til að íhuga ástæðurnar
fyrir gagnrýni Dr. Knubels.
í sambandi við ofanskráða
rétt, var það samstundis leið-
Loringjum lúterskra í
indsor, Ont., að kirkjunni þar
Víyri bannað að prédika á
Þyzku. Segja þeir fyrst hafa
vorið lagt bann við þessu af
mjarráðinu (í Windsor) en
Það hafi brátt verið afnumið,
v°gna krafa margra kirkna um
FRÉTTIR
það. Það var aðeins á ensku
og frönsku og latínu, sem pré-
dika mátti.
Prestar lútersku kirknanna í
Kitchener og Waterloo, neit-
uðu einnig að lúterska kirkjan
í Canada væri nokkrum ójöfn-
uði beitt.
H. Lehmann prestur Trinity
Lutheran kirkjunnar í Winni-
peg, lýsti því yfir, að 10 lút-
erskar kirkjur í bænum not-
uðu þýzku við guðsþjónustur
sínar og hefðu í engu verið
aftrað frá því. Hann kvað a'lls
16 lúterskar kirkjur í Wfnni-
peg með 6,000 til 7,000 felags-
mönnum að jafnaði, þo skírðir
mundu vera alt að 10,000. Sum-
ar þessar kirkjur kvað hann
nota útlend tungumál önnur
en þýzku, svo sem íslenzku,
dönsku, norsku ,sænsku; auk
auðvltað ensku.
i Vancouver og Calgary
hefðu nokkrar lútersku kirkj-
urnar tekið upp hjá sjálfum
sér að hætta að nota þýzku
við guðsþjónustur og án þess
að þeim hafi í nokkru verið
þröngvað til þess.
Nýjar umbætur á talsíma
í borginni Minneapolis, fá
allir sem síma hafa, hvort held-
ur sem er á heimilinu eða
skrifstofunni, nýjan sima 1.
nóvember. Hefir hann þann
kost fram yfir hinn gamla, að
skeyti má skilja eftir þó eng-
inn sé í húsinu til þess að svara
símanum. Það er á nýrri mið-
stöð, sem skeytin eru tekin á
talplotu og þegar símaeigandi
kemur heim, víkur hann sér
að símanum og fær þá skeytin
eins og þau voru mælt fram af
talplötunni frá þessari mið-
stöð. Þetta er alt saman sjálf-
virkt og enginn annar veit
neitt um hvað skeytið inni-
heldur. Fyrir þetta verður að
greiða aukagjald. St. Paul er
sagt að hafi einnið ákveðið, að
taka upp þessa síma-aðferð
bráðlega.
Hitler andvígur ofbeldi
eins og Gandhi
Berlínar-útvarpið sagði fyrir
nokkru tvisvar sinnum einn
daginn í útsendingum sem ætl-
aðar voru Indverjum og fóru
fram á Hindúa máli, að Hitler
hefði miklar mætur á Gandhi,
enda væri margt líkt með
þeim. Gandhi væri andvígur
ofbeldi. Það væri Hitler líka!
Bandaríkin fá flug- og flota-
stöðvar í Suður-Ameríku
Cordell Hull, ríkisritari til-
kynti í gær, að ýms ríkin í
Suður-Ameríku hefðu þegar á-
kveðið, að veita Bandaríkjun-
um flug -og flotastöðvar eins
og Bretar hefðu gert. Brazilía
og Chile eru þegar búin að
þessu. í Argentínu, Uruguay
og Paraguay er málið til um-
ræðu.
Saniningur milli
Japana og Rússa
Samning er haldið að Jap-
anar og Rússar séu að gera sín
á milli um að géra hvor öðrum
ekkert mein. Er haldið að Jap-
anir hafi lofað Rússum ítökum
í Kína fyrir að láta sig í friði
og hætta að aðstoða Kínverja
í stríðinu. Sumir halda að
Rússa hafi verið þörfin meiri
vegna útlitsins milli Þjóðverja
og þeirra.
Berlín-búar flýja
Bretar hafa háð sleitulaust á-
rásir á Berlín undanfarið. Er
afleiðing af því sú, að íbúar
Berlínar eru í þúsundatali að
yfirgefa borgina og leita sér
friðar og næðis úti í sveitum
eða í smærri bæjum.
Ljóstar upp leyndarmáli
Mr. Hansonð foringi íhalds-
manna á sambandsþinginu,
vék að því í ræðu er hann
hélt s. 1. föstudag í Char-
lottetown, að loksins hefði
King-stjórnin aðhylst þá skoð-
un, að æfa brezka hermenn hér
í landi, sem hann hefði þver-
neitað að gera fyrir ári síðan.
Þetta telur stjórnin að ljósta
upp leyndarmáli. — Hvernig
þessu máli lýkur, hefir ekki
verið ljóstað upp.
Ræða Roosevelts forseta
í ræðu sem Roosevelt forseti
hélt s. 1. laugardag, lét hann
skýrt og afdráttarlaust í ljós,
að Bretar berðust fyrir því
málefni, er Bandaríkjunum
væri annast um og því styddu
þau Breta á allan hátt sem
hægt væri af hlutlausri þjóð.
Stefnu einræðisherranna kvað
hann hvern frjálssinnaðan
mann verða á móti.
Að öðru leyti laut ræðan að
samvinnu Suður- og Norður-
Ameríku í hervarnarmálum.
Skráning í Bandaríkjunum
1 Bandaríkjunum fer fram
skráning herfærra manna í
dag. Um 16 miljón manna er
sagt að hún nái til. Skrán-
ingin er ekki sögð gerð vegna
þess að Bandaríkin ætli sér í
stríð, heídur sem varinn beztur
sér til verndar þegar á Vestur-
heim verður ráðist.
Rússar og Tyrkir
gera samning
1 morgun (miðvikud.) var
útvarpað frétt um að Rússar
og Tyrkir hefðu gert samning
með sér er að því liti, að verja
nazistum leið yfir Dardanella
sundin.
Nýr fylkisstjóri
Manitoba hefir fengið nýjan
fylkisstjóra; R. F. McWilliams,
K.C., heitir hann; tekur hann
við embætti sínu 1. nóv. n. k.,
en Hon. W. J. Tupper sezt í
helgan stein.
Mr. McWilliams er fæddur í
Peterborough, Ont. Námi lauk
hann við Toronto-háskóla, varð
liberal þingmaður og loks borg-
arstjóri í fæðingarborg sinni.
Til Winnipeg fluttl hann 1910
og gerðist félagi í lögfræðis-
starfi hér með Sir James Aik-
ins. — Á árunum 1913—1920
hélt hann fyrirlestra um Mani-
toba-háskóla í lögum og sögu.
Rauði herinn á hreyf ingu
Rússland gerði kunnugt í
gær um það, að Þýzkaland
hefði ekki sagt Moskva neitt
um að það væri að hrúga her
inn í Rúmaníu.
Hvort að með þessu er átt
við að Rússland sé að búa sig
undir að veita Hitler viðnám,
veit enginn um.
“Rauða stjarnan”, málgagn
rússneska hersins sagði að
Rússland yrði að hafa her sinn
við öllu búinn.
í Búkarest var hermt, að
150,000 til 180,000 rauðliðar
væru á landamærum Rúmaníu.
Reuters fréttastofan kvað
rauðliða í gær vera á verði
suður við mynnið á Don-ánni.
Alt ber þetta með sér, að
Þjóðverjar, sem nú hafa ó-
grynni her í Rúmaníu, ætli sér
að reyna að koma ítölum til
aðstoðar við að ná Egypta-
landi. Itölum gengur þar ekk-
ert. En hvernig Hitler ætlar
að komast þangað er flestum
ráðgáta. Að hann brjótist
austur yfir Dardanella sundin
og ráðist á Tyrki, er ágizkun
ýmsra. Aðrir telja þó á því of
mikla agnúa vera. En verði
Grikkland að láta eyjar sínar
af hendi við Itali verður leiðin
auðveldari til Sýrlands. Þarna
er ef til vill mesta hættan
austur þar sem nú vofir yfir.
Danir segja Bretar sigri
Danir kváðu vera farnir að
sýna nazistum mótþróa og eru
orðnir sterktrúaðir á að Bretar
sigri. Fluglið Breta hefir gert
svo mikil spell á þýzkum borg-
um, að alt brunalið Hollénd-
inga er til Þýzkalands komið.
Um 4000 Holendingar hafa ný-
lega verið sendir til Hamborg-
ar til að vinna þar að viðgerð-
um.
3 tundurspillum sökt
Við Sikiley var þremur í-
tölskum tundurspillum (de-
stroyers) sökt 12. október. —
Breski flotinn var þar á ferð-
inni og beitiskipið “Ajax” sá
ítölsku skipin og sökti tveimur
og laskaði hið þriðja svo, að
það flúði í greipar. annars
bresks herskips, er sökti því,
eftir að skipshöfninni var
bjargað.
Eins og margir munu minn-
ast var það beitiskipið “Ajax”,
er var eitt brezku skipanna, er
unnu á þýzka skipinu Graf
Spee við strendur Uruguay.
Segir af sér 1. nóv.
Mrs. R. F. McWilliams, kona
hins nýja fylkisstjóra Mani-
toba, sem um mörg ár hefir
verið fulltrúi í bæjarráði Win-
nipeg-borgar, hefir tilkynt, að
hún láti af fulltrúastarfinu 1.
nóvember. Maður hennar tek-
ur við fylkisstjórastöðunni
þann dag. Mrs. McWilliams
vonaði að kona tæki sæti sitt í
bæjarstjórninni.
20 ára fangavist
Mennirnir sem John McDon-
ald lögreglumann skutu 10.
feb. s. 1. í Radio-byggingunni
hafa nú fengið dóm kveðinn
upp yfir sér eftir að hafa játað
að vera þeir, er hann myrtu.
Nöfn þeirra eru John Andru-
siak 29 ára og John Ashton
Barnett 24 ára. Þeir voru hvor
um sig dæmdir til 20 ára
fangavistar.
ÚR BRÉFI FRÁ
MINNEAPOLIS
— Tveir landar að heiman
stunda nú nám við Minnesota-
háskóla í Minneapolis. Stefanía
Bjarnadóttir er annar neminn,
dóttir Bjarna Jónssonar, eig-
anda nýja bíó leikhússins í
Reykjavík og bróðurdóttir Ein-
ars myndhöggvara — kom aft-
ur með foreldrum okkar í byrj-
un ágústmánaðar og er við
nám í fyrsta college-bekk. —
Þórhallur Ásgeirsson, sonur
Ásgeirs, fyrverandi forsætis-
ráðherra og konu hans Dóru
Þórhallsdóttur, biskups, kom í
morgun (14. okt.) og er við
framhaldsnám aðallega í pol-
itical science og hagfræði; var
hann við nám á Háskóla Is-
lands eitt ár og síðar tvö í
Stokkhólmi! Það er eins og
æfinlega éitthvað af Vestur-
Islendingum hér við háskól-
ann, sem er annar stærsti há-
skóli í Bandaríkjunum, með
15,000 til 16,000 nemendur. ís-
lendingar í Minneapolis fagna
þessu námsfólki bæði héðan
og heiman af Islandi. Nemend-
urnir að heiman vona að þeim
gefist kostur á að koma norð-
ur til Winnipég og sjá “höfuð-
borg Vestur-lslendinga.”
Þá mun Steingrímur Arason
prófessor vera austur i New
York og ef til vill fleiri landar.
Valdimar Björnsson
DÁN ARFREGN
Mrs. Gróa Brynjólfsson
ILLUMINATED MANU-
SCRIPTS OF THE
JÓNSBÓK
heitir ný bók eftir Próf. Hall-
dór Hermannsson. Það er sú
28. sem hann hefir samið fyrir
Willard Fiske safnið í vörzlum
Cornell háskólans, auk skráa
um rit í nefndu safni (1914 og
1927) og um rit viðvíkjandi
rúnum, sem safnið á (1917). 1
þessum ársritum, sem nefnast
einu nafni Islandica, er mikinn
fróðleik að finna um íslenzka
bókagerð og um þau rit er sam-
in hafa verið á ýmsum tungu-
málum, viðvíkjandi bókment-
um Islands að fornu og nýju.
Auk þess rit eftir Halldór
um ýms atriði snertandi sögu
íslands (Vínlandsferðir, Laga-
setning til forna), merka
menn (Sæm. fróða, Eggert Ól-.
afsson, Jón lærða o. fl.). Enn-
fremur er að finna í ritum þess-
um merkisbækur sem Haldór
hefir gefið út, svo sem fslend-
ingabók Ara fróða, með skýr-
ingum og enskri þýðingu.
Þessi nýjasta bók í Islandica
er mestmegnis myndir af bóka-
hnútum, upphafsstöfum og
teikningum sem finnast í hand-
ritum Jónsbókar. Sumar eru
furðu vel gerðar og stórum
stásslegri en þær nýju (í ís-
lenzk fornrit). Þeir sem kynnú
að hafa hug á þeirri íþrótt að
prýða rit með útflúri, munu
hafa gagn og gaman af þessum
myndum og því sem útgefand-
inn ritar um þær. Vitanlega
bera þær ljóst vitni um merki-
lega lagvirkni þeirra sem
teiknuðu þær og lituðu með
ýmsu móti, án tilsagnar, með
litlum tilfæringum.
Margir hafa hrósað því, hve
fróður prófessor Halldór er og
starfsamur og því, hve merki-
lega hann vinni fyrir íslenzk
fræði. Af ritum hans má sjá,
að sá maður er aðgætinn, yfir-
lætislaus og þó skorinorður, og
framsetning hans svo skil-
merkileg, að jafnvel ólærðir
geta haft góð not og gaman
af fræðum hans. *
Sú nýja bók sem að ofan get-
ur, er send Heimskringlu af
Cornell University Press. Hana
má panta, og allar aðrar bækur
í Islandica, með því að skrifa
til 124 Roberts Place, Ithaca,
New York. K. S. •
Carl J. Anderson, 921 Ban-
ning St., Winnipeg, dó 11. okt.
á sjúkrahúsinu á Gimli. Hann
var á ferð norður á Gimli, er
dauða hans bar að. Carl var
66 ára og skilur eftir sig konu
Önnu Þóreyju Anderson og
börn. Hinn látni átti við
hjartasjúkdóm að striða síðari
ár æfinnar, er að lokum mun
hafa orðið honum að bana. Út-
Mánudagsmorguninn s. 1., 14.
þ. m. andaðist Mrs. Gróa Brynj-
ólfsson, ekkja Skafta heitins
Brynjólfssonar, 76 ára að aldri,
eftir langvarandi vanheilsu. —
Hún var lengi búin að eiga hér
heima í Winnipeg, og átti hér
marga góða vini, sem munu nú
sakna hennar, þó að á sama
tíma þeir skilji að hún hefir
hlotið hvíld og frið sem er
henni kær, og sem þeir vildu
nú ekki neita henni um, þó að
það væri í þeirra valdi að gera
það. Hún hafði runnið skeið
sitt og hefir hlotið nú að lokum
þau verðmæti hvíldar og sælu
sem hinir réttlátu verðskulda í
svo ríkum mæli.
Foreldrar hennar voru Sig-
urður J. Jóhannesson og Guð-
rún Guðmundsdóttir kona
hans. Hún var fædd í Húna-
vatnssýslu á Islandi, 12. apríl,
1864, og kom til þessa lands
með foreldrum sínum á unga
aldri, árið 1873. Þau dvöldu
fyrst í Ontario nýlendunni, og
seinna í Nova Scotia, en síðar í
Norður Dakota bygðinni.
Árið 1892 giftist hún Skafta
heitnum Brynjólfssyni, sem dó
í desember 1914. Þau komu
til Winnipeg um árið 1992, og
átti hún hér heima úr því. Öll
hin mörgu ár sem hún dvaldi
hér vann hún fyrst í Únitara
söfnuðinum íslenzka og seinna
með Sambandssöfnuðinum. —
Hún var í kvenfélagi þeirra
safnaða, og lengst af var hún í
Hjálparnefnd safnaðarins og
vann þar gott og þarft verk.
Eina systur á hún á lífi, Mrs.
Elizabeth S. Johnson, ekkju Al-
berts heitins Johnson, sem var
svo lengi konsúll Dana og ís-
lendinga hér vestra, og engin á
hún önnur skyldmenni hér
nema hana og börn hennar,
sem eru fimm alls.
S. 1. mánudagsmorgun and-
aðist hún að heimili sínu að
618 Victor St., þar sem hún
var búin að dvelja nokkra mán-
uði. Útförin fer fram í dag,
(miðvikud. 16. þ. m.) frá Sam-
bandskirkjunni í Winnipeg. —
Séra Philip M. Pétursson jarð-
syngur. útförin verður undir
umsjón útfararstofu BardaTs
og jarðað verður í Brookside
grafreit. P.
förin fór fram frá Fyrstu lút-
ersku kirkju í gær. Carl var
listhneigður og fíngerður mað-
ur, spilaði ágætlega á piano og
studdi íslenzkt félagslíf hér
mikið með þekkingu sinni á
musik. Fyrir G. T. stúkurnar
spilaði hann lengi og hélt þar
uppi glaðværð og söng öllum
öðrum fremur.
* * *
Stúkan Hekla heldur tom-
bólu þriðjudaginn 19. nóv. n. k.