Heimskringla - 16.10.1940, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 16. OKT. 1940
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
Lauslega þýtt og þó aðeins
meiningunni náð:
Lífið það er víf og vín
Vonir, hatur, draumar, ást,
Gleði að morgni — dagur dvín
Dauðinn kemur — sporin
mázt.
Hún kunni alla hæversku-
siði samkvæmislífsins og sómdi
sér hið bezta á manamótum.
Hún dansaði af sannri list og
sótti þær samkomur tíðum. •—
Varð Lincoln að fá aðra til að
fylgja henni, ef hann var
sjálfur vant við bundinn. —
Ungur lögfræðisnemi hjá Lin-
coln varð oftast til þess.
Hann vottaði að frúin væri
ekki einungis lista dansari
heldur einnig hinn ákjósanleg-
asti félagi og skemtin í við-
ræðum. Herndon, félaga Lin-
coln farnaðist ekki jafnvel. —
Hann vildi hæla henni og fór-
ust orð á þessa leið: “Þú ert
alveg dásamleg í dansinum,
líður áfram eins og slanga.”
Það fauk í frúna. “Eg ætti,
ef til vill, að þakka þér skjallið,
Því meiningin er eflaust góð,
þótt samlíkingin sé hvorki fög-
ur né skáldleg” svarar hún.
Frá þeim degi gat hún aldrei
litið Herndon réttu auga og
kæmi hún á skrifstofuna til
fundar við Lincoln lét hún sem
hún sæi aldrei Herndon. Hún
hvatti líka mann sinn að losa
sig við slíkan félaga en þar
Um fékk hún engu þokað enda
þótt hann væri að ýmsu hálf-
gerður gallagripur, drykkfeld-
ur, gerbyltingasinni er spilti
stundum fyrir Lincoln með ó-
gætilegu orðalagi. Þótt hún
gaefi sig mjög að samkvæmum,
°g það stundum í félagsskap
ungra sveina, var hún aldrei
kend við daður né lausung
ueina. Mundi það þó ekki hafa
verið sparað, ef nokkurt tilefni
hefði gefist, svo óvinsæl sem
hún annars var af sumum. Svo
er að sjá, sem hún ætti einung-
is eina ástríðu: að komast sem
hæst i tröppustiga mannvirð-
inganna.
Þau hjónin voru ólík að
flestu. Hún var stór í öllu því
smálega, hann í því, sem mestu
varðar. Hann var gleyminn á
hina ytri hegðunarsiði, hún
gekk ríkt eftir því að þeim
væri fylgt í stóru sem smáu og
niat menn gjarnan eftir um-
gengis framkomu þeirra. Hann
var svo kurteis, að hann var-
uðist í lengstu lög að særa ann-
ara tilfinningar; hún var að-
eins hæversk meðan skapið
hélzt ’í ótrufluðu jafnvægi. —
Henni fanst Abraham ósiðleg-
Ur af því hann gekk til dyra
er gesti bar að garði, í staðinn
fyrir að láta vinnukonuna gera
t*að, já og það sem útyfir tók,
hann var tíðum snöggklæddur,
Jafnvel þegar hefðarkonur
komu í heimsókn. Samt varð
Það hans hlutskifti að biðja
verzlunarþjóna forláts á hegð-
Un konu sinnar, eftir að hún
hafði sagt þeim til syndanna.
Hún var vel ættuð en hann
samt af ennþá göfugri rótum
runninn, frá sjálfum frum-
stofni þjóðarinnar, hinni til-
tölulega hjartahreinu alþýðu.
Hún var lærð en hann var
sannmentaður. Hún var til
tyrirmyndar í samkvæmum,
hann sem þjóðfélagsþegn. Hún
var kirkjurækin; hann var guð-
elskandi. Hún var höfðingja-
sinni, en hann var alþýðuvinur.
Hún las hinar hálf-kaþólsku
trúarjátningar biskupa kirkj-
unnar á sunnudögum; hann
rmkti sinn kristindóm daglega
með því að elska þá aumu og
hjálpa þeim föllnu.
Framh.
'7' F^hbi minn var blindfull-
Ur í gærkveldi!
— Það er nú ekki mikið til
að monta af, held eg. Afi minn
Var blindur í 3 ár, áður en
hann dó!
ÞRJÁR NÝJAR AT-
YINNUGREINAR
Eg hefi nýverið vakið máls á
því, að hér á að vera hægt að
koma á fót lífvænlegum verk-
smiðjum til að framleiða áburð
og steinlím til innanlandsþarfa.
Nokkrar rannsóknir hafa verið
gerðar í þessu efni á undan-
förnum árum. Þegar rannsókn-
arnefnd ríkisinS tekur við
stjórn rannsóknarstofu at-
vinnuveganna nú með haust-
inu ætti tafarlaust að byrja á
framhaldsrannsóknum um
bæði þessi mál.
Guðjón Samúelsson húsa-
meistari hefir á undanförnum
árum leitast við að vekja á-
huga manna hér á landi fyrir
þrennskonar nýjum atvinnu-
rekstri: saltvinslu, brúnkola-
gerð og þilborðum. Um sum
af þessum viðfangsefnum hef-
ir hann ritað hér í blaðið.
Fram að styrjöldinni, og
einkum meðan við höfðum góð-
an saltfisksmarkað í Miðjarð-
arhafslöndum, var flutt hingað
stórmikið af salti sunnan frá
Miðjarðarhafi. Guðjón Samú-
elsson benti á, að sjórinn hér
væri vel saltur, og á jarðhita-
stöðum, bæði á Reykjanesi og
í Krísuvík og víðar, væri nógur
jarð- og gufuhiti til að eima
sjóinn og láta saltið verða eft-
ir. Hér er, einkum fyrra hluta
vetrar, nóg af atvinnulausum
mönnum til að fást við þessa
iðju. Hann reyndi fyrir stríð-
ið, að fá saltkaupmenn hér á
landi til að mynda félag um
þessa framleiðslu. Málið var
komið á góðan rekspöl, þegar
styrjöldin skall á. En svo
framarlega sem nokkurt fram-
hald verður á saltfiskverkun
hér á landi, er þetta sjálfsögð
sjálfbjargarviðleitni.
Fyrir mörgum árum kynti
Guðjón Samúelsson sér brún-
kolaframleiðslu úr mó, eins og
hún tíðkast á Norðurlöndum.
Upp úr þeim rannsóknum er
komin framkvæmdin um að
bæta mó með eltivélum. Það
er fyrsta stig móvinslunnar.
Næsta stigið er að þjappa món-
um saman þannig, að hann
líkist brúnkolum. Fyrir stríðið
kostuðu slíkar vélar eða verk-
stæði um 200 þús. kr. Slík
smiðja hefði á einu sumri get-
að framleitt næg brúnkol til
allra heimilisþarfa Akureyrar-
búa í eitt ár. Slík brúnkol má
nota í gufuvélar og við verk-
smiðjurekstur, svo sem stein-
límsgerð. Hér er nóg af ágæt-
um mó til margra alda notkun-
ar. Vöntun á innlendum eldi-
við hefir verið eitt af mestu
þjáningarmálum íslendinga.
Þegar Guðjón Samúelsson
var að byggja landspítalann,
kom honum í hug að fóðra
veggina innan með vönduðu
torfi, og leitaði fyrir sér um
hentugt efni hjá Jóni Sigurðs-
syni bónda á Reynistað. Hann
hafði nóg af þvílíku efni, en er
til kom, þótti ekki henta, að
nota torf til einangrunar, nema
því væri þrýst saman með
sterkum vélum. Upp frá þessu
hélt Guðjón húsameistari á-
fram rannsóknum og tilraun-
um um þetta efni, bæði innan
lands og utan. Kom þar að
lokum, að hann hafði fengið
fulla vissu fyrir, að úr undir-
ristu mætti gera góð þilborð,
og jafnvel í efni í grindur í
smáhús. Síðan tók Vilhjálmur
Þór við málinu og hafði mik-
inn hug á að gera þilborðs-
verksmiðju við Laugalands-
mýri í Eyjafirði, þegar rafstöð
var komin við Laxá. Kaupfé-
lag Eyfirðinga hefir með lög-
um fengið einkarétt um 15 ára
skeið til að framleiða þilborð
til innanlandsnota. Stríðið hef-
ir hindrað framkvæmdir að
þessu.
Hér hefir verið hreyft fimm
stórmálum. Þau eru öll fram-
kvæmanleg, og öll nauðsyn-
leg. Það þarf ekki nema ráð-
deild og þrek til að fram-
kvæma slík verk. J. J.
—Tíminn, 6. sept.
MERKUR GESTUR I .
WINNIPEG
Fyrir hér um bil 12 árum
kom hingað til Winnipeg mað-
ur frá Englandi, sem Alfred
Noyes heitir. Hann er ef til
vill merkasta og mesta skáld
sem nú er uppi á Bretlandi. Er
talið víst að hann hefði orðið
hirðskáld konungsins fremur
en nokkur annar ef hann hefði
ekki verið á móti síðasta stríði,
en það féll manni í skaut, sem
Masefiedl heitir, eins og öllum
er kunnugt.
Þegar Alfred Noyes kom
hingað áður las hann upp
kvæði eftir sig á opinberri
samkomu og dáðist fólk bæði
að ljóðunum og manninum. Eg
þýddi þá tvö af kvæðum hans;
annað þeirra heitir “The High-
wayman”.
Nú var þessi sami maður hér
á ferð; hefir hann flúið stríðið
á Englandi með konu sína og
börn og er ráðinn af Menta-
málafélaginu í Canada til þess
að ferðast um landið og halda
samkomur til arðs fyrir flótta-
börnin ensku.
Hann flutti hér ræðu og las
kvæði í Young kirkjunni fyrsta
þ. m. Kirkjan var troðfull; en
þar voru langt of fáir íslend-
ingar — ótrúlega fáir.
Hann talaði um skelfingar
ófriðarins, sem yfir stendur og
ástæðurnar til hans. Hélt hann
því fram að alvöruleysi, léttuð
og trúleysi væru aðal ástæð-
urnar.
Eitt atriði, sem hann sagði
frá var átakanlegt og eftir-
tektavert. Hann kom vestur
um haf þegar hann var hér fyr
á ferð á skipinu “Lusitania”,
sem Þjóðverjar söktu. Þegar
fréttin um það mikla slys barst
til New York var hann þar
staddur í stórum sal í gistihúsi.
Þar voru fjöldamargir verzl-
unar og kaupsýslumenn; við
fregnina kom skyndilegt skrið
á þá alla; þeir ruddust út, hver
í kapp við annan inn í annan
minni sal og lá við að þeir
træðu hver annan undir. í
þessum seinni sal voru stöðugt
ritaðar fréttir á vegg um
heimsmarkaðinn og áhrif stór-
atburða á hann. Þeir hugsuðu
allir fyrst og fremst um mark-
aðinn — tvö þúsund systra
þeirra og bræðra, sem fregnin
sagði að mist hefðu lífið kom
ekki eins nærri þeirra innra
manni. Það var vasinn, en
ekki hjartað, sem næmasta
hafði tilfinninguna. Og það
sama sagði hann að hefði skeð
í Liverpool á Englandi.
Þessi hugsunarháttur eða
lífsstefna sagði hann að væri
aðal orsök þeirra skelfinga,
sem nú eiga sér stað.
Hér er um atriði að ræða,
sem kaupsýslumennirnir ættu
að brjóta heilann um.
Eitt sem Noyes talaði um
var form og búningur í list og.
Ijóði. Hélt hann því fram að
gildi hvers kvæðis væri að
miklu leyti falið í formi þess og
búningi. Að brjóta tilfinnan-
lega á móti formi í ljóðagerð
kvað hann sama sem að sitja
við borð og brjóta alla borð-
siði en slíkt væri siðuðu fólki
viðbjóður. Því mætti einnig
jafna við brot á þeirri kröfu
siðmennigarinnar að klæðast
siðsamlega og eftir vissum
reglum.
Mesta unun var að hlusta á
hann þegar hann las kvæði
sín; hann gerði það snildar-
lega. Heil stef og setningar
sem hann bar fram hljóta að
óma langa lengi í hugum
þeirra sem á hann hlýddu.
Eg þýddi eftir hann kvæðið:
“The Song Tree” og fylgir það
hér með.
Sig. Júl. Jóhannesson
LUNDURINN HELGI
Á ÞINGVÖLLUM
Síðastliðinn vetur bauð Þing-
vallanefnd ríkisstjórninni að
efna til kirkjugarðs á Þingvöll-
um, vegna Einars skálds Bene-
diktssonar. Skyldi það vera
upphaf að nýrri þjóðlegri
venju, að grafa á Þingvöllum
afburðamenn þjóðarinnar, þá
sem mjög hafa skarað fram úr
í listum, skáldskap, og vísind-
um. Ríkisstjórnin tók þessu
máli vel. Hún kostaði útför
skáldsins, og hefir heimilað
nokkurt fé til að framkvæma
þessa þjóðlegu nýbreytni. —
Guðjón Samúelsson héfir gert
uppdrátt að þéssum nýja
kirkjugarði og hefir yfirumsjón
með verkinu.
í Þingvallanefnd eru jafnan
þrír þingmenn. Nú eiga sæti í
þessari nefnd Haraldur Guð-
mundsson, Sigurður Kristjáns-
son og sá, sem þetta ritar. —
Nefndin fékk biskup landsins,
skrifstofustjórann í dóms-
málaráðuneytinu, kirkjugarðs-
vörðinn í Reykjavík, lækni og
húsameistara ríkisins til að
vera með í ráðum, hvar þessi
grafreitur skyldi vera á Þing-
völlum. Voru það sammál
þeirra allra, að bezti staðurinn
væri á hæð í túninu bak við
Þingvallakirkju, og þar var
skáldið grafið litlu síðar. Guð-
jón Samúelsson byrjaði nú að
gera uppdrátt af grafreitnum
og Hákon Bjarnason skóg-
ræktarstjóri lagði fyrir sitt
leyti lið með því að undirbúa
hversu koma skyldi fyrir trjá-
göngum kringum þennan nýja
kirkjugarð. Nú fyrir skömmu
byrjaði Jónas bóndi í Stardal
að láta nokkra af vegavinnu-
mönnum sínum starfa að graf-
reitnum.
Hinn nýi kirkjugarður er
hringmyndaður, 30 metrar að
þvermáli. Veggirnir eru hlaðn-
ir úr hraunsteinum og likjast
veggjum gjánna, alt um kring.
Efsta lag hleðslunnar er úr
uppréttum hraunsteinum. Sýn-
ast þar vera drangar, en grasið
gægist milli steinanna, eins og
væri þar fornt hraun.
Grafreiturinn er að ofan
sléttur og grasi gróinn út á
veggbrún. Yfir hverju leiði á
að verera hvítleit hella, steypt
úr íslenzkum steintegundum,
og nafn þess er þar hvílir, með
koparstöfum. í grafreitnum
geta verið 44 leiði. Þar eiga
ekki að vera nein minnismerki,
nema hinar hvítleitu hellur,
sem bera ekki hærra en gras-
svörðurinn í garðinum. Stiga-
þrep úr hrafntinnusteypu
liggja upp í garðinn frá kirkj-
imni, og frá innganginum gang
braut, grískur kross, sem skift-
ir grafreitnum í fjóra jafna
hluta. Gangstígarnir verða
svartir, eins og stigaþrepin,
grasið grænt í garðinum og
leiðin nálega hvít.
Kring um garðinn er gang-
braut, og utan við hana kemur
belti af reynitrjám, sem skóg-
ræktarstjóri mun reyna að láta
vaxa þar á einum mannsaldri.
Þá fyrst er lundurinn helgi á
Þingvöllum fullmyndaður. Um
það má segja, að ekki liggur á
því að grafreiturinn á að end-
ast íslenzku þjóðinni í margar
aldir.
Þingvallanefnd mun leggja
fyrir Alþingi í vetur frumvarp
um notkun grafreitsins. Nefnd-
in mun sennilega leggja til að
ákvörðun um þann heiður að
vera jarðsettur í lundinum
helga verði fyrst gerð af Þing-
vallanefnd, og síðan borin und-
ir samþykki Alþingis, án þess
að umræður fylgi, og þurfi %
hlutar þingmanna að játa til-
lögunni. Með því eina móti, að
hafa skilyrðin svo ströng, má
gera ráð fyrir, að engir verði
jarðaðir í þessum grafreit
nema þeir listamenn, skáld og
vísindamenn, sem nálega öll
þjóðin telur sér sæmd veitta
að heimila hvílu í lundinum
helga á Þingvöllum.
Það þarf ekki að efa, að
þjóðin muni kunna að meta
þessa viðbót við helgi Þing-
valla. Jafnvel hin litla byrjun,
sem nú þegar er gerð, vekur
svo mikla eftirtekt, að Þing-
vallagestir heimsækja grafreit
skálda og listamanna um leið
og þeir leita eftir hinum forn-
helgu stöðum, lögréttu og lög-
bergi. J. J.
Leikkona (í ferðaleikflokki,
kemur í hendingskasti og veð-
ur að eiganda hússins): Eg tek
ekki í mál að búa mig í þessari
andstyggilegu kompu. Hún er
lítil og sóðaleg og auk þess full
af rottum!
Húseigandi (með einstakri
hægð): Herbregið er ekki stórt
— eg kannast við það. En svo
eru það rotturnar. Mér datt
ekki í hug, að eg þyrfti að hafa
kött þar inni, meðan þér vær-
uð þar! '
* * *
1. stúlka: Við giftum okkur
undir eins og hann Pétur minn
hefir lokið herþjónustu.
2. stúlka: Já, þá hefir hann
vonandi lært að hlýða!
LJÖÐTREÐ
Eítir Alfred Noyes
Ó, þroskastu, ljóð mitt, sem lifandi tré—
þig lifandi vaxa eg sá
frá stundinni fyrstu, er stefnulaust barn
af styrk þínum hrifinn eg lá.
Og það var um dögun — já, það man eg enn,
og því hef eg aldrei gleymt
hve ljóðtónninn fyrsti var heiðrænn og hreinn,
sem hafði þá sál mína dreymt.
Þó fuglanna söngur með tónvald og tign
sé töfrandi, fagur og hár,
mér æðra fanst þetta — mig allan það hreif —
af augum mér fossuðu tár.
Og trúið mér, vinir — því sagan er sönn —
í svalandi straumi eg kvað
á óbrotnu máli — eg aðeins var barn —
að endingu kraup eg og bað.
Ó, þroskastu, ljóð mitt, sem lifandi tré,
þú lifandi frelsaðir mig.
Eg þúsundum drauma hef glatað og gleymt,
en geymi og varðveiti þig.
Því gaf eg þér sál mína, sorg mina og von,
og söknuð (með tárunum hans),
og bernskunnar ákefð og brennandi þrá,
og bænir hins þroskaða manns.
Eg sá þig í draumi; þú stækkandi stóðst
sem stígi til himins frá jörð;
í hreiðrum á angandi grein yfir grein
þar gladdi sig smáfugla hjörð.
Frá himni til jarðar, til himins — á víxl
þar heilaga engla eg sá
á ferð eftir stiganum ofan og upp,
og eilífðin blessaði þá.
Eg sá það í draumi er signandi mund
því sólgeislum stráðir um lönd;
eg sá er þú frjórætur faldir í mold,
sem festi þar ódauðleg hönd.
Já, líf mitt frá æsku til síðasta svefns
og sál mín er þakklætis gjöf
til þín, eins og líkaminn leystur frá þraut
að lokum er helgaður gröf.
Ó, þroskastu, ljóð mitt, sem lifandi tré,
og leyf mér, þá vegmótt er hold,
að deyja við rót þína, — finna þar frið
og frjófga þar skapandi mold.
Að deyja við rót þína; leggja þér lið
til lífs og til vaxtar — hve kært
ef hold mitt og blóð, þegar æfin er öll,
að eilífu gæti þig nært.
I huga mér sé eg hve sælt væri þá
ef saklaust og stefnulaust barn
í einfeldni leitaði vegar og vits
um veraldar auðnir og hjarn.
Já, einhver, sem eg fengi aldrei að sjá
um ómældan komandi dag,
sem leitaði vermdur af vinsemd og ást,
en vissi ekki tón eða lag.
Hve sælt væri, Ijóð mitt, ef settist það barn
með sálina hreina sem gler
við ræturnar þínar, og hlustaði hljótt
á hvíslandi raddir frá þér.
Og fyndi og heyrði þann töfrandi tón,
sem társtrauma leysti frá mér
og skapaði sál minni einlæga ást
með eilífu trausti á þér.
Sig. Júl. Jóhannesson þýddi