Heimskringla - 16.10.1940, Blaðsíða 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 16. OKT. 1940
ÍSLANDS-FRÉTTIR
Tveir bœjarbrunar
í Eyjafirði
Nýlega hafa tveir bæjar-
brunar orðið í Eyjafirði. Að
Neðri-Vindheimum brunnu
bæjarhús á sunnudaginn var
og varð litlu bjargað af hús-
munum. Brann timburbað-
stofa til grunna og innviðir úr
steinhúsi. Að Uppsölum brann
torfbær á fimtudaginn. Eyði-
lagðist matur og fatnaður, sem
þar var geymdur, en ekki var
búið í bænum. Skemdir urðu
á íbúðarhúsi, sem áfast var
torfbænurfi.—Tímnin, 13. ág.
* * *
Stór skáldsaga eftir Davíð
Stefánsson kemur út í haust
1 haust kemur á bókmarkað-
inn ný skáldsaga, sem marga
mun vafalaust fýsa að lesa.
Er hún eftir Davíð Stefánsson
skáld.
Er þetta mikið skáldrit í
tveimur bindum, sem verða um
20 arkir hvert. Heitir sagan
“Sólus Islandus” og mun hinn
þekti ferðalangur og listamað-
ur, Sölvi Helgason, vera fyrir-
mynd höfundarins.
Davíð mun aðallega hafa
unnið að þessari sögu og leik-
ritagerð undanfarið, en lagt
ljóðagerðina meira á hilluna.
Átti að sýna eftir hann nýtt
leikrit í Noregi á þessu ári,
en það mun farast fyrir, sökum
styrjaldarinnar þar.
Þorsteinn M. Jónsson á Akur-
eyri sér um útgáfu bókarinnar.
Önnur skáldsaga, sem er á-
líka löng, er nýlega komin út
á vegum Þorsteins. Heitir hún
OLD
NIAGARA
PORT OG SHERRY
Hreinleiki
“Á bökkum Bolafljóts” og er
eftir Guðmund Daníelsson frá
Guttormshaga. Guðmundur
hefir áður skrifað nokkrar
sögur, en þetta er að allra dómi
langbesta bók hans.
—Tíminn 23. ág.
* * *
fslendingar í Danmörku
Það mun nú fullvíst, að á
þriðja hundrað Islendinga í
Danmörku hafa sótt um heim-
ferðarleyfi. Islenzka ríkis-
stjórnin hefir undanfarið haft
viðbúnað til að láta sækja þá
til Petsamo. Þjóðverjar muno
fyrir sitt leyti hafa veitt leyfi
til ferðarinnar, en hins vegar
mun ekki vera fengið leyfi hjá
Bretum. Ríkisstjórnin mun
gera sitt ítrasta til þess að fá
þessu máli kipt í lag og er ekki
vonlaust um, að þetta fólk
verði sótt í næsta mánuði. Að-
standendur þessa fólks hér
heima vænta þess áreiðanlega,
að Bretar geri sitt til að greiða
fyrir þvi, að það geti komist
heim.—Tíminn, 23. ág.
Bátasmiði á fsafirði
Fyrir nokkru var hafið smíði
á 15 smálesta vélbát í vinnu-
stöð Marselíusar Bernharðs-
sonar skipasmíðameistara á
ísafirði. Bátur þessi er smíð- , , .
aður handa nýju útgerðarfé-
lagi á Þingeyri við Dýrafjörð,
og á hann að vera búinn til
þessara skömtunarvara eins og
hér segir:
Hveiti ....... 1153 smál.
Rúgur ......... 1248 —
Haframjöl .... 466 —
Aðrar kornv.... 239 —
Þann 16. sept. í fyrra voru
birgðir þessara vara eins og
hér segir:
Hveiti ....... 1364 smál.
Rúgur ......... 1358 —
Haframjöl .... 540 —
Aðrar kornv..... 513 —
Geta má þess, að í birgðatöl-
unum 16. sept. í fyrra eru með-
taldar heimilisbirgðir, en í hin-
um átæluðu birgðum 1. þ. m. er
þeim slept, enda munu þær það
litlar, að þær skifta ekki veru-
legu máli fyrir heildarupphæð
birgðanna.
Kaffi og sykur, sem einnig
eru skömtunarvörur, eru ekki
á “frílista”, en innflutningur
þeirra er ekki takmarkaður að
ráði. Þann 1. þ. m. voru birgð-
ir af kaffi og sykri talsvert
meiri en 16. sept. í fyrra.
af þeim er. Loks bætist það
við, að sífeld úrkoma hefir víða
hamlað berjatínslu. Af þessum
ástæðum öllum til saman er
líklegt, að berin verði fólki
miklum mun minna búsílag í
ár heldur en í fyrra að minsta
kosti.—Tíminn, 6. sept.
SJÁLFSTÆÐISMÁL
ISLENDINGA
Samkvæmt samningum milli
Danmerkur og Islands frá 1918,
gátu báðir aðilar sagt upp því
samkomulagi árið 1941. Skyldu
þá byrja umræður frá fulltrú-
um beggja þjóðanna um það,
hvort gera ætti nýjan málefna-
samning eða ekki. Fulltrúar
allra lýðræðisflokkanna á Is-
landi, hafa hvað eftir annað
lýst yfir, að þeir myndu ekki
endurnýja málefnasamninginn.
Hernám Danmerkur hafði
þau áhrif, að þjóðin varð að
taka öll sín málefni í eigin
hendur. Ríkisstjórninni var um
stundarsakir falið hið æðsta
vald, og ný skipun gerð á utan-
Framangreindar tölur um rikismálunum. Hernám ísiands
innflutning kornvaranna gefa hefir ekki að þessu leyti breytt
Gert úr beztu Niagara
Grapes og valið af meist-
urum í víntilbúningi.
Keimur
Bragðið verður ágætt af
að hafa verið geymt
lengi í eikartunnum.
Styrkur
hér um bil 28% vínandi.
GALLON
Selt í öllum
vínbúðum
stjórnarinnar
CANADIAN
WINERIES Limited
Head Offite: TORONTO
Branches: Niagera Folls,
Sf Cothorines, Lochine, Oue
This advertlsement ls not lnserted by
Govemment Llquor Control Oommlsslor
The Commlsslon ls not responslble for
statements made as to qualtty of pro
ducts advertlsed.
fiskveiða í byrjun nóvember-
mánaðar. Vélin, sem í bátinn
á að láta, er 44 hestafla.
—Tíminn, 23. ágúst.
* * *
Kuldi um land alt
Kalt hefir verið í veðri um
alt land hina seinustu daga,
tíðast norðlæg átt og mjög víða
hret eða úrkomuslitringur. —
Norðan lands hefir verið hinn
mesti gari og snjóað niður í
miðjar fjallahlíðar og stundum
verið næturfrost, sem leitt
hafa til mikilla skemda í görð-
um og kartöflulöndum. Á
Vestfjörðum hefir einnig snjó-
að niður til miðra fjalla. Jafn-
vel hér sunnan lands hefir
gránað til fjalla að næturlagi.
Til dæmis féll snjóföl á Skarðs-
heiði og Esju í fyrsta skifti að
haustlaginu í fyrrinótt. Austan
lands, svo sem á úthéraði, hef-
ir verið ákaflega svalt um næt-
ur upp á síðkastið. Er það
venju fremur snemma, sem
brugðið hefir til næturfrosta
að þessu sinni, svo vítt um
landið, enda jafnan verið kalt í
veðri í sumar. Er hætt við, að
afleiðingarnar af næturfrost-
unum, þar sem þau voru bitr-
ust, verði mjög rýr kartöflu-
uppskera, svo treg sem sprett-
ar var þó áður.
—Tíminn, 27. ágúst.
Heildarátgáfa rita
Gunnars Gunnarssonar
Nýlega var stofnað hér í
bænum félag, sem hafa mun
það verkefni með höndum, að
annast heildarútgáfu á ritum
Gunnars Gunnarssonar. Mun
vera fyrirhugað að gefa út tvö
bindi á ári hverju. Bækurnar
verða aðeins látnar til áskrif-
enda, er greiða vist mánaðar-
gjald. Félagið mun byrja á
að gefa út meginrit Gunnars,
Kirkjan á fjallinu, sem Halldór
Kiljan Laxness hefir þýtt. —
Stjórn hins nýja félags er skip-
uð sex mönnum: Ragnari ólafs-
syni lögfræðingi, Ragnari Jóns-
syni forstjóra, Ármanni Hall-
dórssyni magister, Kristjáni
Guðlaugssyni ritstóra, A. G.
Þormar og Kristni Andréssyni
magister.—Tíminn, 30. ág.
það til kynna, að nú eru minni j aðstöðu islands. Öll íslenzk
birgðir af þessum vörum en! stjórnarvöld starfa að sínum
um líkt leyti síðastliðið ár. Hér j malefnum eins og ekki hefði í
er þó engum innflutningshöft- slí0rlst
,, A , Ríkisstjórnin hefir i samráði
flutmngur þessara vara hefir; y.g utanrikisnefnd> sem valin
verið og er algerlega frjals. Ier -r ÖUum lýðræðisfiokkun-
Ef til vill stafar þetta eitt- um> kvatt Svein Björnsson
hvað af því, að ekki hefir tek- heim tu að vera um stundar.
ist að fá farrými fyrir þessar sakir ráðunautur stjórnarinn-
vörur og innflutningur þeirraiar yið nýsköpun utanríkismál-
dregist af þeim ástæðum. Aðal- anna og sfarfar hann nú að
ástæðan er þó vafalaust sú, að þvi Vilhjálmur Finsen var
kaupsýslumenn munu ekki fluttur fra 0sió til Stokkhólms
vilja flytja inn meira af þess- Qg gerður að sendifulltrúa fyr-
um vörum af ótta við að eiga ir Svíþjóð> Finnland og Noreg,
mikið af dýrum birgðum, þeg- að þyi leyti sem til vinst, sakir
ar vörurnar falla aftur í verði
og flutningsgjöld lækka
ófriðarins. Helgi Briem verð-
ur á sama hátt sendifulltrúi á
Þetta síðaStnefnda er mjög! Pyreneaskaga og hugsanlegt,
athyglisvert, því að það gildir að hann geti unnið lika að salt-
vitanlega einnig fyrir aðrar j fiskmalum j Suður-Ameríku.
nauðsynjavörur, sem hafa litla péfur Benediktsson er sendi-
álagningu. Kaupsýslumenn j {uUtrú[ j Londori) en Jón
óska ekki fremur að safna Frabbe j Kaupmannahöfn. Vil-
birgðum af þeim, þvi að þeir hjálmur Þór var fyrsti aðal.
vita að þeir tapa á því ef verð-; ræðismaður íslendinga í Vest-
fallið kemur áður en þeir hafa urheimi Nú kemur hann
selt birgðirnar.
I brátt heim til að taka við
Það er því reginmisskilning-1 starfi sínu } Landsbankanum,
ur, að kaupsýslumenn sækist J en Xhor Thors tekur við aðal_
nú mikið eftir innflutningi á ræðismannsstarfinu ý New
nauðsynjavörum og að inn- york.
flutningur þeirra vara myndi stjórn gvia hefir goðfúslega
nokkuð aukast, þótt höftin fekið að gér að gæfa málefna
væ™ afnumin. Það symr Is]ands - Þýzkalandi og ItaIÍU>
reynslan með kornvörurnar gn þangað yarð eRki komig
bezt. Hinsvegarerþað vitan-^fuIltrúum) yegna hafnbanns
legt, að innflutningur hinna o- Breta
nauðsynlegri vara myndi auk-
ast mikið við afnám haftanna.
Kaupsýslumenn leggja mikið
kapp á, að fá þær innfluttar,
þar sem þær bera ríflega á-
lagningu, og kaupgeta ýmsra
Jafnhliða þessu er af ríkis-
stjórninni unnið að því, að fá
ólaunaða ræðismenn í ýmsum
borgum erlendis, þar sem Is-
lendingar hafa skifti. Óhætt
mun að segja, að það sem af er
ekki lengur, heldur en þar til
friður er saminn, ef það verður
fyrr.
i 3. Að breyta stjórnar-
skránni, og gera landið að lýð-
veldi, þar sem styrjöldin hafi
í raun og veru felt úr gildi alt
samband Islands og Danmerk-
ur.
Tvær fyrstu leiðirnar má
fara án breytinga á stjórnar-
skránni, og er það mikill kost-
ur á erfiðum tímum. Þriðja
leiðin er fær, ef þingflokkarnir
standa jafnvel saman um ein-
falda lausn hinnar æðstu
stjórnar til framtíðar, eins og
þeir stóðu að núverandi bráða-
birgðalausn 10. apríl. En ef
einhverjir þingmenn héldu, að
tími væri nú til að jafna innan-
landsdeilur, t. d. með því að
taka upp breytingar á kjör-
dæmaskipun landsins, þá má
fullyrða, að slíkri sókn yrði
illa tekið af öllum almenningi.
íslenzku þjóðinni þykir nóg um
að horfa úr hersettu landi á
hinn ögurlega hildarleik stór-
veldanna, þó að eymd og van-
máttur landsins sé ekki gerð-
ur meira áberandi en þörf er á,
með því að kveikja með óaf-
sakanlegri léttúð heift og hat-
ursbál milli manna og stétta í
landinu. Allir, sem muna átök-
in um kjördæmamálið 1931 og
næstu ár á eftir, eða þeir, sem
þektu baráttuna um afnám
landsþingsins í Danmörku,
munu ekki óska að fá þesshátt-
ar glímu hér á landi, meðan
verið er að reyna að endur-
heimta frelsi landsins, undir
hinum háskalegustu kringum-
stæðum, sem gengið hafa yfir
heiminn, þó að miðað sé við
margar aldir. Og nýtt ófriðar-
bál um kjördæmaskipun lands-
ins myndi ekki verða þjóðinni
meira fagnaðarefni, ef sú
skyldi verða raunin á, að eld-
urinn væri kveiktur af fáein-
um sérhagsmunamönnum, sem
hafa án fyrirhafnar og áhættu
bætt hag sinn meir en nokkur
önnur stétt á undanförnum ár-
um, og að tilefni baráttunnar
væri það, að geta tekið póli-
tískt vald úr höndum fram-
leiðenda í landinu og flutt það
í hendur ósjálfstæðra meðgjaf-
armanna í því skyni, að þeir
kjósendur geri innflytjendum
“kramvöru” enn hægra að
hagnast á almenningi, heldur
en verið hefir á undangengn-
um árum. Það er nauðsynlegt
fyrir þjóðina að athuga sem
fyrst, hvort hún vill bæta á
sig innanlandsófriði nú sem
stendur sem þætti í frelsisbar-
áttu sinni. J. J.
—Tíminn, 13. ágúst.
stétta í bæjum hefir aukist þessum undirbúningi, háfi
undanfarið og þær myndu því verkið gengið vel, þegar litið
frekar veita sér ýmislegt, sem
þær hafa áður verið án.
Þetta þurfa þeir að gera sér
er á hinar erfiðu kringumstæð-
ur.
Næst er að líta á horfurnar
Minni kornvörubirgðir
í landinu en í fyrra
Samkvæmt heimildum, sem
Tíminn hefir aflað sér, eru nú
minni birgðir á þeim skömtun-
arvörum, sem eru á “frílista”
en í september í fyrra.
Samkvæmt áætlun, sem
fulla grein fyrir, sem eru að framundan yið> sem erum
heimta afnám haftanna. Sú minsta þjóð veraldar, lifum al-
ráðstöfun myndi ekki auka veg sérstaklega sem blaktandi
innflutning hinna ónauðsyn-J strá á þeSsum tíma, þar sem
legu vara. Gjaldeyririnn, sem jafnvel voldug íönd missa sjálf-
nú sparast vegna stöðvunar stæði sitt. Framundan geta
hinna verklegu framkvæmda, verið hæftulegri tímar fyrir Is-
myndi fara til innkaupa á ó- land og islenzku þjóðina. En
þörfum varningi og það fólk, j það er engu síður skylda hverr-
sem nú fær auknar tekjur, J ar kynslóðar að láta ekki hug-
myndi ginnast til þess að ] fal]astf þott af og til gefi á
kaupa kramvöru í stað þess að bátinn. Svo mun og fara um
VESTUR-ISLENZKUR
RITHÖFUNDUR
Ummœli Tímans um bók
W. J. Líndals
safna sparifé.
—Tíminn, 30. ágúst.
* *
Lltið um ber
íslendinga að þessu sinni.
Alþingi lætur það vafalaust
verða eitt af sínum fyrstu verk-
um 1941, að segja upp sáttmál-
Síðastliðið sumar var meiri' anum frá 1918. En ef hafn-
berjavöxtur en áður hafði ver- j bannið heldur áfram, er ekki
ið í mörg ár, og meiri berjataka J unt að koma við samningaum-
en nokkru sinni fyr, enda all-. leitunum. Kemur þá þrent til
mikið gert til þes að hagnýta J greina:
sér hina óvenjulega miklu 1. Að freista að halda núver-
berjasprettu. Nú í sumar er
hins vegar mjög litið um ber,
þótt nokkur krækiberjavöxtur
sé sums staðar. Veldur köld og
slæm tíð þessari tregu sprettu
stríðinu er lokið.
2. Að framlengja bráða-
birgðarástandið með nýrri á-
lyktun Alþingis um að fela hið
„ . , .. að sjálfsögðu, og hafa berin1 æðsta vald ríkisstjóra um alt
ger var . þ. m., voru birgðir verið siðsprottin) það litið sem að þriggja ára tímabil, en þó
Nýlega er komin út í Winni-
peg bók á ensku eftir Walter
Líndal. Það er miðaldra mað-
ur, lögfræðingur og mikill á-
hrifamaður í frjálslynda
flokknum. Ætt Walters Lín-
dals er úr Húnaþingi. Bókin
heitir “Harðstjórn og frelsi”.
Gerir höfundurinn þar skýra
og ljósa grein fyrir aðstöðu
frjálslyndra manna í Breta-
veldi og hversvegna þeir fórna
öllu, sem flestum mönnum er
kært, heilsu, lífi og fjármunum
fyrir frelsið, af því þeim finst
öll önnur gæði minna virði
heldur en þessi eina dýrmæta
gjöf. Walter Líndal er gáfaður
maður og fjöllesinn og mun
hróður hans að maklegleikum
vaxa við þessa bók. Líndal er
giftur prýðilegri konu, Jór-
unni, dóttur stórbóndans Mag-
andi ástandi óbreyttu þar til núsar Hinrikssonar úr ölfusi.
Jórunn er lögfræðingur eins
og maður hennar og gegnir oft
ábyrgðarmiklum störfum fyrir
frjálslynda flokkinn. Magnús
Hinriksson var mikill afkasta-
maður. Hann fór bláfátækur
vestur, giftist mikilli myndar-
konu af Áltfanesi, sem var jafn
snauð eins og hann. En þau
hjón voru atorkusöm og fram-
sýn, komust brátt í góð efni
við að stunda hveitirækt,
mentuðu börn sín vel og gáfu
vegna íslenzkrar menningar
tvær stórgjafir, herbergi í stú-
dentagarðinn í Reykjavík og
um 20 þús. kr. i sjóð þann, sem
stofnaður er til að halda við
móðurmáli Islendinga í Vestur-
,heimi. Eftir dauða Magnúsar
Hinrikssonar sæmdi ríkis-
stjórnin ekkjuna heiðursmerki
fálkaorðunnar, til að votta
þeim hjónum þakklæti íslands
fyrir drengilegt starf.
—Tíminn, 6. sept.
ABRAHAM LINCOLN
Eftir Náttfara
Framh.
Nú er mál að minnast nánar
á þessa Mary Todd, er gerðist
húsfreyja á þessu heimili og
æfifélagi Abrahams. Hún var
liðlega vaxin og hvöt í hreyf-
ingum. Fremur var hún and-
litsfríð, kringluleit með reglu-
bundna andlitsdrætti, dökk-
eygð og dökkhærð. Hún var
örlynd og ofsafengin í reiði
sinni og einörð og undirhyggju-
laus., Hún var hávær og spar-
aði ekki napuryrðin þá er hún
var í æstu skapi. Barst há-
reistin til nágrannanna og á-
litu þvi margir hana hinn
mesta svarra. Samt báru sum-
ir núbúarnir henni góðan vitn-
isburð, þótt þeir yrðu stundum
að kenna á skapbrestum henn-
ar. Ekki helst henni vel á
vinnukonum, en ein var sú er
afbar hana. Sú hét Affonsa og
var af portúgölskum ættum.
Hún v-ar lengi í þjónustu Lin-
colns hjónanna og féll þeim vel
við hana. Lincoln borgaði
henni dálitla aukaþóknun en
ekkert mátti Mary um það vita
því hún var ekki ör á fé. Þurfti
Lincoln oft á talsverðu lagi að
halda svo heimilið yrði sér
ekki til hneisu fyrir nízku. Eitt
sinn voru samskot tekin til að
kaupa slökkviliðs útbúnað. —
Lincoln vildi gefa 25 dali en
vissi að Mary mundi raga nið-
ur hverja upphæð, sem hann
nefndi. Stakk hann því upp á
$50 en hún varð æf og kvað
helming þess fjár meir en nóg,
svo Abraham fékk að gefa þá
upphæð er hann vildi. Hún var
samt talsvert fyrir að berast á
og Lincoln varð að kaupa
henni skrautvagn svo hún
mætti aka um bæinn, sem aðr-
ar frúr. Hún réði unglings pilt
fyrir ekil sinn og borgaði hon-
um 50 cent fyrir ómakið. Manni
hennar þótti það nokkuð lítið
og galt honum 25 cent frá sjálf-
um sér. Þegar frú Lincoln
keypti fatnað vildi hún hafa
hann samkvæmt nýjustu tízku,
úr vönduðu efni en samt ódýr-
an. “Það var mjög erfitt að
gera henni til hæfis”, sagði hin
portúgalska vinnukona. Mér
tókts það samt furðanlega og
væri hún ánægð var hún hin
bezta húsmóðir.” Lincoln var
henni oft að skapi og þá var
hún honum yfrið góð; en stund-
um ýfði hann hana til reiði og
þá skammaði hún hann svo að
hrópyrðin heyrðust út á stræti.
Hún var vel mentuð, að suð-
rænum sið. Frönsku kupni hún
til þeirrar hlítar að hún las
hana sem sitt móðurmál og tal-
aði hana fullum fetum. Hún
hafði gaman af að raula
franskar alþýðuvísur svo sem
þessa:
La vie est vaine
Un peu d’amour
Un peu de haine
Et puis — bonjour
La vie est breve,
Un peu d’espoir
un peu de reve
Et puis — bonsoir.