Heimskringla - 06.11.1940, Qupperneq 3

WINNIPEG, 6. NÓV. 1940
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
Verðmæt bréf
geta ekki tapast eSa eyðilagst í
ÖRYGGISHÓLFI
Staðurinn fyrir borgarabréf, eignabréf, vá-
tryggingar skírteini og önnur verðmæt skjöl, er
í yðar eigin öryggishólfi í bankanum. Þér getið
leigt það fyrir minna en lc á dag í næsta útibúi
Royal Bankans.
THE ROYAL BANK
OF CANADA
Eignir yfir $950,000,000
farmbréfi til mín. Landlækn-
inum til leiðbeiningar læt eg
hér fylgja myndir af áritun
umbúðanna og farmbréfinu. Eg
fór þá til skrifstofu Ríkisspítal-
anna, afhenti þar eitt eintak af
farmbréfinu, og bað að send-
ingunni yrði veitt móttaka fyr-
ir spítalans hönd og eins að
greiddur yrði áfallinn kostnað-
ur við umbúðir og flutning
tækisins. Þessu var lofað, en
mér til mikillar undrunar fékk
eg vegna vanrækslu heilbrigð-
isstjórnarinnar, nýja kröfu frá
sendanda tækisins, dags. 2.
epríl s. 1. um greiðslu á £5.:0:0.
Eg sendi því afrit af þessu bréfi
strax til skrifstofu Rikisspítal-
anna.
Eftir að gjöfin kom til
Eeykjavíkur, lá hún lengi á af-
greiðslu Eimskipafélags Is-
iands. En þegar yfirstjórn Rík-
isspítalanna loksins kom því í
yerk, að gjöfin væri flutt á
Landsspítalann, lá hún þar í
umbúðunum, þar til fyrri hluta
uiaímánaðar, en um það leyti
ætlaði eg að fara alfarinn af
spítalanum, og snögga ferð til
Ameríku. Mér þótti undarlegt,
að yfirstjórn Ríkisspítalanna
skyldi ekki skifta sér af gjöf-
inni og mér fanst ekki að eg
gæti farið af spitalanum eftir
þau afskifti, sem eg áður hafði
haft af þessu máli, án þess að
hún yrði tekin úr umbúðunum.
Þessvegna tók eg “stállungað”
úr umbúðunum og setti það
saman.
Eg hafði verið beðinn af einu
blaðinu hér í bæ um viðtal
vegna þessarar gjafar. Mér
fanst viðeigandi að almenningi
skyldi vera gert kunnugt um
þessa höfðinglegu og þýðing-
armiklu gjöf, enda er í Eng-
landi áreiðanlega skýrt frá
minni gjöfum í dagblöðundm,
þó til ríkari stofnana sé gefið
en Iandsspítalinn er. Eg áleit
því rétt að gefa blöðunum og
útvarpinu kost á að fá vit-
neskju um þessa góðu gjöf.
Atti eg því tal við próf. Jón Hj.
Sigurðsson og forstjóra Lands-
spítalans dr. Gunnlaug Claes-
sen um að sýna blöðum og út-
varpi lækningatæki þetta og
samþyktu þeir það.
Framh. á 7. bls.
BRÉF TIL
HEIMSKRIN GLU
Eæri ritstjóri:
Þegar einskonar innbirling-
ar sækja á mann þá geta menn
°ft ekki á sér sitið og annað
en látið þá rása út og koma
fram fyrir almennigs sjónir,
Jafnvel þó þeir séu svoleiðis
innrættir, að maður telji það
víst að þeir sæti ýmislegu
hnaski í almennings dómi. Nú
hafði eg fyrir löngu síðan skrif-
til Heimskringlu dálítið
fréttabréf en mér fanst þá eg
vera taka fram fyrir hendur
niér eldri og færari manna, Þó
samt hefi eg ekki séð að neinn
hafi tekið sig fram um að senda
Eringlu sinni eða Lögberg lín-
Ur um hagi og líðan sína eða
landa sinna héðan, og fljótt frá
Sagt líður þeim öllum vel og
una giaðir við sitt.
Um leið sem það er skemti-
tegt og oft fróðlegt að lesa vel
samin fréttabréf úr ýmsum átt-
Uru, þá um leið getur það oft
létt undir með því feikna starfi
Sem stundum er lagt á ritstjóra
hlaðanna, þegar til greina er
tekið það ónæði sem þeir verða
syo iðulega fyrir með heim-
suknum manna, og stundum
angraðir með mismunandi og
fánýtum viðræðuefnum, svo
fyrir það sama oft orðið að
leSgja á sig langar vökunætur
til að geta viðhaldið stundvísi
°g reglu með útkomu blað-
anna. Það er líka þakkarvert
hvað núverandi ritstjórar ís-
lenzku vikublaðanna okkar hér
afa gætt hófsemi í rithætti
sínum og hvort sem það yrði
nú kallaðar fréttir eða innbirl-
ingar hjá mér að geta þess hér,
að núverandi ritstjóri Heims-
kringlu er víst að eignast
lengsta ritstjórnarstarfsemi á
íslenzku máli af nokkrum öðr-
um Islendingi hér vestan hafs,
síðan ólafur S. Thorgeirsson
dó. Svo það væri nú nógu
gaman að einhver léti í ljósi
álit sitt á því langa og oft van-
þakkláta starfsviði.
Eg hefi aldrei neitt séð um
það álit manna um ritstjórn og
rithátt á Heimskringlu síðan
Dr. Sig. Júl. Jóhannesson þótti
hún heldur lávær. Hann hélt
eins og þá var umhorfs að taka
svolitla spretti til að rífast yki
á starfslífið andlega og líkam-
lega. Þetta var á árunum þeg-
ar talað var um að leggja Lög-
berg og Heimskringlu í sömu
sængina.
Nú er sumarið að enda að ís-
lenzku tímatali og rennur það
í skaut fortíðarinnar blítt, hóg-
legt. En ekki að sínu leyti eins
hagstætt fyrir almennings
gagn til arðberandi uppskeru
hér um Kenora og Rainy Riv-
er sveitirnar. Heyfengur al-
staðar rýr og sumstaðar
hálfur við meðalfeng. — Korn-
blettir víða góðir og kartöfl-
ur í tæpu meðallagi. — En
rétt allar aðrar sortir ekki
teljandi. Þessu ollu þurkar of
miklir og engisprettan er víða
hér skaðræðis pest að verða.
En austan til í þessu fylki voru
of miklar rigningar og svo frost
um miðjan ágúst, er hafði gert
5 miljón dollara skaða á tó-
baksökrum þar.
Atvinnulíf er hér dauft að
verða. Bæirnir hafa engin ný
fyrirtæki á hendi og verða
aldrei fyrir neinum náðarverk-
veitingum frá Landstjórninni.
Það er ekki nema þegar Pétur
Heenan getur látið einstöku
falla í lukkupottinn á vega-
spottum hér og hvar í þessu
umdæmi sínu. En hann er oft
vel búinn að gera í því falli,
enda vegir að klárast þar sem
þeirra þarf með, svo bæði vinn-
an og lukkan sem þeirra tæki-
færa hafa orðið aðnjótandi við
vegavinnu er nú að mestu þrot-
in.
Þessar höfuðstarfslindir hér,
pappírsmyllan í Kenora og
hveitimyllurnar í Keewatin, er
hvorug með neinum ofsa flýtir
eins og oft áður hefir átt sér
stað á þessum tima áður en
frís upp. Það er ódýrara fyrir
Lake of the Woods að senda
hveitimjölið frá Fort William
vatnsleiðina til vöruhúsa sinna
í strandarfylkjunum og sent
svo þaðan mest sjóleiðis til að
fylla upp orður utan úr heimi.
En héðan frá og til Fort Wil-
liam kostar félagið ekkert fyr-
ir flutning á sínu hveitimjöli.
Það fyllir upp körin sem tæmd
eru hér af hveitikorninu frá
bændum og þeir eru látnir
borga fyrir til Fort William,
300 mílur héðan frá og það
gerði engan mismun þó körin
væru hlaðin í Whitemouth, 63
mílur hér fyrir vestan en tæmd
hér. Bóndinn yrði að borga fil
Fort William. Er þetta lýð-
ræði eða einræði? Skyldi nokk-
ur leiðrétting fást á þessu í
stríðslokint
Ein atvinnugrein sýnist þríf-
ast hér með fjöri og hagnaði
árið um kring og það er bjór
og vínsalan. Hér mun teljast
svo til að fólksfjöldi sá er verzl-
un sína sækir til Kenora og
Keewatin mun vera á veturna
um 15 þúsund. En á sumrin
meðan sumarbústaðir fólks eru
þéttsettir, og gestir sífelt kom-
andi og farandi er fólkstalan
þá 20 þus. Það eru líka til fyr-
ir alt þetta fólk 14 bjórsalir, 8
fyrir karlmenn en 6 fyrir konur
og einn bjórsalinn á einu
hótelinu aðeins, mun hafa getið
þess að þegar heitt væri á
tyllidögum mundi tylftin fara
upp á mínútu. Svo er hér ein
stór heildsölu vínbúð, ein smá-
sölubúð fyrir alla og eitt öl-
gerðarhús.
Önnur atvinnugrein er hér,
sem menn hagnast oft á, en
tapa aldrei, það er fiskiríið. —
Það er raunar ekki sá sægur
manna sem stundar jafnmikið
fiskirí hér á Lake of the
Woods og gert er árið í kring á
Winnipeg-vatni. Það hagar
hér öðruvísi til. Það hefir hver
hér afskamtað svæði sem borg-
ast renta af 30 dollars á ári.
Svo hér eru engin tækifæri að
fá veiðileyfi nema einhver vilji
renta sitt leyfi, selja eða þá
tapar því fyrir brot á veiðiregl-
um. Prís á fiski hér síðast lið-
inn vetur var á pikk að jafnaði
14 cent. Það var byrjað með
10 cent, en endað í apríl með
20c. Hvítfiskur oftast 2 cent-
um lægri en Jack 6 til 8 cent,
stór og hauslaus. Það er ó-
þarfi að taka það fram að pikk-
urinn hér er mismunandi að
stærð, hefir sama lag og litar-
far og pikkur úr Manitoba-
vötnunum og borða hann nýj-
ann hefir alveg sama bragð og
næringarefni. Greindir og at-
hugulir menn hér segja að
pikkur og hvítfiskur séu mikið
að aukast í Lake of the Woods,
og þakka það því, að nú í fleiri
ár hafa stór svæði þar verið
lokuð fyrir allri netaveiði. Svo
hefir nú á seinni árum reynst
ágæt útkoma á fiskiklökum í
Kenora. Síðast liðið vor, það
hæsta til gagnlegrar útkomu
sem nokkurntíma hefir orðið
þar, 169 miljón egg, og af þess-
ari upphæð varð að lifandi
pikkseiðum um 120 miljón, er
hér var miklu slept og stór
partur þess flutt til austurenda
þessa fylkis og sumt alla leið
til Quebec.
Það er ekkert sérstakt af
okkur Islendingunum að segja.
Þeir draga víst rétt allir and-
ann á ensku hér, því félagslíf
milli okkar er svo æði lengi
steindautt. Það eina andans
verðmæti er okkur áskotnaðist
var að séra Guðmundur Árna-
son frá Lundar, Man., kom hér
um mánaðarmótin september
og október s. 1. og prédikaði i
húsi Sig. Sigurðssonar og benti
okkur óspart á til eftirbreytnis
þolgæði og trúfestu Jobs.
Þegar við Islendingar erum
að tala um okkar miklu menn
og förum svo að aðgreina þá í
sundur með þeim nöfnum sem
þýða eitthvað meira en að vera
afreksmaður, svo sem víking-
ur, berserkur og hamhleypa.
Þessir innbirlingar hlupu í
huga mér þegar eg frétti að nú-
verandi forseti Þjóðræknisfé-
lagsins, Dr. Richard Beck,
hefði lofast til að styðja þá
Thorgeirsson bræður við út-
komu Almanaksins næstkom-
andi ár. Þeir sem fylgjast með
öllu starfi Dr. Becks í huga
sér, verða meir enn undrandi
yfir hvað sá maður getur af-
kastað. En gæti hann sett hér
á stað í Keewatin deild af ís-
lenzku þjóðernisstarfi tilheyr-
andi aðal Þjóðræknisfélagsinu,
vissi eg hreint ekki hvað eg
ætti að kalla prófessorinn.
Nú eru þessar fréttir og inn-
birlingar mínir bráðum á
enda. En fyrst eg leiddi nú
huga minn inn á þjóðernishug-
sjónir og störf einstöku manna
í þarfir þess málefnis, og er nú
kominn svo nálægt stjórnar-
nefnd Þjóðræknisfélagsins, og
þrátt fyrir það þó eg verði nú
þar grunaður um græsku, þá
vil eg nú benda henni samt á,
að ef hún á nokkurn tillöguþátt
á vali þeirra manna er ríkis-
stjórnin á íslandi býður í orð-
fof til lands síns væntanlega ár
hvert úr þessu, þá skyldi valin
maður í senn einn úr hverri
sýslu, því vafalaust hafa allar
sýslur íslands orðið á bak að
sjá mörgum vöskum bræðrum
er svo hjartanlega vildu mæt-
ast aftur og jafna upp á milli
sín tap og vinning er leiddi af
þeirri löngu leið og mörgum ár-
um er á milli bar og rif ja upp
í sveit sinni og sýslu svo marg-
ar endurminningar er báðum
aðilum entist til hins síðasta
eilífa landnáms. Þegar svo
•þessir menn koma til baka aft-
ur þá séu þeir ekkert nefndir
annað en sýslumenn í stað
Mr. eða herra. Þeir bæru þann
titil með réttu. En þeir heima
sem undir þeim titli ganga eru
auðvitað lögfræðingar og svo
skattheimtu eða tollheimtu-
menn. En ekkert meiri sýslu-
menn en hver annar innbyggj-
ari sinnar sýslu. Þegar svo
jþessir réttnefndu sýslumenn
kæmu til baka heim til sín
skyldu þeir semja ítarlega
ferðasögu sína, gefa hana til
íslenzku vikublaðanna hér, er
þeim gæti orðið taugastyrkur
að, og verðugt og hjartastyrkj-
andi til lesendanna, því vafa-
laust hefir hver einn og einasti
Vestur-lslendingur eitthvað af
mörkum lagt til orðlofs sjóðs-
ins.
Ritað á fyrsta vetrardag,
1940.
Bjarni Sveinsson
LEIKSVIÐ LÍFSINS
er ógurlega stórt orð. Já, svo
stórt að það tekur yfir alla til-
veru sýnilega og ósýnilega,
þekta og óþekta, skapaða og
óskapaða. Þetta hafa víðsýnir
hugsuðir séð. Allra alda heim-
speki hefir séð að meira og
minna leyti að leiksvið lífsins
var og er of þröngt og þoku-
kent í hugum jarðarbúa. Svo
segir í riti nokkru: “1 augum
forfeðra vorra var heimurinn
lítill, og í samanburði við skoð-
un vora á honum nú á tímum,
tiltölulega handhægur hlutur.
Hann hafði staðið í hæsta lagi
sex þúsund ár. 1 sögu hans
gnæfðu upp fáeinar mannlegar
hetjur — konungar, kirkju-
skörungar og dýrðlingar, og
köstuðu þeir með kröfum sín-
um og kostum, skugga á í-
myndunaraflið, svo að ekki að-
eins um sjálfa þá, heldur og um
alla handgegna þeim, tindraði
töfraljómi sem haldið var að
jafnvel hinn almáttugi hlyti að
kannast við og virða.
Þessir skörungar og félagar
þeirra voru kjarninn í hópi
hinna ódauðlegu. Svo komu
minni hetjur og dýrðlingar
smærri flokka, og að baki og
til fyllingar stóðu svo minni-
háttar mennirnir. Leiksvið ei-
lífðarinnar (að minsta kosti að
svo miklu leyti sem himininn
einn, og ekki neðri staðurinn
var tekinn til greina) varð
aldrei ægilega stórt, né óþægi-
lega fjölment, í huga hins trú-
aða. Þetta mætti kalla stór-
bokkaskoðun á ódauðleikan-
um; hinir ódauðlegu — eg tala
aðeins um himinn, því eilífðar
kvalir þurfum vér ekki að taka
hér til grein — voru ætíð úr-
valið, valin og handhæg tala.
En með kynslóð vorri hefir um
vesturhluta heimsins runnið
upp alveg nýtt skygni yfir
stærðirnar. Framþróunarkenn-
ingin krefst þess nú, að vér
hugsum oss langt um ægilegri
hlutföll tíma, rúms og talna en
forfeður vora nokkru sinni
deymdi um að fólgnar væru í
heimsrásinni.
Mannkynssagan r e n n u r
smátt og smátt upp af rótum
dýralifssögunnar. Ef nokkur
skepna lifir eilíflega, því þá
ekki allar? Því þá ekki dýrin
þolinmóðu? Svo ef vér eigum
að trúa á ódauðleikann nú á
dögum, þá verður hann að ná
til slíks feiknafjölda, að ímynd-
unarafl vort lémagnast og til-
finningar vorar gugna við.
Hinir kristnu forfeður vorir
gerðu sér í þessu efni hægra
um hönd en vér. Að vísu
skortir samúðarþel, en þeir
höfðu blátt áfram óbeit á þess-
um annarlegu mannverum, og
í barnaskap sínum héldu þeir,
að guðdómurinn hefði líka ó-
beit á þeim. Þar sem þeir
voru heiðingjar fundu forfeður
vorir til einskonar gleði er þeir
hugsuðu sér að skaparinn hefði
aðeins ætlað þeim að vera kurl
á glæður helvítis.
Þér opnið augun, en skiljið
ekkert af því sem þér sjáið.
Sérhver þessara afkáralegu,
eða jafnvel ógeðfeldu manna,
fjörgast af innri lífsgleði, jafn-
hlýrri eða hlýrri en sú er sem
þér finnið titra í brjóstum
sjálfra yðar. Það er heimsku-
legt að halda að hjarta hinnar
ótakmörkuðu veru geti kent
ofgnóttar eða of mettunar að-
eins af því að samúðarþel vort
nær svo skamt. Innra gildi
annars lífs yfirstígur með öllu
samúðarþel vort og skilning.
Ef vér gætum skilið að fortíð
og framtíð eru raunverulega
eitt og augnablik og eilífð eru
hvert í öðru, þá þektum vér
leiksvið lífsins betur en raun
er á. M. I.
ISLANDS-FRÉTTIR
Síld seld til Svíþjóðar
Nýlega hafa tekist samning-
ar um sölu á saltsíld til Sví-
þjóðar, er nemur 5500 tunnum.'
Verðið er 70 krónur íslenzkar
hver tunna komin um borð í
skip í höfnum hér.
Hefir Síldarútvegsnefnd í alt
sumar unnið að því að reyna
að selja Svíum síld. Hafa þeir
óðfúsir viljað kaupa, en staðið
hefir á leyfi Þjóðverja. Þó hef-
ir leyfi þeirra loks fengist fyrir
þessum 5500 tunnum, en reynt
verður að fá þá til að leyfa
meiri síldarsölu til Svíþjöðar.
— Nýtur Síldarútvegsnefnd
dyggilegs stuðnings sænska
aðalkonsúlsins hér og íslenzka
sendiráðsins í Stokkhólmi
(Vilhj. Finsens) við tilraunir
þessar um síldarsölu.
—Isl. 13. sept.
* * *
Verður innflutningur frá
Bretlandi gefinn frjáls?
Ríkisstjórnin hefir um þess-
Þér sem notíð—
TIMBUR
KAUPIÐ AF
THE
Empire Sash & Door
CO., LTD.
BirgtUr: Bearj Ave. b*t
Siml 95 551—95 562
Skrifatofa:
Hcnrj og Argyh
VERÐ - GÆÐI . ÁNÆGJA
ar mundir til athugunar tillög-
ur frá viðskiftamálaráðherra
um frjálsan innflutning frá
Bretlandi á ýmsum nauðsynja-
vörum. En eins og kunnugt er
hafa Sjálfstæðisblöðin haldið
fram þeirri skoðun, að gjald-
eyrisráðstaða Islendinga gagn-
vart Bretum hafi nú batnað svo
mjög hina síðustu mánuði, að
sjálfsagt væri að leyfa frjáls
innkaup allrar nauðsynjavöru
í Bretlandi.
Ekkert hefir verið látið uppi
um, hversu mikla tilslökun
verður um að ræða, ef tillögur
viðskiftamálaráðherra ná sam-
þykki, en búist er við, að hún
sé allveruleg. Væntanlega
stendur ekki á hinum ráðherr-
unum að fallast á tilslökun á
höftunum.—Isl. 13. sept.
* * *
Breskur hermaður ferst
í umferðarslysi
Það slys vildi til á sunnudag-
inn á steinsteypta veginum inn
að Elliðaám, rétt hjá Múla, að
tvö bresk bifhjól rákust saman
og slösuðust báðir mennirnir,
sem á þeim voru. Annar svo
mikið, að hann dó samstundis,
en hinn hættulega.
Hermannabíll var á eftir
öðru hjólinu, er þau rákust
saman, og tókst bílstjóranum
ekki að stöðva bílinn og ók
yfir báða mennina.
—Mbl. 17. sept.
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU
LESIÐ HEIMSKRINGLU
BORGIÐ HEIMSKRINGLU
*
JOHN S. BROOKS LTD.
DUNVILLE, Ontario, Canada
MANUFACTURERS OF GILL NETTING
Okkar net eru búin til úr beztu tegund af hör tvinna
og “Sea Island Cotton”
Þér megið treysta bæði vörugæðum og verði
Allar pantanir fljótt og ábyggilega afgreiddar.
I Captain M. R. Janes, Leland Hotel, Winnipeg
i Umboðsmaður fyrir Manitoba, Saskatchewan og Alberta.
FEDERAL GRAIN LIMITED