Heimskringla - 01.10.1941, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 1. OKT. 1941
HEIMSKRINGLA
\
3. SIÐA
ekki má nota til annars en
vörukaupa. Laun þýzkra her-
manna í Noregi eru greidd í
norskum peingum, sem fást á
reikning Þýzkalands í Noregs-
banka. Fyrir þessa peninga
kaupa hermennirnir norskar
vörur og senda þær til Þýzka-
lands. Matvæli þau og hráefni,
sem Þjóðverjar kaupa í Nor-
egi eru greidd á þenna sama
hátt. Fyrir bragðið er skort-
ur á matvælum — mest af kjöt-
inu, smjörinu, eggjunum, ostin-
um og niðursuðuvörunum, eru
sendar til Þýzkalands — mjög
mikil vöntun á hráefnum —
sem Þjóðverjar nota til að
byggja hermannaskála, flug-
skýli, hernaðarvegi og ný fyr-
irtæki, sem eru undir þýzkri
stjórn — og loks hefir þetta
verðbólgu í för með sér.
Skortur ó nauðsynjavörum
Afleiðingarnar af afskiftum
Þjóðverja eru sérstaklega al-
varlegar vegna þess, að þau
hafa haft í för með sér skort á
eftirtöldum nauðsynjum:
1. Kolum: Þjóðverjar hafa
aðeins afhent tíunda hluta
þess, sem þeir höfðu lofað
norska iðnaðinum.
2. Benzíni og olíu. Strætis-
vagnar í Oslo fá nú aðeins 6000
lítra af benzíni á mánuði, sam-
anborið við 93,000 lítra venju-
lega notkun. Auk þess er mjög
mikill skortur á eldsneyti fyrir
landbúnaðarfarartæki og fisk-
veiðaflotann.
3. Steinlími og múrsteini.
Þetta fer hvorttveggja nær ein-
göngu í byggingar Þjóðverja.
Pappírsiðnaðurinn hefir orð-
ið að hætta störfum vegna
kolaskorts, enda þótt trjákvoða
sé enn framleidd vegna þess að
cellulose er allmjög eftirsótt
sem nautgripafóður. Fyrir
bragðið er atvinnuleysi tölu-
vert og þeir, sem hafa vinnu',
vinna ekki eins lengi á viku og
áður.
Það á við um sápu, lýsi og
feitiefna-framieiðsluna, svo og
eldspýtnaframleiðsluna, þar
sem aðeins er unnið 38 klst. á
viku. Sama máli gegnir um
margar aðrar framleiðslugrein-
ir, ef þær liggja þá ekki alveg
niðri.
Noregur hefir auðvitað glat-
að öllum mörkuðum sínum
utan Evrópu, sem tóku við um
helmingnum af framleiðslu
hans fyrir stríðið. En “Völ-
kischer Beobachter” hefir til-
kynt Noregi, að hann geti orð-
ið sjálfum sér nógur, með því
að notfæra sér það hráefnið,
sem óþrjótanlegt er — timbrið.
Það á ekki aðeins að nota
timbrið í byggingar, heldur og
til þess að framleiða gas, er
komi í stað steinolíu.
Það er Ijóst orðið, að það á
að hagnýta náttúrugæði Nor-
egs í þágu Þýzkalands.. Þær
iðngreinar, sem koma ekki
Þjóðverjum að notum, mega
veslast upp og leggjast niður.
Skipastóllinn verður aldrei eins
stór og fyrir stríð. Noregur á
eingöngu að hugsa um að
framleiða hráefni, en ekki full-
unnar vörur, og það verður
hlutverk hans í hinu nýja hag-
kerfi Þýzkalands.
Hagnýtingin
Á hinn bóginn ælta Þjóðverj-
ar að hagnýta sér þær greinar
norsks iðnaðar og atvinnuveg-
ar, sem þeim eru mikilsverðar.
Þar á meðal eru fiskveiðarnar
og verður að senda þrjá fimtu
hluta alls, sem aflast, til
Þýzkalands. Er Þjóðverjum
sérstök nauðsyn að fá lýsið
vegna þess, að nú fá þeir ekk-
ert hvallýsi framar. Þá er það
kaupskipastóllinn, eða það sem
þeim tókst að ná í, því að lang-
mestur hlutinn — 4,000,000
smál. — er í þjónustu norsku
stjórnarinnar í London.
Loks er það vatnsaflið, sem
Þjóðverjar ætla að notfæra sér
langmest. Hafa þeir á prjónun-
um víðtæk virkjunaráform, til
þess að framleiða afl til rekst-
urs efnaverksmiðja, sem á að
reisa í Noregi fyrir vígbúnað
Þjóðverja. Auk þess á að leiða
rafma'gn alla leið til Þýzka-
lands.
Ágætt dæmi um það, hvern-
ig Þjóðverjar ætla að haga
þessu, er fyrirætlunin um virkj-
un Aurafossins, rétt hjá Krist-
iansund. Reisa á nýja borg
við fossinn og þangað á að
flytja um 6000 verkamenn. —
Ætlast er til, að norska ríkið
borgi helming kostnaðarins við
þetta, enda þótt Þjóðverjar ein-
ir hagnist af þessu.
Norðmenn vita ofur vel, að
einungis sigur Bandamanna
getur forðað þeim frá algeru
hruni og þrælkun. Þeir láta
því ekki mótspyrnu sína niður
falla, í fastri trú á sigur rétt-
lætisins. Ýms atvik, eins og á-
rásin á Lofoten, glæða vonir
þeirra, þrátt fyrir harðleiknina,
sem Þjóðverjar hafa sýnt eftir
þau. Og þeir eru hreyknir yfir
því, að ein mesta auðsupp-
spretta þeirra — kaupskip að
stærð 4,000,000 smál. — starf-
ar í þjónustu Breta.
—Vísir, 2. ág.
GUÐRÚN JÓNSSON
(Æfiminning)
Guðrún Jónsdóttir ekkja
Jóns heitins fyrrum alþingis-
manns frá Sleðbrjót andaðist
að heimili dóttur sinnar og
tengdasonar, Mr. og Mrs.
Björns Eggertssonar að Vogar,
Manitoba, 25. ágúst síðastlið-
inn.
Guðrún var fædd 20. október
árið 1855 á Surtsstöðum í Jök-
ulsárhlíð í Norður-Múlasýslu.
Foreldrar hennar voru Jón Þor-
steinsson og Mekkin Jónsdótt-
ir, sem þar bjuggu. Var Jón son-
ur Þorsteins bónda í Fögruhlíð
Jónssonar Guðmundssonar, en
faðir Mekkínar var Jón Mag-
nússon, sem bjó á Hrafna-
björgum í Jökulsárhlíð. Guð-
rún ólst upp með foreldrum
sínum og árið 1876 giftist hún
Jóni Jónssyni frá Hlíðarhúsum
í Jökulsárhlíð. Reistu þau bú
það sama ár í Bakkagerði og
bjuggu þar um hríð, nokkur ár
bjuggu þau á Ketilsstöðum og
í Húsey í Hróarstungu; en
lengst bjuggu þau á Sleðbrjót,
og við þann bæ var Jón jafnan
kendur. Árið 1900 fluttust þau
til Vopnafjarðar og veittu þar
gistihúsi forstöðu um tíma, og
þaðan fluttust þau vestur um
haf árið 1903.
Heimilinu á Sleðbrjót er
þannig lýst af manni, sem var
þar heimilismaður, að það hafi
verið eitt með stærstu heimil-
um þar um sveitir, t. d. voru
þar einn vetur 22 manns í
heimili. Viðurgerningur allur
var þar hinn bezti og hæsta
kaup goldið hjúum og kaupa-
fólki. Heimilið stóð í miðri
sveit og var þar mjög gest-
kvæmt, en gestrisni húsráð-
enda var við brugðið: Jón var
oft langdvölum fjarverandi frá
heimilinu, bæði vegna þing-
ferða og annarar þátttöku í op-
inberum málum, og hvildi þá
i bússtjórnin að miklu leyti á
herðum konu hans. En hún
var stöðu sinni vel vaxin og lét
sér mjög ant um allan hag
ÓVÆNT ÁHLAUP GERT AF BRETUM Á VESTUR
EYÐIMÖRKINNI
Bretar gerðu nýlega óvænt áhlaup á eyðimörkinni
vestur af Egyptalandi og komust alla leið til Capuzzo. Frá
Tobruk kom þýzkur her æðandi og fylgdu því margar or-
ustur. Tóku Bretar þar marga Þjóðverja og nokkuð af
þýzkum skriðdrekum, er þeir höfðu heim með sér.
Herlið frá Indlandi, sem svo mikinn þátt hefir tekið í
orustunum í Eritrea og í þessari orustu gekk vel fram, er
sýnt á myndinni.
himni allan daginn í ausandi
rigningu eins og hér er títt,
þar sem enginn timir að hafa
almennilegt og rúmlegt upp-
boðshús, og mega menn muna
eftir Thorgrímsen sáluga og
fleiri, enda má finna þetta á
lásnum, því að hann er allur
ryðgaður og svo stirður, að
hann lætur ekki undan öðru en
einum eldgömlum pakkhús-
lykli, stórum eins og voldug-
er sú, að uppi og niðri eru
verkstofur, og knýja þar fjöl-
margar yngismeyjar jafnmarg-
ar saumavélar og má glögt
heyra þytinn af hjólunum og
skruðninginn af nálunum með
ýmsu hljpði, dimmu og mjóu,
tirandi og urgandi, eftir því
efni, sem verið er að sauma,
hvort það er duffel, kamgarn,
búkkskinn, dowlas, biber, silki,
klæði eða vaðmál eða léreft eða
heimilisins. Á hörðu árunum
um og eftir 1880, þegar mest
krepti að fólki sökum fjárfellis
og annara vandræða, sem af
harðindunum stöfuðu, leituðu
margir sveitungar þeirra Sleð-
brjóts hjóna hjálpar hjá þeim.
Og með svo miklu örlæti og
höfðingsskap var hjálpin í té
látin, meðan þess var kostur,
að þangað leituðu allir úr sveit-
inni með vandkvæði sín.
Eftir að þau fluttust vestur
var efnahagur þeirra þröngur
fyrst í stað. En þá nutu þau
drengilegrar aðstoðar frænda
og vina, einkum Jóns Sigurðs-
sonar bónda að Mary Hill í
Álftavatnsbygðinni. Voru þau
fyrst hjá honum með fjöl-
skyldu sína og fóru svo að búa
á litlum landbletti þar í grend-
inni, við Manitobavatn; en þar
sem þar var ekki lífvænlegt til
frambúðar, sökum skorts á
slægju- og beitilandi, fluttust
þau fimm árum siðar lengra
norður með vatninu í Sigluness-
bygðina, og komu þar upp góðu
búi á fáum árum með hjálp
sona sinna, sem þá voru að
verða fulltíða. Bygðu þau þar
upp gott heimili og efnahagur
þeirra blómgaðist á ný. Þar
bjuggu þau til ársins 1923, er
Jón andaðist. Var fjölskyldan
þá eitt ár í Winnipeg, meðan
hann var veikur, en fluttist svo
aftur út í bygðina, og þar bjó
Guðrún áfram um sex ára
skeið með sonum sínum tveim-
ur Páli og Jóni. Tólf síðustu
árin, sem hún lifði, var hún til
heimilis hjá dóttur sinni og
tengdasyni áðurnefndum.
Þau Jón og Guðrún eignuð-
ust ellefu börn og eru sex
þeirra nú á lífi, fjögur dóu i
æsku og einn sonur, Guð-
mundur, sem um langt
skeið var smjörgerðareftirlits-
maður á ýmsum stöðum í
Manitoba, dó tæpum mánuði
á undan móður sinni. Þau sem
á lifi eru, eru þessi: Björg,
kona Bjarna Þorsteinssonar
frá Höfn í Borgarfirði í Múla-
sýslu, áður í Selkirk nú í Win-
nipeg; Páll, ókvæntur, á Vog-
ar, Man.; Ragnhildur, kona
Þorsteins Guðmundssonar,
bróður Björgvins tónskálds,
frá Rjúpnafelli i Vopnafirði, í
Leslie, Sask.; Helga, kona Ey-
steins skólastjóra Árnasonar í
Riverton, Man.; Jón, bóndi á
föðurleifð sinni við Siglunes,
giftur konu af canadiskum
ættum, Annie Bush að nafni;
og Ingibjörg, kona Björns
kaupmanns Eggertssonar að
Vogar. Ein systir Guðrúnar er
á lífi hér vestra, Mekkin, kona
Guðmundar Guðmundssonar
bónda í grend við Lundar.
Guðrún var kona fríð sýnum
og vel gefin, hún var hæglát og
látlaus, framúrskarandi hjálp-
söm og mátti víst ekkert aumt
sjá svo að hún ekki reyndi að
bæta úr því, hún var starfs-
kona mikil og helgaði heimili
sínu krafta sína óskifta, hún
var ágæt húsmóðir, og öllum,
sem einhvern tíma höfðu dval-
ið á heimili hennar, var sér-
staklega hlýtt til hennar. Hún
var ein af þessum gætnu og
hæglátu konum, sem bæði á
heimili sínu og utan þess vekja
traust og virðingu allra. Góð-
semi hennar og velvild til ná-
granna bar vott um hlýtt og
göfugt hugarþel og trygð, sem
jafnan stóð stöðug, hvernig
sem á móti blés. Hún var gift
ágætum og vel metnum manni
og hjónaband þeirra var mjög
farsælt. Börn þeirra öll eru
vel gefin; og hún naut í ríkum
mæli ástríkis þeirra og um-
hyggju á elliárunum. Heilsa
hennar mátti heita góð fram á
síðustu ár, en hinn skyndilegi
dauði sonar hennar, Guðmund-
ar, mun hafa fengið mjög mik-
ið á hana og hefir eflaust flýtt
fyrir dauða hennar sjálfrar.
Með Guðrúnu er til moldar
gengin merk og góð kona, ein
af þeim íslenzku húsfreyjum,
sem með dugnaði og farsælli
fyrirhyggju hafa veitt forstöðu
heimilum bæði á ættjörðinni og
hér, sem gengið hafa gegnum
margs konar erfiðleika og bor-
ið mikinn sigur úr býtum í lífs-
starfi sínu.
Hún var jarðsett í hinum
nýja bygðargrafreit að Vogar
28. ágúst að viðstöddu miklu
f jölmenni. Sá sem þessar línur
ritar, talaði nokkur orð við út-
för hennar. G. Á.
“TIL VELFORÞÉNTRAR
MINNINGAR”
Þegar Benedikt Gröndal lýsti
nóttúrugripasafninu
asti kirkjulykill eða hjall-lyk-1 shirting; mun þetta vera fyrir-
ill, og er alt eins og það væri boði hinna ókomnu sælutíma,
frá ísgrárri fornöld, ryðgað og þegar landið er komið á það
æruvert, sem segir í Grímnis- fullkomnunarstig, að alt er orð-
málum: “forn er sú grind, en jð fult af vélum til allra fram-
þat fáir vitu, hve hún er í lás kvæmda, svo ekkert fólk þarf
um lokin” — nú, nú, vér berum iengur að kveljast hér á þessu
þá lykilinn að hurðinni; en alt eyðiskeri, en allir geta farið í
skelfur og drýnur og rymur gugs friöi til Ameriku eða hins
eins og Hræsvelgur væri að fyrirheitna lands Canada, sem
ræskja sig, yfirkominn af kvefi ag hljóðinu til og fyrir umsjón
og brjóstþyngslum, þar sem forsjónarinnar minnir á Kan-
hann hreyfir vængina í út- aan) eða þá það getur farið til
synningsgarranum efst við Klondyke. Og svo er nú ekki
endimörk jarðarinnar loks- nóg með skruðninginn og ó-
ins tekst að ljúka upp dyrun- lætin, heldur hristist alt loftið
um og getum vér komist inn í Qg sáldrast niður sandur og
þenna sal, þar sem mestu mót- aiiskonar rusl og legst í hrúgur
sagnir í heiminum eiga sér a gólfið og þorðin á safninu, svo
stað, því að þar er fult af spritti þetta verður að rýmast á burt
og brennivini, fjöldi fugla, sem i hvert sinn, áður en fólk kem-
allir eru “templarar” og halda 1 ur jnnj og fer þ0 stundum í ó-
“templara”-loforðið betur en iestri; en þetta er á sinn hátt
nokkrir menn, ekki er verið að einskonar dögg af himni, þótt
klaga þá né yfirheyra, enginn ekki takist betur en þetta að
grunar þá og ekki “brjóta” líkja eftir náttúrunni eða sanna
þeir — en þar er einnig fult af orðin j vöiUSpá: “Þaðan koma
öðrum verum af ýmsu kyni, döggvar þærs í dala falla”. í
sem liggja andaðir í brennivíni horninu safnsins næst dyrun-
um aldur og æfi: það eru fisk- um er veggurinn þakinn með
ar, ormar, krabbar og margs- ákaflega stórri járnþynnu, sem
konar önnur sækvikindi. Safn- annaðhvort er afgangur af
ið minnir þannig á lífið og þess gomiu þaki á grásleppuhjalli
margbreytni betur en nokkur eða þá einhver eldgamall
“templara” - prédikun; það skjöldur frá ómunatíð, kannske
minnir á kraftyrðin í Fjölni, frá uppboði eftir Starkað
þegar hann flutti bindindisrit- gamia eða Ketil hæng; þá má
gerðina á 7. árinu forðum daga og leifar af gomium múr eða
og sagði, að eitt glas af víni kletti, en á þessum fornleifum
stytti aldur manns um tíu ár, eru þrju got, og eru þau ein-
eða eitthvað á þá leið; þetta hver hin mestu furðuverk í
sanna blessaðir fuglarnir best, Glasgow”, því að þau eru hvert
því að þeir hafa aldrei drukkið um sjg ems og Hliðskjálf, þar
eitt glas af víni og standa nú á sem óðinn sá um allan heim;
safninu, ódauðlegir og eldast þar j gegnum má sjá alla fram-
aldrei; en fiskar og önnur dýr tíð og alla pólitík, en guð varð-
geta ekki verið þar, nema þau Veiti oss frá að fara fleiri
liggi í brennivíni og alkohóli, orðum um þessa hluti.
sofandi í svefni algleymisins, j nú er ekki fleira frásagnar-
syndlausir og draumlausir, en vert j kotinu og ekki annað eft-
um leið sýnandi, að alkohólið jr en útsjónin um gluggana. Þá
er ómissandi, því að án þess er er best að fara fyrst inn í hlið-
ómögulegt að geyma ótal hluti arherbergið, þar sem álftin
á náttúrusöfnum, enda er það stendur; öllu er óhætt, því hún
alstaðar notað til þess. Eg er Spök og hreyfir sig ekki,
hefi áður lýst fyrirkomulag- hún hræðist ekki, þó að menn
inu á safninu, og þarf því ekki komi nærri henni; þar er einn
að orðlengja um það hér; þar á giuggi og j honum liggur gín-
móti skal eg nú lýsa húsnæð- anúi haus af stórvörxnum
inu sjálfu með fáeinum orðum. karfa, sem einu sinni var dreg-
Komi maður inn í safnið á inn á skútu fyrir framan Látra-
rúmhelgum degi, þá detta bjarg; en út um gluggann má
manni í hug þessi orð úr Háva- sjá prentsmiðju “Dagskrár”, og
málum: “yfir ok undir stóð- heyrist ekkert hljóð, þó að
umk jötna vegar”, því að alt í pressurnar gangi og vinni ó-
kring og uppi og niðri er þvílík- þrotlega nótt sem nýtan dag,
ur ógangur og ólæti, að manni og er þetta alt öðruvísi en
liggur við að ærast; það er.prentlæti ísafoldar, þar sem
engu líkara en lætin á f jallinu, j dynkirnir heyrast út á götuna
sem Parisade gekk upp eftir, í eins og hundrað saumameyjar
sögunni í Þúsund og einni nótt. | séu að pressa ‘dimplomat-
Framh.
Þegar loksins upp er
komið, þá mega menn vara sig,
menn eru þegar mintir á hin
óþægilegu fótakefli, sem for-
laganornirnar leggja fyrir
menn í lífinu, eins og skrifað
stendur: “ljótu leikborði
skaustu fyrir mik in lævisa
kona”; barnavagn eða þvotta-
stampur stendur venjulega á
ganginum og sést ekki í niða-
myrkrinu, því að engan Ijós-
geisla leggur inn í þennan
myrkheim, þótt hádagur sé á
lofti og sól skíni um alla ver-
öld. Mega menn því þakka fyr-
ir að komast ómeiddir að með
heila limi að sjálfum dyrunum
á safninu.
Þá tekur ekki betra við, því
fyrir hinum eldgömlu dyrum er
forneskjulegur pakkhúslás, lík-
lega keyptur á einhverju upp-
boði, þar sem menn hafa orðið
að standa úti undir berum
Maður má þakka fyrir að verða
ekki að steini. En þetta minn-
ir oss á að vera stöðugir í líf-
frakka’ með fjórðungsþungum
pressujárnum, en “góðtempl-
ararnir” standa löðrandi í svita
inu, hvað sem á gengur. Or-; svo alt rennur og flýtur og
sökin til þessa rifrildishávaða Framh. á 7. bls.
ORDER BY TRADE NAME
Jhoh. i>ch. the. OmmyjuLcUThtaHjí