Heimskringla - 17.12.1941, Síða 4

4. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 17. DES. 1941
iticimskrtrtgla
(StofnuO 1888)
Kemur út á hverjum miSvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86 537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist
fyrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
011 viðskifta bréí blaðinu aðlútandi sendist:
Manager J. B. SKAPTASON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
TOanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
"Heimskringla” is published
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 17. DES. 1941
JÓLIN I NÁND
Sleða klukkurnar hringja í útvarpinu
og Santa Claus er á hverju horni og í
hverjum búðarglugga. Fyrir öllum
liggur nú þetta vanalega, að leita uppi
eitthvað að senda vinum sínum, sem
tákn vináttu. Jólagjafir eru slíkt tákn,
tákn bróðurþels og samúðar, hverjar svo
helzt sem þær eru. Þessu fylgir eins og
allir vita mikið vafstur og eilift ráp í
búðir. Er margur fótasár eftir það alt
á jólunum. En hvað er það alt saman
hjá jólafögnuðinum? Það hefir einhver
haldið fram, að gleðin væri bezti vottur
um heilbrigði mannsins. Menn mega
því illa við að vera án jólagleðinnar.
En til þess að létta mönnum búðar-
göngurnar eða röltið, vill Heimskringla
benda þeim á viðskiftahús þau er aug-
lýsa í þessu blaði. Þegar auglýsingarn-
ar eru lesnar, erum vér þess fullvissir, að
menn hafa séð margt, sem þeim hefði
ekki annars dottið í hug, en eru einmitt
munirnir, sem svo vel eiga við, smekk-
legir, í sérstökum umbúðum og á hinu
rýmilegasta verði. Að veita þessu eftir-
tekt heima hjá sér, getur tekið margt
ómakið af mönnum á þessum anna tíma
fyrir jólin og orðið til þess að þeim líði
betur í skrokk og fótum á jólunum, en
þeim oft gerir, eftir allan erilinn.
Það mun margur ætla að um viðskifti
verði lítið á þessum jólum. En það gagn-
stæða hefir komið í ljós. Þrátt fyrir þó
á einstöku vörum sé nú hörgull, hafa
þeir, sem rannsakað hafa þessa hluti í
Bandaríkjunum, komist að þeirri niður-
stöðu að meira verði um kaup til jól-
anna en nokkru sinni fyr, eða um 15—
20% meira en 1929, en það ár hefir
haldið meti í þessu efni. Vestanhafs
mun hvar sem er óhætt að gera ráð fyrir
eitthvað svipuðu þessu.
Á þessum tímum virðist oss, sem líta
megi á þetta sem vott þess, að jólin, með
gleðina og kærleikann ríki ekki aðeins
hjá mönnum, heldur verði ekki, þrátt
fyrir fíflsku allrar fíflsku, frá þeim tek-
in. Og þá er vel.
Heimskringla endurtekur óskina
gömlu og góðu til skiftavina sinna, les-
enda og allra Islendinga:
GLEÐILEG JÓL!
JóLAGLINGUR
Jón — Það kvað vera ófrávíkjanleg
regla hjá Kínverjum, að borga upp allar
skuldir sínar á nýársdag.
Helgi — Svo er sagt. En gáðu að því,
að Kinverjar hafa ekki jól vikuna áður.
• * *
Manninum minum þykir ákaflega
vænt um jólagjafirnar sem eg gef hon-
um, sagði Guðrún vinkonu sinni. Eg
keypti honum kassa af vindlum á jólun-
um i fyrra. En þó honum þyki vindlar
eitt það bezta, sem honum er gefið, er
hann ekki enn farinn að reykja einn ein-
asta af þeim.
* * *
Drengurinn — Má eg ekki verða prest-
ur, þegar eg er stór?
Móðirin — Auðvitað máttu það, góði
minn, en hví spyrðu að þessu?
Drengurinn — Af því að eg geri
ráð fyrir að þurfa að fara til kirkju alla
mína æfi og það er mikill munur á að
mega standa og hafa hátt við sig
eins og presturinn heldur en að sitja
kyr og þegja.
FERÐAHUGLEIÐINGAR
Eftir Soffonías Thorkelsson
Eg ætla ekki að skrifa ferðasögu, svo
að G. Á. verði ekki vondur. Hann er
með aðfinslur yfir því hvað margir
skrifi ferðasögur og hvað menn haldi
marga fyrirlestra þegar þeir komi úr ferð
um frá íslandi. En fyrst eg er brotlegur
um annað, þá má eg eins vera brostlegur
um bæði boðorð prestsins ef hann vill
nefna þessa þanka mína ferðasögu. En
þetta á ekki að verða ferðasaga, aðeins
ferðahugleiðing.
Síðan eg kom að heiman í vor hefir
það legið á meðvitund minni að eg skuld-
aði eiginlega Islendingum nokkrar ferða-
hugleiðingar og fréttir frá íslandi. (Hefði
það nú ekki verið fyrir þessa hvatningu
hans G. Á. þá hefði líklega ekkert orðið
af því.) Margt er það sem að því stuðl-
ar, hið veglega samsæti, er fjölmennur
hópur vina minna í Winnipeg hélt
mér kvöldið áður en eg lagði af stað í
langþráðu og hugnæmu ferðina heim, þ.
27. marz fyrir nærri því einu og hálfu
ári síðan. Einnig hefi eg orðið var við
mikla löngun hjá mörgum vina minna
og sönnum íslands vinum, að eg segði
sem flest af landinu fagra og þjóðinni
ágætu, ættingjum okkar. Einnig hvöttu
hinar prýðilegu móttökur mig mikið sem
eg fékk þegar eg kom heim, vinátta og
umhyggjusemi hjá öllum sem eg kyntist.
Morguninn sem eg lagði af stað, hinn
27. marz, verður mér altaf minnisstæður.
Það var bleytuhríð, versta veðrið sem
hafði komið á vetrinum. Og datt mér í
hug máltækið “að svo gæfi hverjum
sem hann væri góður til”. Átti eg þá
ekki betra skilið eftir allan þrældóminn
í hinni góðu Ameríku? Nei, líklega
ekki, hefi sennilega verið of eigingjarn,
og forsjónin því ekki fundist eg eiga það
skilið að hún legði mér neitt afbragðs
veður. Hvað um það, eg hafði samið
við C. N. R. að flytja mig til New York
fyrir ærna borgun og var því áhyggju-
laus þótt veðrið væri ömurlegt. Börnin
mín fylgdu mér á stöðina og komu mér
fyrir í vagninum. Þegar þau voru farin
sá eg mér til undrunar, að eg var eini
farþeginn i þeim vagni og var aðeins einn
í þeim næsta. Fanst mér sem máltækið
mundi sannast, “að ekki eru allar ferðir
til fjár” og mætti heimfæra þar nokkurn
hluta þess geysitaps sem þjóðin verð-
ur fyrir árlega á járnbrautinni, sem mun
vera um 50 milj. á ári, að fólksflutnings-
lestirnar þjóta fram og aftur um landið,
oftast mannfáar og stundum að heita
mannlausar. Þessu mundi ekki þykja
vel stjórnað ef það væri einstaklings
fyrirtæki. En hvernig stendur á því að
þjóðeignafyrirtæki geta ekki, eða fá
ekki að lúta sömu lögum og einstakl-
ingsfyrirtæki? Svari þeir sem vita. Eða
er þessum fyrirtækjum þjóðarinnar
stjórnað þannig og mörgum fleiri, að
færa fólki heim sanninn fyrir því, að
þjóðeignir geti ekki þrifist í þessu frjó-
sama landi heldur verði stóreigna menn
að hafa alt sem miklu máli skiftir til
umráða ? Hvenær skyldi sá dagur renna
upp fyrir fólkinu í þessu nægtanna landi,
að það trúi betur sinni eigin stjórn held-
ur en kapitalistans? Mig minnir, að eitt
af blöðum þessa bæjar kæmist að þeirri
niðurstöðu, að þetta væri aðeins fólksins
fé þegar það komst upp að háskólafé
Manitoba-fylkisins, nær 2 milj. dollara
hafði verið stolið, ásamt $100,000 dollur-
um úr fjárhirzlu fylkisins og einum 10
þúsundum úr bæjarsjóði. Hvenær verð-
ur það að við losnum við þessa óheil-
brigðu meðferð almennings fjár? Og
hvernig stendur á því að fólkið líður
þetta, í lýðfrjálsu landi, þar sem það hef-
ir hagldir og tögl í hverju máli sem það
nennir að beita sér fyrir? Þannig var
það, þannig hefir það verið og þannig
er það enn í dag. En vonandi stendur þó
breyting fyrir dyrum í náinni framtíð.
Farþeginn í næsta vagni er eg mintist
á var ung og ofurfalleg stúlka um tví-
tugt. Vakti það athygli mína að hún
var mjög hnuggin. Fann eg til með-
aumkvunar með henni vegna æsku henn-
ar og fyrir hvað mér virtist hún ein-
stæðingsleg. Mig dauðlangaði til að
flytja mig í vagninn til hennar en eg kom
mér ekki að því. Eg hafði með mér á-
gætt útvarpstæki og kom mér til hugar,
að ef eg setti það í gang, þá mundi vera
líkt á komið fyrir henni og mér, að hún
vildi halda sambandinu sem lengst við
dvalarstað okkar, hina gömlu og góðu
Winnipeg. Þetta hepnaðist ágætlega.
Sú unga kom með tösku sína í vagninn
til mín og bauð eg henni til sætis í
bekknum, svo við gætum notið útvarps-
fréttanna frá Winnipeg sem bezt.
Nú tókst með okkur góður félagsskap-
ur. Var stúlkan að fara til St. Paul.
Hafði hún verið ráðin þar sem hjúkrun-
arkona. Ástæðan fyrir sorgum Línu, en
svo nefni eg hana, var sú að þetta var í
fyrsta sinni sem hún hafði farið til dvalar
frá mömmu, pabba og kærastanum, sem
henni þótti ósköp vænt um og sem hún
þreyttist aldrei á að tala um. Bar hún
mikinn kvíðaboga fyrir því, að hann
mundi gleyma sér og önnur að ná sæti
hjá honum, því hann væri svo fallegur
og aðlaðandi. Hafði hún mikla skemtun
af því að segja mér ýmislegt af högum
sínum og foreldra sinna, og lengi fram
eftir deginum rann út í fyrir henni við
þær hugleiðingar. En eg lagði mig allan
fram til að hughreysta hana og glæða
hjá henni bjartar vonir um framtíðina,
og í sannleika vorum við orðnir ágætir
vinir þegar við skildum um kvöldið á
brautarstöðinni í St. Paul, og sá eg mikið
eftir að skilja við svo góðann félaga. —
Fyrir mig hafði dagurinn verið hinn
skemtilegasti í hennar félagsskap. Fram-
koma hennar var öll óþvinguð og leyndi
sér ekki að hún átti óspilta barnslund.
Óskaði eg henni þó frekar í hljóði en upp-
hátt, allrar blessunar í framtíðinni. Mér
hafði komið félagsskapur hennar mjög
vel, eg sjálfur svolítið meyr “að skilja
við garðana í Gröf.” Hafði eg liðið og
notið mikils með fjölskyldu minni og
starfi í öll þessi ár. Leitaði því hugur-
inn til baka, til endurminninganna og
líklega hefir mesta ástæðan verið til
þess að eg var þreyttur, næstum þvi
uppgefinn, og þá bregður oft til við-
kvæmni hjá mörgum.
Eg var líka klökkur af gleði yfir því,
að nú væri eg að fara heim — heim til
þeirra einu átthaga þar sem mig hafði
altaf sárlangað til að eiga heima. Mér
fanst eg aftur vera orðinn að litlu barni
og eg vera að fara heim til mömmu með
reynslu mína, sorgar-, gæfu- og gleði-
spor. Mér komu til hugar vísurnar hans
Matthíasar:
Ýtti eg knerri við Englands strönd
auðuga’ af gullinu rauða.
Dúðaði vorskraut hin voldugu lönd
viljugan, nauðugan drógu mig bönd
heim yfir hafflæmið auða —
heim, heim í átthagann snauða.
Næsti áfanginn var Chicago. Þar átti
eg, sem fyr, vinum að mæta, Jónasi
Sveinssyni, trésmið, Málfríði konu hans
og börnum, sem lengi höfðu verið ná-
grannar mínir í Winnipeg, og góðir ná-
grannar líka. Dvaldi eg þar í tvær nætj
ur. Eru þau hjón hin prýðilegustu, hún
sem fyrirmyndar húsmóðir en hann einn
bezti verkmaður í sinni grein, sem eg
hefi kynst.
Hafði eg mikla ánægju af dvöl minni
með þeim og börnum þeirra, sem hafa
nú heimili sjálf og eiga nú stálpuð börn.
Það var erfitt fyrir mig að átta mig á
því, að nú var önnur kynslóð risin upp —
og sú þriðja, og þarf varla að bíða lengi
eftir því að hin fjórða vaxi upp við hlið-
ina á mér. En hvað tíminn er fljótur að
liða þegar litið er til baka. Er það þó
ekki gaman að vera til og fá notið lífsins,
þó aldrei nema því fylgi erfiðleikar og
stríð? Þær eru líka margar sólsksins-
og unaðsstundirnar, sem við ættum að
vera minnug á og geta litið til þeirra
aftur og aftur.
Jú, vissulega er það gaman að vera til
og hafa greind og minni til að athuga rás
viðburðanna og geta verið þátttakandi í
því öllu. Já, en hvað segja svo vitring-
arnir um lífið og tilgang þess, sem er svo
óendanlega merkilegt og fjölbreytt, en
sem vitum samt að er þó enn merkilegra
en okkur virðist nú, ef okkur auðnast
einhverntíma að þekkja tilgang þess.
Spekingarnir hafa sagt okkur að til-
gangur lífsins væri lft og framþróun, en
vissulega finst mér ekki öll skýringin
þar á lífinu, bara leyndardómsfull orð
sem hver getur teygt og togað eftir geð-
þótta sínum, eins og mælskur klerkur
ritningagrein. Því er ekki að neita, að
trúarbrögðin og prestarnir hafa unnið
mikið gagn og átt mikinn þátt í að vekja
og glæða tilfinningalíf mannsins og gera
hann að því sem hann er orðinn. óttinn
við skortinn hefir aukið mjög framsækni
og gáfnafar mannsins og sannar sig enn
gullvæga spakmælið “að neyðin kennir
naktri konu að spinna og lötum manni
að vinna.”
Það er ekki sennilegt, en þó er það
satt, að svo oft sem eg hafði komið til
Chicago og iðjuhöldurinn mikli Hjörtur
Þórðarson til Winnipeg, þá
höfðum við aldrei kynst, ekki
svo mikið sem mætst eða tek-
ist í hendur. En nú veittist
mér sú einstaka ánægja að
kynnast Hirti, heimsækja hann
á skrifstofunni og vera með
honum eina 4 tíma. Margt
hafði eg heyrt um manninn
sagt og alt gott, en við kynn-
inguna fanst mér eg ekki hafa
fengið nema svip hjá sjón um
alt það sem eg hafði heyrt um
hann. Mér var vísað til einka-
skrifstofu hans upp á lofti, sem
er einnig bókhlaðan. Þar mætti
mér maður við uppganginn og
við fyrstu sýn kom hann mér
þannig fyrir sjónir, að hann
mundi vera 65 ára. Hann var
skarplegur, hvatlegur, léttur í
spori, örlítið lotinn í herðum
með léttan og þíðan limaburð
eins og unglingur. Sagði hann
mér í óspurðum fréttum:
“Eg er Hjörtur Þórðarson.
Þú munt vera Soffonías Thor-
kelsson. Komdu blessaður og
sæll og velkominn. Það er mik-
ið að það skyldi nokkurtíma
geta orðið af því að við gætum
mætst. Eg þekki þig vel þó við
höfum aldrei hizt.” Datt mér
þá í hug hendingin: “Táp og
fjör og frískir menn”, því
Hjörtur er reyndar kominn
nokkuð á áttræðis aldur, og
manni getur ekki annað en
komið það til hugar, að hann
eigi enn eftir að lifa önnur 80
ár, fágætur maður að lífsfjöri
og þrótti. Leiddi hann mig
eins og barn um bókhlöðu sína
sem er geysistór salur alsettur
því ógrynni bóka að mér hefði
aldrei getað hugkvæmst að
nokkur einstaklingur hefði þau
undur í vörslum sínum. Varð
mér á að segja:
“Hvað hefir þú, maður, að
gera við allar þessar bækur?
Það er ólíklegt að þú hafir les-
ið nema litinn hluta af þessu
öllu.”
“Já, hvað heldurðu Soffonías,
heldurðu að eg kaupi bækur
sem eg les ekki? Eg á enga
bók, sem eg er ekki kunnugur
að efni. Eða viltu benda hér á
einhverja bók í bókhlöðunni og
skal eg skýra fyrir þér efni
hennar.”
Af handahófi greip eg til
einnar. Eg er nú búinn að
gleyma hver bókin var, en eg
man það eitt, að hún var um
efnafræði. Tekur Hjörtur til
að þylja innihald hennar þang-
að til eg bað hann blessaðan að
eyða ekki tímanum lengur í
þetta, því hér væri svo margt
að sjá og skoða. Við leidd-
umst fram og aftur um bók-
hlöðuna og altaf komu í ljós
nýjar og nýjar hillur, fullar af
bókum. Annars hefir bóka-
hlöðu Hjartar verið lýst svo oft
af öðrum, að eg eyði ekki fleir-
um orðum í það. En það er
ekki einungis bókamergðin
sem vekur athygli manns og
undrun, heldur líka bandið á
þeim sem er vissulega það
bezta sem nokkursstaðar finst.
Var hann svo vandlátur að
hann gat ekki fengið nógu gott
bókband i Ameríku. Hefir hann
því látið binda bækurnar á
Englandi. Sagði hann mér að
þær væru nú búnar að kosta
sig á aðra miljón dollara.
En nú er svo margt annað
þarna inni, sem hann hafði
með höndum. Fyrst af öllu
skulum við minnast á skrifborð
gamla mannsins. Nei, Hjörtur
er ekki gamall, hann verður
eilíflega ungur. Skrifborðið er
alsett útskornum myndum úr
norrænni goðafræði og hið
mesta völundarsmiði, gert af
Islendingi i Chicago, sem eg
man því miður ekki hvað heit-
ir. Þar var einnig vikingaskip
útskorið, fullkomið listaverk.
Þar voru eftirmyndir af göml-
um norrænum konungasetrum,
ein var af skála Haraldar hár-
fagra, og m. og m. fl. .
Eg vissi það áður að Hjörtur
var hugvitsmaður mikill og
manna fróðastur um marga
hluti. Hafði hann hlotið dok-
torsnafnbót frá háskólanum í
Wisconsin, og kalla eg það vel
af sér vikið og vel að verið af
umkomulausum sveitadreng,
sem aldrei hefir notið minstu
skólagöngu. Því Hjörtur er,
eins og mörg okkar sem kom-
um að heiman fyrir löngu síð-
an, sveitabarn og sjálfmentað-
ur. Það sýnir okkur, eins og
ótal margt annað, hvaða dugur
er í íslenzka þjóðareðlinu,
dómgreind þess og framsækni.
Af því sem eg hafði lesið um
Hjört, var mér þetta alt vel
kunnugt, en nú sýndi hann mér
nýja hlið á lifsbók sinni, að
hann er líka teiknari og mál-
ari, og dró hann fram myndir
af 40 íslenzkum fuglum, sem
hann hafði málað í fullri stærð
I og litum.
“Þetta geri eg mér stundum
til skemtunar,” sagði Hjörtur,
“og þessu ætla eg að halda á-
fram meðan eg lifi, og eg ætla
að lifa lengi enn. Eg má til
með að lifa lengi enn. Áhuga-
mál mín og viðfangsefni í vél-
fræði, listum og sögu fjölga
með ári hverju.” Og eg trúi
því.
Það var enginn tími til að
skoða verkstæðið núna, enda
hafði eg séð það áður. Bauð
j Hjörtur mér á einn fínasta
! “klúbb” * Chicago-borgar til
þess að njóta með sér alls þess
bezta sem þar var að hafa. Hefi
eg kannske aldrei notið mín
betur í félagsskap með nokkr-
um manni, og umtalsefnin voru
ótal mörg, öll af íslenzkum rót-
um runnin. Elskar hann land-
ið og þjóðina eins og gott barn
móður, og lagði eg mig því all-
ann fram með að fá Hjört til
að verða mér samferða heim
til íslands. Fann eg að hann
langaði mikið til þess, en hann
sagðist hafa ný viðfangsefni
með höndum nú, sem hann
mætti ómögulega yfirgefa, en
sagði mér ekki hver þau væru.
En eg komst að því þegar eg
kom til baka og fann hann þá,
I að þetta nýja ^em hann var að
jglíma við var flugvél af nýrri
gerð, og sagði hann mér þá að
hann væri á góðum vegi með
að fullkomna hana og gerði
sér vonir um að hún tæki
þeim loftförum fram að mörgu
leyti sem enn væru notuð.
j En þegar við skildum bað
hann mig að bera ástarkveðju
til landsins. “Eg geri mér full-
komlega grein fyrir því”, sagði
hann, “hver eg er og hvaðan
eg er, því sál mín er íslenzk í
anda og sannleika.” Og ber
alt sem maður sér og kynnist
hjá Hirti honum vott þess. —
Bað hann mig að færa sér þeg-
ar eg kæmi til baka, 4 góða
vekringa og tvær ungar, fall-
egar stúlkur, sem gætu ritað
bæði málin, ensku og íslenzku.
Og enn er það eitt, sem eg
hefi gleymt að segja ykkur frá,
sem Hjörtur er að gera, að
hann er að safna öllum þeim
enskum orðum sem eru af nor-
rænum og íslenzkum uppruna.
Sagðist hann vera búinn að
finna yfir 5,000 orð, og gerði
sér vonir um að finna enn fleiri.
Ætlar hann að gefa þetta út við
fyrstu hentugleika.
Eg hefi talið það mitt mesta
lán í lífinu að kynnast góðu
fólki, og eg geri mér ekki grein
fyrir því að eg hafi nokkurn-
tíma kynst betri íslending,
veglegri, veigameiri og f jölhæf-
ari heldur en Hirti Þórðarsyni.
Hann er prýðilegur maður. —
Endurminningar mínar frá
samverustundum með horium
gleymast mér aldrei.
Og frá Hirti og öðrum vinum
mínum þar, fór eg áleiðis til
New York með nestispokan
fullan af endurminningum.
Framh.
KAUPIÐ HEIMSKRTNGT-U—
útbreiddasta og fjölbreyttasta
íslenzka vikublaðið