Heimskringla - 02.06.1943, Blaðsíða 2

2. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 2. JÚNl 1943
HVAR ER ÍSLENZKA
GESTRISNIN?
Á dögunum las eg grein í
Morgunblaðinu eftir herra Jón
Sigtryggsson, cand. phil., en
hann kaJlar greinina “Frið-
helgi heimilanna” og er hún að
nokkru leyti svar við sköru-
legri og velskrifaðri grein eftir
frú Kristínu Thoroddsen í Les-
bók Morgunblaðsins 14. marz.
Herra Jóni Sigtryggssyni lík-
ar illa við frú Thoroddsen, fyrst
og fremst fyrir það, að hún
segir í grein sinni, að Ameriku
menn álíti Islendinga vera Naz-
ista og svo fyrir það að hún
minnist á ilt orðbragð íslenzkra
stúlkna í sambandi vlð “á-
standið”. en verst líkar herra
Jóni Sigtryggssyni við frú
Thoroddsen vegna þess, að hún
kemur með þá tillögu i grein
sinni, að lslendingar ættu að
bjóða ameríska setuliðinu inn
á heimili sin.
Eg efast ekki um, að frú
Thoroddsen getur svarað fyrir
sig sjálf, ef henni finst ástæða
til, en einhvernveginn finst
mér eg verða að leggja hér orð
i belg . . . jafnvel gera athuga-
semdir við báðar greinarnar.
Aldrei hefi eg orðið vör við
það sér í vesturhluta Banda-
ríkjanna, að Ameríkumenn
haldi, að Íslendingar séu Naz-
istar. Aftur á móti hefi eg
rekist á fjölda fólks, sem skilur
það ósköp vel, að það er alt
annað en viðkunnanlegt fyrir
Islendinga að hafa útlendan
her í landlnu. Auðvitað getur
það vel verið, að á austur-
ströndinni hafi þessi fluga
komist inn hjá mönnum, að ís-
lendingar séu Nazistar, og það
er í sannleika mjög óviðfeldið,
en það er ekkert við því að
gera, nema sýna Ameríku-
mönnum, að svo er ekki, sýna
þeim, að við erum þeim sam-
huga.
Að því er “ástandinu” svo-
kal'laða viðvíkur, þekki eg ekki
annað til þess, en það sem eg
hefi lesið í íslenzkum blöðum
og er það alt ósköp leiðinlegt,
en þetta eru stríðstímar og
allir vita, að í hverju einasta
landi eru til stúlkur, sem gera
sig að fíflum fyrir hermenn . . .
já, víðar er pottur brotinn en á
voru landi íslandi. Hvernig
haldið þið að ástandið sé hér,
Ameráku sjálfri? Tala ógiftn
mæðra hefir stigið fram úr ölli
hófi siðan Bandaríkin komus
í stríðið, en ykkur að segj;
virðist fólk taka því ósköp ró
lega . . . það segir bara: “svona
gengur það altaf á stríðstím-
um.” Og að ameriskir her-
menn kenni íslenzkum stúlk-
um ilt orðbragð — hættið þið
nú — íslenzkt kvenfólk hefir
altaf blótað á við karlmennina,
ef eg man rétt og enginn fárast
yfir þvi.
Uppástunga frú Thoroddsen
um að halda fyrirlestra fyrir
Bandaríkjahermennina heima
og kynna þeim íslenzkar bók-
mentir og sögu, er hreinasta
afbragð og prófessor Nordal
einmitt rétti maðurinn að
koma því í framkvæmd.
Eg skal játa, að herra Jón
Sigtryggsson fer sér rólega
yfirleitt í grgin sinni og eg
efast ekki um, að honum geng-
ur gott eitt til, en augsýnilega
hefir hann litið mjög einhliða
á málið. Þetta setulið Banda-
ríkjanna á Islandi á að verja
okkur Islendinga ef til kemur.
Við erum í þessu stríði nauð-
ugir viljugir, eins og hinar
þjóðirnar og er það þá til of
mikils ætlast, að við sýnum
hermönnunum einhverja vel-'
vild — ekki bara kuldalega
kurteisi, sem herra Jóni Sig-
tryggssyni finst vera það eina,
sem þeir eigi skilið? Mér er
ómögulegt að sjá, að máli okk-
ar og menningu sé nokkur
minsta hætta búin, þótt við
sýnum verjendunum okkar
gestrisni.
Ekki dettur mér í hug að
neita því, að heimilið er mikils
virði, en þegar herra Jón Sig-
tryggsson segir: “íslendingar
munu aldrei alment opna heim-
ili sín fyrir ameríska setulið-
inu”, þá segi eg, of mikið má
af öllu gera og eg held ekki, að
gullhringirnir falli af íslenzk-
um heimilum þótt þau sýndu
gestrisni ungum piltum, sem
eru langt í burtu frá öllum sín-
um, einmana í framandi landi
. . . og eitt veit eg eftir 18 ára
dvöl í Ameríku, að Bandarikja-
ungviðið er ekki hótinu til
verra en annara landa æsku-
lýður. Er það ekki óviðkunn-
anlegt í hæsta máta, að um
leið og við sendum íslenzka
SUMMER CLASSES
THE DEMAND FOR OFFICE HELP FOR MILITARY
AND INDUSTRIAL PURPOSES IS SO PRESSING
THAT WE HAVE INTRODUCED SPECIAL
SUMMER COURSES.
You may study individual subjects or groups of subjects
from the following: Shorthand, Typewriting, Bookkeep-
ing, Comptometer, Correspondence, Spelling, Arithmetic,
Penmanship, Dictaphone, Elliott Fisher or
Telephone Switchboard.
IT IS PLEASANT STTJDYING IN OUR
Air-Cooled, Air-Conditioned
Classroorns
The “SUCGESS” is the only air-conditioned, air-cooled
private Commercial College in Winnipeg.
Educational Admittance Standard
To our day classes we admit only students of Grade XI,
Grade XII, and University standing, a policy to which we
strictly adhere. For evening classes we have no
educational admittance standard.
You may enroll at any time in Day or Evening
Classes, which will continue throughout the
summer without interruption.
TELEPHONE 25 843
CALL OR WRITE FOR OUR FREE
40-PAGE PROSPECTUS.
S U C C E S S
BUSINESS COLLEGE
Portage Ave. at Edmonton St.
WINNIPEG
STÖRIR ÞÝZKIR SKRIÐDREKAR EYÐILAGÐIR
I ORUSTUNNI UM BOU ARADA
L>ann 18. jan. 1943 gerðu Þjóðverjar áhlaup með skrið-
drekum á varnarlínu Breta við Bou Arada. Bretar höfðu
ráðgert að hefja ásókn á linu Þjóðverja næsta dag, og
komið fyrir stórskota byssum er þeir földu í smáskógi eigi
all-langt frá . Þegar þýzku drekarnir komu þurftu þeir að
fara um bert svæði er lá í beinu skotfæri fyrir þessum
byssum, sem Þjóðverjar vissu auðvitað ekkert um. Og út-
koman varð sú, að þeir möluðu í sundur seytján af þeim.
1 þessum svifum bar þar að þýzk loftherskip er spúði eldi
og sprengjum, en sem eigi hepnaðist betur en svo, að að-
eins einn skriðdreki Breta skemdist lítillega. Loftfarið
var skotið niður.
legt til þess að vita að Austur-
íslendingar skuli ekki hafa tek-
ið meiri framförum í kurteisi,
ef orð Audens eru tekin trúan-
leg. Annars leyfi eg mér að
efast um rétthermi höfundar-
ins. Eg hefi kynst allmörgum’
konum og körlum að heiman
og að mínu viti er þetta allra
siðsamasta fólk er skirrist við
að hrækja jafnvel á guðsgræna
jörðina.
Það er aldrei hægt að vita
hvað skáldin kunna að sjá og
heyra. Að þeim steðja ótal
andar bæði illir og góðir og
hvísla að þeim göldrum er gera
þá ýmist ærða eða innblásna.
Auden sá margt, heyrði
margt og lærði margt furðu-
legt á Fróni, í þessa þrjá mán-
uði, sem hann dvaldi þarna
norður í miðnætur-sólskininu.
Hann komst jafnvel nokkuð
niður í “ástkæra ylhýra mál-
inu” og prentar þama vöggu-
vísu á sínu máli — á sinni is-
lenzku.
Sofúr thu svind thitt
Cvartur i áugum
Far í fulan pytt
Fullan af dráugum.”
snild lika úrelt list, en von-
andi munu þó margir Englend-
ingar vera svo gamaldags að
taka Lord Byron fram yfir
kveðskap Audens.
Bókin er skrifuð á sex tungu-
málum: ensku, íslenzku, þýzku.
frönsku, latínu og grísku. Þið
hafið nú séð sýnishorn af ís-
lenzkunni en ekki virðist þýzk-
an betri. Þessi stef eru þar að
finna.
Der Tod reit oft als General
Beim Trommel und Kanon-
schell.
Er gibt Parol, du musst ihm
naoh
Ins Bivouac bis zum letzen Tag.
AIs klapperdurren Musikant
Zieht er du.rch Deurschland
und welsohe Land
Und wenn er geigt, tanzt alles
gesohwind
Der mann, das Weib, der
Bursch, der Kind.
Af minni þýzku þarf eg sizt
að státa en eg hefi samt komist
að því að kvenfólkið er kven-
kyns.
pilta og stúlkur í hópum til
menta í Bandaríkjunum og
þeim er tekið hér tveim hönd-
um, þá tölum við eins og það
myndi ríða íslenzkum heimil-
um að fullu ef ameriskum
mönnum væri hleypt þar inn?
Hvernig hafa konurnar heima,
sem sjálfar hafa sent börnin
sín til Bandaríkjanna og óska
þess, að þeim sé þar vel tekið,
samvizku til að mæta þessum
einmana drengjum með kulda
og andúð? Hvenær fóru Is-
lendingar, sem altaf voru ann-
álaðir fyrir gestrisni sina, að
apa Englendinginn, slá sér á
brjóst og segja: “heimilið er
kastali minn”? Og mér dettur
í hug enska konan, sem var að
skilja við manninn sinn á árun-!
um og var að kvarta undan því
við mig, hvað illa hann hefði
■launað henni allar velgerðir
hennar: “eg sem tók hann inn-
á heimili bræðra minna og
systra . . . og eins og þú veist,
heimili Englendingsins o. s.
frv., o. s. frv.” . . . Stundum
getur manni orðið flökurt.
Herra Jón Sigtryggsson hefir |
rétt fyirr sér í því, að misjafn
sauður er í mörgu fé, en ef við
bjóðum fólki heim og það hegð-
ar sér illa, þá bjóðum við þvi
bara aldrei aftur . . . það er
hægt um vik. Hefir heimilið
beðið nokkurn skaða af, að
þetta fól'k var þar eina kvöld-
stund? Eg get ekki séð það.
Hvað geta þeir gert af sér ilt
nokkrir piltar, sem boðnir eru
upp á kaffisopa á íslenzku j
heimili? Haldið þið kanske,
að þeir hafi brennivínspela upp
á vasann og staupi sig í laumi,
brjóti svo alt og bramli á heim-
ilinu? Eg skal segja ykkur
hvað þeir gera . . . þeir eru
lukkulegir yfir að fá tækifæri
til að koma inn á huggulegt
heimili úr köldum hermanna-
búðunúm, hitta vingajrnlegt
fólk, sem þeir geta sagt frá
henni mömmu sinni og honum
pabba sínum og heimilinu sínu
í Ohio eða Kentucky eða ann-
arsstaðar í þessu víðáttumikla
landi . . . þeir hlusta kurteis-
lega á það sem húsráðandi eða
húsfreyja hafa að segja og
spyrjast fyrir um alt mögulegt
og þegar þúið er að drekka
kaffið, þá skal eg segja ykkur
hvað iþeir gera — þessir
“hættulegu” menn — eg skal
veðja við ykkur, að þeir bjóð-
ast til að vaska upp!
Santa Barbara, Calif.,
17. maí, 1943.
Rannveig Schmidt
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU—
útbreiddasta og fjölbreyttasta
íslenzka vikublaðið
EINN LÍTILL PISTILL
UM ÆTTLANDIÐ
Það varð mikill hvellur út á
Islandi. Piltarnir ryksuðu
rembilátir um strætin, en ung-
frúrnar flyktust í búðirnar til
að kaupa sér andlitsduft og
varafarða. Einhver dóni hafði
fulllyrt að sveinarnir bæru af
íslenzku meyjunum að líkams-
fegurð.
En bíðum við, þetta var nú
enginn dóni þegar til kom,
heldur stórskáld frá Bretlandi,
sem yrkir eins og fjandinn og
miður þó, þvi ekki myndi Satan
láta sér þvílíkan leirburð
sæma.
Auden “skáld” kemur til
Dýrafjarðar og þarna mitt í
fegurð hins fríða héraðs kemur
andinn yfir hann og honum
vellur þetta af vörum. (Eg
ætla mér ekki þá dul að þýða
óðin því þá myndi hann tapa
einhverju af óbragðinu).
“The substacial fact are as I
have stated above
No bandits, no comic passport
officials,
No hairbreadth escape, the
only test of endurance
A sixteen mile scramble in gun-
boats to look at dead
, wihales.
No monuments and only a little
literary history
Gisli Soursup was killed on the
other side of the Moun-
tains.
No view? A dozen of course,
but á sympathiae' with
the sailors,
Instead of a girl or two in a
taxi
We were compelled to look at
the Black Sea and the
Black Sea
Isn’t all it’s cracked up to be.
Svona yrkja þeir nú, sem
landið erfðu eftir þá Byron,
Shelley og Shakespeare eins og
“skáidið” segir, nútíðar ljóða-
gerðin i Bretlandi er ekki “all
that it’s cracked up to be”. Það
er hörmulegt að þurfa að segja
það, en þrátt fyrir ágæta við-
leitni, getum við aldrei komist
iengra í leirgerðinni.
Þessi blessaður Auden hefir
skrifað bók, “Letters from Ice-
Iand”.
Hann hefir margt út á okkur
að setja: Við hrækjum á alt og
alstaðar og fremjum marga ó-
svinnu er ekki tiðkast í sið-
aðra manna samfélagi. Eg held
eg megi nú samt fullyrða að
barns-vöggunni, rjómaskálinni
og jafnvel gólfinu sé nokkum-
veginn óhætt fyrir hrákum
Vestur-lslendinga og er grát-
Þetta mun eiga að vera:
Sofðu nú svínið þitt
Svartur í augum
Farðu í fúlan pytt
Fullan af draugum.
Auðvitað er þetta tröllasöng-
ur úr þjóðsögum tekinn. Ekki
myndi Jón heitinn Friðfinnsson
semja yndisfagurt lag við
I svona vöggusöng. Annars ber
nú Auden okkur það á brýn að
| við eigum hvorki “music” né
myndlist — ót við aumir!!!
í Reykjavík sá “skáldið”
ekkert merkilegt nema mynda-
safn Einars. — Að undan-
\ skildri einni stúlku eða tveim-
ur í leigubíl. En þar kom nú
varla sjónin til því þær voru
illa búnar og ekkert sérlega
vel af guði gerðar, að hans
dómi.
Það væri synd að segja að
Einars einstæða list hefði eng-
in áhrif haft á hið unga “skáld”
þó ekki kanske aLveg á sama
hátt og á listdómarann er lauk
lofsyrði á hana í “Revue de
Paris” hérna um árið. Það lá
i við að Bretinn fengi aðsvif því
j hann hafði aldrei á sinni lífs-
fæddri æfi neitt Ijótara séð.
Hann áfellist Einar einkum fyr-
ir þrent — og rökin eru satt
að segja nokkuð kindug — það
er nú fyrst að listaverkin eru
I úr gipsi gerð — ó hvílíkur lista-
sniekkur. Bfniviðurinn verður
aðal atriðið einkum af því að
gipsið er grómtækara en
marmarinn. Nú jæja, það er
þá fjárans flugunum að kenna
að myndastytturnar eru ekki
fallegri. Annað er það stærð-
in. Stytturnar eru altof stórar.
Heyrðu Auden sæll, hvað mega
listaverk vera stór til þess að
; kallast listaverk? 1 þriðja lagi
eru myndir Einars táknrænar.
En er ekki Mona Lisa með sínu
fvíræða brosi táknræn? Eru
! ekki myndir Michelangelos í
Sistine kapellunni, táknrænar.
I Svo klykkir dómarinn út
með þá afkáralegu ályktun að
Einars skáldskapur í myndum
sá úrelt liist. Eftir Audens
' skáldskap er Byrons fima óð-
En ekki efast eg um þann
sannleika að dauðinn er
grimmur hershöfðingi og þar
sem hann ríður eyðist alt bæði
borgir og börn.
Jú, því er ekki að neita, það
er að minsta kosti ein falleg
setning í bókinni og “fyrir-
finst” í franska leskaflanum
tekin úr skrifum Marmiers. —
Hún hljóðar þannig .... “Pour
moi dusse-je faire vivre ceux"
que n’ait jamais campati aux
souffrances de animaux j-avou-
erai que, dans mes excursions
en Islande. J’ai souvent presse
entre mes mains, avec attend-
rissment, le tete de mon chev-
al.” En það er Marmier en
ekki Auden sem faðmar hest-
inn og finnur svona sárt til
með honum. Sjálfur gat herra
Auden ekki setið daglangt á
hestbaki án þess að fá uppsölu
— eða var það nú kanske Mac-
Niece félagi hans sem yarð
fyrir þessum ósköpum.
Furða var þótt þvílíkum
Bretum yrði flökult af hákarli
og meltingu þeirra væri ofboð-
ið með morknum, hornstranda,
skyrhákarli. Auden segir hann
eins á bragðið og skósvertu.
Þeir munu éta hana talsvert á
Englandi og kannast við keim-
inn.
Mennirnir eru misvitrir; inn-
an um mikið vit finnur maður
tíðum heljar heimsku og það
hefir vist fáum tekist að rita
heila bók, sem er eintómur
þvættingur. Auden bregst það
hraparlega og innan um allan
vaðalinn bólar á skynsemi við
og við. Hann segir t. d. að Is-
lendingum hefði verið hollara
að hlynna að litlu, viðvanings
leikflokkunum út um sveitir og
i sjóþorpunum en að byggja
þessa heljar höll í Reykjavík,
sem stendur tóm af því landinn
hefir ekki efni til að starfrækja
hið stóra leikhús.
Hann viðurkenmr að alþýða
Islands uni við sæmilegri kjör
en verkalýður auðvalds þjóða,
en ályktar samt að náttúru-
auðlegð lands og sjávar skapi
þeim skilyrði til ennþá betri
afkomu og ekki kvaðst hann
kæra sig um að búa við æfi-
The World’s News Seen Through
The Christian Science Monitor
An International Daily Newsþaper
PmUúked by THE CHRISTIAN SCIENCE PUBLISHING SOCIETV
One, Norway Street, Boston, Massachusctts
is Truthful—Constructivc—Unbiased—Free frotn Sensational-
ism — Editorials Are Timely and Instructive and Its Daily
Features, Together with the Weekly Magazine Section, Make
the Monitor an Ideal Newspaper for the Home.
Price $ 12.00 Yearly, or $1.00 a Month.
Saturday Issue, including Magazine Section, $2.60 a Year.
Introductory Offer, 6 Issues 25 Cents.
Obtainable at:
Christian Science Reading Room
206 National Trust Building
Winnipeg, Manitoba
y