Heimskringla - 02.06.1943, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 2. JÚNÍ 1943
HEIMSKBINGLA
5. SIÐA
hindurvitni, sem skynsemi, og
sannlei'kur hefir fyrir löngu
dæmt sem villur. Og hvergi
ber rneira á þessu en í kenn-
ingum hinnar kaiþólsku kirkju,
sem gerðist svo æst á móti
kenningum Kopernikusar, eins
og á móti flest öllum öðrum
visindalegum kenningum, og
sem hefir ekki enn viðurkent
framþróunarkenninguna, sem
hefir þó viðurkenningu allra
vitrustu vísindamanna heims-
ins.
Mér fanst það því heldur en
ekki kynlegt að frétta það að
Pólsk-'kaþólsk kirkja hér í bæ,
væri að halda upp á dánaraf-
mæli þessa mikla vísinda-
manns, Koperhikiusar, í dag,
(30. maí) og að heiðra minn-
ingu hans, því hann var Pólsk-
ur að ætt og fæddur þar, 19.
febrúar 1473. Nú er hann
nefndur á nafn í þeirri kirkju
með lotfi og hrósunarorðum. —
En á öldinni næstu á eftir að
Kopernikus ■ dó, barðist hin
sama kirkja með ákafa og há-
reisti á móti kenningum hans.
Ekki bar þá á rökfærslu eða
vísindalegum sönnunum. En
heldur með valdboði einu sam-
an hugðist hún geta kœft hina
nýjiu kenningu og allar hinar
mörgu uppgötvanir, í fæðing-
unni. Árið 1616 lýsti trúar-
dómsstóllinn í Róm yfir því, að
kenningin um hreytfing jarðar
og kyrstöðu sólar væri fjarri
öllum sanni og að nokkru leyti
villukenning. Og sama árið
tók hún bók Kopernikusar,
“Um farbrautir himintungl-
anna” upp á bannskránia.
Sextán árum fyr, hafði ka-
þólska kirkjan brent mann sem
hét Giordono Rruno, eins og
sagt er, “við hægan eld að
helztu höfðingjum hinnar
heilögu kaþólsku kirkju áhorf-
andi á Blómatorginu i Róm”,
fyrir það, að hann aðhyltist
kenningu Kopernikusar, auk
þess að halda fram trúfræði-
legum kenningum sem voru
kaþólskunni gagnstæðar.
Sagt er, að hann hafi dáið
hatjudauða, og að til hans hafi
heyrst hvorki hósti né stuna og
hann mælti ekkert æðru orð.
Þegar prestur einn ætlaði að
'halda að honum krossmarki,
sneri hann höfðinu undan með
fyrirlitningu. Kirkjan lét dreifa
ösku hans út í veður og vind.
En á sama staðnum og hann
var brendur, næstum því þrem-
ur öldum seinna (1889), var
honum reistur dýrlegur minn-
isvarði með samskotum úr öll-
um heimi. Og ItaJlir tigna
hann nú sem einn sinn mesta
mann. En það var kirkja
þeirra, kaþóls'ka kirkjan, sem
tók hann af iífi á þenna hræði-
lega hátt.
Kopernikus dó áður en nokk-
ur kirkjuvöld náðu til hans.
Bókin hans kom út um það
leyti að hann var að deyja
Þ>ess vegna dó hann ekki písl
ardauða. En kirkjan lét heim-
inn skiija hver afstaða herinar
var í málinu. Hún setti bókina
á bannskrána, og þann mann,
sem helztur allra manna, hélt
kenningu Kopernikusar á lofti,
Galileó, tók hún til yfirheyrslu,
og hann var látinn skilja að
hann hefði um tvent að velja,
bálförina eins og Bruno, eða þá
að látast afturkalla það, sem
hann hafði haldið fram. Hann
var þá orðinn gamall og hrum-
ur, sjötugur að aldri, og hon-
um var ögrað með hverskonar
pyndingum, og þvi tók hann
heldur siðari kostinn.
Af þessu sézt hver afstaða
kirkjunnar var í þessu máli. En
nú, í dag, í minningu.um fjög-
ur hundruð ára dánarafmæli
þess manns, sem birti heimin-
um þessar kenningar um kyr-
stöðu sólarinnar og hreyfingu
jarðarinnar kringum hana, og
sem kirkjuvöldin voru svo æst
á móti, er hann heiðraður, ekki
aðeins af vísindamönnum
heimsins, en af leiðtogum
kirkjunnar sjálfrar, samkvæmt
fréttagrein i dagblöðunum. —
Hjvernig fara þeir að sefa sam-
vizku sína, og hvernig fara
þeir að réttlæta fyrri afstöðu
kirkjunnar í þessu máli? Eng-
inn veit nerna hún sjálf.
Þetta eru leyndarmál þeirr-
ar kirkju sem stofnaði rann-
sóknarréttinn, og sem brendi
og ofsótti menn vegna skoðana
sem hún nú heiðrar þá fyrir.
Hvernig sem vér lítuim á
þessa hluti, hverjar sem skoð-
anir vorar eru, þá dylst það
ekki fyrir mönnum, eða ætti
ekki að dyljast, að hégiljur
eru ekki ævarandi eðlis, og
þess vegna deyja, og hverfa
með öllu, jafnvel þó að mestu
heimsins völd vinni að þvi að
halda þeim við, á allan mögu-
legan hátt, jafnvel með ofsa,
ofbeldi og ofsóknum. En sann-
leikurinn lifir, og mun lifa,
þrátt fyrir alt og alla, og hvern-
ig sem farið er að ti'l að halda
honum niðri. Og að lokum
hlýtur hann viðurkenningu,
jafnvel hjá þeim, sem voru
æstastir á móti honum.
Þannig mega menn læra af
þessari sögu, og gæt'a afistöðu
sinnar, að varast sieggjudóma,
að forðast ofsa, en að öðlast
víðsýni, umburðarlyndi og
skilning. Þannig verður mann-
kynið að góðum jarðvegi fyrir
sannleikann, og þannig öðlast
það enn æðri sannleika og full-
komnari. Og þannig viður-
kenna þ?ir skilning sinn á sög-
unni, sem gerðist fyr á tímum,
og geta séð fyrir því, að hún
endurtakist í annari mynd eða
á öðrum sviðum.
Þá verður skilningur þeirra,
skilningur stjörnufræðingsins
sem sagði: “Hver, sem hefir
SKÝJA-BORGIR
(Til vinar míns)
Þú bygðir þær eina eftir aðra
—iþær urðu þér flestar til gleði—
Þú settir þitt sjálfstæði og heiður
—og svo nokkur ljóðmæli—að veði.
Og bjart var um borgirnar þínar
því Bragi var tjðum þinn gestur.
En tvær voru attirnar oftast:
í austur—og líka í vestur.
Því hornsteina alla úr austri
þú áttir, en viðir og klæði
í vestrinu voru þér gefin
og viðauka hrifning—og fæði.
John S. Brooks Limited
DUNVILLE. Ontario. Canada
MANUFACTURERS OF GILL NETTING
Okkar net eru búin til úr beztu tegund af hör tvinna
og “Sea Island Cotton”
Þér megið treysta bœði vörugœðum og verði
Allar pantanir fljótt og ábyggilega afgreiddar.
^ '
Captain M. R. Janes, Leland Hotel, Winnipeg
Umboðsmaður fyrir Manitoba, Saskatchewan 09 Alberta
Þó hrynji hver borg sem þú bygðir
mun Bragi enn firra þig sorgum
og gefa þér gull til að hlaða
grunna að nýjum borgum.
P. S. P.
einu sinni séð hvernig sann-
leikur leiðir til sannleiks, get-
ur aldrei leyft sér að setja
takmörk á þekkinguna.” —
Þér munuð þekkja sannleik-
ann, og sannleikurinn mun
gera yður frjálsa.” Af þessu
skiljum vér að frelisið þekkir
engin takmörk, en hverfur um
leið og tilraun er gerð til að
leggja höft á það. Og sann-
leikur sem tákmarkaður er, er
ekki lengur sannleikur, en eitt-
hvað alt annað.
DÁN ARFREGN
GULLAFMÆLISBORÐAR
ÍSLENDINGADAGSINS
S. 1. miðvikudag (26. mai)
andaðist í Detroit, Mich., Sig-
urður Sigurðsson, nær fimtíu
og sjö ára að aldrei. Hann var
fæddur á Stóra Fjalli í Rorg
arhrepp í Mýrasýslu 15. júlí
1886 og fluttist til Ameríku
1901. Var hann fyrstu árin hér
í Winnipeg og víðar í Mani-
toba, en árið 1916 flutti hann
alfarinn til Detroit og átti þar
heima ætið síðan. Hann var
trésmiður að iðn, sem hann
stundaði hér fyrstu árin, en
upp á síðkastið gaf hann sig
við fasteignasölu.
Sigurður heitinn var sonur
þeirra mætu hjóna, Þórveigar
Ragnlheiðar Þórðardóttur frá
Leirá og Sigurðar Sigurðssonar
er kendur var við Rauðamel,
sem allir Winnipeg-íslendingar
og Lundaivbúar kannast við.
Bræður hans eru hinir víð-
þektu byggingameistarar hér í
Winnipeg, Halldór, Randver og
Sigurþór, og Jón bóndi að
Ericksdale, Man. Hann á einn-
ig systir á lífi, Rannveigu, er
heima á hér í borginni. Fór
hún suður fyrir nokkrum dög-
um til að vera með bróður sín-
um s'íðustu dagana sem hann
lifði. Hann var jarðsunginn í
Detroit á laugardaginn var.
Sigurður heitinn var bezti
drengur og valmenni eins og
svo margir í hans ætt. S.

\
\ fv;'!
.... j
u ... ------- ■•••wv. ............
SMÁVEGIS
Sem að undanförnu, sendir
íslendingadags nefndin gullaf-
mælisborða til allra, sem dval-
ið hafa hér í álfu 50 ár og m-eir,
oþ eru fæddir á Islandi. óskar
nefndin eftir, að sem glegstar
upplýsingar séu gefnar viðvíkj-
andi þeim spurningum, sem hér
fara á eftir, því allar þessar
skýrslur verða vel geymdar, og
koma að góðum notum síðar
meir.
Skírnarnafn og ættarnafn.....
Hvar til heimilis?...........
Hvar fæddur (eða fædd) á ís
landi? ......................
Hvaða mánaðardag og ár?......
Hvar varstu siðast á íslandi?...
Til hvaða staðar komst þú
fyrst í Vesturheimi?.........
Hvaða ár? ................
Hvar settist þú fyrst að?..—..
Hvert fórstu þaðan?..........
Hvert fórstu svo? .—.........
Ert þú giftur (gift) eða ógift-
ur?..........................
Ekkjumaður (eða kona)? ......
Hvaða atvinnu stundar þú? ....
*” " —...........—>........—-
Nafn eiginmanns eða eigin-
konu? .......................
Hvað mörg börn? Nöfn þeirra
og aldur.....................
CANADA BYGGIR STÆRÐAR FLUGVÖLL
Flugvöllurinn sem Canada bygði við Goose Bay er einn af stærri flug-völlum í heimi.
Hann er um 6,000 fet á lengd og sýnir myndin aðeins part af honum.
Flöskur, sem varpað er í sjó-
inn til að afla mönnum þekk-
ingar um hafstrauma, fara oft
langar leiðir. Að jafnaði eru
þær lengi í volkinu, en nú skal
sögð saga um eina, sem var
ekki lengi að bregða sér heims-
hafanna milli: Tveir menn á
Nantucket-eyju, sem er undan
ströndum Massachusetts-fylk-
is í Bandanikjunum, vörpuðu
flösku í sjóinn, en settu miða
innan i hana, þar sem voru
letruð nöfn þeirra og þes-s ósk-
að, að þeim væri tilkynt hvar
flaskan fyndjst. Þetta gerðist
9. maí 1942. Tveim mánuðum
síðar — nánar tiltekið 12. júl-í
— fengu mennirn-ir tilkynn-
ingu um það, að flaskan hefði
fundist undan Flattery-höfða,
sem er í Washington-fylki, en
það er á strönd Kyirrahafsins!
★ ★ ★
Styrjöldin hefir margskonar
breytingar í för með sér. Ein
af þeim breytingum ,sem hún
hefir orsakað í borginni Los
Angeles á Kyrra-hafsströnd
Bandaríkjanna, er sú, að borg-
arstjórnin hefir ákveðið að
ráða sérstakan mann í þjón-
ustu sína til þess að dulm-ála
ým-s fyrirtæki, sem nauðsyn-
legt er að ekki verði eyðilögð,
ef loftárás skyldi verða gerð á
borgina.
Maður einn hélt að hann
væri skáld, en allir aðrir virt-
ust á öðru máli um það. Að
lokum stóðst hann ekki mátið
lengur, og sagði við kunningja
sinn: :
“Það er engu líkara en að
menn hafi gert samsæri um að
þegja mig í hel. Hvað á eg
eiginlega að gera?”
★ ★ ★
Sonurinn (virðir fyrir sér ný-
fædda tvíbura)): “Eru þeir ó-
dýrari, þegar margir eru
keyptir í einu, pabbi?”
★ ★ ★
Ung brúðhjón dvöldu á hóteli
í Wa-shington á brúðkaupsferð
sinni. Þriðja daginn fór unga
frúin í búðir. Þegar hún kom
heiim aftur, hraðaði hún sér
upp, en fann þá, að hún var
búin að gleyma núme-rinu á
herberginu. Hún þóttist þó
þekkja réttu dyrnar og þreif í
hurðarhúninn. En herbergið
var lokað.
Hún barði i þilið. “Hley-ptu
mér inn, ástin,” sagði hún. “Eg
er komin aftur.”
Ekkert s-var.
“Hunangið mitt,” sagði hún
“Hleyptu mér inn.”
ókunnug karlmannsrödd
svaraði virðulega og þóttalega:
• “Frú mín, þetta er ekki bí-
kúpa — hel-dur baðherbergi.”
Kaupið Heimskringlu
Borgið Heimskringlu
Aðrar upplýsingar: ........
Sendið þessar upplýsingar til
Björnssons Book Store & Bind-
ery, 702 Sargent Ave., Winni-
peg, Man., Canada.
1 wXw * % sAs .. . V
RUTH HERNER,
Hydro matreiðslufrœðingur
Sérfræðingur í
matargerð
Þegar farið er nú að skamta kjöt, og aðrar nauðsyn-
legar vistatakmarkanir eru í gildi, eykst vandinn við
undirbúning máltíða.
En til aðstoðar húsmæðrum í Winnipeg við val og
tilbúning matar, hefir City Hydro tekið í þjónustu
sína Miss Ruth Herner, B.Sc., sem Home Services
Director.
í viðbót við Bachelor of Science gráðuna, er Miss
Herner sérfræðingur í matargerð. Æfing hennar við
suðu og undirbúning máltíða, er slík að hún er flest-
um betur fallin til leiðbeiningar í þeim efnum.
Miss Herner hefir nýlega gefið út bækling, sem lýtur
að bættri nýting kjötmetis, auk margra annara hollra
leiðbeininga. Þér getið fengið ókeypis eintak af
þessum bæklingi milli kl. 2—5 e.h., í Model Kitchen
í Boyd byggingunni.
Er þér þarfnist upplýsinga um matargerð, þá símið
Miss Herner, 848 138.
CITY HYDRO
Boyd Building — Portage og Edmonton