Heimskringla - 17.01.1945, Page 3

WINNIPEG, 17. JANÚAR 1945
HEIMSKRINGLA
3. SIÐA
Spurt: Hve marga seðla verð-
ur maður að láta fyrir 32 únzur
af molasses?
Svar: Skamturinn er 40 únzur
fyrir hvern seðil. En ef keypt
er í 32 únzu íláti þá verður
maður að láta heilan seðil fyrir,
það er ekki hægt að innlheimta
minna.
Spurt: Verður niðursoðin lax
fáanlegur í vetur?
Svar: Það er búist við að lax, í
punda og hálf punda dósum
verði fáanlegur bráðiega.
•
Sykur seðlar nr. 50 — 51,
smjörsleðar nr. 93 og sætmetis-
seðlar 37—38 ganga í gildi 18.
janúar.
•
Spurningum á íslenzku svarað
á ísl. af Mrs. Albert Wathne,
700 Banning St., Winnipeg, Man.
BELGÍA
Síðustu fregnir frá Belgíu
'herma, að talsverðar viðsjár séu
þar í landi. Stjórnin, sem
mynduð vár, var skipuð mönn-
um úr flestum, ef ekki öllum
flokkum Belgíu. Hór var um að
ræða stjórn, sem vildi, eða átti
að vilja aihliða endurreisn lands -
ins eftir langt og erfitt hernám
Þjóðverja, þar sem skortur var á
flestum hlutum, og listaverkum
hinna flæmsku málara vár misk-
unnarlaust stolið til þess að
prýða híbýli manna eins og Gör-
ings, sem sennilega aldrei hafa
borið nokkurt skynbragð á mál-,
aralist, eða fagrar listir yfirleitt.
beirra sjóndeildarhringu'r virð-
ist til þessa hafa takmarkast af
Gyðingaofsóknum, bókabrenn-
um og öðru því, sem teljast verð-
ur til mennigarauka þriðja rík-
isins. Vafamál er, hvort þeir
Rubens og flæmsku málararnir
myndu kunna við sig í því and-
rúmslofti, sem þeir Hitler,
Himmler og Göring hrærast í.
Hugsast gæti, að þeir segðu sem
svo, að þeir hefðu ekki málað sín
beztu listaverk til þess að láta
stela þeim og koma þeim fyrir í
húsum óvandaðra dóna og yfir-
gangsmanna, en slíkt er jafnan
smekksatriði.
Þessi stjórn, sem mynduð var
i Belgíu var eins og fyrr getur,
allra flokka stjórn. í henni áttu
sæti tveir kommúnistar. Nú var
heilbrigt að ætla, að þeir, sem
þar áttu sæti, myndu taka hönd-
um saman og reyna að bæta það,
sem tapast hefir í styrjöldinni,
koma einhverju skipulagi á inn-
anlandsmál landsins, sem eru í
flaestu óreiðu eftir fjögurra ára
miskunnarlausa kúgun. Sem
vott um samvinnulipurð og ein-
urð um þessi mál, myndaði Pier-
fot forsætisráðherra Belga stjórn
með hinum ýmsu flokkum, þar á
meðal kommúnistum og áttu
þeir, sem sagt tvo menn í henni.
Nú hafa belgískir kommúnist-
ar ákveðið, að þessir menn skuli
Segja sig úr stjórninni. Og á-
stæðan fyrir þessu er sú, að þeir
vúja ekki fallast á, að skærulið-
ar landsins séu afvopnaðir eftir
að landlsbúar hafa fengið þá
stjórn, sem ætla má, að njóti al-
^enningshylli í landinu. Skæru-
^iðar þessir, sem éru sumpart
shipulagðir af kommúnistum,
hafa gert ýmislegt gagn. Þeir
imfa valdið margháttuðum
sPjöllum í liði Þjóðverja, á sam-
gönguleiðum þeirra og herbúð-
yna. En þegar lögleg stjórn hef-
ir setzt að í landinu mætti ætla,
að þeirra væri ekki þörf lengur.
Lögregla og herlið væri einfært
um að halda uppi lögum og regl-
um. Belgfeka stjórnin hefir far-
fram á, að menn þessir yrðu
afvopnaðir, en kommúnistar
neita því og gera það að fráfar-
aratriði.
það mun ekki tíðkast al-
að til séu vopnaðir hópar
manna, sem geta farið því fram
er þeir vilja. Eða, manni er
sPum, myndi það látið viðgang-
^t í Rússlandi? Myndu ekki
talm og Molotov fara á stúfana
og banna slík samtök? Þeim
væri sennilega ekkert vel við
það að hafa vopnaðan her, innan
vébanda ríkisins við hlið rauða-
hersins, sem þeir hefðu raun-
verulega ekkert yfir að segja.
í öllum siðuðum löndum er til
ríkisvald, sem hefir það hlutverk
að sjá um, að lögum og reglum
sé framfylgt og það hefir ekki
tíðkast til þessa að hafa neins
konar aukalið í landinu, sem í
hlut á. •
Ósennilegt er, að belgískir
kommúnistar hafi sagt sig úr
stjórninni vegna þess eins, að
þeir sjái nú fram á, að þar verði
ekki komið á fót sovét skipulagi
svona alveg í hvellinum. En þeir
geta hafa reiknað með því, að
það væri þægilegur liðsauki að
hafa vopnaðar sveitir handbær-
ar, sem væru þess alibúnar að
snúast gegn stjórn lands-
ins, ef hún vildi ekki aðhyllast
skoðanir þeirra og vilja. Það er
máske þess vegna, sem belgískir
kommúnistar heltast úr lestinni.
—Alþbl. 18. nóv.
GOÐMUNDA HARALDS-
DÓTTIR
■■■■&•> • » •'••.. ;•• • «
, ___________
HERFLUGVÉLIN “TEMPEST”
Nú er búið að gefa nokkrar upplýsingar um stærð og
gerð þessarar flugvélar og eru þessar helztar: Hún er ein-
sætuð og smíðuð hjá Hawker Aircraft Ltd., og var dregin upp
af manni er hjá félaginu vinnur og heitir Sidney Cam. Vélin
hefir 2,200 hesta afl og ber fjórar 22 m.m. byssur. Breidd
hennar er 41 fet, lengd 33 fet og 8 þml., hæð 16 fet og 1 þml.
Frh. frá 1. bls.
Önundarfirði Jónsson bónda í
Hjarðardal, Guðlaugssonar, og
konu hans Sigríðar Jónatans-
dóttur bónda að Vöðlum, Jóns-
sonar.
Mjög ástúðlegt var með þeim
systrum, Lilju og Goðmundu. Og
þegar Atlantshafið breiða bann-
aði þeim samfundi, skrifuðust
þær alt af á, mörg bréf á ári
hverju og stundum á bverjum
mánuði, frá því Goðmunda fór
vestur og þar til nú. Hjá þeim
hjónum, þar sem móðir þeirra
bjó, átti Goðmunda sínar beztu
stundir, þegar hún dvaldi á Is-
landi, þótt víða heima nyti hún
og maður hennar sannrar vin-
áttu og gleðistunda hjá frænd-
um þeirra og vinum.
Goðmunda fluttist á unga
aldri með foreldrum sínum til
Sauðárkróks, nokkurum árum
fyrir aldamót. Þar smíðaði Har-
aldur hús, er þau hjónin bjuggu
í þar til thann lézt í ársbyrjun,
1918, en Sigríður móðir Goð-
mundu andaðist fyrir fáum ár-
um síðan á níræðisaldri hjá Lilju
dóttur sinni í Vestmannaeyjum.
Á Sauðárkróki naut Goðmunda
barnaskóla mentunar, og lærði
danska tungu vel, en ensku ekki
fyrr en hún flutti til Winnipeg.
Auk þess lagði hún mikla stund
á ýmsar hanriyrðir og ísaum
heima, og var talin snillingur í
þeirri grein, enda fórust henni
öll störf vel úr hendi.
Vestur um haf flutti hún úr
foreldrahúsum til Winnipeg með
móðurbróður sínum, Magnúsi
skáldi Markússyni, sumarið
1907. Var hann þá heima á veg-
um Canada-stjórnar, að leið-
beina vesturförum. 1 þeim hópi
var Einar H. Kvaran rithöfund-
ur í kynnisför hingað vestur.
Kemst hann svo að orði um Goð-
mundu (á leiðinni yfir Atlants-
haf) í bók sinni Vesturför (bls.
31):
“Við Magnús Markússon og
systurdóttir hans frá Sauðár-
krók sátum saman við borðið. . .
Frændkona M. M. var víst sá far-
þegirin, sem almennasta athygli
vakti fyrsta daginn. Ekki ein-
göngu vegna þess, að hún var
barnung, hæversk og prúðmann-
leg, bauð af sér bezta þokka og
talaði ekki ensku, sem allir aðrir
gerðu á þessu farrými. Heldur
jafnframt vegna þess, að 'hún var
í íslenzkum búningi, með
skotthúfu og í upphlut. Hvar
sem henni brá fyrir, sneru menn
sér við, meðan þeir voru að venj-
ast þessu. Enginn virtist hafa
séð þennan búning fyrr. Og það
var eins og kvenfólkið brynni í
skinninu eftir að mega gera
henni einhvern greiða, og helzt
handfjalla hana, eins og lítið
barn eða brúðu.”
Goðmunda lagði til síðu ís-
lenzka búninginn þegar hún kom
til Winnipeg, en alla ævi var sál
hennar skrýdd hátíðabúningi ís-
lenzkrar fegurðar, íslenzkrar
estu og íslenzkrar göfugmensku.
Meðan Goðmunda var ógift í
Winnipeg, tók hún einn aðaliþátt
í sjónleik, sem þar var sýndur og
hlaut bezta orðstír. Hafði hún
áður heima eitthvað stundað
leiklist. Um þessar mundir eða
heldur fyrr, fór hún heim í kynn-
isför til foreldra sinna og systur,
sem þá var gift kona í Hofsósi.
Var það einlæg ósk hennar þá,
að setjast að heima, en svo voru
launin lág í þá daga, er goldin
voru fyrir þau störf, er henni
buðust þar, borin saman við
kaupgjaldið vestra, sem hafði
gert henni fært, að ferðast heim,
að henni fanst að hún myndi
ekki una þeim kjörum, og fór
aftur vestur til Winnipeg.
Þorsteini Þ. Þorsteinssyni
skáldi giftist Goðmunda 23. maí,
1914. Var hún í öllu hin ágæt-
asta og sannasta eiginkona og
kom alls staðar fram til góðs.
Hann var áður kvæntur Rann-
veigu leikkonri Jónsdóttur Ein-
arssonar í Winnipeg. Hún and-
aðist úr berklum eftir tæpra
þriggja ára hjónaband. Þeirra
synir Þorsteinn Páll Karl, og Jón
Ingvi Edwin, ólust upp hjá
foreldrum móður sinnar. Goð-
munda unni þessum drengjum
sem sönn móðir, en hún og Þor-
steinn áttu ekki börn. Gat eldri
drengurinn komið til hennar
seinasta daginn, sem hún lifði, og
síðar kvatt hana látna áður ‘hún
var borin brott til bálfararinnar.
En yngri drengurinn er í ítalíu.
Hin framliðna var fögur kona'
og kvenna kurteisust. Hún var
mjög trygglynd og frændrækni
var henni í blóð borin. Hæg-
lynd var hún og blíðlunduð en
þó djarfmælt ef því var að skifta;
mjög vel viti borin með næmri
fegurðartilfinningu en stundum
dul og dreymandi. Hún hafði
unun af ljóðum og vel sögðum
sögum. Sjálfri var henni létt
um að kasta fram stöku en iðkaði
það þó lítið. Eitt kvæði eftir
hana var prentað í Morgunb’lað-
inu í Reykjavík en ekki undir
hennar nafni, og ein smásaga er
eftir hana í missirisritinu Sögu,
sem heitir Indíána sumar, rituð
undir gervinafninu Ása Þór. Má
vel geta þess hér, fyrst á Sögu
er minst, að Þorsteinn þakkar
Goðmundu það, að hægt var að
géfa út ritið í sex ár í íslenzku
deyfðinni vestan hafs, því hún
safnaði mestum auglýsingunum
í það frá hérlendum mönnum og
fórst það afbragðs vel úr hendi,
en án þeirra hefði einstaklingi
verið ógerningur, að halda rit-
inu áfram þar til kreppan mikla
hófst, þótt Þorsteinn ynni flest
vor og sumur og haust við mál-
araiðn sína þau árin. Og í einu
og öllu styrkti hún mann sinn af
ráði og dáð við ritstörf sín, og
hvatti hann stundum jafnvel
meira til að yrkja ljóð fyrir ekk-
ert an að mála fyrir glerharða
peninga út í hönd.
Starf9við Groðmundu hefði
orðið stærra ef langvinn van-
heilsa, bæði hér og eins annað
slagið þegar hún var heima,
1920 og 1921, og frá 1933 til
1939, hefði ekki dregið úr starfs-
kröftum hennar, en fegurra
ihefði það tæpast orðið en það
var þeim, sem þektu það bezt.
En allan lasleik sinn um ævina
bar hún sem sönn hetja og kvart-
aði ei né kveinkaði sér.
Goðmunda andaðist í 9vefni úr
langvarandi nýrnaveiki, klukk-
an hálf tólf (Standard time) á
jóladagskvöldið, 25. desember,
1944, og leið út af eins Og ljós
í faðm hins mikla friðar. Sjálf
var hún jólaljós allra vina sinna,
sem breitt hafði birtu og yl á
vegferð þeirra. Sex mánuðum
fyrir andlát sitt, og þá á fótum,
bað hún mann sinn ef hann lifði
sig, að sjá um að hún yrði kvödd
frá Sambandskirkjunni í Win-
nipeg, með bæn en ekki líkræðu
en leikið á orgelið Ave María;
lík sitt ekki sýnt eins og stund
um er venja, afbeðin öll blóm,
því sér fyndist, að þau þyrfti
ekki að láta lífið þótt hún dæi.
Þaðan yrði lík sitt flutt á bál-
stofu en maður hennar sæi svo
um, að leifar sínar hvíldu með
tíð og tíma heima “þar sem víð-
sýnið skín”, en hún ákvað ekki
staðinn.
Kveðjuathöfnin fór fram
föstudaginn milli jóla og nýárs
kl. 2 í Sambandskirkjunni í
Winnipeg, og óskum hennar
fylgt í öllu tilliti. Prestur safn-
aðarins stýrði athöfninni, og
birtir hérmeð stutta æfiminn-
ingu, þar sem hann hefir stuðst
við að mest öllu leyti þær upp-
lýsingar sem hann fékk frá eftir-
lifandi manni hinnar látnu. —
Blessun guðs sé yfir minningu
hennar, og fylgi henni um alla
eilífð. P. M. P.
menn. eða okkur skorti hug-
kvæmni til að taka upp nýjar at-
vinnugreinar.
1 skrá þessari má finna
5 nýjar prentsmiðjur, 2 bók-
bandsstofur, 12 fata- og skóverk-
smiðjur, 25 vélsmiðjur og önnur
tæknifyrirtæki, 6 rafmagnsfyr-
irtæki auk fjölda annara verk-
smiðja og fyrirtækja. Alls hafa
verið skráð 70 ný iðnfyrirtæki á
þessu tímabili, og má það teljast
góð viðkoma á svo skömmum
tíma.—Vísir, 22. nóv.
★ ★ ★
Líkin, sem rak á Snaefellsnesi
reyndust vera af bræðrunum
Óla og Sverri
1 fyrradag var komið með til
Reykjavíkur, barnslíkin tvö, sem
fundist höfðu rekin vestur á
Snæfellsnesi um síðustu helgi.
Reyndust líkin vera eins og
búist var við í fyrstu af bræðr-
unum Óla og Sverri sonum lækn-
ishjónanna Sigrúnar og Frið-
geirs Ólasonar.
Ekkert hefir fundist fleira
rekið, úr Goðafossi en það, sem
áður hefir verið getið um hér í
blaðinu, en hinsvegar mun verið
gengið með sjó fram þar sem
reka er helzt von, í nokkra daga
ennþá.—Alþbl. 19. nóv.
★ ★ *r
Sjódómur rannsakar
Goðafoss-slysið
Sjódómur Reýkjavíkur starfar
nú fyrir luktum dyrum að rann
sókn Goðafoss-slyssins. í dóm-
inum eiga sæti Einar Arnalds,
fulltrúi borgardómara, Sigurjón
Á. Ólafsson og Hafsteinn Berg-
þórsson.
Mun það af hernaðarástæðum,
að dómurinn starfar fyrir lukt-
um dyrum—Vísir, 22. nóv.
Hhagborg u
FUEL CO. n
Dial 21 331
(C.F.L.
No. 11)
21 331
LET YOUR D0LLARS
FLY TQ BATTLE...
WAR SAVINGS CERTIFICATES
SMÆLKI
FRÉTTIR FRÁ ÍSLANDI
Skip, sem átti að aðstoða við
björgun úr Goðafossi og leita að
skipbrotsmönnum hefir farist
Brezki flotaforinginn hér hefir
tilkynt að brezkt smáskip, sem
sent var út s. 1. föstudag, er
Goðafossi var sökt, og átti að að-
stoða við bj'örgun fólks úr hon-
um og leita að skipbrotsmönn-
um hafi ekki enn komið til hafna
og verði ’því að álíta, að það hafi
farist með allri áhöfn.
—Alþbl. 18. nóv.
★ ★ ★
70 ný iðnfyrirtæki stofnuð
á hálfu öðru ári
I síðasta hefti Tíamrits iðnað-
armanna er birt skrá yfir ný iðn-
fyrirtæki, stofnuð hér á landi ár-
ið 1943 og fram til 17. júní 1944
Kennir þar margra grasa og væri
synd að segja, að við íslendingar
værum ekki framtakssamdr
“Dag nokkum”,'byrjaði Book-
er T. Washington, hinn ötuli bar-
áttumaður fyrir réttindum
negra, “kom fáfróður hvítur
spjátrungur á kjörstað til þess
að greiða atkvæði, því til þess
hafði hann öðlast rétt.”
“Eg bið yður um að gera mér
þann greiða að krossa við já á at-
kvæðaseðilinn,” sagði múlatti,
sem stóð við kosningaklefann,
við manninn.
“En hvað merkir það?” spurði
rá veslings hvíti maðurinn.
“Þér getið séð það sjálfur,”
sagði múlattinn.
“En eg kann ekki að lesa.”
“Hvað getið þér ekki lesið.
hvað stendur á atkvæðaseðlin-
um, sem þér haldið á og vitið þér
ekki um hvað þér ætlið að kjósa?
hrópaði kynibléndingurinn.
“Nei,” sagði hann, “eg kann
ekki að lesa.”
“Jæja,” sagði múlattinn, “ef
Dér krossið við já, þá viljið þér
jafnrétti hvítra manna og
b lökkumanna. ’ ’
“Það þýðir að svertingjar eiga
að fu kosningarétt, eða er það
ekki?”
“Jú”.
“Þá geri eg það ekki. Svert-
ingjar eru ekki nógu mentaðir
til þess að geta kotsið.”
★ ★ ★
Taft, forseti Bandaríkjanna,
var nokkuð feitur og með ístru.
Hann sagði oft skopsögur á sinn
kostnað. Eitt sinn sagði hann
frá því, að lítill drengur, sonur
kunningja síns, hefði haft þarin
vana að naga neglur sínar. —
Fóstra hans sagði honum, að ef
hann héldi áfram að naga á sér
neglurnar myndi hann bólgna
upp. Drengurinn vildi alls ekki
verða fyrir slíku og lét af þess
um vana.
Nokkrum dögum seinna buðu
foreldrar drengsins Taft í mið-
dag. Um leið og drengurinn
kom auga á hann, þaut hann ti
hans og sagði: “Þú nagar á þér
neglumar.”
★ ★ ★
Skoðanamunur
— Altaf skal guð hafa aðra
skoðun en presturinn okkar.
— Hvað áttu við með því?
— Presturinn auglýsir á
hverjum sunnudegi í stólnum, að
hann byrji messu kl. 2 næsta
sunnudag, ef guð vill. En hún
skal altaf vera langt gengin
þrjú, þegar hann byrjar.
★ ★ ♦
Alexander H. Stevens, senator
frá Georgia, síðar vara-forseti
Bandaríkjanna, var mjög lítill
vexti og vóg rétt rúm 70 pund.
Stór og mikill þingmaður, sem
lenti eitt sinn í harða rimmu við
senatorinn, sagði eitthvað á þá
leið, að hann gæti gleypt hann
án þess þó að verða var við að
hann hefði borðað nokkurn skap-
aðan hlut.
“Já, ef 9vo er”, svaraði Stev-
ens, “þá hefirðu kjarnmeiri
maga en iheila.”
★ * *
— Viljið þér athuga, hvað er
að þessu úri. Óhreint getur það
ekki verið, því að eg er búinn að
þvo það úr þremur 9ápuvötnum
★ * ★
Jón var nýtrúlofaður, en hann
iðraðist þess fljótlega og trúði
Sveini vini sínum fyrir því að
hann ætlaði að slíta trúlofun-
inni. Hann sagðist ætla að tala
við unnustuna strax í kvöld.
— Jæja, hvemig fór, spurði
Sveinn nokkrum dögum síðar.
— Það fór illa, sagði Jón dap-
ur í bragði, eg skriftaði fyrir
henni alla mína fortíð, en held-
urðu að það hafi dugað. Nei,
eg held nú síður, og nú ætlum
við að gifta okkur í næstu viku.
★ ★ ★
Skoti bað sér konu og fékk
hryggbrot. — Eg get ekki gifst
yður, af því að eg (elska yður
ekki, sagði stúlkan, en eg skal
vera yður sem systir.
— All right, sagði Skotinn.
Hvað fæ eg mikið þegar pabbi
deyr.
SNEMMA SAÐNAR TOMATOS
Vordaga Chatham
Þœr allra íyrstu Tomatos—
hvar sem eru í Canada.
Ómetanlegar fyrir norðrið og vestrið
og aðra staði sem hafa stuttar árs-
tíðir. Einnig mjög ákjósanlegar á
öðrum stöðum fyrir fljóta sprettu og
gæði, eru fullþro9ka tveim vikum
eða meir á undan öðrum ávöxtum.
Reyndust ágætlega í sléttufylkjun-
um 1943 og 1944, þar með taldir
staðir svo sem Lethbridge og Brooks
í Alberta; Indian Head og Swift Cur-
rent í Sask., Brandon og Morden í
Man. I kringum Calgary, þar sem
gengu fyrst undir nafninu “Alberta”,
urðu garðyrkjumenn alveg undradi
yfir þeim. I Lethbridge voru "Vor-
daga Chatham” fullþroskaðar viku
til tólf dögum á undan öðrum garðá-
vöxtum. 1 Mordan, Man., var vöxtur
þeirra frá 20% til 40% meiri en
nokkur önnur snemma þroskuð garð
tegund. “Vordaga Chatham” eru
smáar, þurfa ekki að binda upp, og
má planta tvö fet á hvern veg. Eplið
samsvarar sér vel, fallegt í lögun og
að lit, fyrirtaks bragðgott. Er um 214
þml. i þvermál, en oftast þó meira.
Pantið eftir þessari auglýsing. En
þar sem eigi er nægilegt útsæði að
fá getum við ekki sent meira en
fram er tekið,- (Pk. 15$) (oz. 75<)
póstfritt.
FRÍ—Vor stóra útsœðisbók fyrir 1945
Aldrei fullkomnari en nú.
DOMINION SEED HOUSE
Georgetown, Ontario