Heimskringla - 23.01.1946, Blaðsíða 2

2. SIÐA
WIN-NIPEG, 23. JANÚAR 1946
\
SEGÐU MÉR AÐ AUSTAN
Þetta er upphaf hins rússneska
ríkis, að Rúrik, sænskur sækon-
ungur sigldi skipum sínum aust-
ur yfir finska flóann og hélt liði
sínu upp Volkhof elfu og nam
eigi staðar fyr en þar sem nú
stendur borgin Novogorod (Ny-
borg). Þar bygði hann borg þá er
hann nefndi Hólmgarð. Þetta
skeði árið 862, eða þar um bil.
Gerðist hann nú hertogi landsins
og setti því sænsk lög, en fylgis-
menn hans fengu lén mikil og
urðu höfðingjar í ríkinu. Drotn-
uðu þeir yfir þeim landslýð, er
fyrir var en það fólk nefndu
Rómverjar Skyþíans. — Þessir
Skyþíans höfðu ekki búfestu í
ákveðnum stöðum en reikuðu
yfir hinar víðlendu sléttur með
hjarðir sínar og höfðust við í
tjöldum.
Sonur Rúriks, Igor eða Ivar að
nafni, bygði borgina Kænugarð,
er nú beitir Kiev. Varð Ivar
brátt voldugur hersir í Úkraníu.
Hafði hann herflota mikinn í
Svartahafi og lagði mörg lönd
undir sitt ríki.
Einn af afkomendum hans,
Vladimir eða Valdimar hinn
mikli, giftist byzantískri prin-
sessu frá Miklagarði. Tók Valdi-
mar og útbreiddi þá trú í ríki
sínu. Snemma efldust borgirn-
ar Hólgarður og kænugarður, að
auði og menningu. Þar dafnaði
lýðræði, sem var næsta einstætt
á þeirri tíð. Borgirnar höfðu
borgarráð og borgarstjóra, sem
kosnir voru til embættis af al-
menningi. Hertogarnir stjórn-
uðu hemum í ófriði en gátu ekki
upp á sitt eindæmi lagt í stríð,
samið frið eða heimtað skatt af
landslýðnum. Alt slíkt urðu þeir
að bera undir höfðingja-ráðið og
fólkið. Frá því að landið tók
kristni, í byrjun 11 aldar, og
menningaráhrifin berast þangað
bæði frá Grikklandi og Norður-
löndum, standa þessi borgríki
flestum fremur að menningu.
Þar, til dæmis, eru fyrstu al-
þýðuskólamir í Evrópu, stofnað-
ir og starfræktir. Eftir að aust-
rænar tartara þjóðir ryðjast inn
í landið árið 1223 hnignar þeim
mjög að öllu leyti. Samt hrekja
borgararnir í Novogorod (Hólm-
garði) bæði danska og sænska
innrásarherja af höndum sér og
vinna, undir herstjórn Alexand-
ers Nevski fursta, heimsfrægan
sigur á þýzku riddaraliði við
Paipus vötnin um miðja 13. öld.
Þjóðverjar hafa iðulega herjað í
austurveg og lent í ófriði við
Rússa en mjög sjaldan haft sigur.
Friðrik mikli beið algerðan ósig-
ur fyrir þeim bæði við Grosse
Jagersdorf 30. ágúst árið 1757 og
hjá Zuflichau 23. júlí tveimur
árum síðar.
Fór svo að Rússar tóku Berlín
10. október árið 1761, en Friðrik
forðaði sér á flótta. Þjóðverjum
farnaðist sízt betur í Napólón-
isku styrjöldunum. Þá hertóku
Rússar Berlín árið 1813. Það er
athyglisvert, að Berlín hefir ver-
ið þrisvar hertekin af Rússum en
Þjóðverjar hafa aldrei hertekið
Moskva eða Leningrad.
Þótt Rússar hafi oft búið við
harðrétti og harðstjórn hafa þeir
engu að síður átt heimsfræga
snillinga. Myndu þau nöfn of-
mörg upp að telja, sem aukið
hafa hróður þeirra á öllum öld-
um, skal því aðeins nefna þá
allra frægustu sem leiftra frá
spjöldum sögunnar á niítjándu
öldinni. Má þar fyrst og fremst
nefna rithöfundana Pushkin, Go-
gol, Tolstoy, Dostoyesky, Gorky
og Turgenif, sem óhætt má telja
fágaðasta skáldsagna höfunda
heimsbókmentanna. Það er hug-
Ijúfur mannúðarblær yfir nálega
öllum skáldskap Rússa — að
minsta kosti í þeim bókum, sem
eg hef átt kost á að kynnast. Þar
gætir lítið þess ruddaskapar, sem
nú hefir náð talsverðri hefð í
Vesturlöndum. 1 hljómlist taka
þeir flestum fram með þvílíka
heimsmeistara sem: Glinka,
Mussorsky, Rimsky-Korsakov,
Borodin og síðast en ekki sízt
Tschaikovsky, en hann mun á-
valt metast meðal höfuð snill-
inganna í sinni list. Það mun
heldur ekki tilviljun ein, að á
álþjóða-samkepni, sem haldin
var í Vínarborg árið 1934 hlutu
Rússar þrjú af fjórum verðlaun-
um, er veitt voru fyrir fiðlu-
leik.
1 öðrum listum mætti benda á
þessa: Vasnetsov, Surikov, Rep-
in, Kramskoi, Serov og Varest-
chagrin (meðal listdómara álit-
inn heimsmeistari í því að mála
orustu “sýnur”).
í vísindum standa þeir heldur
ekki öðrum að baki, þótt enn sé
bundið sig við nítjándu öldina
eina og öllum þeim slept er nú
víðfrægja land sitt og þjóð. Er.
samtímis og á næstliðnri öld áttu
Rússar þessa heimsfrægu vís-
indamenn: Lobachevsky (faðir
stærðfræðinnar nýju), Sechenov,
Mechnikov, Pavlov (höfund við-
bragðakenningarinnar í sálar-
fræði), Mendeleyev (lagði í raun
og veru undirstöðuna fyrir efna-
fræðinni með hinum svonefndu
Mendeleyevs lögum). Margir
hafa heyrt getið um Luther Bur-
bank, hinn ameríska undramann
en máska færri um jafnoka hans,
Machurin, hinn víðfræga rúss-
neska plöntufræðing.
Menn undrast herstyrk og her-
kænsku Rússa í síðustu styrjöld,
en þeir hafa áður átt fræga for-
ingja. Þeirra frægastir eru Nav-
ski, er bar sigur orð af hinum
margrómuðu þýzku musteris
riddurum; Suvarov, sem sigraði
Friðrik mikla; Kutuzov, sem
vann sigur á Nopólean mikla;
Shukov, sem leiddi hinn sigur-
sæla rússneska her frá Stalin-
grad til Berlínar. McArthur tel-
ur afrek hans taka öllu fram í
herferðarsögum mannkynsins, á
öllum öldum). Þótt illur aðbún-
aður og ill stjóm kæmi Rússum
á kné í fyrri heimsstyrjöldinni
gátu sumir foringjarnir sér mik-
inn orðstír, einkum Brussaloff,
enda telur Ludendorf hann hafa
verið öllum óvinum Þýzkalands
þá slyngari. Vann hann marga
sigra í Galisíu og Hvíta Rúss-
landi. í raun og veru voru sigr-
ar Þjóðverja og Austurríkis-
manna í þessari styrjöld litlir
gegn Rússum nema við Macur-
ian vötnin.
Það tekur því naumast fyrir
No. 17—VETERANS’ LAND ACT (continued)
Benefits and Obligations (Section 9 of Act)
The maximum amount which the Director may spend on an
individual establishment, whether full time farming, small hold-
ing, or small holding coupled with commercial fishing, is $6000.,
of which up to $1200., may be spent on livestock, farm equipment
and fishing gear, but the maximum of $1200., available for live-
stock and equipment is correspondingly decreased as the cost to
the Director for land and permanent improvements increases
above $4800., up to the maximum of $6000. For example, wher
the cost of land and buildings is $5400. only $600. remains for the
purchaæ of livestock and equipment. When the cost of land and
buiidings is $6000. nothing remains for the purchase of livestock
and equipment.
A veteran so established must pay in advance 10% of the
amount expended by the Director for land and permanent im-
provements plus any cost over $6000., and contract to repay two-
thirds of such cost on amortization basis within twenty-five
years, with interest at the rate of 3%%.
If the veteran complies with the terms of his contract for ten
years, the Dominion thus absorbs approximately 24% of the
cost of land and permanent improvements plus the total cost oí
the livestock and equipment or fishing gear supplied to him.
This space contributed by
THE DREWRYS LIMITED
MD140
HEIMSKRINGLA
okkur landana, að fylgja dæmi
fáeinna fáráðlinga, í ýmsum
löndum, er gera hróp að þessum
hálf-frændum vorum, — ekki á
meðan við eignumst ekki menn
á móts við þá.
/ •
Það sem sagt er um skaðræði
skynseminnar er alls ekki gripið
| úr lausu lofti og má í því sam-
bandi vísa til vissra prédikana,
\ sem til eru á prenti og líkja skyn-
; seminni við helkulda frost vetr-
| ar mánaðanna hérna í Manitoba.
Á vissum trúmála fundum, sem
haldnir voru í febrúar mánuði
árið 1915 er góðum og kristnum
mæðrum ráðlagt að flýja hús sín
mieð börnin þegar “óguðlegt”
fólk heimsæki þær.
Eg hefi gerst svo djarfur að
breyta niðurlagi tveggja erinda
í Bolsévika kvæði Stephans G.
Stephanssonar, einungis af því
að þau munu flestum lítt skiljan-
leg — svo satt að segja hefir
snillingnum oftast tekist betur.
Öðru máli er að gegna með
þriðja erindið. Þá slær stórskáld-
ið hörpuna fimari fingrum og
ekki gerandi fyrir okkur smá-
busana, að snerta við slíku.
I.
, Kotið var lágt, eg lék mér þar
i við litlar og angandi sóleyjar.
Eg átti ekki neitt, sem eigulegt
var
| nema æsku-drauma og vonirnar.
Menn reittu stráin á reitings
jörð,
í ráðaleysi var sauða-hjörð
alin á klaka við sinu-svörð. —
Við sjálfstæðið átum, með þakk-
argjörð.
En ríkismenn átti sveitin sér;
| við sýndum þeim virðing, sem
virðing ber:
; Ei uppreisnar gætti í þeim her,
ef auðmýktin kynni að bjarga
þér.
II.
En nú kom hann Þorsteinn minn
sunnan um sæinn,
sólskinið flutti inn í lokaðan
bæinn —
en sumstaðar kveða við heiftar
hróp:
“Til helvítis með þann skýja-.
glóp!!!”
Æskunni vildi hver veginn
greiða,
viljugur götuna rósum breiða,
svo hver sem fyndi þar fótspor
vor
fagurlönd erfi með sólrík vor.
IV.
Við hlerum óminn af orustu
fréttum,
frá útlöndum, norður um breið-
an sæ,
af frelsis hetjurn í föllnum stétt-
um,
framsæknu liði’ í þorpi og bæ.
Kotungar ósjálfíátt fregninni
fagna,
hún færir þeim boðun um kom-
andi öld;
rætast mun hugboði suðrænna
sagna
um sigrandi alþýðu, öreigans
völd.
V.
Og sagt er að óralangt austan vi.ð
höfin
þeir eigni sér landið og heimti
nú veðið.
Þeir nemi sér óðalið auðugra en
gröfin,
þeir ættskyldu kappar með vík-
inga geðið.
Sagt er á milli sín bróðurlag
bindi
búþegnar slyngir og kotunga
synir
og alda fjötranna álögum hrindi
af sér en kynflokkar séu þar
vinir.
Svo telja aðrir þá illmenni eina,
sem afþakki kónginn og drotn-
ana svíki,
þeir vilji þér enda með ofbeldi
meina,
að auðgast við strandhögg í ná-
ungans ráki.
VI.
“Er til ríkis komin kanske
karlsonur.úr Garðshorninu”
(St. G.)
Dregin sé af höndum hanski
Hans í síðsta vígs-málinu?
“Er hann kúgaðs fólksins frelsi
færandi — úr alda gleymni” —
(St. G.)
Brotið aflagt, heimsku helsi
herfjötrana í vanans dreymi?
i “En saklausu börnunum bjargið
þið fyrst,
að bægja þeim frá þeirri heiftar-
vist,
er búin er þeim, sem auðmýkjast
ei-i;
eitt er til varnar á reiðinnar degi:
i Að afneita skrattans skynsem-
inni,
hún er skollanum tól í veröld-
inni,
sem fanturinn brúkar í fláræði
sínu,
aó farga og spilla lífi rrnnu. ’
En Þorsteinn minn yrkir af
lægni og list
um lóurnar, syngjandi fugla á
kvist,
um bróðurþelið í hálf-blindum
heim;
við hlustum og böxnin fagna
(þeim,
sem vetur sé þrotin í vornætur
yndi
og vitaljós brenni á hverjum
tindi.
!
Okkur dreymir við söngva seið,
; við sjáum í hillingum fram á leið
unaðs hallir og aldin-reiti
með angandi blóm á hverju leiti,
og fólk, sem býr þar saman í sátt
við sólarinnar og kærleiks mátt,
er léttir þeim stríðið og lífsins
ergi —
Er það land þinna vona — ann-
ars hvergi?
III.
Alt er svo frjálst í hugarins heim
1 og hægt er nú loksins að bjarga
þeim,
er hugraunir bera í hjarta-sárum
frá hamingjuleysi á gamals-
árum,
“Er hann heims úr böli boginn
blóðugur að rísa og hækka,
múgin vorn að máttkva, stækka?
Sannleiksvottur lýtum loginn!
Ljós, sem fyrir hundrað árum
Frakkar slöktu í sínum sárum?
Lítil-magnans morgunroði?
P’ót-troðinna friðarboði?”
(St. G.)
VII.
Stefán, Þorsteinn þessa glæsta
þjóðmæringa, betri hinum
í andans heimi, örugt næsta
eiga slíkir sér að vinum.
Skal ei andinn óðrænn fagna
allri tilraun manns í heimi,
jjósið tendra, leiðir jafna
lýðs í tímans öfugstreymi?
H. E. Johnson
Þessi vísa er eftir Þorlák Nel-
son, prýðilega hagorðan mann.
Alt mun nú skiljast en engin
þarf samt að taka vísuna til sín
fremur en hann vill. Vill nú
Heimskringla vera svo góð og
prenta vísuna? H. J.
Sumir verða af með alt
aðrir lifa í nautnum,
en Guðmundur er sykur og salt
í sáluhjálpar grautnum.”
Th. Nelson
Mrs. J. B. Skaptason, 387
Maryland St., sem hér hefir út-
sölu Hlínar með höndum, biður
að geta þess, að hana skorti 27.
og 28. árgang ritsins, en hún hafi
nokkrar pantanir fyrir þeim. Ef
einhverjir hér hefðu þessa ár-
ganga og vildu selja þá í svip,
þætti henni sér greiði ger með
því að láta sig vita það.
150 ÁRA MINNING
SKÚLA FÓGETA
Eftir S. K. Steindórs
Framh.
Er til Kaupm.h. kom, reyndist
Skúli brátt sigursælli í þessum
viðskiftum, enda átti hann hauk
í horni þar sem Gram var. Snér-
ist stiftammtaður á sveif með
Skúla, enda gat Lafrentz amt-
maður ekki borið á móti því, að
hann hefði staðið vel í stöðu
sinni. Vildi amtmaður komast að
samkomulagi við Skúla, um að
hann mælti með honum til lög-
manns-embættis, sem enn var
óveitt, gegn því að Skúli tæki
aftur umsókn sína um Skaga-
fjörð. Var Skúli loðinn í svörum,
en amtmaður skildi það sem lof-
orð, og mælti eindegið með hon-
um til lögmanns em'bættis, sem
var miklu tignari staða, en sýslu-
menska. Var þó drjúgum meiri
tekjuvon, að vera sýslumaður í
góðri sýslu. Er til kom hélt Skúli
fast við umsókn sína um Skaga-
fjarðarsýslu. Brást amtmaður þá
hinn versti við, og ritaði stjórn-
inni bréf sem þetta er í: “Um-
sækjandinn er ungur maður,
fékk sýslumannsembætti fyrir
tæpum 3 árum og er siðlátur og
reglusamur. Hann er óheimskur
sæmilega lögkænn, en meðallagi
vandaður og hefir til sem aðrir
Islendingar sumir, að slá jafnan
var nagla við með sjálfum sér,
þótt eigi sé af hárfínasta tagi.
í bréfi mínu 16. des. stakk ég
upp á honum í lögmannsembætti,
með því að hann hafði lofað mér
hátíðlega, að eg ekki segi með
eiði, að sækja ekki um Skaga-
fjarðarsýslu. En þrátt fyrir þetta
sækir hann um bæði embættin,
og vill einn gína yfir hvott-
veggja. Hefir hann þó hvorki
þann aldur og þroska, né þá
mannkosti er lögmanni ber að
hafa, og lýsir það sér best af
hegðun hans og háttalagi í þessu
máli, því hvers skyldi fátækur
almúgi mega vænta sér slíka
fífldirfsku og óráðvendni í við-
skiftum við æðsta yfirvald sitt
innanlands”.
Var fyrirlitning amtmanns á
íslendingum hin magnaðasta.
Segir Jón sýslum. Jaköbsson,
faðir Jóns Espólín að þess finnist
spor, er sanni ráðxíki Lafrentz
amtmanns við íslendinga: “Hefir
hann og eifei verið þeim unnandi
það menn vita”. Svo varla var
von á góðu. En Magnús sýslum.
Ketilsson, systursonur Skúla fó-
geta, segir amtmanni til afsökun-
ar: “Að hann hafi að sönnu verið
myndugur í bréfum sínum og
notað þrumustíl”.
Hinrik Ochsen greifi, er þá var
stiftamtmaður rak fljótt augun
í misræmið í þessu öllu hjá amt-
manni og lagði til víð stjórnina
að Skúla yrði veitt Skagaf jarðar-
sýsla og var veitingarbréfið
dags. 14. apr. 1737. Kunni amt-
maður, sem að líkum lætur, illa
þessum úrslitum, en lét þó sem
minst á _því bera. Kom dreng-
skapur Skúla nú sem oftar í ljós,
með því að hann lét sem ekkert
væri við amtmanninn, enda var
það ekki markmið hans að eiga
í illdeilum við amtmanninn,
iieldur hitt að hafa sitt mál fram:
og var allgott með þeim eftir
þetta. En alt þetta umstang vakti
athygli á Skúla og óx vegur hans
og álit allverulega, bæði utan-
lands og innan, af þessum við-
skiftum öllum.
Hélt Skúli heim með Beru-
fjarðar-skipi um vorið og skilaði
af sér Austur- Skaftafellssýslu.
Reið hann þvíi næst til alþingis,
en þaðan norður í Skagaf jörð og
birti embættisskilríki sín á
þriggja hreppa þingi að Vallna-
laug, þá um sumarið. Ekki var
honum þó lengi til setunnar
boðið, því nú fór hann suður á
Bjarnarnes að sækja búslóð sína.
Settist hann um haustið, að á
Hofi á Höfðaströnd, og var Guð-
rún systir hans bústýra hjá
honum, en hún andaðist nokkr-
um mánuðum síðar, og tregaði
Skúla hana mjög og orti erfi-
ljóð eftir hana, sem prentuð
voru á Hólum árið 1738. Sama
haust er Skúli kom norður, fékk
hann og Fljóta-umbóð frá Hóla-
stól til umráða og hafði það alla
stund meðan hann var í Skaga-
firði.
Þótt Skúli væri ekki lengri
sýslumaður í Skagárþingi, hafði
dvölin í Bjarnarnesi samt mjög
mikilsvarðandi áhrif á líf hans.
Hjá þeim presthjónum hafði
alist upp Steinunn dóttir Björns
prófasts í Görðum á Álftanesi.
Fæddist henni sonur 11. nóv. árið
1736, meðan Skúli var í Khöfn,
í Skagafjarðar rekistefnu sinni.
— Kendi Steinunn Skúla barn-
ið; var það Jón er síðar varð
landfógeti. Á yngri árum, mun
Skúli hafa verið nokkuð uppá
kvenhöndina, sem kallað er, og'
beið álit hans nokkra hnekki um
skeið af þeim sökum. Bætti og
eigi úr skák, að um líkt leyti, ól
önnur stúlka barn, á þessum slóð-
um, er hún kendi Skúla, en hann
sór fyrir það. Víkur Skúli að
þessu í æfisögu sinni þannig:
“1737 voru honum kend 2 börn í
Skaftafellssýslu”. Og í sambandi
við það barnið, sem hann vildi
ekki meðganga, biður hann Guð
að vægja sér: “Og á sínum tíma
opinbera sannleikann og hefir
líka fyrir það svarið sinn eið”.
Komust óþokka sögur á kreik,
um að Skúli væri meinsærismað-
ur, og kvað Sveinn lögmaður
Sölvason illkvitnislegt níð um:
“Fúlan eið með frekt prjál” og
heldur lögm. áfram: “Fyrir
Skúla var það skarnsmál”.
1 En Skúli giftist Steinunni, og
varð sambúð þeirra hin ákjósan-
legasta, var hún mæt kona og
skipaði jafnan sinn sess með
sæmd og prýði. Fóru festar fram
1738, er konungsleyfi hafði verið
útvegað, og giftu þau sig litlu
siðar. Var heimamundur henn-
ar rausnarlega af hendi reiddur,
VERZLUN ARSKÓL AN ÁM
Aldrei hefir verið eins nauðsynlegt og ein-
mitt nú, að hafa verzlunarskóla mentun,
og það fólk sem hennar nýtur hefir venju-
lega forgangsrétt þegar um vel launaðar
stöður er að ræða.
Vér höfum nokkur námsskeið til sölu við
fullkomnustu verzlunarskóla í Winnipeg.
Spyrjist fyrir á skrifstofu vorri þessu
viðvíkjandi, það margborgar sig.
The Viking Press Limited
Banning og Sargent
WINNIPEG :: MANITOBA
I