Heimskringla - 20.02.1946, Page 7

WINNIPEG, 20. FEBRÚAR 1946
HEIMSKRINGLA
7.SIÐA
150 ÁRA MINNING
SKÚLA FÓGETA
Frh. frá 3. bls.
ara> og jafnvel til að ganga á
hefðbundin réttindi einokunar-
kaupmanna.
í Grímsstaða-Annál segir svo:
“t*á kom hingað aftur landfóget-
inn; hafði fengið stóra náð hjá
kongel. Majest., sem gaf til
landsins eitthvað um 15 þús. dali.
Tvær duggur voru og af kongel.
Majest, til lagðar, sem fógetinn
Skúli hafði hönd yfir; þar höfðu
okki aðrir af landsfólkinu gagn
af. Sáðfólk kom hér og inn í
landið af fógetans forlagi. . . .
Og mun þetta verða að engu
gagni, nema til þyngsla og stórs
uppá kostnaðar. Hingað kom og
fraktað skip með timbur, sem
fluttist til Viðeyjarklausturs hús-
byggingar, þar með smiðir og
margt var þá hér á bjáti”.
Er sem maður finni andúðar
og fyrirlitningarkeiminn, sem á
bak við býr hjá Annáls-ritaran-
um, sem þó var merkismaður:
Jón Ólafsson lögréttum, á Grím-
stöðum í Breiðuvík. En ætla má
að það sé nokkumvegin rétt
mýnd af viðhorfi meginþorra
þjóðarinnar á þeim tíma gagn-
vart þessari merkilegu bjarg-
ráðaviðleitni, sem Skúli var að
koma í framkvæmd. Og sannast
greinilega það sem séra Björn í
Sauðlauksdal segir í “Atla”: “En
til þess þarf bæði skynsemi og
kjark að standa af sér straum
þeirra hleypidóma, sem maður
er uppalinn við”. Telur dr. Helgi
Péturs þetta einhverja skynsam-
legustu setningu í seinni tíma
bókmentum vorum.
Islendingar eignast haffær skip
Duggurnar tvær sem Skúli
keypti því hann mun hafa keypt
þær, þó áður nefndur Annáll
telji að konungur hafi gefið þær,
marka tíman í sögu vorri, því það
var í fyrsta skiíti í mörg hundruð
ár, sem Islendingar áttu sjálfir
hæffær skip til siglinga milli
landa. Enda var mikill fögnuður
ríkjandi meðal “landa” í Krist-
jánshöfn til að skoða þær. Var
Eggert Ólafsson einn meðal
þeirra, og bað Skúli hann að gera
frumdrög að fána, til að hafa á
duggunum. Bjó Eggert þá til
fána með flöttum þorski á
Shop at
Macdonald
SHOE STORE LTD.
492-4 MAIN ST.
"You Are As Young As Your Feet"
KVEÐJUR TIL...
Þjóðræknisfélags íslendinga
í Vesturheimi
á þingi þess 25., 26. og 27. febrúar, 1946
PARK'HANNE$$0N, LTD,
55 Arthur Street • Sími 21 844
Winnipeg, Manitoba
UMBOÐSMENN
fyrir
“BLUENOSE BRAND” fiskinet og tvinna og
önnur áhöld til fiskiveiða.
Við höfum einnig birgðir af togleðurs-sjófötum
af öllum gerðum til vorvertíðarinnar.
VÉR ÓSKUM
Þjóðræknisþingi fslendinga
í Vesturheimi
TIL ALLRA HEILLA
Oxford Hotel
“Staðurinn sem íslendingar mætast”
Joseph Stepnuk, Pres. S. M. Hendricks, Mgr.
phon« 96 712
Notre Dame Ave.
Garðræktuð Huckleber
■ Hinn gagnlegasti,
Ifegursti og vinsœl-
asti garðóvöxtur
sem til er.
Þessi fögru ber
spretta upp af fræi
á fyrsta ári. Óvið-
jafnanleg í pæ og
sýltu. Ávaxtasöm,
berin stærri en
vanaleg Huckleber
eða Bláber. Soðin
með eplum, limón-
um eða súrualdini gera fínasta ald-
inahlaup. Spretta í öllum jarðvegi.
Þessi garðávöxtur mun gleðja y
Pakkinn 100, 3 pakkar 25í, Únza
$1.00, póstfrítt.
FRÍ—Vor stóra útsœðisbók fyrir 1946
Enn sú fullkomnasta
DOMINION SEED HOUSE
GEORGETOWN, ONTARIO
að þá gafst hann upp, losaði sig
við hlutabréf sín og seldi þau
, . kaupmönnum. Fetuðu þá aðrir
grunni. Athugandi væn, hvort , , ,, , , ... ,
. , | hluthafar í fotspor hans og seldu
ekki myndi rétt að taka þann
fána upp sem fiskiskipa fána að
sjálfsögðu ásamt þjóðfána vor-
um. Er það hvorttveggja í senn
táknrænt, og á við sögulegar
stoðir að styðjast.
Ymsir hinna bestu manna
getðu sér miklar vonir í sam-
bandi við stofnun “Innrétting-
anna”. Orkti Eggert mikið
kvæði: “Um þær nýju Innrétt-
ingar á Islandi”. Leggur hann
þar mikla áherslu á vöruvöndun:
“Æ svo markaðar sómi,
Syngist Islendinga”.
Þó var jafnframt nokkur ugg-
ur í þeim mönnum, er gerðu sér
ljósasta grein fyrir örðugleikun-
um á viðreisnarbrautinni. Og
segir Gunnar próf. Pálsson, í
“Innréttinga” kvæði sínu:
“Dönsk geit gnagar flest vor strá
Handel tnii’ eg heiti,
sem hvergi þrífast má”.
— “Fyrnefnda landsins forbetr-
an hafa margir, sem mér er áður
nokkuð kunnugt, góðir Patriótar
og landinu vel unnandi haft í
sinni fyr á tímum, óskar hennar
og skrifað um, en engum rétt
lukkast, að vera forgöngumaður,
að setja hana í framkvæmd,
sovel, sem nú landfógetanum
Sgr. Skúla — Guð leggi þar til
blessun sína, en væntanlegt er
að allir dugandi landsmenn muni
Hr. landfógetanum það þakka
honum þar í fylgja, og þar til
styrkja, eftir hvers eins efnum,
megni og tilstandi, sem og sér í
nyt að færa, hvers eg og einnig
af alhuga óska”.
líka, allir nema Skúli. Því að
sjónarmið hans var hærra og
stærra en þeirra. Tilgangur hans
var ekki eiginhagsmunalegs
eðlis heldur leit hann frá önd-
verðu á þessi fyrirtæki sem verk-
legan iðnskóla fyrir þjóðina alla,
sem ekki þyrfti nauðsynlega að
skila beinum arði. Ekki brást
Magnús amtmaður í þessum efn-
um af ódrengskap, því hann var
einstakur sómamaður, heldur
var hann orðinn vonlaus og upp-
gefinn á þeirri þrotlausu baráttu
sem þeir áttu í við kaupmienn.
er vildu “Innréttingar” feigar og
létu ekkert tækifæra ónotað til
að koma þeim á kné.
Magnús amtmaður var vit-
maður mikill, góðgjarn og ráð-
deildarsamur; enda var hann
talinn auðugastur maður á landi
bér um sína daga. Hann átti og’
til góðra að telja; var af hinni á-
gætu kynkvísl Gísla lögm. Há-
konarsonar í Bræðratungu,
narsonur Bauka Jóns, er um
hríð var biskup á Hólmi. Ekki
var Magnús, þó skipaður í amt-
mannsemlbættið fyrr en 5 árum
síðar, árið 1757, svo næstum lít-
ur út fyrir að eitthvert hik hafi
verið á stjórninni, en Magnús
reyndist vel í þessari virðingar-
stöðu, sem vænta mátti. Hóf
hann byggingu Bessastaðastofu,
reirrar sem nú er forsetabústað-
ur, en hann andaðist árið 1766,
áður en byggingunni var lokið.
Verður þess nú væntanlega ekki
langt að bíða, að æfisaga Magn-
úsar amtmanns komi út, því mér
er kunnugt um að ágætur maður
er að vinna að því verki.
Pingel kveður ísland.
Frá Pingel amtmanni er það
að segja, að um haustið 1752
varð hann að hrökklast úr em-
%
bætti við lítinn orðstý; var hin
mesta óreiða á fjárhag hans. En
mestu mun þó hafa valdið mót- um
drægni sú, er hann hafði í
frammi við Skúla og áhugamál
hans. Hafði Skúli náð þeim á-
hrifum í kóngsgarði, að ekki var
heillavænlegt að ætla að bregða
fæti fyrir áform hans og fram-
kvæmdir. Minstu munaði þó 16
árum síðar, eftir lát Rantzau
greifa að Pingel yrði stiftamt
maður yfir Islandi, þó betur
rættist úr en á horfðist í því
efni.
Gjörðust nú þau undur, að Is
lenskum manni var í fyrsta skifti
veitt amtmannsembættið hér á
landi árið 1752. Er auðfundið, að
áhrifa frá Skúla hefur gætt mjög
í því samlbandi. Varð Magnús
Gíslason lögm. á Leirá fyrir val
inu, ier það ekki heldur nein til-
viljun, því hann var annar helsti
xláðamaður “Innréttinganna
með Skúla. Var því næsta þýð-
ingarmikið, að tveir æðstu em-
bættismenn landsins voru vel-
unnarar þeirra. Enda fóru nú
brátt meiri tiðindi í hönd.
Magnús Gíslason var einrt af
ágætustu mönnum landsins
sínum tíma þótt hvorki hefði
hann stórhug né úthaldsiþrek ti
jafns við Skúla fógeta. Enda fór
svo, er and byr gegn “Innrétting
unum” varð hvað mestur, og
mest reið á samhug og einbeitni
Marg háttuð umsvif.
Er Skúli var kominn heim,
hófust brátt hinar fjölbreyttustu
framkv.md. Var hafist handa um
byggingu verksmiðjuhúsa: Ull-
ariðnaðar verksmiðju, sútunar
stöð, færaspunahúsi, íbúðarhús-
og mörgu fleiru. Einnig
kenna mönnum.nýjungar í land-
búnaði. Þá þurfti Skúli að koms
auggunum á veiðar. Hafði hann
í mörgu að smúast, og kom sér nú
vel að hann var óvenju mikill
þrekmaður og hamhleypa
vinnu, að hverju sem hann gekk.
Bættist alt þetta umstang
oúla til viðbótar við umsvifé
mikil embættisstörf. Þá var
hann að fylgjast með bygging
stórhýsísins,er var í smíðum
Viðey. Þótti sú hin reisuleg
hún mjög í stúf við moldarhreys-
in, sem flestir landsmenn r
að hýrast í. 1 kvæði frá þ
tíma, segir svo um Viðey
stofu:
“Musteri slíkt af mannahönd-
mun ei sjást á
um
Að visu er þetta ofmælt,
samt er það svo, að enn eftir
nærri 200 ár er Viðeyjarstofa
einhver glæsilegasta bygging hér
á landi, og órækur vottur um
höfðingslund Skúla fógeta. Auk
alls þessa, varð Skúli fyrst um
sinn að hafa með höndum bók-
hald “Innréttinganna”. Framh.
Professional and Business
— E)irectory=*=~=
Offici Phoni Rjcs. Phoni 94 762 72 409 Dr. L. A. Sigrurdson 116 MEDICAL ARTS BLDG. Office hours by appointment DR. A. V. JOHNSON DKNTIST ÍOt Somertet Bldg Office 97 932 Res. 202 398
Dr. S. J. Jóhannesson 215 RUBY ST. Beint suður af Banning Talsimi 30 S77 VlStalstimJ kl. 3—5 e.h. ANDREWS, ANDREWS, THORVALDSON & EGGERTSON Lögfrceðingar Bank of Nova Scotia Bldg Portage og Garry St. Simi 98 291
J. J. Swanson & Co. Ltd. REALTORS Rental. Insurance and Financiai Agentt Sími 97 538 S08 AVENUE BLDG.—Wlnnlpeg DRS. H. R. and H. W. TWEED Tannlœknar 406 toRonto gen. trusts r- n öUILDING Cor. Portage Ave. og Smith St PHONE 96 952 WINNIPEG \

% THE WATCH SHOP CARL K. THORLAKSON Dlamond and Weddlng Ringi Agent for Bulova Watche* Marrtage Licentet Istued 899 8ARGENT AVl H. J. PALMASON & Co. Cbartered Accountants 1103 McARTHUR BLDG. PHONE 94 358

H. HALDORSON BUILDER 23 Music and Arts Studios Broadway and Carlton \ Phone 93 055 Winnipeg, Canada Rovatzos Floral Shop 2ÍJ Notre Dame Ave., Phone 27 it» Fresh Cut Flowers Daily. Pl&mts in Season We speciallze ln Wedding & Concert BouquerU & Funeral Designs Icelandic spoken
CANADIAN FISH PRODUCERS, LTD. J. H. Page, Managing Director Wholesale Distributors of Fresh and Frozen Fish • . 311 CHAMBERS ST. Office Phone 26 328 Res. Phone 73 917 A. S. BARDAL »elur llkklstur og annaet um útfar- lr. Aliur útbúnaður sá beetl. tnnfremur telur hann allskonar minnisvarOa og legsteina. 843 8HERBROOKE ST. Phons 27 324 Winnipeg
ÁSGEIRSON’S PAINTS, WALLPAPERAND • HARDWARE 698 SARGENT AVENUE Winnipeg, Man. Telephone 34 322 Union Loan & Investment COMPANY Rental, Insurance and Financial Agents Slmi 95 061 510 Toronto General Trusts Bldg.

WINDATT COAL Co. LIMITED Established 1898 307 SMITH STREET Office Phone 97 404 Yard Phone 28 745 GUNDRY-PYMORE Ltd. British Quality - Fish Netting 60 Victoria St., Winnipeg, Man. Phone 98 211 Manager: T. R. THORVALDSON Your Patronage Will Be ' Appreciated
—
THE BUSINESS CLINIC specialize in aiding the smaller business man to keep adequate records and prepare Income Tax Returns. ANNA LARUSSON 415 Mclntyre Blk. Ph. 92 316 Halldór Sigurðsson Contractor & Builder * 594 Alverstone St., Winnipeg Sími 33 038

P / • • rra vmi FINKLEMAN OPTOMETBISTS and OPTICIANS KENSINGTON BLDG., 275 Portage Ave. Winnipeg PHONE 93 942

PRINCESS MESSENGER SERVICE Við flytjum kistur og töskur, húsgogn úr smœrri ibúðum og búsmuni af öllu tœi. 58 ALBERT ST. — WINNIPEG Simi 25 888 C. A. Johnson, Mgr. DR. CHARLES R, OKE TANNLÆKNIR 404 Toronto Gen. Trust Bldg. 283 Portage Ave, Winnipeg Phone 94 908
A. SAEDAL
PAINTER & DECORATOR
*
Phone 93 990
★
Suite 1 Monterey Apts.
45 Carlton St., Winnipeg
'JORNSON S

fOOKSTOREI
VÆlW 1
702 Sorg*nt An. Winnipeg.