Heimskringla - 13.03.1946, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 13. MARZ 1946
HEIMSKRINGLA
3. SIÐA
SÆMUNDAR EDDA Á
TJEKKNESKU
Nýjasta verk dr. Emil Walt-
ers í þágu ísl. bókmennta.
Árið 1942 kom út í Praha, á
frolag Evropský Literárni-Klub,
falleg bók í skrautlegri útgáfu,
sem hafði inni að halda öll hetju-
kvæðin úr Sæmundar-Eddu,
þýdd á tékknezku. Þýðandinn
var — mér liggur við að segja:
vitanlega — dr. Emil Walter
sendiráð, því að hann hefir um
mörg undanfarin ár verið lang
fremstur í flokki allra lands-
nianna sinna um að efla kynni
þeirra á íslenzkum bókmenntum.
Og fyrir rúmu ári hafði dr.
Walter lokið við þýðingu sína á
Eddu allri. Er það í fyrsta sinni,
sem Sæmundar-Edda í heild hef-
ir verið þýdd á nokkurt slav-
nezkt mál, svo að hér er um
merkan viðburð að ræða fyrir ís-
lenzkar bókmentir. — Yms af
Eddukvæðum hafa verið þýdd á
pólzku, að vísu, en ekki nærri öll.
Útgáfan tékkneska er afar
vönduð, prentuð á góðan pappír
°g með skýru letri. Og sérstak-
lega má geta þess að henni fylgja
nnargar teikningar og litaðar
'riyndir, sem einn af hinum
kunnustu yngri teiknurum Tékk-
óslóvaka, Anton Strnadel, hefir
gert af ýmsum atriðum er um
getur í kvæðunum. Teikningarn-
eru í fornlegum stíl, en þó
°aeð mjög sérkennilegum pers-
ónulegum stíl listamannsins.
Emil Walter mun vera sá mað-
ur, sem mest allra núlifandi hefir
gert að því að kynna bókmenntir
fslands erlendis, bæði nútíma-
bókmenntir en þó einkum forn-
bókmenntirnar. Hann hefir þýtt
fjöldan allan af Islendingasög-
um, svo sem Eyrbyggju, Gunn-
laugs-sögu ormstungu, Hrafn-
bels sögu -freysgoða, Laxdælu
°- fl. sem allar hafa verið gefn-
sr út og Njála mun öll eða mezt-
óll vera til þýdd eftir hann í
handriti. — Yms forn kvæði
hefir hann og þýtt, auk Sæm-
Undar-Eddu, svo sem flokka úr
Snorra-Eddu, og Lilju, sem gefin
vsr út í einkar vandaðri útgáfu
°g skreytt á listrænan hátt með
lýstum upphafssöfum.
Dr. Emil Walter dvaldist hér
fíma úr sumri fyrir meira en
tuttugu árum, ásamt frú sinni,
til að kynnast landi og þjóð, og
fór þá talsvert um, og kynnti sér
sórstaklega stöðvar Njáls sögu.
®ftir það skrifaði hann að jafn-
aði mikið um Island í tékknezk
blöð og tímarit og jafnan af hin-
um bezta skilningi og meztu vel-
vild. En bókmenntum Islands að
f°rnu var hann kunnur löngu
óður, því að hann lagði stund á
u°rrænar bókmenntir sem há-
skólanámsgrein og hlýddi meðal
a mars á fyrirlestra próf. Finns
keitins Jónsonar við Hafnar-
báskóla í nokkur missiri.
En að loknu meistaraprófi
Serðist hann starfsmaður í utan-
rikismálaþjónustu hins nýstofn-
aða tékkóslóvakiska lýðveldis og
Sukum kunnáttu sinnar í norður-
lundamálum og þekkingar á
Uorðurlandaþjóðunum, hefir
uurin jafnan starfað í sendisveit-
Tékkóslóvaka þar, fyrst
n°kkur ár í Kaupmannahöfn og
Slðan — og lengst af — í Stokk-
’ólmi, hema nokkur ár er hann
Var forstöðumaður deildar einn-
Sr í utanríkisráðuneytinu í Pra-
. a- — Þegar Þjóðverjar gleyptu
' sig Tékkóslóvakíu 1939, varð
lílnn ekki við skipun hinna nýju
Vafdhafa um að hverfa heim, en
Saf afram í Stokkhólmi, þó að
^udisveitin væri lögð niður. —
’lnmitt þessi árin hefir hann
'‘Uvörðungu helgað sig bók-
neutastarfsemi og þá ekki sízt
;num íslenzku hugðarefnum
smum.
. fsfendingar standa í þakklæt-
S°kuld við dr. Walter fyrir það
'Uikl
Þetta starf skipar honum á bekk
með þeim erlendum mönnum,
sem bezt hafa þótt vera komnir
að því að nefnast Islandsvinir.
Sk. Sk.
ENDURSVAR
65 ÁRA AFMÆLI
að
við
a starf, sem hann hefir unn-
íslenzkra bókmenta og
^ 1 Þágu
ha
hynningu þjóðarinnar út á
°g fyrir fölskvalausa ást
ns á bókmentum Islendinga.
Sveinn Björnsson, forseti Is-
lands á 65 ára afmæli í dag. Is-
lenzk þjóð flytur hinum fyrsta
íslenzka þjóðhöfðingja árnaðar-
óskir sínar. Hér verða æfiatriði
ihans ekki rakin að þessu sinni,
I enda eru þau alþjóð í öllum aðal-
atriðum kunn.
Það, sem skiftir mestu máli,
er, að þegar þjóðin á s. 1. vori
skyldi kjósa sér forseta, þá ríkti
sá einhugur í því máli, að Sveinn
Björnsson yrði kosinn, að al-
I menn kosning var óþörf, því
| enginn annar var í kjöri.
I Ótvíræðari traustsyfirlýsing
frá alþjóð manna varð naumast
i fengin.
■ Að óreyndu efuðust ýmsir um
Iþað, að íslendingum mætti tak-
i ast að fá hinu unga lýðveldi for-
í seta, sem stæði utan og ofan við
| stjórnmálaþref og flokkaerjur.
I Þetta tókst giftusamlega þegar
j til kom. Með þeirri byrjun má
vænta þess að hér skapist sú
hefð, sem áreiðanlega yrði giftu-
drjúg fyrir þjóðina
Þegar stjórnmálaflokkunum
bregst sú bogalist, að fá starf-
hæfa þingbundna stjórn, veltur
það fyrst og fremst á myndug-
leik og stjórnvísi forsetans að fá
þau vandræði leyst. Þá er hann
í sinni persónu fulltrúi gervallr-
ar þjóðarinnar, og forysta hans
miðast við það, að vilji hennar
j og hagsmunir fái sem bezt notið
sín. Af öllum núlifandi Islend-
ingum er það Sveinn Björnsson
forseti fyrst og fremst, sem al-
i menningur í landinu treystir til
|Slíkrar handleiðslu. En um leið
j hefir íslenzkt þjóðlíf fengið nýj-
an streng, þegar menn sjá, að
þeim mönnum er búinn hinn
mesti vegsauki og virðingar-
staða, sem vinna þjóðheillastörf
sín utan við afmarkað svið stj-
órnmálaflokkanna.
Þegar Sveinn Björnsson var
kosinn ríkisstjóri á Alþingi, tókst
svo til að Bessastaðir voru gerð-
ir aðsetursstaður hans. Við þenna
stað eru tengdar ýmsar daprar
minningar úr sögu þjóðarinnar.
Því hér var höfuðból hins er-
lenda valds á mestu niðurlæg-
ingartímum þjóðar vorrar.
Sveinn Björnsson vildi ekki
að hinar döpru sögulegu minn-
ingar fældu menn frá því að
gera Bessastaði að forsetabústað.
í Einmitt þessi staður sem minnir
menn oft á eymd þjóðarinnar
fyrr á árum, skyldi í framtíðinni
verða íslenzkasti staðurinn á Is-
landi, höfuðból forsetans, en um
leið skyldi þar fá skjól hið bezta
sem íslenzk menning fær alið í
hvívetna.
Með þeim hug, settist forseti
Islands að á Besststöðum.
Islenzka þjóðin þakkar Sveini
Björnssyni fyrir margþætt starf
hans í þágu íslendinga, fyrir for-
göngu hans í atvinnu- og fjár-
málum, meðan hann starfaði hér
sem málaflutningsmaður, full-
trúi í bæjarstjórn Reykjavíkur
og sem þingmaður,
Að heita má allan þann tíma,
sem sambandssáttmálinn var í
gildi er gerður var 1918 milli ís-
I lendinga og Dana var Sveinn
Björnsson forseti fremsti full-
trúi landsins í samningum og
viðskiftum vorum við aðrar þjóð-
ir. Yrði það langt mál, ef rekja
1 ætti öll þau störf hans. Eftir alla
þá þjónustu hans og fyrir-
j greíðslu fyrir íslenzka hagsmuni
varð hann sjálfkjörinn sem fyrsti
forseti lýðveldisins.
Um leið og Islendingar flytja
j forsetanum árnaðaróskir sínar í
dag, og þakka honum hand-
, leiðslu hans á marga lund bera
menn þær eindregnu vonir í
brjósti, að þjóðin meigi lengi
njóta forystu hans, sem forseta
lýðveldisins.—Mbl. 1. marz.
Síðan Heimskr. bar mér svar
Sellu s. 1. mánudag hefi eg átt
bágt með að afráða hvort eg ætti
að fást neitt meira við það mál.
1 tilliti til hagsmuna, hvað á-
standi frúarinnar viðvíkur, er
það augsýnilega tilgangslaust; en
hinsVegar kynnu einhverjir aðr-
ir að hafa gagn af nokkrum
skýringum.
Þá er það fyrst að fleygja af
mér þeim áburði að eg hafi nokk-
urs staðar gefið til kynna að kon-
ur væru yfirleitt einfaldari en
karlmenn. Og allra sízt hefði
mér dottið í hug að segja neitt
því líkt um Sellu. Fáir karlmenn
í Canada til dæmis gætu staðist
við að reyna að kasta skugga síns
persónuleika og sinna vitsmuna
á Dorise Neilsen eða Nellie Mc-
Clung; og Salome Halldórsson
(svo nær sé gripið) hefir aldrei
þurft að láta í minni pokann sök-
um gáfnaleysis. Og það er fylsta
álit mitt að Dorothy Thompson,
þrátt fyrir stefnu sína, sé eins
skýr og snjöll og nokkur karl-
maður í Ameríku.
En engum er alls varnað. Hinir
vitrustu menn heimsins eru oft
afar barnalegir á einhverju sviði
mannlífs-málanna, aðeins af því
að þeir hafa ekki haft þörf eða
afstöðu til að ígrunda það með
alvöru. Hefðin og vaninn eiga
þar mestan þátt í máli, og því er
svo erfitt að yfirstíga allan gaml-
an átrúnað og siði. Eg til dæmis
átti í löngu stríði með að losa
mig við gömlu útksýringuna á
“frelsi”, sem mér var innrætt í
barnaskóla. Og nú sé eg að þau
börn, sem Sella hefir yfir að
ráða, eiga öll hið sama stríð fyrir
höndum þegar þau sleppa undan
forystunni og komast loks til
vits og ára.
Talsmenn “frelsisins” í pen-
ingamenningunni leggja alla á-
herzluna á rétt einstaklingsins
til að yfirstíga og undirtroða ná-
ungann. Það kann að vera ósköp
spennandi fyrir hinn hepna eða
sterka, og er í fullu samræmi við
slagorðið fræga “the survival of
the fittest” (sem væri betur nefnt
“the strongest”); en það er ekki
eins spennandi fyrir hinn, sem
undir verður. Hann finnur ekki
eins glögglega til frelsisins, sem
í því leggur. Eg held jafnvel að
Sella myndi sjálf fara að efast í
því ástandi, ef til kæmi, sé hún
ekki komin með öllu af lærdóms-
aldrinum.
Hið sanna frelsi, frelsið sem
bankarnir og meðmælendur
þeirra vita ekkert um, er það að
fá að lifa í samræmi við lögmálið
— frelsið til að hlýða hinu raun-
verulega lögmáli lífsins. Það
firrir alla árekstra, og þar með
alla illúð. Því sagði Kristur að
hann væri ekki kominn til þess
að afmá lögmálið og spámenn-
ina, heldur til þess að fullkomna
það. En hann mintist ekkert á
Social Credit, og lítið mun hann
hafa hirt um kapellurnar í land-
inu, eins og allir bolsévikar. Aft-
ur mælti hann fastlega með sam-
eignar-stefnunni og var leiðtogi
kommúnistanna í sínu héraði alt
til dauðadags.
Jafnvel undir arðráns fyrir-
komulaginu hér eru unglingar
skyldaðir til að stunda ofur lítið
nám (eins og það er nú), fólk er
hnept í sóttkví ef farandsýki
stingur niður og hundruð ýmis-
konar skyldna eru lögboðin án
þess að nokkur finni til frelsis-
skerðingar fyrir vikið. Enda væri
það auma lífið, eins og mannkyn-
ið er enn á sig komið, ef hver og
einn mætti aðhafast að eigin
vild. Það væri yfirgangur (lic-
ense) en ekki frelsi; en það er
einmitt stefnan í hagfræðinni og
peningamálunum í hinum svo-
kölluðu lýðræðislöndum, og
stefnan, sem Sella heimtar að
haldið sé við. Viðunandi frelsis-
ástand er ómögulegt á meðan
nokkur séreignarréttur (óréttúr)
er til. Sjálft Rússland er ekki
enn búið að losa sig að fullu við
þá martröð, og er það alt Sellu
og meðsystrum hennar að kenna.
Frúin er óánægð með að eg
skuli kalla mest af fyrri grein
hennar vaðal, og segir hún að þar
megi finna full tuttugu atriði
sem þess séu virði að mótmælt
sé, ef nokkur treysti sér til. Eg
leitaði því um greinina á ný, en
því miður sá eg ekkert, sem mér
hafði áður dulist. í seinni grein-
inni aftur er ýmislegt, sem ræða
mætti frekar einstöku lesara til
leiðbeinnigar. En með nauðsyn-
legum tilvitnunum yrði það
lengra mál en nokkur auka-atriði
verðskulda; og svo held eg að all-
ur fjöldinn hafi sjálfur getað átt-
að sig á því sem frúin náði að af-
laga. En tvær, þrjár athuga-
semdir verð eg að þjónusta.
Frúin gerist all-hróðug yfir því
að Rússar hafi endur fyrir löngu
orðið að hörfa til fjárhagslegu
samkepninnar aftur og hafi auk
þess nú upp á síðkastið bundist
ýmsum samningum við hinar
vestrænu kapitalista stjórnir, í
sambandi við U.N.O., Breton
Woods og fleira, og á það að
sanna' að þeir séu með báðum
höndum lagstir á auðvaldssveif-
ina aftur. En hvað ætli hún
hefði sagt ef þeir hefðu neitað
allri samvinnu við þjóðir heims-
ins fyrir það eitt að hafa lífsskoð-
anir og stjórnmálastefnur af öðr-
um toga en þeirra eigin? Þá held
eg að hefði nú komið hljóð úr
strokknum. Nei, Sovét stjórnin
hefir frá upphafi leitað samvinnu
við allar þjóðir til að afstýra ó-
friði. Það gekk svo langt að hún
bazt loksins samtökum við erki-
óvini sína, japani og nazistana,
þegar útséð var um alla von um
samstarf við hin stærri kapital-
ista lönd. En ef frúin lítur á það
sem bending þess, að Rússar séu
að sveigjast til kapitalismans
aftur, nægir að minna á hinn ill-
víga áróður, sem nú þegar er
hafnin gegn þeim af peninga-
valdinu, bæði hér í álfu og í
London.
Hvað samkepninni viðvíkur þá
er það fyrst að segja að hún er
alls ekki séreign kapitalista, þó
svo sé oftast látið heita. 1 ver-
unni eru peningar aldrei meira
en milliliður til þess, sem kept er
að. Menn sækjast eftir raunveru-
legum verðmætum og myndu
keppa um þau þótt enginn pen-
ingur hefði nokkurn tíma verið
til. Samkepni er öllum mönnum
í blóð borin og bráðnauðsynleg
til allra framfara. Peningar
hvorki auka hana né skerða, en
leiða hana oftast nær í ranga átt,
öllum aðilum til spillingar og
miska.
Rússar eru ekki alvitrir enn.
Þeir eru háðir höftum vanans
eins og aðrir og því hefir ekki
enn verið hægt að hreinsa þá
með öllu af eigindómssýkinni,
frekar en kirkjupestinni. Þess-
vegna eru athafnir þeirra reikn-
aðar og goldnar í rúblum þangað
til hin aldri staðnaða kynslóð er
úr sögunni.
Samt er munurinn mikill eins
og er, því enginn getur okrað á
eign sinni né leigt meðbróður
sinn til starfs. Hver heimilisfaðir
má eiga að nafninu til eitt hæfi-
legt hús, en ekki tvö. Leigi hann
(af stjórninni auðvitað), fer leig-
an eftir inntektum hans og tölu
ómaganna, en ekki eftir verð-
mæti íbúðarinnar. Síðan stríð-
inu lauk hafa Rússar reist meira
en áttatíu þúsund hús til leigu
og sals. Eru þau af mismunandi
stærðum, með nýtízku sniði og
öllum þægindum.
Tuttugu verkmenn reisa hvert
hús, með öllu tilheyrandi, á
þremur dögum, og reiknast
kostnaðurinn minst $4000. Kaup-
samningarnir eru: engin niður-
borgun nauðsynleg; mánaðar af-
borganir eftir inntektum kaup-
anda, en minst þó sjö dollarar á
mánuði fyrir barnlaus hjón, en
lækkar svo við hvern ómaga. —
Vilji kaupandi gera einhverja
niðurborgun þá verður mánaðar-
gjaldið fært niður að því skapi.
Ætla mætti nú að þræla-
Jstéttin hér í landi myndi fagna
svona kjörum; en það er öðru
nær en svo sé. Hún hefir verið
: alin á því að dýrka frelsið, sem
Sella trúir svo mjög á, og hata
alt sem bendla má við sameign.
Hún vill hafa sitt gamla frjáls-
ræði til að þræla og svelta og
tapa því litla sem hún eignast af
og til. Hún vill fá með eigin aug-
um að líta skraut-prentað skír-
teini fyrir eign sinni (þá sjaldan
sú hepni hendir) og hafa fult
frelsi til að veðsetja hana og tapa
henni til bankans að fordæmi
feðra sinna og vina. Hún þykist
vita, eins og hún líka má, að á
Rússlandi séu engin þannig skír-
teini gefin, og því múni engin
leið vera til að verzla með og
tapa eigninni.
í fyrri grein minni sagði eg á
einum stað: “Social Credit ráð-
gerir að allar vörur og afurðir
séu seldar með sannvirði og að
stjórnin leggi fram gróðaféð til
viðbætis.” Þetta segir frúin sé
ósatt að því er gróðaféð snertir,
og sé því alt sem eg segi fram-
vegis ómerkt fyrir vikið.
Vera má að frúin hafi hér á
réttu að standa, því satt að segja
hefi eg ekki heyrt eða lesið neitt
að mun um S. C. nú um nokk-
urra ára bil, og vera kann að
stefnan hafi breyzt á þeim tíma.
Ef svo er játa eg sekt mína
prófors og biðst afsökunar, en
mælist til um leið að frúin birti
þá hver stefnan sé orðin nú. Eg
hefi lesið tvær stórra bækur um
S. C. eftir Major Douglas (föður
stefnunnar), bækling eftir Aber-
hart og nokkur flugrit, og á því
bygði eg þessa staðhæfingu. Þótt
enginn, svo eg viti, hafi fundið
neinn botn í S. C. hugmyndinni
er það eitt víst að hin annálaða
A + B formúla Douglasar er í
nákvæmu samræmi við það, sem
eg setti fram. A táknar sann-
virði framleiðslunnar en B fram-
lag stjórnarinnar í nýjum pen-
ingum, sem fara beint eða óbeint
í vasa þeirra, sem verzlanirnar
og framtökin reka. Og þar sem
ágóðinn verður að haldast við ár
frá ári (eða rekendur hætta) og
gert er ráð fyrir að framleiðslan
aukist eðlilega eftir vexti þjóð-
ar og þarfa, verður stjórnin að
hamast við að prenta meiri og
meiri peninga til “útbreiðslunn-
ar”. Og ekki dugar stjórninni að
reyna að ná neinu af þessum pen-
ingum til baka með sköttum og
þess háttar, því þá skerðist veltu-
féð, svo hún yrði að auka fram-
lag sitt til jafns. Útkoman yrði
því*nauðsynlega sú, að gróði
gróðamannanna yxi án afláts í
notlausum peningum og skuld
stjórnarinnar í hið óendanlega á
sama hátt — eða verðbólgan færi
fram úr öllu valdi, við hrun og
bresti, eins og oft hefir komið
U HAGBORG n fuel co. H
★
Dial 21 331 21 331

fyrir í sögunni, og er jafnvel núna í algleymingi víða hvar.
Af peningum getur ekkert
annað en ilt stafað og sá sem
mælir með notkun þeirra til
neins er annað hvort fantur eða
flón eða hvort tveggja — og frú-
in kallar þá “blóðþráð þjóðanna’.
Vægasti annmarki þeirra er sá,
að vera þrándur í götu allrar
farmleiðslu og framfara, en hinn
svæsnasti sjálfsagt sá, að vera
ikveikja mannkynsstríðanna,
sem nú þegar ógna heiminum
með algerri tortímingu.
Social Credit hreyfingin var
sett af stað í því eina augnamiði
að villa fyrir auðtrúa almenningi
og kljúfa þannig fylkingar hinna
undirokuðu, því nýtt blys hafði
borið fyrir í austri og augu
margra voru farin að beinast að
því með vaxandi von. “Divide
and rule” er vissasta aðferðin til
að láta fólkið svíkja sjálft sig í
áframhaldandi ánauð. Douglas
er máske ekki dauður enn, en
langt er síðan hans hefir verið
getið að neinu. Eg hygg að hann
1 hafi æfinlega vitað betur en
hann lét og kunni því bezt að
gleyma hreyfingunni eins fljótt
og fullkomlega og verða má. Hin-
ir lítilsigldari, því miður, ranka
ekki við sér eins auðveldlega og
deyja sjálfsagt margir í trú sinni.
Eins og frúnni rataðist svo vel
að munni í upphafi hefir aldrei
verið um nema tvær stefnur að
velja: arðrán, sem undir alskon-
ar nýnöfnum og yfirskyni nær að
halda öllum fjöldanum í myrkri
vanþekkingar með ok þrældóms-
ins á herðum sér, lofsyngjandi
frelsi sínu af trúarsótt hjartans,
og sameign, sem hefir hvern ein-
staklíng til jafnréttis og sjálfs-
virðingar og opnar þau tækifæri,
sem til eru, til fjár og frelsis. Ef
ekki væri fyrir falsspámennina,
anti-kristana, eins og Douglas,
Scott og Bevin, með sín hreim-
fögru en afvegaleiðandi evan-
gelíum, væri auðvelt að sj‘á og
velja hina réttu leið; því ekki
þarf annað en að gá að hvaða
stefnu arðránsmennirnir hræð-
ast mest og hata. Tvímælalaust
er það kmomúnisminn. S. C.
hreyfingin, C. C. F. og þesshátt-
ar fúsk er aðeins vatn á þeirra
myllu í því að kljúfa rastirnar,
og ganga þeim á hönd að lokum
eins og sagan sýnir. S. C. hreyf-
ingin er varla orðin sú stærð enn
að verðskulda aðstoð herranna,
og er það ástæðan fyrir þögninni,
Frh. á 7. bls.
Innfært og staðfest fræ
GOTT FRÆ EYKUR FRAMLEIÐSLU
Talið við umboðsmann okkar viðvíkjandi
korntegunda og fóður útsæði.
I g ft H t t * * , ..
FEDERHL GRHID LIIRITED
Hirðisbréf
Til Presta og Prófasta á íslandi
eftir Sigurgeir Sigurðsson biskup
Ný útgáfa með inngangsorðum eftir
Bergþór Emil Johnson
sem er útgefandi og kostnaðarmaður
Til sölu í Bókabúð Davíðs Björnssonar,
702 Sargent Ave., Winnipeg
Verð 50^*, sent póstfrítt.