Heimskringla - 05.06.1946, Blaðsíða 4

4. SIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 5. JÚNI 1946
ífrt’imskriníila
(StofnuS ltlt)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsimi 24 185
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyrirfram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viðskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 5. JÚNl 1946
General Hospital í fjárhraki
Reikningar hafa nýlega verið birtir yfir ársrekstur stærstu
læknastofnunar Manitoba — General Hospital í Winnipeg. Bera
þeir með sér, að tekjuhalli er á rekstrinum og er ógott til þess að
vita. Hér er ekki einungis að ræða um eina þörfustu stofnun
þjóðfélagsins, heldur sjá allir, að hún getur því að eins vaxið og
fylgst með, að hún hafi fé handa á milli til þess að veita sér þau
áhöld, sem nýjust og bezt eru, og sem sniðin eru eftir nýjustu
uppgötvunum í læknavísindum. Með spamaði í þessu efni og
tekjuhalla í ofan á lag, er auðséð að stofnun þessi nýtur ekki þess
fulltingis sem með þarf hvorki frá stjórnum né almenningi, til
þess að geta orðið það, sem henni var ætlað.
Tilgangurinn með stofnuninni var, að hún yrði nokkurs konar
miðstöð lækninga í þessu fylki, tæki við sjúklingum, sem minni
sjúkrahús gætu ekki veitt lækningu og væri í raun og veru rann-
sóknarstofnun fyrir lækna yfirleitt, þar sem þeir gætu sameigin
lega kynt sér það bezta, sem þektist í lækningum og íhugað og
aðstoðað við að koma sem mestu af því í framkvæmd. Fyrir
hvem sjúkling utan úr sveitum og bæjum, sem lækningar nyti,
en ekki væri fær um að greiða kostnaðinn, því það sannast enn á,
að fátæka hafið þér hjá yður, eins og biblían segir, mun vera
samningur við fylkið um, að það ábyrgist greiðslu, sem nemur $2
á dag og það innheimtir aftur frá sveitum eða bæjum. Nú er það
sannreynt, að slík lækning kostar $4.25 á dag fyrir hvern slíkan
sjúkling; fær sjúkrastofnunin því tæpan helming kostnaðar síns
þar greiddan.
Á síðast liðnu ári námu tekjur stofnunarinnar $931,346, en
útgjöldin vom $1,029,598. Það em um $100,000 tekjuhalli og
samt ekki gert ráð fyrir neinum fyrningum, sem nema að minsta
kosti $30,000, eftir því sem áætlað er. Gjafir til stofnunarinnar
draga að vísu mikið úr þessum tekjuhalla. En á slíku er tröppu-
gangur, og þar er í raun og veru ekki að ganga út frá neinu sem
vísu.
Á síðast liðnu ári sóttu spítalann 15,730 sjúklingar; dvöldu
þeir að meðaltali 14 daga í stofnuninni. Kostnaðurinn fyrir hvern
sjúkling var á dag $4.80, sem er meira en áður, vegna þess að bæði
vörur og vinnulaun hafa hækkað í verði. Þetta nemur nokkuð
yfir miljón dölum.
Án stofnunar, sem þessarar, getur fylkið ekki verið. Hún er
meira að segja ekki nærri því eins fullkomin og vera þyrfti. En
með því sinnuleysi, sem hjá fylkisstjórninni ríkir, er ekki hugsan-
legt, að um umbætur verði þar miklar að ræða, eins og nú horfir
við. Kostnaður við lækningar fer, sem alt annað, hækkandi. Fyrir
komandi tíma, er ekki er gerandi ráð fyrir að betri verði. en undan-
farin fimm ár, getur því hagur spítalans ekki farið batnandi, fyrst
útkoman er nú ekki betri, en raun ber vitni um.
Ef þörfinni skal mætt eins og til var ætlast með stofnun þess-
ari, virðist liggja beint fyrir, að endurskoða og leggja nýjan grund-
völl fyrir rekstri hennar. Og þar verður fylkisstjórnin að koma
til sögunnar og láta sig vöxt og viðgang hennar miklu meira skifta,
en hún hefir gert til þessa. Framfarirnar í læknavísindum krefj-
ast þess.
RITSTJÓRASKIFTIN
VIÐ FREE PRESS
Við eitt af merkari blöðum
Canada, blaðið Winnipeg Free
Press, urðu ritstjóra-skifti ný-
lega.
iSíðast liðinn 2 >/2 ár, hefir aðal-
ritstjóri blaðsins verið George
Ferguson; kom hann að blaðinu
1925, eftir fjögra ára nám í Ox-
ford, sem Rhodes-nemi, og virt-
ist sá, er hinn aldni ritstjóri,
John Dafoe, hafði síðustu árin
mestar mætur á, sökum lærdóms
og frjálslyndis, sem ritstjóra; en
sjálfan var Dafoe þá farin að
bila heilsa. Samt fór svo, þegar
Dafoe dó, í jan. 1944, að Victor
Sifton skifti aðalritstjórninni
milli þriggja manna: George
Fergusons, Grant Dexter og
Bruce Hutchison. Fór samvinna
ritstjóranna þriggja vel úr hendi
og hefir stappað nærri að blaðið
sé eitt bezta pólitíska frétta-
blað landsins. Ritstjómin hvíldi
að vísu mest á Ferguson, því
hann var sá eini, sem í bænum
bjó. Dexter, sem 15 ára hóf starí
hjá blaðinu, hefir síðari árin
verið í Ottawa, London og víðar,
í þjónustu blaðsins, en Hutchison
í Vancouver.
Nú hefir Mr. Ferguson sagt
nú eins óskorað í vesturfylkjun-
um og áður. En kóngar að síð-
ustu komast í mát og að berjast
á móti aldarandanum, er oft til
lítils. Hitt er þó efamál í hug
þess, er þetta ritar, að núverandi
x'itstjóri sé betur til þess fallinn,
en Ferguson, að sjá viðhorfið í
landsmáium. Hann er glerharð-
ur pólitískus að vísu og skrifar
sterkt um fjármál og stjórnmál.
En lesendur munu samt sakna
stefnublæs þess á blaðinu, sem
hinn fráfarandi ritstjóri setti á'
það og bar víðsýni og lærdómi
hans ótvírætt vitni.
Greinar Fergusons, er hann
reit eftir för sína til Evrópu á
s. 1. sumri, voru ágætar að djúp-
sæi og athygli á mannlífinu þar,
en kanske ekki eins eftir póli-
tískum nótum og við hefir verið
búist. Útlitið er, að ritstjórinn
hafi illa þolað pólitískan aga og
hafi þessvegna sótt um prófess-
orsstöðuna við Minnesota-há
skóla.
OPIÐ BRÉF
ritstjórnarstarfi sínu lausu og er
ráðinn kennari við Minnesóta-
háskóla; verður þar prófessor
þeirrar deildar er fræðslu veitirl
í blaðamensku. Sagt heíir og/
verið, að hann sé að skrifa bók
um Canada. En við aðalritstjórn
blaðsins tekur Grant Dexter.
Ekki hefir á öðru borið, en
blaðið hafi síðari árin fylgt
stefnu liberala óaðfinnanlega. —
Hitt er þó ætlun margra, að
Ferguson hafi ekki látið málefn-
ið ávalt bíða halla vegna flokks-
fylgisins. Það hefir komið fyrir,
að hann hefir fundið að gerðum
liberal-stjórnarinnar, hefir þótt
hún semja of mörg lög í ríkisráði,
sýnt óþarflega mikinn berserks-
gang í að reka Japa úr landi og
gert athugasemdir við aðgerðir
Ottawa-istjórnar í málinu um
rússnesku njósnirnar.
Aftur mælti blaðið með fjöl-
skyldustyrknum áður en stjórn-
in gerði það mál að sínu, og á
móti C. C. F. flokkinum í Sask-
atchewan hefir blaðið barist, þó
það hrykki ekki til í síðustu kosn-j
ingum.
Þar fór sömU leiðina og í Al-
berta og má vel vera, að útgef-
endum Free Press hafi þar fund-
ist saxast á limina hans Bjöms
síns og vald blaðsins ekki vera
Eg var nokkuð lengi að velta
því fyrir mér hvaða yfirskrift eg
skyldi brúka og fann ekkert,
sem mér líkaði svo eg kalla þetta
bara “bréf”, það er líka svo þægi-
legt og manni er eins og léttara
um vik að hripa sendibréf heldur
en að skrifa blaðagrein. 1 sendi-
bréfi getur maður rabbað um
allan fjandann og þarf ekki
nauðsynlega að hirða svo mjög
um stafsetning eða setninga
skipun. Það tekur enginn hart á
því þó kunningjabréf sé ekki al-
veg “up-to-date” frá öllum sjón-
armiðum, og svo er annað í sam-
bandi við þetta ennþá veiga-
meira, sem sé að bréf eru æfin-
lega lesin með gaumgæfni, en
blaðagreinar kanske lauslega og
kanske alls ekki. Þegar eg t. d
íæ “MacLean’s” með póstinum
byrja eg æfinlega að lesa bréfið
frá honum Beverly Baxter og þó
er hann nú rammasti “konsi”,
en eg óháður eða er að reyna
það, þá og einmitt þess vegna
get eg lesið Baxter.
En þá er nú bezt að byrja á
aðalefni þessa bréfs, og það er
sem sé að láta ykkur vita að einu
sinni enn að minsta kosti, verður
haldinn Islendingadagur, sem nú
gengur undir nafninu Lýðveldis-
dagur, á Hnausum í Nýja Is-
iandi. I þetta skifti verður há-
tíðahaldið 22. júní, sem ber upp
á laugardag.
Skipulagning hátíðahaldsins
verður í líku formi og að undan-
förnu.
Þessi árlega útiskemtun okk-
ar á Hnausum hefir verið sér-
staklega vel rómuð eins og þið
vitið og hefir nefndin ekki séð á-
stæðu til þess að breyta til að
miklum mun, nema með skáld og
ræðumenn, sem oftast eru aðeins
eitt í röð. Eins og þið munið
höfðum við dr. Stefán Einarsson
í fyrra með minni íslands. I
ár verður það Ragnar H. Ragnar,
mun hann kunna frá mörgu að
greina um veru sína á Islandi á
stríðsárunum.
1 fyrra höfðum við Lindal
dómara með Canada minni, í ár
verður það einn af okkar yngri
mönnum, sem gat sér orðstír í
stríðniu, Col. Einar Árnason.
sonur séra Guðm. heitins Árna-
sonar. Einar hefir því ekki langt
að sækja það þó hann geti komist
sniðuglega að orði.
Ekki veit eg hversu mörg
ykkar hafið tekið eftir kvæði
sem birtist í “Lögbergi” í vet-
ur. Kvæðið heitir “Sigríður Þor-
mar”, og er eftirmæli ungrar
stú|Iku, sem fórst á • leið frá
Ameríku til íslands. — Kvæði
þetta er perla segir Guttorm-
ur skáld Guttormsson, og Gutt-
ormur ætti að vita deili á þeim
hlutum. Við skulum lesa saman
fyrstu vísuna í kvæðinu: “Öllum
var það ljóst, er þig sáu Sigga
mín. Þar sakleysi og æska voru
1 blóma. Björt eins og stjörnur
voru bláu augun þín. Þau blik-
uðu af tjrygð og vona ljóma.”
Til^Mr. og Mrs. S. Thorvaldson
í silfurbrúðkaupi þeirra 19. maí 1946.
Nú skal kyrja silfurbrúðkaups-sóninn,
syngja lag og hlusta á hörpusláttinn,
það verður alt til heiðurs fyrir hjónin
sem hafa skrifað aldarfjórðungs þáttinn
þó þeirra sögu upp eg rifja reyni,
það rýrir ekki álitið á Sveini.
Thorvaldson er röskur vel til ráða
reynslan hefir kent oss hann að meta,
hann hefir marga hvatt til dýrra dáða,
það duldist ekki heldur kóngi Breta,
það væri gott, ef stæði alt á steini
eins stöðugt eins og loforðin hjá Sveini.
Þau gamalmenni glöddu mörgu sinni,
af gestrisninnar armi hlýjum vafin,
verkin eru fest í fólksins minni,
fögru letri á minnisskjöldinn grafin,
við vitum öll það liggur ekki í leyni,
ljúfmenskan og gjafmildin hjá Sveini.
Þó árin séu orðin mörg að baki
og æfisumri farið sé að halla;
þó er eins og vonir lífsins vaki,
og vorið sé um ástina að spjalla;
þeim sýnist ekki aldurinn að meini
unglingunum — Kristínu og Sveini.
Friðrik P. Sigurðsson
Að eg minnist á þetta kvæði er
ekki út í hött, því höfundur þess,
Ása frá Ásum, verður með okkur
á Hnausum í sumar og flytur
kvæði fyrir minni Islands.
Ekki get eg sagt að eg viti
mikil deili á þessari nýju skáld-
konu, en nokkur þó, og skal hér
sagt það eg veit. Ása frá Ásum
er Austur-Islendingur og er við
nám suður í Bandaríkjum; mér
er sagt að hún stundi sálarfræði
og þykir mér það all einkenni-
leg fræðigrein, því eg hef alt af
verið í miklum vafa um það að
nokkur sál sé til, en svo haggar
það hlutunum afar lítið hvernig
eg lít á þá. Þessi fræðigrein er
til og stundar Ása hana af miklu
kappi og má það heita nýlunda
meðal Vestur-Islendinga nú á
dögum að nokkur fræðigrein sé
stunduð af kappi. Þar við má
bæta því að þessi unga stúlka
ryður sér braut upp á eigin spít-
ur. Á bak við hana er'-enginn
togara gróði. Ungu fólki vestra
mætti gjarnan verða starsýnt á
Ásu. I fyrsta lagi áræði hennar
að brjóta sér braut í framandi
landi og kunna ekki málið.
I öðru lagi að vera skáld og í
þriðja lagi að vera fyrsta kona er
flytur frumsamið kvæði á Is-
lendingadagshátíð í Nýja íslnadi,
þó ekki væri neitt annað um að
vera á Hnausum, 22. júní, mundi
eg keyra langa leið til að sjá og
heyra Ásu frá Ásum. En eins
og eg hefi nú þegar sagt ykkur,
er þar fleira gimilegt á boðstól-
um.
Um kvæði fyrir minni Canada
er enn ekki fullráðið.
Yfirleitt má segja að góð sam-
vinna hafi verið í íslendingadags
nefndinni, þó hefir þar orðið á-
greiningur nokkur um sönginn.
Við vitum það öll að söngur nýt-
ur sín ekki til fulls undir berum
himni, þó útvarpað sé. Hafa því
sumir mælt með homleikara-
flokki, sem kæmist upp á “g”,
en hærra kemst enginn með
hom.
En þeir annmarkar eru á því,
að hér í Nýja íslandi, er enginn
með horn, en kostnaður afar mik-
lil að fá flokk frá Winnipeg; það
var samt gert í hittið fyrra, en
svo fóru leikar að tilfinninga-
næmt fólk grét af sársauka þeg-
ar flokkurinn misti “Guð vors
lands” út um þúfur, og kom ekki
aftur á mótið.
Við höfðum góðan söngflokk í
fyrra, um 30 manns, undir stjóm
Jóhannesar Pálssonar. 1 ár verð-
ur sami flokkurinn að miklu
leyti, en undir annari stjórn. Var
því miður ekki hægt að komast
að samningum við Joe. En einn
kemur þá annar- fer og höfum
við í ár fyrir söngstjóra, Thor
Fjelsted, með aðstoð frú Flor-
ence Bradley.
Það er í ráði að hafa íþróttir
all mikið umfangsmeiri en und-
anfarið. Nú em flest allir dreng-
irnir okkar komnir heim aftur
og fer vel á því að þeir fái að
reyna sig á íþróttavellinum.
Forseti dagsins verður Gutt-
ormur skáld Guttormsson.
I von um að við sjáumst á
Hnausum 22. júní, er eg ykkar
með vinsemd og virðing.
Valdi Jóhannesson
frá Vaðir
FRÁ SEATTLE, WASH.
Mánudaginn 17. júní n. k.
verður haldinn hátíðlegur, með-
al Islendinga í Seattle, með sam-
komu, sem haldin verður kl. 8
að kvöldi til í Eagles Auditor-
ium, 24th Ave., N.W., “Ballard”.
Fyrir samkomunni stendur þjóð-
ræknisdeildin “Vestri”, og mega
menn búast við góðri skemtan,
þar seiú nefnd manna hefir um
langan tíma starfað að undirbún-
ingi samkomunnar. Þetta verð-
ur í fyrsta skifti síðan Island
sleit sambandinu við Dani, og
varð alfrjálst ríki, að Islending-
ar í Seattle og grendinni, koma
saman í því skyni að fagna þess-
um sigurdegi í frelsisbaráttu ís-
lenzku þjóðarinnar.
Það eru því vinsamleg til-
mæli nefndarinnar, að allir Is-
lendingar hér um slóðir, og eins
góðir íslenzkir gestir, sem kunna
að verða hér á ferð um það leyti,
geri þjóðræknisd. “Vestri” þann
heiður, að vera viðstaddir þetta
kvöld.
17. júní 1944 var sambandinu
slitið milli Danmerkur og Is-
lands, allar þjóðir heimsins sam-
glöddust yfir endurfæddu frelsi
íslenzku þjóðarinnar.
Islendingar í öllum heimsálf-
um, héldu samkomur í fagnaðar-
skini, 17. júní verður því hinn
sameiginlegi rétti þjóðminning-
ardagur Islendinga í framtíðinni
hvar á hnettinum, sem þeir hafa
tekið sér bólfestu, ennfremur
ber oss að minnast þess að 17.
júní er afmælisdagur Jóns Sig-
urðssonar, — frelsishetjunnar
miklu.
Hér með skal einnig vakið at-
hygli Islendinga hér á Kyrra-
hafsströndinni, á því að skógar-
gildi verður haldið fyrsta sunnu-
daginn í ágúst n. k. að Silver
Lake, eins og að undanförnu, og
verður þess nánar getið síðar.
En munum 17. júní fyrst.
Hver, sem er með heilbrigt
hjartalag,
helgar minning Islands þennan
dag,
metur gull í gömlum ættar sjóð,
guð sinn finnur þar, sem vaggan
stóð,
svo er gott að reyna handtök hlý
hitta vini og frændur enn á ný.
H. E. Magnússon
JóN JóNSSON
frá Munkaþverá
1852—1945
Hann andaðist að heimili sínu
á Munkaþverá á íslandi 21. des.
1945, og var jarðsungin á sama
stað þann 3. janúar 1946, af séra
Benjamín Kristjánsson að við-
stöddu miklu fjölmenni. Faðir
hans var Jón bóndi á Munka-
þverá, en hann var sonur Jóns
bónda á Munkaþverá hrepp-
stjóra og alþingismanns Jónsson-
ar Stefánssonar bónda á Hrísum
í Eyjafirði.”*
iMóðir Jóns heitins var Þórey
Guðlaugsdóttir Sveinssonar
bónda og hreppstjóra á Svínár-
nesi á Látraströnd.
Jón heitinn var fæddur 9. nóv.
1852 og var því rúmlega 93 ára
er hann lézt. Hann ólst upp á
Munkaþverá hjá foreldrum sín-
um til ársins 1875, að hann flutt-
ist til Ameríku; fyrst til Wiscon-
sin fyrir stuttan tíma, síðan til
Gimli, Man. Var hann þar sam-
tíða Sigtryggi Jónasson, Friðjón
Friðrikson, Sigurði Kristoferson,
Stefáni Eyjólfson, Árna Thor-
lakson Björnson, Jakob Jónsson
bróður sínum og mörgum fleiri,
sem settust að í Nýja íslandi á
þeim árum.
Mun hann hafa verið sá síðasti
af þeim hóp sem settust að á
Gimli 1875.
Á Gimli giftist hann konu
sinni, Guðnýju Eiríksdóttir, ætt-
aðri frá Einarsstöðum í Reykja-
dal í Þingeyjarsýslu, dó hún árið
1923. Lifa tvö af bömum þeirra,
bæði vestur við Kyrrahafsströnd,
Jón Fríman í Blaine, Wash., og
Anna Vatnsdal, ekkja eftir Þórð
Vatnsdal í Portland, Ore.
Árið 1880 fluttu þau Jón og
Guðný til Norður Dakota, fyrst á
land, og svo til Pembina, þar
voru þau ein 10 ár, og þaðan til
Grand Forks, N. D.
1904 fluttu þau til Canada og
- settust að þar sem nú er Wyn-
I yard, Sask., þar til 1910, að þau
jfluttu til Vancouver, B. C., og
1 síðar til Blaine, Wash. Þar
bjuggu þau ásamt Jóni syni sín-
um og Ásrúnu (Jónsdóttir frá
Mýri) konu hans.
Eftir að Jón heitinn kom til
Ameríku vann hann mest að
smíðum, svo sem húsabygging-
um. Hann var ágætlega gefinn
til munns og handa, glaðlyndur
og nægjusamur, mjög bók-
hneigður og háfði mikið yndi af
að lesa góðar bækur, hann skrif-
aði oft smásögur og smáleiki. —
Voru þeir leiknir bæði hér, 1
Pembina og Blaine og eins á
Akureyri.
Samúð átti hann í ríkum mæli
og vildi allra vandræði leysa er
leituðu til hans.
Alþingis hátíðar árið 1930, af-
réð hann að fara heim til Is-
lands. Hann bar æfinlega inni-
lega ást til átthaganna og langaði
að eyða sínum síðustu stundum
á æskustöðvum sínum. Dvaldi
hann til þess síðasta hjá Stefáni
bróður sínum (d. 1943) bónda á
Mlunkaþverá, og systur sinni,
Þorgerði, sem annaðist hann af
systurlegum kærleika síðustu ár-
in er hann var rúmfastur og oft
mjög þjáður.
Blessuð sé hans minning.