Heimskringla - 30.04.1947, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 30. APRIL 1947
HEIMSKRINGLA
3. SIÐA
þvi sama fólki frá Vanoouver, er komið fram í sambandi við orð
hún kom með hingað. Guðrún Överlands um afstöðu Finna til
sagði mér að þau hefðu verið 4 samvinnu við Norðurlönd, svo
daga á leiðinni suður, en að nœt-
urlagi gistu þau á viðkomustöð-
um. Þetta er löng og þreytandi
keyrsla í litlum bíl, sjálfsagt ein-
ar 17 hundruð málur hverja leið.
Eg skil ekkert í því fólki, sem
sem nú væri komið frelisi
finnsku þjóðarinnar til að móta
stefnu sína í utanríkismálum,
án ihlutunar frá Rússum. Ekki
rýrði það heldur afhyglina, að
Atios Wirtansen hafði tekist að fá
kemur svona langa leið, og tuttugu og fimm Norðurlanda-
stansa hér ekki lengur en tvo til
3 daga. Eins og þetta samferða-
fólk Guðrúnar gerði. En slepp-
um nú því.
Ekki stóð lengi á góðgerðun-
um hjá Ingibjörgu, heldur en
vánt er. Tveir af sonum þeirra
voru þarna staddir, þeir Carl og
Jón. Svo eftir litla stund kom
þar inn maður, er eg hafði aldrei
séð áður, Jón gerði okkur kunn-
uga. Þetta var þá Steini Thor-
darson, rafurmagnsfræðingur.
Það greip mig hugsun sem að
eg hefði séð eitthvað á prenti
um þennan mann. Má vera að
rithöfunda til þess að lýsa van-
þóknun sinni á ummælum Över-
lands, þar á meðal þrjá íslenzka
sem allir eru í Rithöfundafélagi
fslands, en hinir íslenzku and-
mælendur voru þau Jóhannes
úr Kötlum, Þórunn Magnúsdótt-
ir og Jón úr Vör. Það úr ræðu
Överlands, sem ósköpunum olli,
voru eftirfarandi ummæli:
“Ef svo skyldi fara, sem vér
megum ekki láta oss koma á ó-
vart, að samband hinna samein-
uðu þjóða gliðnaði í sundur, þá
verðum vér að taka þátt í ein-
hverju varnarbandalagi — og
það sé ekki rétt. Hann gaf mér' því Sem sterkustu. En það verð-
utan á skrift sína, 8874 Jateo St.,
Sunland, California, sími 6929
Eg er viss um að hann er mjög
viðfeldinn maður.
Jón sonur Ingjabjargar, tók
okkur þrjú út í sínum stóra bíl,
mig, dóru og dóttur mína, n^ður
til Sunland, til að sýna okkur hið
stóra hús Thordarsons, er Jón
seldi honum, því hann stundar
nú fasteignasölu, og eg held hon-
um gangi það vel.
Guðrún varð eftir hjá Ingi-
björgu þessa litlu stund er við
voruim í burtu.
Okkur leist mæta vel á húsið,
það er stórt og vandað tveggja
hæða hús, bygt eftir spönskum
stíl. Það stendur hátt uppi í
fjallsbrún, svo það er mjög fag-
urt útsýni þaðan, út um daiverp-
ið.
........" íWTIS
Þar fjöllin eru fríð og blá,
og feiknar há,
sem hendur guðs í hæð að sá,
iheiminn benda á.
Þegar þetta var afstaðið, þá
tók Jón okkur til baka til móður
sinnar. Þá sátum við þar aiftur
ur að vera bandalag frjálsra
þjóða, því að það er frelsi vort
sem vér ætlum að verj a. Eins og
sakir standa, er oss það ekki
ljóst, hvaða afstöðu vér eigum
að taka gagnvart Finnlandi, og
þannig hlýtur þetta að verða,
meðan Finnar fá ekki sjálfir að
ráða stefnu sinni í utanrákis-
málum. Vér vonum, að þeir tám-
ar komi að þetta breytist.
Vér Norðmenn og Finnar höf-
um barizt á gagnstæðum víg-
stöðvum, en samt sem áður höf-
um vér barizt fyrir sama mál-
efni. Vér höfum barizt fyrir
frelsi voru og lífi og fyrir rétti
smáþjóðanna til að lifa í friði.
Vér höfum barizt gegn of-
stopafullum stórveldum, sem
líta þannig á málin, að vald sé
sama og réttur, og gegn þeim
höfum vér haldið fram þeirri
skoðun, að þó að stórveldi vilji
tryggja landamæri sán, þá eigi
þau ekki rétt á að gera það með
því að fara inn á land annarra
ríkja. Eg er á því að Stalin kæri
sig ekki um styrjöld eins og sak-
ir standa nú. En Hitlir óskaði
heldur ekki styrjaldar. Hann
stundarkorn, og ræddum um eitt j kaus það helzt, að honum væri
og annað. i ekki veitt viðnám. 1 hvert skipti
Allir dáðust að Guðrúnu, um sem hann réðist á litla og varn-
það hvað hún væri ungleg og! arlausa nágrannaþjóð, var hon-
falleg í vexti. Þessi litla 13 Um umhugað um, að blessur.
barna móðir. Nú var dagur að Chamberlains fylgdi honum.
kveldi kominn, svo þarna kvödd-j þag ma vel vera, að styrjöld
um við okkar kæru gömlu vini.' standi ekki fyrir dyrum, en vér
Svo nú munum við vart gleyma Norðmenn berum kvíðboga fyr-
13. apríl 1947. Þessum sólbjarta þvi) ag Norðurlönd minnki.
degi og sælustund, með fornum ygr viijum ekki láta neina níkja-
og nýjum vinahóp, er okkur þótti klíku gieypa oss, sama hvort
fyrir að skilja við.
“EN KLUKfcAN HJÁ
hún býr í austri eða vestri. Oss
hæfir ekki einræði. Vér eigum
við að búa frjálslegri og mann-
Eftir Guðmund G. Hagalín
Önnur grein
RÚSSUM VAR EITT” dómlegri form í umgengni og
______ ; þjóðfélagsháttum en nokkur
önnur þjóð.
Arnulf Överland er mikið og
merkilegt skáld, eitt hið bezta
af ljóðskáldum Noregs fyrr og
Þá er Arnulf Överland hafði síðar, og hann hefur skrifað á-
reynzt óbetranlegur í norskum gætar smásögur. Hann er einnig
fangelsum, var hann fluttur til merkilegur greinahöfundur, og
'hinna alræmdu fangabúða í í deilum eru fáir jafnokar hans
Saohsenhausen í Þýzkalandi. að vqpnfimi. En hann er sázt
Þegar hann gekk upp land- minni sem maður heldur en sem
göngubrúna á skipi því, sem rithöfundur. Hann hefur alltaf
flutti hann og fleiri fanga til gert miklar kröfur til sjálfs sín,
Þýzkalands, sneri hann sér allt þær kröfur að hann leitaði rétt-
í einu við og mælti reistur og lætis og sannleika af hinni
svipmikill þessi orð til fólksins, fyllstu alvöru og gengi aldrei á
sem safnazt hafði saman skammt mála hjá ranglætinu, hvað sem
frá skipshlið: já húfi virtist vera — og hversu
“Fyrirgefið þeim ekki, því sem sjálfsblekkingin skrýddi
að þeir vita, hvað þeir gera”. ] sig og snyrti, laðaði og beitti
Þegar það fréttist frá rithöf- brellum. Og vandfundinn mun
undamótinu, sem Norrænu fé-'sá maður sem hafi af jafn misk-
lagið bauð til í Stokkhólmi á1 unnarlausri óvægni gagnvart
öndverðum þessum vetri, að sjálfum sér reynt að uppfylla
Arnulf Överland hefði haldið þessar kröfur og verið hugsjón-
þar ræðu, sem finnski fulltrúinn um sánum jafn trúr.
Atos Wirtansen hefði talið sig
knúinn til að mótmæla, þá vakti
það athygli langt út fyrir hinn
tiltölulega litla hóp skálda, rit-
höfunda, blaðamanna og stjórn-
málamlanna, sem lætur einna
west til sín taka á vettrvangi
dagsins. Ekki dró það úr áhugan-
um fyrir þessari frétt, að þess
Ekki þannig að skilja, að hann
hafi ekki skipt um skoðanir á
ýmsum málefnum. Hann hefur
einmitt haft slik skoðanaskipti,
hvenær sem trúskapurinn við
réttlæti og sannleika hefur kraf-
izt þess af honum — alltaf talið
skylt, svo sem Ari fróði, að hafa
það, er sannara reyndist. Oft
var getið, að mótmælin hefðu hefur iíba staðið um hann styrr,
en hann var fyrir styrjöldina
j síðustu orðinn afar vinsæll mað-
ur af fjölda fólks í Noregi, en
hafði alltaf verið það af þeim,
, sem þekktu hann bezt, jafnvel
þó að skorizt hefði í odda. Og
hann var maður, sem andstæð-
ingarnir óttuðust, en virtu ekki
síður að minnsta kosti allir þeir,
sem ekki voru smámenni og ó
menni, en styrjaldarárin sýndu
svo, að ekki varð um vilzt,
hvert mikilmenni hann var, hve
hann var búinn að stæla hug og
sál, svo að hann gæti óskelfdur
gengið í hættur og sál hans kysi
heldur að segja skilið við líkam-
ann en að breyta út af því eða
áfneita, sem hún hefði féngið
fulla og fasta sannfæringu um,
að satt væri og rétt, svo að enn
I sé vikið til orða Rasks.
Arnulf Överland var einn af
þeim fyrstu í Noregi, sem gerði
sér raunlhæfa grein fyrir þeirri
ógn sem frelsi og menningu stóð
af nazismanum, og hann lét ekki
sitt eftir liggja um að vara við
háskanum í bundnu máli og ó-
bundnu. Sum af kvæðum hans
ort fyrir stríðið voru beinllínis
spámannleg forsögn þeirra ógna
er síðar komu. Og þá er Noreg-
ur var hernuminn, var síður en
svo, að Överland dytti í hug að
lægja seglin. Hann orti svo sem
honum bjó í brjósti, og þó að
kvæðunum væri dreift nafn-
laust út á meðau almennings,
þá leyndu sér ekki höfundarein-
kennin. Svo var hann þá tekinn
fastur og settur í Grinifangelsið
vorið 1941, en síðar var hann
fluttur í M/öllergaten 19. og eft-
ir eitt ár í fangaibúðir í Þýzka-
landi. Þar var hann þrjú ár.
Överland hafði ávallt verið
heilsuveill, hafði verið berkla-
veikur og verið á heilsuhæli, en
þrátt fyrir meðferðina og við-
urgerninginn í fangelsum naz-
ista, hélt hann furðugóðri heilsu
og kjarkurinn reyndist óbilandi.
Hann sat einn í klefa í hinum
norsku fangelsum, fékk þar ekki
að njóta samvista aðra. 1 fang-
abúðum í Þýzkalandi gerðist
hann andlegur læknir og skrifta-
faðir meðfanga sinna, var þeim
huggari og aflgjafi í víti
grimmdar og kvalalosta, og færði
þeim trú á hin jákvæðu öfl lífs-
ins. Hann var hvergi veill gagn-
vart böðlunum, kom fram með
dirfsku ’og andlegri tign þess
mikilmennis, sem gleymir sjálfu
sér fyrir velferð meðbræðra
sinna og framtíð hins iíðandi og
stríðandi mannkyns. Og jafnvel
hinum grófgerðustu böðlum
stóð af honum einhver ógn. Þeir
skildu ekki svona mann. Það
var eitthvað yfirnáttúrlegt við
hann í þeirra augum. Og auk
allrar sinnar sálusorgunar orti
hann allt af meira og minna í
fangelsunum, en auk þeiss, sem
aðstaðan til þess að iðka skáld-
skap, var nokkurn veginn eins
hörmuleg og hún gat orðið, þá
var svo nauðsynlegt að leyna
ljóðunum, *að hann faldi sum
þeirra þannig, að honum tókst
aldrei að finna þau aftur. Það
mun svo alltaf verða talið ganga
undri næst, hvað þrek hans
í reyndist andlegt og líkamlegt,
; og eru ekki til mörg ljósari
] dæmi þess, hve andleg göfgi,
i mannást og ómútanleg þrá eftir
| sannleika og réttlæti megna að
hefja mikilmennið upp yfir öll
venjuleg takmörk mannlegrar
: getu — til ekki aðeins að þola,
heldur og til að gefa. “Það er
, ekki hægt að murka úr okkur
lífið” heitir eitt af kvæðum
Överlands um norsku þjóðina
og samnefnd því er ljóðaibók.
áem flytur kvæðin, er hann orti
á stríðfeárunum. Það reyndist
ekki fært að murka úr honum
^ lífið, og nú .... nú ... . hefur
jsannazt enn sem fyrr, að ekkert
er honum fjær en að láta hina
miklu veraldarhóru, sjálfsblekk-
1 inguna hafa, sig til að ganga á
mála hjá ranglætinu eða setjast
auðum höndum framan við arin-
inn í heiðursbústað þeim, sem
TIL FJALLKONUNNAR
Eg fer í anda fljótt um geim
hvar fjöll og standberg rísa
á zefiírs gandi sigli heim
að sjá þig landið ísa.
Fjalla drotning ferð til þín
ef fljótt áskotnast gæti,
æðstu lotning áttu mín
en mér hlotnast kæti.
Vonin ætíð var til þín
vonin sætleiks nýtur,
von á fæti völtum mín
vonin rætast hlýtur.
Öll þín saga er upphefð mín
einnig braga gjörðin
er eg laga ljóð til þín
lít eg Skagafjörðinn.
Það var altaf inst í taug
æðstur skaltu talinn,
því ávalt minn þankinn flaug
iþá um Hjaltadalinn.
Þar er prýði og virða val
vel upp lýður alinn —
endist tíð eg yrkja skal
pft um fríða dalinn.
Þar sé eg Hóla höfuð ból
heiða njólu og morgna,
bygging skóla blikar sól
um biskups-stólinn forna.
Þá laét eg gamminn geisa á stað ]
greitt í ramma salinn,
þar sem amma kvæðin kvað
KoIbeiWs fram í dalinn.
Að fara í skyndi för til þín
fræðir lyndis bólin,
fögur mynd af fjalla sýn
úm frægan Tindastólinn.
Það yrði gróði engin þrgut
átt í sjóði að kalla,
þitt í móður milda skaut
mætti eg hljóður falla.
Friðrik P. Sigurðsson
fyrir fiáum vikum, skýrði af-
stöðu hans rækilega, og þar sá
eg, að hann leit niákvæmlega
sömu augum á málin og eg og
margir fleiri, sem reynt hafa að
kynna sér þau sem bezt og llíta
á þau án sjálfblekkingar. över-
land sér ekki frekar en vér,
hvernig Rússlandi geti stafað
hætta frá Bandaríkjunum eða
Bretlandi, nema Rússar hagi sér
þannig, að þessi ríki vænti árás-
ar frá þeirra hendi. Bretland er
að fá Indlandi og Egyptarlandi
fullt sjálfstæði, og þeir eru ekki
ginkeyptir fyrir yfirráðum Pal-
estiínu. Bandaríkjamenn hafa
ekki lagt undir sig nein lönd, en
vilja aðeins koma upp á Kyrra-
hafi flotastöðvum, sem tryggi,
að ekki komi fyrir annað eins
og þá er ráðizt var á Fearl
Harbor. En útþensla Rússlands
undir yfirskini sjálfisöryggis
kemur fram í því að innlima
með hinar algerlega sérstæðu og
frelsiselskandi þjóðir, Letta,
Esta og Litháa, taka lönd og
hafnir af Finnum, og ná í Finn-
landi sem mestu áhrifavaldi,
skerða Pólland og gera það, sem
eftir er llátið, að rússnesku lepp-
ilíki. Þeir hafa gert Tékkósló-
vabíu sér mjög háða, innlimað
Bessarabíu, náð öllum tökum á
stjóm og stefnu Rúmena, Bulg-
ara og Júgóslava og búa allt und-
ir innlimun mikils hluta Þýzka-
lands, eða stofnun einskismeg-
andi leppríki þar i landi. Þeir
HHAGBORG U
FUEL CO. n
Dial 21 331
(C.F.L.
No. U)
21 331
eins til að láta í ljós hugsjónir
sinar í ræðu og riti og vinna að
framgangi þess, er hann telur
rétt og heillavænlegt, en að
hruni hins, sem hann lítur á sem
skaðlegt eða ekki mönnum sam-
boðið.
Överland sagði við Stiokk-
hólmsblöðin, eftir að fram voru
komin mótmælin gegn ræðu
hans:
“Ef þeir, sem báðu mig um að
tala óskað venjulegrar skála-
ræðu, þá hefðu þeir átt að biðja
einhvern annan en mig. Eg flyt.
aldrei siíkar ræður. Þeir, sem
þær flytja, eru í mínum augum
hlálegar mannkindur. Eg get.
ekki flutt ræður um ekki neitt
— eða fengið mig til að segja
eittihvað, sem eg meina ekki.”
Þarna er hann eins og hann
var og er og verður. Hann leikur
ekki á hljóðfæri meðan Róm er
að brenna til rústa.—Aliþbl.
Söngmaður sem var ákaflega
montinn af bassarödd sinni sagði
draum sinn: “Mig dreymdi að eg
var í stórri söngthöll. Þar voru
gegn Persum og stutt kommún
istiíka upp reisn í Kína, og loks
hafa þeir gert óbeinlínis kröfur
til Norðmanna. Överland minn-
ir á þá ógn, sem stóð af fanga-
búðum nazista og fólksflutning-
um þeirra og bendir um leið á
sem staðreynd samkonar fyrir-
brigði hjá Rússum. Hann minnir
einnig á það, að Noregur hafi
fyrst fengið hjálp frá Vestur-
veldunum — og að Stalin hafi
norska ríkið hefur fengið honum virzt eftir öllu að dæma fullt
til íbúðar, lygna þar augum og' svo eðlilegt samibandið við Hitler
, . ... . . 5,000 manns í hverri rödd af
hafa bemt asælm og andblæstri , ^________ ...
---------- l._________Þremur, og engmn drog af hljoð-
lifa á sætsúpu aðdáunarinnar.
Hann er reiðubúinn til að sitja
á ný í fangelsi, lengur eða
skemur, ef þjónustan við sann-
leikann og réttlætið krefjast
þess af honum — og til að deyja
þannig, að sannmæli verði, að
“svo kunni ekki dónar að deyja”. J sinn álitum
iMér var það kunnugt, þá er eg j boma á fót
— eins og við þau. Þá fordæmir
Överland með öllu heftingu
skoðanafrelsis í Rússlandi og
segir að lokum:
“Sovétríkin líkjast langtum
meira hinu fasistsíka einræði, en
hinu sósíalistíska ríki, er vér eitt
að verið væri að
Rússlandi. Ef vér
heyrði um ræðu Överlands, að viljum skapa sósíalistískt þjóð-
hann hafði fyrir aldarf jórðungi j félag, verðum vér að fara eigin
litið á byltinguna á Rússlandi og' leiðir og heyja vora eigin bar-
framkvæmd sósíalismans undir áttu. Vér viljum ekki borgara-
stjórn Lenins og Trotskis semjstyrjöld eða rauðar lífvarðar-
einn hinn merkasta atburð í j sveitir, ekki leynilögreglu eða
sögu veraldar á síðari öldum, og! “hreinsanir”, ekki fangabúðir
að hann fylgdi með mikilli eftir-1 eða einræði nokkurrar tiegundar
væntingu því, sem gerðist með engan ríkisþinghússbruna eða
Rússum. Eg vissi einnig, að hon- ] skemmdarstarfsemi. Hið sósíal-
um varð fljótlega ljóst, að það istiska þjóðfélag, sem vér óskum
væri fás^nna, að stefna verka- eftir, skal verða reist í samræmi
lýðsflokkanna í hinum ýmsu við yorar eigin réttlætiskröfur
löndum væri mörkuð í Moskva, og af frjálsum vilja.”
og eins var mér kunnugt, að því j ju> sannarlega er Överland,
lengra sem leið, leizt honum þrátt fyrir vonbrigði sín, þrátt
verr og verr á það, hverja stefnu fyrjr vistina í fangabúðunum,
málin tóku í Rússlandi undir jefn raunsær og áður, jafn djarf-
handleiðzlu Stalins. En samt ur 0g bersögull — og jafn viss
sem áður mun það hafa verið
um, að unnt sé að koma miálum
svo, að jafnvel seinustu árin fyr- mannanna þannig fyrir, að líf
styrjöldina hafi hann enn þejrra verði alla annað en nú,
ef menn beiti
ír
horft
með nokkurri eftirvænt-
einnungis ef menn beiti þekk-
ingu til Rússlands, þó að hon- mgU sinni og vitsmunum í þágu
um væri þá orðið það ljóst, að heildarhags í stað þröngra eig-
það, sem þar gerðist, gat ekki ínhagsmuna, láti sannleika og
nema þá að einhverju litlu leyti réttlæti ráða f stað lymskra l a
orðið /ifyrirmynd vestrænna , , _
. ., ,,, og falsaðra forsenda um rett og
mennmgar þjoða, ef þær attu ° b \
unum.”
“Það hefir verið stórkostlegt,”
sagði sá sem á hlýddi. “En hvem-
ig var það með bassann?”
“Söngstjórinn stansaði snöggv-
ast, og hvnslaði að mér: ‘Ekki al-
veg svona sterkt, gerðu svo vel’.”
* * *
Uppruni tedrykkjunnar
Fyrir mörgum öldum gekk
mjög mannskæð plága í Kína.
Menn veittu því þá eftirtekt að
það fólk sem aðeins drakk soðið
vatn, komst hjá því að taka
veikina. Keisarinn gaf þá út
fyrirskipan um að allir skyldu
drekka soðið vatn. Og tli þess
að örugt væri að vatnið hetfði
soðið átti að hella því á lauf af
t’sa-trénu, en þau lauf höfðu
sérkennilegan barkandi smekk.
* * W
Spurt: A segir að strandlána
Noregs sé 15,000 mílur enskar.
B segir að það geti ekki verið, en
veit ekki um vegalengdina. Hver
er hún?
Svar: Frá Líðandisnesi til
Norðurhorns, eru 1,800 mílur.
Hræddur
að borða ....
sumar fæðutegundir, er valda
uppþembu, óþægindum, brjóst.
sviða, magasúr, andfýlu o. fl.
FYRIR SKJ6TANN BATA
“GOLDEN”
Stomach Tablets
Ný Forskrift
Ekki að þjást að raunalausu'
Fáið skjóta hjálp með snöggri
breyting við magakvillum, með
því að kaupa reglulega hvaða
flösku stærð sem er af varan-
legum, fljótt verkandi
"GOLDEN" Stomach Tablets
360 piliur (90 daga skamt) $5
120 pillur (30 daga skamt) $2.
55 pillur (14 daga skamt) $1.
Reynslu skamtur lOc.
Fullkominn með leiðbeiningu.
1 HVERRI LYFJABÚЗ
MEÐALADEILD
ekki siðferðilega og menningar-
lega að stíga mörg spor aftur á
bak. Hins vegar vissi eg ekki,
þá er fréttin barst af ræðunni á
rithöfundamótinu í Stokkhólmi
neitt verulegt um skoðanir hans
á þessum málum eftir styrjöld-
ina. En sannarlega var þetta,
sem eg frétti úr ræðu hans, ekki
annað en það, sem vænta mátti
frá hinum trúa og ómútanlega
þjóni. sannleika réttlætis og
frelsis, og grein sú, er hann síð-
ar meir skrifaði út af þessum
málum í “Arbeiderbladet í Oslo,
|
höfuðmálgagn norska Alþýðu-
flokksins, en þýðing á þeirri
grein var birt í Alþýðuiblaðinu
rangt og virði frelsi hvers
Kaupendur Heimskringlu og
Lögbergs á Islandi
Gerið svo vel að senda mér sem fyrst greiðslu fyrir
yfirstandandi árgang, kr. 25.00 fyrir hvort blað. Dragið
ekki að greiða blöðin. Það léttir innheimtuna. Æskilegt
að gjaldið sé sent á póstávásun. Þeir sem eiga ógreidda
eldri árganga, eru vinsamlega beðnir að snúa sér til mín.
BJÖRN GUÐMUNDSSON,
Holtsgata 9, Reykjavík