Heimskringla - 09.07.1947, Page 1

I
We lecommend loi
your approTal oui
"BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
Frank Hannibal, Mgr.
We recommead lor
your approTal our
n
BUTTER-NUT
LOAF"
CANADA BREAD CO. LTD.
Winnipeg Phone 37 144
_________Frank Hannibal, Mgr
LXI. ARGANGUR
WINNIPEG, MIÐVTKUDAGINN, 9. JtTLÍ 1947
NÚMER 41.
Demants-afmæli Lundar-bygðar
Eins og til stóð, héldu íslend-
ingar í bygðunum austan við
ManitOba-vatn hátíðlegt 60 ára
landn'ámsafmæli sitt 6. júllí á
Lundar.
Hátíðin var sæmilega sótt.
Segir annað enska dagblaðið hér,
að þar hafi verið saman komnir
4,000 manns, en hitt 3,000. Að
dómi flestra mun síðari talan
vera nœr því sanna og þó líklega
fullhá.
Bygðarbúar fjölmentu að
sjálfsögðu, en frá Winnipeg var
eigi að síður fram að 200 manns,
sem var ágætt, þar sem um svo
merkilegan og sögulegan við-
burð var að ræða. Aðrir víðs-
vegar að voru og margir á hátíð
inni, og þar á meðal vestan af
Kyrraíhafsströnd; en það getur
nú hafa verið tilviljun.
Það eru auðvitað til eldri ís-
lenzkar bygðir en þessi, en Is-
lendingar hafa býsna vel haldið
hópinn í þessum bygðum austan
Manitdba-ivatns. Þar, sem í öðr-
um bygðum, er að vísu'mikið
annara þjóða manna. En mun-
urinn er sá á þessari bygð og
þeim eldri, að útlendingar voru
þar snemma fáeinir við vatnið
eða á næstu grösum, er Islend-
ingar komu þangað fyrst.
Þetta er atriði, sem mikilsvert
er, frá sjónarmiði þjóðræknis-
sinnaðra Islendinga, því með því
að halda hópinn eru meiri mögu-
leikar á viðhaldi íslenzku hér
vestra, en þar sem þeir eru
tvístraðir.
Þarna er því um góða íslenzka
bygð að ræða eftir þeim mæli-
kvarða að dæma, sem sanngjarnt
er. Alíslenzkar bygðir geta hér
ekki verið til, þar sem landið er
öllum jafnfrjálst.
Árið áður en bygð hófst, eða
1886, sendi stjórnin menn á
hnotskóg. til að athuga hvort
möguleikar væru til bygðar
þarna. Var maðurinn sem til
þess var valinn, Frímann B.
Anderson, stofnandi Heimskr.
Eftir að hann hafði kannað land-
ið, varð hann fyrstur hvatamað-
ur þess, að íslendingar reistu
bygð á þessum slóðum, sem nú
eru Álftavatns- og Grunnavatns-
bygðir. Með honum mun í einni
slíkri ferð hafa verið Bjöm S.
Lindal, er varð einn af fyrstu
frumherjum þar síðar. En Árni
Magnússon Freeman, Hinrik
Jónsson, Jón Sigurðsson og Is-
leifur Guðjónsson, brugðu sér
þangað og leituðu sér að löndum
ári seinna. Hugðu þeir állir á að
flytja hingað, en fyrstur til þess
varð þó Ámi M. Freeman; er
hann talinn að hafa reist fyrsta
heimili í Álftavatnsbygð. En eft-
ir það var þess skamt að bíða, að
Laura Guðlaug Einarsson
lagði af stað í byrjun þessarar
viku suður til Minneapolis og
tekur þar námskeið á háskólan-
um. Hún útskrifaðist sem hjúkr-
unarkona á s. 1. vori frá Mani-
toba-háskóla. Hún er dóttir Þor-
steins heitins Einarssonar og
konu hans Vilborgar Einarsson.
1 fieiri færu að hans dæmi. Og
eftir því sem bygðin efldist og
,færðist ú/t, tók Grunnlavatns-
bygðin að vaxa. Urðu sumir
Álftavatns-frumherjarnir og til
að flytja þangað, mikið eða aðal-
lega vegna mjög vætusams sum-
ars og flóða. Með því mega bygð-
irnar heita orðið eitt þó enn séu
kallaðar eystri og vestri bygð.
Ef hér væru nú talin milli 20
eða 30 nöfn önnur, hefir maður
nöfn fjölda þeirra, er enn byggja
á þessum slóðum. En út í það
skal ekki farið, heldur láta þetta
nægja, sem stuttan inngang, að
hátíðinni s. 1. sunnudag.
Dagblöðin hér hafa nú míinst
á hana og hefir þótt hún merki-
leg. Hún byrjaði með skrúðför,
en þar var í broddi fylkingar
víkingaskip og víkingur í her-
skrúða og fleiri á því; átti þetta
eflaust að minna á að hér hefðu
afkomendur víkinga numið land.
Á eftir skipinu kom hver vagn-
inn af öðrum og var uxapar fyrir
einum þeirra. Sagði forseti dags-
ins, séra Halldór Johnson, að ux-
anna hefði lengi orðið að leita,
þó þeir hefðu verið aðal sam-
göngutækið fyr á árum. Þá kiom
Indiíáni á litlum vagni með hest-
fyrir og annar óásjálegur með
kærustupari í og síðan fleiri
fiutningstæki, alt frá 1914 Ford
bílum og til bila þessa yfirstand-
andi árs. Með í skrúðgöngunni
var hornleikaraflokkur frá Mor-
den, er spilaði. Var skrúðförin
hin skemtilegasta.
Annað fáséð á samkomunni
var bjálkakofi, sem reistur var í
sýningargarðinum og var með
öllu í, sem frumherj arnir höfðu í
húsum sínum. Þar var rúm, kist-
ur, hillur, bækur, eldavélarkríli
og margt fleira. Bækurnar komu
Íslendingar méð að heiman og
voru skrifaðar og því eldgamlar.
Á ræðupalli sat f jöldi heiðurs-
gesta, flestir frumherjar, en
einnig aðrir er frama höfðu unn-
ið sér. Á meðal þeirna voru
systkinin Chris Halldórsson
fylkisþingmaður og Salome Hall-
dórsson, fyrv. fylkisþingmaður
fyrir St. George kjördæmi.
Þá hófst söngur, kvæðaflutn-
ingur og ræðuhöld. Bauð odd-
viti ColdwelÞsveitar, Kári By-
ron, gesti velkomna. En aðal
ræðumenn voru Paul Reykdal,
Skúli Sigfússon, séra Albert
Kristjánsson og dr. Ráchard
Beck. Fjölluðu ræður Pauls og
Skúla um frumherjana og bygð-
arbúskapinn og höfðu frá mörgu
skemtilegur að segja. Þá talaði
fjöldi gesta. Frá Manitoba-stjórn
flutti Hon. J. C. Dryden kveðju.
séra Valdimar Eylands frá Þjóð-
ræknisfélaginu og Grettir Jó-
hannsson kveðju frá Stefáni Jóh.
Stefánssyni forsætisráðherra Is-
lands. Þá voru bréf og skeyti
lesdn frá fjölda manna.
Kvæði voru lesin eftir þessi
skáld og flutt af þeim flestum:
Dr. Sig. Júl. Jóhannesson (iesið
af R. St.), Ragnar Stefánsson,
Bergþór Emil Johnson, V. J.
Guttormsson, Magnús Magnús-
son (lesið af forseta), O. Hallsson
og Halli Magnússyni frá Van-
eouver.
Blandaður kór söng hina vana-
legu þjóðsöngva, drengjakór
undir stjórn V. J. Guttormsson-
ar og stúlknakór undir stjórn
Mrs. H. E. Johnson sungu einn-
ig. Sólóistar voru Miiss I.
Bjarnason og O. Hjartarson. —
Gunnar Erlendsson spilaði und-
ir.
Minning landnema
Flutt 6. júlí 1947, á Demants-afmæli Lundar-bygðar
Aldrei íyrnast frumherjanna
fremdarverk og þrautaspor
flestra, sem ei annað áttu
en ósérplægni, kjark og þor.
Ævintýra Ijóminn lýsir
löngu horfin tímabil —
þegar byggða-sagan sýnir
sextíu’ ára reikningsskil.
Blöstu veiðivötn og skógar,
veglaus mörk og hrjóstursvið,
örbirgð, fár og eríiðleikar
útlendingsins sjónum við.
Eitt það mundi á að treysta,
er aflað varð með höndum tveim —
allar voru að baki brendar
brýr, sem lágu aftur heim. ,
; 1 :
'Íí
Sumir komu á æskualdri,
aðrir hér um hálfnað skeið,
sumir áttu elli’ að fagna,
aðrir féllu’ á miðri leið.
Sumra báta bar að landi,
brutu öldur margra stafn. —
Svo er enn, að aldrei verður
allra manna hlutur jafn.
Þungt var starfið myrkra milli,
margt var lagt á gjörva hönd,
hreysin urðu’ að hallarkynnum,
hrjóstrin frjósöm gróðurlönd.
Flest er það, sem helgast hlýtur
hljóðri minning landnemans —
þrekraun mörg til þjóðlífs bóta
þögult vitni’ um manndóm hans.
Ljóma yfir grónum gröfum
geislar horfins sólarlags
þeirra, er höfðu hraustir borið
hita og þunga liðins dags;
þeirra, er sig í sölur lögðu
sjálfa, hagsvon, eigin þörf
afhroðsgjöld, sem urðu’ að létta
afkomandans dagleg störf.
HeiII þér Lundar — byggðin bjarta!
Berðu ættarmerkið hátt;
framtíð þína treysti’ og tryggi
trú á vorsins gróðrarmátt.
Gæfan krýni aldna’ og unga,
er undu glaðir hér við sitt —
Meðan geislum sólin sveipar
sextíu’ ára landnám þitt.
Ragnar Stefánsson
Einhverjar ílþróttir fóru fram
og lestina rak dans.
Yfirleitt má um daginn segja,
að hann hafi hepnast vel og ver-
ið fagur vitnisburður ui» rækt-
arsemi sýnda hinu mikla starfi
frumbyggjanna. Eg hefi heyrt
ýmsa finna að einu eða öðru
smávægilegu, eins og seinlæti að
byrja hátíðina. En hvað er gert,
sem ekki má finna að? íslend-
ingar nutu þess þarna að finnast,
takast í hendur og fagna einlæg-
lega, og allir þakklátir í huga til
þéirra, er mestu hafa fórnað og
lagt í sölurnar til þess, að gera
garðinn frægan, eins og frum-
byggjar þessara bygða, sem ann-
ara hér vestra, hafa gert.
137 ára Indíáni finst
í Bandaríkjunum
Talið er ,að fundist hafi nú í
Bandaríkjunum elsti maður
landsins, 137 ára gamall Indíáni
sem búsettur er í f j allaborginni
Ruidoso í New Mexico. Indíáni
þessi, sem er af Navajökyn-
flokknum, er að táka tennur í
þriðja sinn og er enn það heilsu-
hraustur, að hann getur komist
hjálparlaust ferða sinna.
Elsti maður heimsins er álit-
inn vera Rússi, að nafni Vallisy
Sergevitch, en hann mun vera
142 ára.
Álexander Bogomolets próf.,
sem er rússneskur sérfræðingur
um langMfi, heldur því fram að
35 menn og konur, sem náð hafa
meir en 113 ára aldri, lifi um
þessar mundir í elUnýlendu
hans við Svartahaf.
Hegning ekki ákveðin
Jerúsalem — Sir Henry Gur-
ney, aðalritari stjómarinnar í
Palestínu, sendi hinni sérstöku
Palestínumála-nefnd Sameinuðu
þjóðanna bréf nýléga, þess efnis
að dauðadómshegning, er ákveð-
in hefði verið af herrétti, 16.
júnlí yfir þremur Gyðingum,
(skæruliðum) hafi ekki verið
ákveðin með ilögum, og án lög-
legs dómsúrskurðar, hefði því
ékkert gildi.
Fulltrúanefnd Sameinuðu
þjóðanna hafði óttast, að hin
mesta snurða myndi koma á
þráðinn á ný, ef Bretar full
nægðu þessum dauðadómi.
Viðskifti ítalíu
og Argentínu
Eftir utanríkismála fulltrúum
er það haft að 5 ára verzlunár-
samninga milli ItaMu og Argen-
tinu, eigi að undirskrifa í Buenos
Aires, innan fárra daga; verða
þeir um 350,000,000 pesös,
($85,400,000) lán fyrir Italíu, til
innkaupa í Argentiínu, og þar
að auki beint lán, er nemi
250,000,000 pesos, ($61,000,000)
Samingarnjr hljóða um, að ít-
aMa ka-upi vistabirgðir, og aðrar
framleiðslu vörur frá Argentinu,
en selji aftur vélar og vefnaðar
vörur.
óeirðir
Ðatavia — Frá hollenzku
fréttastöðvunum heyrðist það
nýlega að einn hollenzkur her-
maður hefði látið lífið, og 4 aðr-
ir særst í vélabyssu árásum Ind-
onesian lýðveldismanna við
landamæraMnu nálægt Medan á
Norðu r-Sumatra.
Lýðveldismenn halda því
fram, að Hollendingar hafi grip-
ið 2 skip á Musi-ánni nálægt
Palembang og saka Höilendinga
einnig um að hafa undirbúið ár-
ásir á lýðveldið.
Orustan um innflytj-
endahúsið
Svo virðist, sem sambands-
stjórnin hafi með öllu tapað,
hvað tilraunir hennar snertir,
að ná aftur yfirráðum yfir hinni
gömlu innflytjenda-byggingu í
Winnipeg.
Ef þær 57 fjölskyldur, er noita
nú bygginguna fyrir bráða
birgðar húsnæði, sitja kyrrar.
og borgarráðið í Winnipeg neit-
ar að gera nokkuð í því máli, þá
er ekkert, sem samfoandsstjórn-
in getur þar að gert.
Viar við þetta kannast síðast-
liðinn laugardag af yfirmanni
innflytjenda deildarinnar.
Fjölskyldum þessum halfði
verið gefinn frestur til 31 júlí,
en þá áttu þær allar að hafa flutt
aurtu úr foyggingunni, en Rit.
Hon. C. D. Howe, end-urbótaráð-
herra, hafði eigi gert neinar til-
raunir til að framlengja tiíman
með öðrum orðum ekkert
gert í málinu.
Yfirmaður innflytjendadeild-
ar kvað brýna þörf fyrir bygg-
inguna, því sem stór hópur vega-
lauss fólks, og annara innflytj-
enda, væri á leið hingað. Húsið
hefði aðeins verið lánað til
bráðabirgða af Samfoandsstjórn-
inni, og Winnipeg bæri skyldu
til að sjá þessu fólki fyrir hús-
næði.
Ástalíf hvala
Dr. Raymond Gilmore, sér-
fræðingur Bandaníkjastjórnar-
innar í kynferðisMfi sjódýra, er
nýlega kominn úr rannsókna-
1-eiðangri sjóhersins til Suður-
pols-dandanna.
Telur Dr. Gilmore hvala-karl-
dýrin fjölkvænissinnuð; safni
þau hópu-m af fallegum kven-
dýrum að sér, og stofni nokkurs-
konar heimili -í sjónum.
Þar fyrir verður ærinn hópur
hvala útundan, og sjá ekki ann-
að fyrir, en að fara til annara
hluta Suðurpólsins, og dvelja
þar, oft mjög svo fýldir yfir
hlutskifti sínu.
Suðurhöfin verða þvi að
sjálfsögðu eins og nokkurs kon-
-ar sumarheimili fyrir gamla
hval-piparsveina!
Stjómin lítur þó ekki á þetta
frá neinu rómantásku sjónarmiði
en held-ur því fram, að fovala-
karldýr, sem ekkert agn hafi
verið fyrir kvendýrin, meigi
alveg eins vel lenda í klónum á
hvalveiðamönnum!
Mrs. Matthildur Frederickson
frá Vanoouver, er stödd hér
eystra og verður fram yfir ís-
lendingadag. Hún flutti erindi á
samkomu Kvennasambandsins,
er ársþing sitt hélt hér á sama
tíma og Sameinaða kirkjufélag-
ið.. Er ræða hennar birt á fjórðu
síðu þessa tölufolaðs. Mrs. Fred-
erickson er fædd í þessu landi,
hlaut mentun á Manitoba-há-
skóla og var um langt skeið
kennari. Hún er systir Mrs.
Hólmfníðar Pétursson og þeirra
systkina.
Evrópu-sambandið
Franskir löggjafarþingsmenn
virðast vilja flýta fyrir þvií á
ðnnan hátt, að sameining
Evrópuríkja takist sem fyrst.
Fjöldi þingmanna í báðum
deildum hafa myndað sambands-
flokk, “federalist group”, til þess
að 9tanda fyrir því, að Evrópa
sameinist, og koma af stokkun-
um svokölluðu “Inter-European
Federalist Party”.
Flokkurinn lýsti því yfir, að
hann myndi leitast við að kom-
ast í sambönd við samskonar
stofnanir í öðrum löndum
Evrópu.
Yfirlýsing forsetans
Truman, forseti Bandaríkj-
ann, fullvissaði Sameinuðu þjóð-
imar, í útvarpsræðu nýlega í
'tilefni af tveggja ára starfsaf-
mæli þeirrar miklu stiofnunar,
að Bandaríkin stæðu heil og ó-
skift bak við stefnuskrá Samein-
uðu þjóðanna, og myndu veita
þeim allan mögulegan styrk,
þrátt fyrir ýmislegan drátt, og
tálmanir, er stæðu í vegi fyrir
Skjótum framkvæmdum.
Ríkisfulltrúar Bretlands,
Frakklands og Kína tóku þátt í
þessari atihöfn, er Víðvarpað var
um heim allan.
Mr. Truman sagði að hin
ameríska þjóð myndi ekki örv-
ænta, þó framkvæmdirnar virt-
ust stundum hægfara hjá Sam-
einuðu þjóðunum. Sovét-forsæt-
ísráðherrann, Jósef StaUn, tók
ekki þátt í útivarpsræðunum, en
Andrei Gromyki vara utanríkja
ráðherra, talaði fyrir hönd Rúss-
lands, lýsti foann því yfir, að
hann hefði sterka trú á því, að
Sameinuðu þjóðirnar yrðu nægi-
lega sterkar og þróttmiklar til að
yfirvinna alla örðuleika í áttina
til öryggis og alheims friðar.
Frá Danmörku
Leynileg Nazi-stefnu samtök
fyrverandi þýzkra hermanna, og
nazisinnaðra Dana hafa nýlega
komist upp, og 15 manns verið
handteknir. Er haft eftir Dorn
Jensen, lögregludómara, að aðal
starf þessara samtaka hefði ver-
ið að smygla þýzkum leiðtogum
dönskum nazi, og samvinnu-
mönnum þeirra yfir til Svíþjóð-
ar, en þaðan voru þeir sendir til
hinna latnesku ríkja í Ameríku.