Heimskringla - 15.10.1947, Page 6

t>. SlÐA
REIMSKRINGLA
WINNIPEG, 15. OKT. 1947
TVÍFAISIW
“Vera með yður til leikslokanna. Veita
yður alla þá hjálp, sem auðið er að veita. Mig
langar svo mjög til að sjá leikslokin, því að þau
get eg hreint ekki hugsað mér.”
“f>að vildi eg helst ekki,” svaraði Jones.
“Þá kæmust þér kanske að því hvað þau heita í
raun og veru, þetta fólk, sem eg sagði yður frá,
og þar sem kona á í hlut, finst mér ekki að eg
ætti að birta nafn hennar, jafnvel ekki yður.
Nei, eg býst við að eg geti slegið botninum í sög-
una sjálfur. En vilduð þér lofa mér að liggja á
einhverjum bekknum hérna, væri eg yður mjög
þakklátur fyrir það. Eg get svo farið leiðar
minnar snemma á morgun.”
Kellerman var ekki þrályndur. “Eg skal
láta yður fá miklu betra rúm en bekk til að
sofa í,” sagði hann. “Hér er autt svefnherbergi
og best er að þér farið ekki héðan á morgun.
Veitið þeim tíma til að kólna, svo getið þér farið
af stað næsta kvöld. Þér getið treyst þjónum
mínum. Þeir halda að þér séuð vinur minn, sem
hefir komið frá bænum til að heimsækja mig.
Eg skal ráðstafa því öllu saman.”
28. Kap. — Ferðalag
Kl. fimm*næsta kvöld fór Jones frá sumar-
heimili Kellermans,. klæddur í frakkagarm af
honum — eða réttara sagt hafði verið skilinn
eftir af einum vina hans. Á höfðinu hafði hann
húfu úr dökku klæði. Hreinskilnislega sagt, var
hann andstyggilegur í útliti, en það sem mest
var um vert, hann leit alt öðruvísi út en
hann hafði áður gert, búinn grárri ullartreyju
og með panama hatt.
Kellerman hafði einnig skapað nýja æfi-
braut og starf sem hæfði þessum búningi. “Þér
eruð Mr. Isaacson”, sagði hann. “Hérna er nafn-
spjald, sem Isaacson skildi eftir hjá mér. Eg
skal skrifa yður tvö bréf til að styrkja nafnið.
Þér seljið úr, Pebblemardh er næsti bær, aðeins
fimm mílur í norður. Þar er járnbrautarstöð,
en bezt er fyrir yður að sneiða hjá henni. Þar
fást einnig bílar til leigu. Þar gætuð þér kanske
leigt yður bíl til London. Taki þeir yður, þá
æpið eins og Júði, sem er kominn í mikla geð-
æsingu, leggið fram skjöl yðar, og ef í harð-
bakkan slær, þá leitið til mín og komið hingað
til baka. Mér þætti reglulega gaman að því
stefnumóti. Sveitalögreglúþjónn, flóttamaður
úr geðveikrahæli, Mr. Isaacson í mikilli geðs-
hræringu og eg sjálfur.”
Hann settist við að rita þessi falsbréf sín.
Þau voru til Isaacson frá móðurbróður hans,
Júlíusi Goldberg og hitt var frá félaga hans,
Marcusi Cohen. Á meðan hann ritaði talaði
hann um dularbúninga og gerði þá staðhæfingu,
að eini og sanni dularbúningurinn væri gervi
svarts umferðasöngvara.
“Lítið þér á, öll svört andlit eru hér um
bil eins”, sagði hann. “Aðal einkennið er svarti
liturinn, en eg hefi ekki efnin, sem til þess þarf
að gera úr yður svertingja, né buxur með rétt-
um lit og því um líkt, að eg nefni nú ekki ban-
jóið, svo eg hugsa að eina ráðið sé, að þér verðið
Mr. Isaacson. Og þér getið þakkað guði Heb-
reanna fyrir, að eg gerði ekki úr yður fatasala.
Úr eru þó virðuleg vara. Hérna eru bréfin. Þau
eru stutt, en sennileg. Hafið þér næga pen-
inga?”
“Já, meira en nóg,” svaraði Jones, “og eg
veit hreint ekki hvernig eg á að fara að því, að
þakka yður fyrir alt, sem þér hafið gert fyrir
mig. Eg mundi áreiðanlega hafa verið handtek-
inn i fötunum, sem eg var í. Jæja, við sjáustum
kanske aftur.” Þeir skildust við hliðið. Flótta-
maðurinn lagði út á hvíta, rykuga þjóðveginn
og gekk í áttina til Pebblemarch, en Kellerman
stóð og horfði á eftir honum þangað til að hann
hvarf fyrir bugðu á veginum.
Kellerman hafði á einhvern leyndardóms-
fullan hátt gert þetta að leikhúss atriði. Þessi
fjárans Kellerman, sem lifði og hrærðist í kvik-
myndum og leikhúsum, hafði einhvemveginn
skotið þeirri flugu inn í höfuð Jones, að hann
væri þátttakandi í leikriti og væri á leiksviði,
og fanst að á hverju augnabliki mundi limgirð-
ingamar opnast og út um opið mundi streyma
heill her af ofsóknarmönnum til skemtunar á-
horfendunum.
En runnarnir gerðu ekkert þvílíkt, og eng-
inn elti hann nema fuglakvakið og söngur læ-
virkjanna er svifu yfir hinum sólböðuðu engj-
um.
Ekkert á betur skilið að lifa í minni manns,
en gömul ensk þjóðbraut á svona sólskinsdegi
um hásumar. Hvergi finst þægilegri förunaut-
ur.
Peblbamarch er bær með eitthvað 4000 fbú-
um. Þar er litunarverkstæði. Fyr á tímum var
þar eina áin, sem almennileg urriðaveiði var í,
en afleiðingin var sú eins og altaf er í Englandi
að finnist einhverstaðar á með góðri urriðaveiði
í, þá er ætíð sett upp litunarverksmiðja á bökk-
um hennar. Nú hefir Pebblemarch aðeins lit-
unarverksmiðjuna eftir.
Aðalstrætið liggur frá suðri í norður, og er
Jones gekk eftir því gat hann vel hugsað sér,
að hann væri í Sandbourne eða Northbourne,
svo líkir eru þessir þrír bæir. Er hann var kom-
inn hálfa leið upp strætið kom hann að bíla-
hlöðunni.
Hann gekk þangað inn. Þar var engin bif-
reið sjáanleg, né neitt, sem gat hreyfst nema
feitur maður í legghMfum og á milliskyrtunni.
“Get eg fengið bíl hérna?” spurði Jones.
“Þeir eru allir í láni nema Ford bíll einn,”
sagði feiti maðurinn. “En hvert ætlið þér?”
“Til London eins fljótt og auðið er. Hvað
margar mílur eru þangað?”
“Við teljum það sextíu og þrjár mílur.”
“Og hvað kostar leigan?”
“Einn shilling á míluna fyrir að keyra yður
inn í bæinn og sex pence fyrir hverja mílu
heim.”
“Og hvað verður það mikið?”
Eigandinn lagði þetta saman í huganum.
“Fjögur pund, fjórtán og tíu.”
Eg tek vagninn og borga yður strax,” sagði
Jones. “Get eg fengið bílinn undir eins?”
Eigandinn gekk að hurð og opnaði hana.
“Ertu þarna Jim?” æpti hann. “Hér er
maður frá London, sem vill fá Fordið. Komdu
því út og gerðu það ferðafært.”
Hann sneri sér til Jones.
“Bíllinn verður hérna innan tíu mínútna,”
sagði hann.
“Gott er það. Hérna eru peningarnir,”
sagði Jones. Hann tók fram pokann, borgaði
fimm gullpeninga og fékk afganginn af þeim
endurgreiddan auk viðurkenningar fyrir borg-
uninni.
Síðan kom Jim, lítill, skakkur náungi,
klæddur frakka, sem hafði séð betri daga. Ford-
inu var ekið út. Það var rannsakað og gasoMan
mæld.
“Eruð þér ekki í neinni yfirhöfn?” spurði
maðurinn. “Það verður svalt eftir sólsetrið.”
“Nei, eg kom yfirhafnarlaus. Þa<f var svo
heitt, en eg get vel komist af án hennar.”
“Bezt að hafa yfirhöfn”, sagði eigandinn.
“Þér getið fengið eina lánaða hjá mér. Jim
færir mér hana aftur.”
Hann hvarf og kom aftur með þykka kápu
á handleggnum.
“Þetta er mjög vingjamlega gert af yður,”
sagði Jones. “Þakka yður fyrir. “Eg ætla að
fara í hana strax. Getið þér lánað mer gleraugu
til að hMfa augunum?”
“Eg hugsa að gömul gleraugu liggi inni í
skrifstofunni. Bíðið augnablik,” sagði eigand-
inn.
Hann kom aftur með gleraugun.
Jones þakkaði honum, lét á sig gleraugun
og steig inn í vagninn.
“Góða ferð,” sagði eigandinn.
Og svo sigu þeir af stað.
Þeir keyrðu sömu leiðina og Jones var
kominn ,og þeir fóru framhjá spítala Hoovers.
Hliðið var opið og vörður skimaði upp og niður
strætið. Hann horfði á vagninn en þekti ekki
Jones.
Lengra héldu þeir, fram hjá traustlega
bygðum húsum, virðulegum grafreit, kapellu,
svo fór bíllinn upp hæð, eins og Fordbílamir
fara þær upp og þeir voru farnir frá Safid-
bourne við sjóinn.
Þeir fóru fram hjá görðum og bústöðum,
blómlegum engjum og smáskógum.
Jones sá lítið af fegurðinni d kringum sig.
Hann hafði nóg annað að hugsa um. Ef Hoover
eða lögreglan spyrðust fyrir á leiguibílastöðinni,
hvað mundi þá koma fyrir? Mundu þeir síma
einhverju þorpinu og láta taka hann fastan’
Hvernig fara hin ensku lög með geðveika menn,
sem struku? Var hægt að taka þá fasta eins og
glæpamenn? Áreiðanlega ekki — og samt sem
aður gat hann ekki verið öruggur um neitt hvað
þau snerti. Jim, hinn þöguli ökumaður gat ekki
sagt honum neitt um þetta.
Þegar rökkva tók komu þeir að stórum
bæ. Þar stansaði Jim til að kveikja á lömpun-
um. Lögregluiþjónn stansaði af hendingu og
horfði á þá, en gekk svo leiðar sinnar, og Jim
setti vélina á stað aftur. Þeir lögðu nú inn á
svæði sem var þakið í runnum og angaði af
blóma ilmi. Eldflugur glitruðu í grasinu og
stjörnumar tóku að koma í ljós á loftinu. Ó-
hindraðir fóru þeir í gegn um tvo bæi og svo
komu þeir í útjaðar London og mætti þeim haf
ljósadýrðar stórborgarinnar. Þeir þutu gegn
um endalausar götur og stræti, framhjá trjá-
görðum og húsaröðum, símastaurum og strætis-
vagna Mnum.
Jim sneri- sér í sætinu.
“Hérna er Kent vegurinn,” sagði hann,
“við erum næstum hálfnaðir. Hvar ætluðuð þér
að stansa?”
“Stansið hérna,” svaraði Jones. Hann stökk
niður og borgaði Jim.
“Ætlið þér að fara heim í nótt?” spurði
hann ökumann og rétti honum kápuna og gler-
augun.
“Nei,” svaraði Jim. “Héma verð eg í nótt.
Ekki borgar sig að sprengja vagninn.”
“Jæja, góða nótt,” sagði Jones.
Hann sá vagninn snúa við og hverfa og
létti fyrir brjósti meira en honum hafði nokkru
sinni áður gert.
Hann hafði bara tvo shillings í vasanum og
gat ekki búist við öðru en að ganga um götumar
alla nóttina, eða liggja á einhverjum bekknum
niðri á bökkunum. Hann hafði oft séð flæking-
ana dvelja þar á nóttum og vorkent þeim. En
nú gerði hann það ekki. Þeir voru frjálsir menn
og konur.
Logn var á og nóttin hlý — miklu þægi-
legra úti en inni, en samt var eigi mjög þægilegt
að dvelja á hinum gamla Kent vegi.
Vegur þessi liggur niður til Kent, og var
endur fyrir löngu nógu fallegur, en það var
hann ekki nú og óþriflegur var hann fram úr
hófi. Þarna seldi David Copperfield treyjuna
sína, og gömlu búðirnar meðfram veginum em
svo hörlegar, að hver þeirna sem var, hefði vel
getað verið sú búð, sem hann gekk inn í. Nú
var vegurinn krökur fólki og þeim mun nær,
sem Jones kom ánni, þess þéttari var þröngin.
1 matsöluhúsi einu gat hann slökt hungur
sitt fyrir einn shilling. Hann át þar pylsu, kar-
töflur og drakk bjór með og gerði það hans
innri mann ánægðari með tilveruna, og er hann
hafði keypt vindlinga pakka, lagði hann leið
sína niður að fljótinu.
Nú hafði hann nákvæmlega tíu pence í vas-
anum, og er hann gekk þannig, datt honum í
hug hversu oft hann hefði verið í fjáilþröng í
London. Hinn örlaga þmngna dag í Savoy
gistihúsinu, hafði hann haft tíu pund í vasan-
um, næsta dag hafði hann bara eitt penny, þótt
hann væri búinn eins og lávarður. Penndið
minkaði um helming við það að kaupa blað, en
jókst svo um fimm pund við gjöf Rochesters.
Fimm pundin urðu svo á fáeinum míinútum að
átta þúsund pundum, var það Boles að þakka,
og vegna Mulhausens urðu þau að miljón og
átta pundum. Simms og Cavendish höfðu svift
hann hverjum eyri. Smithers hafði veitt hon-
um fimm pund, nú hafði hann baria tíu pence —
og á morgun kl. 9 mundi hann hafa átta þúsund!
En vel er vert að geta þess, að hann skoðaði sig
ekki sem eiganda þessara átta þúsunda fyr en
hann hefði þau í vasanum. Sár reynsla hafði
kent honum að treysta engu nema þvd, sem var
áþreifanlegt. Hann komst niður >að fljótinu, og
á stóru brúnni, sem lá yfir það, stansaði hann.
Hann studdi handleggjunum á grindur brúar-
innar og horfði niður í ána.
Tunglið var komið upp og stráði geislum
siínum yfir fljótið. Ljósin frá fjölda báta og
flatbotna bytta, lýstu eins og glóandi gull í
myrkrinu, en útMnur turna og busta þinghúss-
ins í fjarska, mörkuðu skuggamynd á sjón-
deildarhringinn.
Þetta var næturmynd eftir huga og hjarta
Whistlers, og í fyrsta sinnið á æfi sinni fann
Jones töframátt þessa hálfhulda og dásamlega
bæjar með miljónir gulra augna, er störðu gegn
um náttmyrkrið. Hann gekk áfram og niður á
strandgötuna. Hann gekk inn í krá og fékk sér
bjórkönnu, drakk úr henni og stytti sér stundir
á meðan við að horfa á fólkið, sem sat þar inni.
Eigur hans voru nú ekki nema átta pence og
gekk hann áfram framhjá Savoy gistihúsinu.
Hann staðnæmdist og starði á hinar miklu dyr
hinnar risavöxnu gistilhallar, sem öll var veislu-
búin og uppljómuð.
Um miðnætti var hann kominn niður á
fljótsbakkann þar sem hann fann sér sæti á
bekk, er eigi var of þröngsetinn. Þar tók hann
mann tali er næstur honum sat og var alveg
eins einmanalegur og vinum horfinn og hann
sjálfur. Þetta var opinskár maður, sem hjálp-
aði honum til að láta tímann Mða við samræð-
urnar. t
29. Kap. — Auði bærinn
Er maður þessi hafði kurteislega spurt
eftir eldspýtum sagði hann:
“Hlý nótt, en nú er veðrabreyting í lofti,
ef eg fer eigi mjög viltur vegar. Eg hefi næstum
því mist alt á minni tiLbreytingasömu æfi, en
eitt hefi eg aldrei mist, veðurspána. London er
full af fólki þegar litið er á árstíðina, er það
ekkisvo?”
“Já,” svaraði Jones. “Það er víst og satt.”
Þeir ræddu saman og veðurspámaðurinn
hvarf frá einu umræðuefninu að öðru. Hann
ræddi um stjórnmál og félagshagfræði og loks
um sjálfan sig. Hann hafði verið málafærslu-
maður.
Misti stöðuna, sjáið þér til fyrir sakir, sem
hundrað manna gera sig seka í nú á tímum.
Hvergi ií heimi finst réttlæti nema kanske í
réttarsalnum. Eg er ekki einn þeirra, sem álíta
að lögin séu heimska, nei, það er heilmikið af
heilbrigðri skynsemi í ensku lögunum. Eg tala
þar ekki um hið löggilta lögmannafélag, sem
svifti mig stöðunni vegna misgánings, sem
hvaða maður sem var gat hafa gert. Eg tala um
gömlu ensku lögin eins og þau eru framkvæmd
gangur minn að vera það, og hvað þá spumingu
af dómstólum hans hátignar. Lærið þau og
yður mun furða á hversu dásamlega þau eru
heiibrigðisleg, skynsamleg og réttlát. Eg tala
ekki vel um dómara og lögmenn — eg er hrein-
skilinn. Hlutverk lögmannanna er að gera svart
hvítt og hvítt svart, að rugla vitnin og að um-
snúa sannleikanum, og mgla alt réttlæti — eg
er bara að tala um lögin.”
“Þekkið þér nokkuð lögin, sem snerta brjál-
aða menn?” spurði Jones.
“Nokkuð.”
“Eg átti vin, sem menn hugðu brjálaðan.
Tveir læknar komu honum inn í vitfirringa-
hæli. Hann var alheilbrigður.”
“Hvað meinið þér með “komu hinum í”?”
“Þeir gáfu honum svefnlyf og fóm svo með
hann í bíl.”
“Var nokkuð fé með í spilinu?”
“Hann átti eina miljón sterlings punda.”
“Var nokkrum hagur í því að ryðja honum
úr vegi?”
“Já, það er íhugunarvert. Fjölskyldan vildi
fá umráð yfir fénu, eða hvað?”
“Það er ekki gott að segja, en eitt er víst,
að það yrði óviðjafnanlegt tækifæri fyrir dug-
legan málafærslumann að sækja þetta mál, það
^r að segja, ef ákærandinn væri ekki ailt of
brjálaður til að það gæti komið til mála. En
hvað sem því líður þá er svefnmeðalið alveg
ófyrirgefanlegt — alt málið er all skuggalegt.”
“En setjum svo að hann stryki,” sagði
Jones. “Gætu þeir þá tekið hann aftur með
valdi?”
“Örðugt er að svara þeirri spurningu. Ef
hann væri band-óður, þá væri það hægðarleik-
ur, en ef hann er nógu skynsamur til að látast
vena með fullu viti, þá væri það örðugt. Það
yrði að handtaka hann, sjáið þér til. Enginn
getur stöðvað mann á götunni og sagt: “Þér
emð vitskertur, komið með mér!” bara af því
að hann getur sýnt vottorð um brjálsemi hans,
íþvii >að hann gæti þá svarað: “Þér hafið rangt
fyrir yður, eg er ekki sá maður sem þér leitið
að.” Þá yrði að fara til lögreglunnar og þá
vandast málið. Hin gömlu og góðu lög Eng-
lands em mjög nákvæm hvað snertir frelsi ein-
staklingsins, og veita hverjum manni fullan
rétt til að verja sig. Ef þessi geðveiki kunningi
yðar er ekki altof sjúkur á sinninu, og ef hann
leitaði inn í hús einhvers vinar síns, og sá vinur
styrkti hann, þá yrði þetta flókið mál.”
“Og ef hann flýði inn á sitt eigið heimili?”
“Þá yrði málið ennlþá flóknara. Það er að
segja ef hann truflaði ekki friðinn, fari t. d.
ekki að skjóta út um gluggana á húsinu eða
eitthvað þessháttar. Lög Englands eru mjög
ströng þegar um það er að ræða að ryðjast með
ofbeldi inn í heimili manna. Fyrst yrði sækj-
andinn að fara til yfirvalds og vinna eið að því
að íákærði væri háskalega brjálaður. Þá gætu
þeir öðlast rétt til iað brjótast inn í heimili hans,
en á þeim hvúldi að sanna framburð sinn. Nú er
miklu auðveldara að eiga við fátæka geðveikis-
sjúklinga. Sá sem þefir fengið vottorð um
brjálsemi fátæks manns, getur bara gengið inn
í hús hans og farið burt með bann með sér. Því
eins og þér sjáið, ef sjúklingurinn á ekki neitt,
þá telja allir það auðvitað, að enginn fari rang-
lega að setja hann á geðveikrahæli. En fjand-
inn losnar ef peningar komast í spilið, einkum
sé brjálaði hlutaðeigandinn bara einkennilegur,
en gengur ekki um með kórónu úr strái á
höfðinu.”
“Eg skil það,” sagði Jones.
Hann bauð honum vindling og stuttu síðar
hafði þessi fyrverandi lögmaður sig af stað —
en lét skjólstæðing sinn fyrst borga sér fjögur
pence fyrir upplýsingarnar.
Það sem eftir var næturinnar var góð eftir-
Mking martraðar. Jones reyndi ýmsa bekki, og
gekk um til að fá tilbreytingu. Þegar dagaði
stóð hann á London brúnni og sá nýjan og
dýrðlegan dag renna upp yfir heiminn.
En hann hugsaði eigi um fegurð sólarupp-
komunnar. Hann hugsaði um átta þúsund
pundin, sem hann mundi hafa með höndum kl.
9 þá um daginn. Oft hafði hann lesið um unað
iþann, sem af því stafar að lifa einskonar útilegu
tífi og frelsið, sem fylgir ábyrgðarleysi um-
renningsins, en siík útilega í London hreif hann
alls ekkert. Tvisvar höfðu lögregluþjónar rekið
hann af stað, og nábúi hans, er hann öðlaðist að
veðurspámanninum förnum, var þannig, að
Jones gat hvorki við hann unað né treyst
honum.
Hann heyrði Stóra Ben slá sex slög. Ennlþá
voru þnír tímar eftir og ákvað hann iað ganga
svo að þeir liðu fljótara. Hann ætlaði laka að
auka matarlystina með því.
Hann gekk því eftir götunum og íhugaði
mál sitt. Þegar hann hafði fengið peningana
sína í bankanum, ætlaði hann að éta í matsölu-
húsi. Matsöluhúsi Romanos — flesk og egg og
nýbakað brauð með kaffi, svo datt honum í
hug að Romanos væri kanske ekki opnað svo
snemma, eða að þeir seldu kanske ekki nema
miðdagsmat og hádegisverð. Ef svo væri ætlaði
hann að fara inn í gistihús við Charing Cross.