Heimskringla - 31.03.1948, Síða 2

2. SlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 31. MARZ 1948
Fjötrarnir ósýnilegu
Eftir Áskell Löve
Maðurinn hefir ekki verið
æðsta vera jarðarinnar frá örófi
alda. Endur fyrir löngu — það
eru þúsundir og jafnvel miljón-
ir ára liðnar síðan — var mað-
urinn einn hinna auðsveipu
þræla náttúrunnar. í þann tíð
réði hann jafn lítið við náttúru-
öflin og önnur dýr merkurinn-
ar gera nú, og frelsi hans var
jafn Mtið og írelsi dýranna
skóginum og fugla himinsins er
enn í dag.
£>að eru til ótal kvæði og sög-
ur á öllum tungumálum jarðar-
innar, þar sem frelsi dýranna er
dásamað úr hófi fram, og þeir
eru ekki svo fáir, heimspeking-
arnir, sem hafa ekkert getað séð
heppilegra til að bæta úr hinni
ímynduðu spillingu nútímans en
að hvetja fólk til að hverfa aft-
ur að njóta hins sama frelsi og
fuglar himinsins og dýr merk-
urinnar. Frá sjónarmiði náttúru-
fræðingsins séð er þó frelsi fugl-
anna og dýranna ekki meira en
svo, að hægt er að segja með
vtöluverðum rökum, að fuglam-
ir og dýrin séu bundin við heim-
kynni sín með ósýnilegum
hlekkjum.
Það hefur þó enginn nokkurn-
tíma séð ref, sem náttúran sjálf'
befur rígbundið við tré eða stein
né heldur fugla í búri, sem nátt'
úran sjálf hefur hrundið þeim
í. En samt eru hinir ósýnilegu
hlekkir náttúnmnar alls staðar
nálægir, og þeir eru iðulega það
stuttir, að dýrunum er meinað
að hreyfa sig nema afar tak-
. markað.
Munurinn, sem er greinileg
astur milli manna og dýra, er
fyrst og fremst sá, að maðurinn
er ekki lengur bundinn af öllum
hinum ósýnilegu hlekkjum, sem
eitt sinn héldu honum á sama
hátt og dýrunum. Smátt og
smátt hefur honum tekizt að
slíta af sér hlekkina og flýja úr
hinu þrönga búri náttúrunnar.
En hann hefur gert meira. Þeg-
ar flestir hlekkimir voru slitnir,
fór hann að gera tilraunir til að
hneppa sjálfa náttúruna í hlekki
og gera náttúruöflin sér undir-
gefin. Sérstaklega hina síðustu
öld hafa mörg náttúruöfl orðið
að lúta í lægra haldi fyrir jám-
vilja þeirra fáu manna, sem á
grundvelli vísindalegra gáfna
og þekkingar á lögmálum nátt
úmnnar og tækninnar fleyta
þróuninni á hinum ýmsu svið-
um mannlífsins fram áratug
hvem. Enn þá eru mörg náttúru
öfl með öllu óbeizluð og eflaust
þekkjum við ekki nema lítinn
hluta allra þeirra afla, sem ráða
lögum í náttúrunni, ennþá. —
Náttúran sjálf er að verða vilja-
laust verkfæri í höndum vísind-
anna og tækninnar, en þótt hún
geri fátt til að streytast á móti
beizlunum, gera margir kyn-
bræður okkar það fbeint eða ó-
beint með því að leggja snömr
ófullkominna aðstæðna fyrir
þá, sem era að beizla náttúm-
öflin fyrir mannkynið allt. En
ef allt fer, eins og vænta má,
verður maðurinn orðinn alger-
lega ráðandi í heiminum áður en
yfir lýkur, nema honum takizt
að tortíma sér áður með misnot-
uðum náttúmöflum.
Gamalt máltæki notar orð-
tækið “frjáls sem fuglinn”. En
hvemig ætli það sé með frelsi
kemst aldrei niður í allar hol- æðið verði eins og vera ber. Við eða fleiri karlfiska lifa á sér sem og þjóðfélagslegu bönd, sem oft
sníkjudýr alla ævina. í geta gert sumu fólki ókleift að
Það em þekktar um 900,000 brjótast út úr hinu þrönga búri,
tegundir dýra og um 300,000 sem það skapaði sér í upphafi.
umar og gangana. ; leggjum frá okkur diskinn, hníf-
Á efstu hæð birkiskóganna inn, gaffalinn og skeiðina, þegar
búa þrestirnir og ýmsir stærri við erum búin að borða, en skóg-
fuglar. Þar búa líka birkifiðr-: arþrösturinn tekur töngina sína
ildin og ýms önnur skordýr og með sér, hvert sem hann fer.
fuglar, sem elska ljós og loft Það er óþarft að taka fram, að
öllu öðru fremur. Á miðhæðinni matartöngin skógarþrostanna er
búa aðrir smáfuglar og skordýr, föst við þá, og í daglegu tali
og sumir þessara fugla búa líka
á fyrstu hæðinni, líkt og mús-
arindillinn, sem gerir sér hreið-
ur á fyrstu hæðinni, en skrepp-
köllum við hana gogg eða nef.
Töng skógarþrastanna er
engu lélegri en tangir og tappa-
togarar okkar mannanna, en
tegundir jurta á jörðunni sem
Fyrir tugum þúsunda ára eða
skógarþrastanna? — Geta þeir^ ur alloft upp á miðhæðina þar munurinn á þeim er agaiiega sá;
sem setustofan hans er. í kjali-
aranum búa hagamýsnar og á-
namaðkamir, sem grafa sér
ganga á milli allra rótanna.
íbúðirnar í húsum mannanna
eru afar ólíkar, sumar em bjart-
ar og loftgóðar og rúmgóðar svo
um munar, aðrar eru þröngar
en góðar, og enn aðrar em lé-
legri en svo, að leigjendur þeirra
flogið hvert á land sem er og
lifað af hvaða fæðu, sem er? —
Það geta þeir ekki, og sama
gildir um alla aðra fugla og öil
önnur dýr, að manninum einum
undanskildum.
Þú ættir einhvemtíma að gera
tilraun til að koma skógarþröst-
um fyrir á eyðiey svo fjarri öðr-
um löndum, að þeir gætu ekki
flogið þangað yfir hafið. Á þeirri
eyðiey skaltu aðeins láta vera
til fisk og annan mat úr djúpi
hafsins. Þótt þú létir þrestina
ekki vera þama nema nokkra
daga eina, myndu þeir allir vera
dánir af hungri, þegar þú ætlar
að sækja þá aftur, því að þeir
geta ekki lifað á fiski, heldur
þurfa að fá til matar orma, lirf-
ur og ýms ber. Skógarþrestimir
eru bundnir við trén og skógana
með ósýnilegum hlekkjum, sem
þeim er um megn að slíta.
Birkifiðrildið, þetta litla og ó-
1 ásjálega fiðrildi, sem skríður úr
púpunum, sem myndast úr þeim
lirfum, er árlega éta mörg tonn
af birkiblöðum, er enn bundara
við skógana en skógarþrestirnir,
því að þau geta ekki lifað nema
í birkiskógum á ákveðnum
breiddarstigum jarðar. Þess-
vegna er ekki hægt að mótmæla
þeirri staðreynd, að birkiskóg-
arnir á ákveðnum svæðum em
einskonar búr, sem birkifiðrild-
in geta ekki komizt úr lifandi.
Það er fullt af þessum ósýni-
legu búmm og hlekkjum alls
staðar í náttúrunni, og víða eru
ósýnilegir veggir, sem jurtir og
dýr komast ekki yfir. Sumar
jurtir geta ekki lifað nema í mýr
lendi, aðrar deyja, ef þær koma
niður á láglendið. Margar jurtir
geta aðeins vaxið við langan
dag heimskautalandanna, aðrar
þola eingöngu loftslag hinna
dimmu skóga hitabeltisins. —
Rjúpurnar geta ekki lifað í þver-
hnýptum ibjörgum við sjó, en
svartfuglarnir munu deyja útj nft^t meinað að skipta um í-
eða flytja burtu, ef sjávarhamr-( ijáðir í skóginum og flytja
amir við strendur landsins okk-j miiii haeða vegna þess að dýrin
ar myndu allt í einu verða brotn ^ skógunum eru ekki fyllilega
ir niður og jafnaðir við jörðu. j frjáiS; heldur fangar umhverfis-
Það má jafnvel líkja íslenzku ins. Ánamaðurinn og músin geta
skógunum við hús í mörgumj ekki lifað í trjátoppunum og
hæðum, því að hin ósýnileguj skógarþrösturinn getur ekki
búr þeirra em ekki aðeins skil-j flutt niður í músarholuna, —
in hvert frá öðru með veggjum, hversu feginn sem hann vi'ldi
heldur og með loftum. 1 stóru,1 flýja kuldann úti
íslenzku birkiskógunum á Norð( Hvernig ætli standi á þessu
ur- og Austuriandi em í raun-j öllu saman? Hvaða ósýnilegu
inni þrjár hæðir og kjallari. — veggir og loft em það eiginlega,
sem skipta skóginum á þennan
hátt í hæðir og herbergi? Við
sjáum þetta greinilega, ef við
heimsækjum skógarþröstinn og
að maðurinn hefir fundið sín
áhöld upp til að gera sig enn
meir óháðan náttúmnni, en —
skógairþrösturinn er meðal ann-
ars reyrður við náttúmna með
ósýnilegri keðju, sem fest er við
töngina hans. Náttúran hefir
umbreytt þrestinum smátt og
niður í þurran og heitan sand,
en líka dýr, sem ekki geta lifað
nema í votum mýrum og síkj-
um.
Það em til töf lur úr smáhring-
um eða ferhyrningum allavega
litum. Þessum hringum eða fer
smátt og gert gogg hans þannið j hyrningum er raðað svo á töfl-
úr garði, að hann gæti gripið
vilji kalla þær mannabústaði, ; með honum allskyns skordýr og
þótt eigendumir hiki ekki við að ber en auk :þess rifjð me6 hon.
bjóða fátæku fólki að búa þar
fyrir peninga. íbúðimar í skóg-
inum em álíka ólíkar og íbúð-
irnar í stórri borg. Það er bjart-
ast og þurrast á efri hæðunum,
en dimmt og rakt á þeim neðri.
Og allar hæðirnar em ekki jafn
heppilegar til dvalar vetur og
sumar. Á sumrin er hlýtt ög
þægilegt að vera í toppum
tjránna, ef veðrið er gott, en á
haustin og vetuma er þar nap-
urt og kalt. Flestir íbúanna á
efri hæðunum í ísleznku skógun
um flytja líka af landi burt eða
á skjólbetri stað, þegar hnágur
að hausti.
Hola í moldarbarði getur ver-
ið prýðileg fbúð að vetrarlagi,
enda notuðu forfeður okkar, Is-
lendinga, sér það og þöktu hús
sín með torfi til að halda hitan-
um inni. Einu sinni mældi vís-
indamaður hitann í músarholu
um hávetur í erlendum skógi.
um lirfur undan berki trjánna.
Um leið hefur þrösturinn orðið
að semja sig að ákveðnum stað-
háttum, svo að hann getur ekki
lifað og dafnað nema ákveðin
fæðutegund sé fyrir hendi. Hann
hefir í rauninni breytzt svo mik-
ið, að hann getur ekki án birki-
trjánna verið, en birkitrén þurfa
hans líka með, því að hann held-
ur skordýraplágunum á þeim í vera hafi ekki tekið sér þar ból-
títi var frostið napurt og mæl-
irinn sýndi 18 stig fyrir neðan
frostmark, en inni hjá músun-
Um var hitinn rúmlega átta stig
þótt þær hafi ekki haft neinn
ofn inni annan en líkama sinn.
Sumt fólk er alltaf að skipta
um íbúð og dvalarstað. Oftast
flytja menn á milli hæða í sama
húsi eða úr einu húsi í annað,
en þeir flytja líka milli lands-
hornanna eða á milli landa. í-
búar skógarins geta líka flutt
á milli skóga og landa, að
minnsta kosti geta farfuglarnir
það, en þeim er aftur á móti
MANITOBA BIRDS
BOBOLINK—Dolichonyx Oryzivorus
Distinctions: Spring male—striking black and white with a
cream caloured nape and hind neck. Female and autumn birds
oí both sexes—buffy-yellow, striped with dark brown on back.
The tail of the Bobolink is composed of stiff, pointed feathers
and shows no white and the general colour is yellowish and
olivaceous rather than brown.
Field Marks: Striking black and white male and his ecstatic
flight song. Female and autumn bobolinks are best recognized
by the yellowi9h tone of their general colouration, dark bar from
eye and light superciliary line, absence of white in the tail and
by their note, a short, sharp metallic "Klink”.
Nestíng: Nest of grass on the ground in the grass.
Distribution: In the west, the prairies and soufhern British
Columbia.
Economic status: An irreproachable bird—charms with its song.
In May and June 90 percent of its food consists of injurious
insects, 10 percent of weed seeds, with a few useful insects. In
July and August a little grain is added.
This SDcae contributed by
THE DREWRYS LIMITED
Efsta hæðin em birkitrén sjálf,
miðhæðin er gerð af mnnunum,
sem ná aðeins rúman metra yfir
jörð, og neðsta hæðin er mynduð
af grösunum og blómunum á hagamúsina einn góðviðrisdag.
botni skógarins. Kjallarinn erj Það er bezt að heimsækja
niðri í moldinni, þair sem ljósið þröstinn um það leyti, sem hann
snæðir morgunverð eða hádegis-
verð, þótt erfitt sé að skera úr
um það, hvernær morgunverð-
inum lýkur og hádegisverðurinn
tekur við, af því að hann er svo
miklu lengur að borða en nokk-
ur okkar og eyðir meginhluta
dagsins í að afla sér fæðu.
Þegar maðurinn borðar, not-
ar hann oftast disk, gaffal hníf,
og skeið, en skógarþrösturinn
notar aðeins eina töng í stað
þessa alls. Með þessari töng ríf-
ur hann lirfur út undan trjá-
berkinum, tínir orma af blöðún-
um og grípur allskonar skordýr
á göngu eða flugi. Sömu töng
notar hann líka til að tína með
meir og annað ætilegt jurtakyns
af trjánum eða jörðinni, þegar
svo ber undir, að honum finnst
skorta jurtafæðu svo að matar-
MD-202
skefjum' með tönginni sinni
góðu.
Meðan við erum í skóginum
að skoða þröstinn, getum við
skroppið inn til hagamúsarinnar
til að sjá, hvaða bönd halda
henni við skóginn og neðstu hæð
ir hans. Hún á dálítið bágt með
að búa í trjátoppunum, af því
að klærnar á henni eru ekki
gerðar fyrir klifur í birkitrjám.
Hún býr í kjalláranum, af því að
hún hefur vanið sig við að grafa
sér bú í moldarbörð, og þar er
iíka allur sá matur, sem hún
þarf að fá sér og börnum sínum
til viðurværis. Hagamýsnar hafa
ekkert að gera upp í trjátopp-
ana, enda fara þær aldrei upp
í tré ótilneyddar.
Við skulum snúa okkur aftur
að skogarþrestinum stundar-
korn. Þegar við lítum nánar á
sambándið á milli hans og birk-
isins, sjáum við, að hann er með-
al annars bundinn við birkið
gegnum lirfur birkifiðrildisins
og nokkur önnur skordýr, sem
hann leggur sór til matar en
ef enginn æti birkifiðrildið, —
myndi verða svo mikið af þess-
um vágesti, að birkið sjálft
mundi líða undir lok. Birkið,
birkifiðrildið og skógarþröstur-
inn eru þrír hlekkir í keðju,,
sem gerir þau öll hvert öðm háð.
Vísindin kalla slíkar keðjur nær-
ingarkeðjur, og allir íbúar skóg-
arins em hlekkjaðir hver við
annan með ótal ósýnilegum
keðjum af svipuðu tagi.
Skógar þekja ekki alla jörð-
ina, síður en svo, en hvort sem
eyðimerkur, fjöll, graslendi,
vötn eða höf eiga í hlut, er allt
fullt þar af ósýnilegum veggj-
um eða búrum, sem jurtum og
dýrum er meinað að flýja úr lif-
andi.
Jafnvel höfin kringum landið
okkar em í mörgum hæðum,
sem liggja út frá ströndinni.
Á efstu hæðinni, sem kemur upp
úr við f jöru og bömin geta leik-
ið sér á nokkra tíma á dag, lifa
marflær, blöðmþang, hrúður
karlar og kræklingar. Á næstu
hæð fyrir neðan búa kúskeljcU-n-
ar, beltisþari og marhnútar og
þar er oftast allt fullt af allskon-
ar sílum, sem við höfðum einu
sinni gaman af að veiða við
bryggjurnar. Þar fyrir neðan
búa svo krabbarnir, rækjumar
og ýms dýr örinur. Mörgum hæð,
um neðar býr sprakan, og á
næstu hæðunum, þegar kemur
niður í djúpsævið.finnum við
fiska og dýr, sem aðeins fáir
hafa augum litið ennþá. Þar lif-
ír meðal annars djöflafiskurinn,
stór kvenfiskur, sem lætur einn
Btendur, OR hver einstók tegund ja{nve, hund„ðum alda t
htir þar . heiminum, sem tam maðurlnn ekkl nfa5 á ,allrl jörð.
hefur sam.5 s,g að umhverfmu nnnj var hann ekk, jafn
, upphaf,. Sumar lifand, verur frjáls sterkur
lifa eingongu , koldu vatm, aðr- hann ekki flúlð ku]dana né
ar geta ekk, e,nu smn, vað.ð um heimk ni venjur eftir
yftr smapoll, sumar flyja ljosið vi]d af þvi að hann var ten dur
og bua , dunmum hellum, aðror umhverfinu með ósýnilegum
þola varla nattmyrkur a sumrin. „ . ,, .
^ J . | keðjum, alveg ems og dynn.
Það eru til dýr, sem grafa sig
Forfeður mannsins lifðu í
skógum hitabeltisins eða hinna
heittempruðu landa endur fyrir
löngu. Þeir bjuggu í toppum
trjáanna og klifmðu þar frá
morgni til kvölds 'í leit að mat
og sváfu í liminu að næturlagi,
þegar þeir höfðu búið sér rúm
um leið og kvölda tók. Mesti ó-
vinur hinna fyrstu manna var
forfaðir tigrisdýrsins, hið ægi-
lega fmmtigrisdýr, en það gat
ekki náð í forfeður okkar meðan
þeir héldu sig við trjátoppana.
Fyrstu dýrin, sem áttu eftir að
verða forfeðuir mannanna, borð-
uðu skordýr og aldin. Þau voru
skarptennt, skarpeyg og fram úr
skarandi dugleg að halda sér
föstum í trjánum. Þessir fyrstu
forfeður okkar vom bundnir
við skóginn með ótal ósýnilegum
hlekkjum, en þeir voru ekki að-
eins hlekkjaðir vvið skógiftn, —
heldur gátu þeir ekki lifað nema
í efri hæðum hans. Á leið þess-
ara dýra til hins mikla frelsis
mannanna þurfti að slíta þessa
una, að fólk með venjulega sjón
getur lesið orð á töflunni miðri.
En litblindir menn sjá ekki þetta
orð, heldur lesa þeir allt annað
orð í þess stað. Svipað er það
í heimi jurtanna og dýranna.
Hann er fullur af skiltum, sem
enginn okkar sér. Sumar teg-
undimar lesa orðið: “Aðgangur|
bannaður”, þar sem aðrar sjá
setninguna: “Gjörið svo vel”.
Það er ekki til það skúmaskot
á jörðunni, að einhver lifandi
festu. Þar sem ein tegund getur
ekki dregið fram lífið, líðu-r ann-
ari með ágætum. Á heimskaut-
unum, við miðj arðarlínuna og
í dýpstu höfum lifa jurtir og
dýr, sem geta aðeins lifað í sínu
I ákveðna heimkynni, innan! hlekki og rífa hið öfluga, ósýni-
hinna þröngu, ósýnilegu veggja, le§a hur skógarins í tætlur.
umhverfisins. j Það er ekki liðin öld síðan
Það er hægt að flytja ljón til! Darwin benti á, að miklar líkur
Grænlands og ísbjörn til AfríkuJ renni undir þá getgátu, að mað-
en hvortugt þeirra myndi verða; urinn og aparnir hafi þróast frá
langlíft í hinum nýju heimkynn- sömu rót. Alla tíð síðan hafa
um sínum. Aðeins þegar dýra- menn deilt um skyldleika
ga-rðar safna að sér skepnum til, manna og apa, og margir hafa
að kenna fólki muninn á hinum viljað halda því fram, allt fram
ýmsu erlendu tegundum dýra og | á okkar daga, að maðurinn hljóti
rannsaka áhrif umhverfisins á ■ öð teljast sérstæð vera, skopuð á
þau, eru dýr frá öllum hornum j annan hátt en allar aðrar lifandi
heims höfð hlið við hlið. Þar j verur nútímans og liðinna lada.
er Grænland rétt hjá Ástralíu,! Það eru ekki nema rúm tuttugu
Afríka og Asía skammt frá Am- ár síðan dómstóll í bandaríska
críku og Evrópu og heimskauta-' ríkinu Tennesee dæmdi kennara
löndin steinsnar frá hitabeltinu. í náttúrufræði í langa fangelsis-
En þessi dýr hefðu aldrei komið j vist sökum þess að hann hafði
saman af sjálfsdáðum og þau kennt bömunum aðk maðurinn
gætu ekki lifað í hinu -annarlega og aparnir mundu vera af sömu
umhverfi, ef dýrafræðingarnir rót. Mörgum finnst enn í dag
hefðu ekki gert sér mikið far um; skömm að því að vera skyldur
að skapa fyrir hvert þeirra skil- j þessum skemmtilegu skepnum,
yrði, sem líkust þeim, sem þau en fjarskyldari ættingjar okkar
eru alin upp við í umhverfinu j eru þó mun ólaglegri og óvitrari
heima fyrir. -ísbimir og selir en vinir okkar, mannapamir.
þurfa að fá þró með köldu vatni,! Við erum ekki komnir af sjim-
sem táknar úthafið allt, úlfald- j pönsum, górillum, órangútöng-
arnir verða að fá nokkra tugi um eða gibbanöpum, þótt við
fermetra, sem líkist steppunum séum í ætt við þá alla. En við
og aparnir þurfa þægilegan og getu-m rakið ættir okkar til
hlýjan skóg eða að minsta kosti sama stofns og allir apar, sem
hlýtt búr, þar sem þeir geta' til eru á jörðunni nú, og hafa
klifrað eftir vild frá morgni til verið til í henni allt frá upphafi.
kvölds. ' Það em milljónir ára liðnar
En maðurinn sjálfur? Er hann' síðan hinn sameiginlegi forfaðir
skógardýr, fjalla- eða steppudýr ( °kkar lifði, og það era aðeins
eða kannski strandadýr? Er þekkt nokkur bein og tennur
maður, sem býr í skógum, skóg-j ®ra Afríku og Asíu, sem veita
armaður ií hinni einu réttu dýra- j °kkur nokkra hugmynd um
fræðilegu merkingu þess orðs? Þessar verur, sem vom ætlaðar
Eða em menn, sem búa í fj öllum 111 a® verða forfeður hinna
fjallamenn? I>að em þeir ekki,1 æðstu vera> sem okkar SÓ1 hefur
því að þeir em ekki bundnir við yfjað með geislum sínum.
skógana og fjöllin á sama hátt Þótt aparnir séu nánustu ætt-
og dýrin. Menn, sem hafa ból- ingjar mannanna, er mikið djúp
festu í skógunum, geta hæglega j staðfest á milli þeirra og okkar.
flutt út að ströndinni, og eins j Við notum allskonar áhöld til að
getur fólk, sem býr í fjalllendi, afla okkuir fæðu og ræktum
hægilega farið að búa á láglend-j bæði jurtir og dýr til að auð-
inu, það er að segja, ef það hefur velda allan aðdrátt, en þeir nota
ráð á því eða vilja til þess. Mað- aðeins kjaft og klær til að afla
urinn er orðinn svo laus við viðj- fæðunnar, en aldrei steina eða
ar náttúmnnar, að hann getur | önnur áhöld. Það er vissulega
búið hvar sem er á jörðunni, og hægt að kenna öpum ýmsar list-
það er varla til sá staður, sem
honum er með öllu bannaður.
Maðurinn kemst upp á háfjöllin,
niður í hafsdjúpið og jafnvel
upp í háloftin, þar sem engin
dýr önnur geta lifað stundinni
lengur, af því að hann getur
sigrað náttúmöflin með viti
sínu. Þau einu bönd, sem halda
honum, hefir hann skapað sér
sjálfur. Það eru hin fjárhagslegu
ir, en þótt þær listir flestar geti
talizt standa ofar listum annarra
dýra trúðleikahúsanna, standa
listir apanna langt að baki list-
um ‘barnanna, og þeir láta sér
aldrei detta í hug nýjungar án
þess að maðurinn hafi haft áhrif
á þá í ákveðna átt. Þótt maður-
inn geti slitið hlekkina, sem ap-
arnir eru bundnir við skógana
með, og flutt þá með sér landa á