Heimskringla - 30.06.1948, Qupperneq 3

WINNIPEG, 30. JÚNÍ 1948
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
Gunnlaugur Jóhannsson
Minningaror^
Þeim fækkar nú óðum, gömlu mönnunum, sem fluttust frá
íslandi til Vesturheims fyrir hálfri öld, eða meira en það, og
margir komnir á fullorðins ár þegar hingað kom. “Fer það nærri
vonum”, eins og Matthías segir, þó í öðru sambandi sé. Það
koma aðrir í þeirra stað og við gömlu mennirnir njótum þeirrar
miklu ánægju, að sjá þá taka okkur langt fram á marga lund, en
ekki samt sem Vestur-íslendingar, það stendur ekki til.
Gunnlaugur kaupmaður Jóhannsson var fæddur að
Skeggjastöðum í Miðfirði í Húnavatnssýslu, 13. september
1867, var hann því á fyrsta ári yfir áttrætt, er hann lézt að heim-
ili sínu, 575 Burnell Street í Winnipeg. Mun æskuheimili hans
aðallega hafa verið að Haugi í Miðfirði og þar bjuggu foreldrar
hans langa hríð, Jóhann Ásmundsson og Guðrún Gunnlaugs-
dóttir, myndar-hjón sem þar bjuggu lengi góðu búi. Sá, sem
þetta skrifar man vel eftir Jóhanni á Haugi, eins og hann var
jafnan nefndur. Hann var jafnan glaður og reifur og virtist
jafnan öruggur og ákveðinn. Það var gott að eiga tal við hann.
Mun Gunnlaugur hafa fengið gott uppeldi, eftir því sem gerð-
ist um bændasyni á þeim árum sem hann var að alast upp. Hann
þroskaðist fljótt og hefir væntanlega fengið meiri bóklega til-
sögn heldur en almennt gerðist> má ráða það meðal annars af .
þvl að hann náði því snemma, að skrifa ágæta hönd, sem hann
hélt alla æfi, og einnig að fara vel með móðurmálið.
Þegar Gunnlaugur var tvítugur, fór hann að heiman og þá
alla leið til Winnipeg, þar sem hann hefir átt heima síðan að
mestu. Fyrsta árið mun hann hafa unnið hjá bónda í nágrenni
við Winnipeg og var það honum mikil hjálp til að verða fljótt
fleygur og fær í að skilja og tala ensku, sem hann sá fljótt að
var nauðsynlegt öllum þeim sem hér ætluðu að vera. Fór hann
svo til Seattle, Wash., en var þar bara eitt ár, en kom svo aftur
til Winnipeg, þar sem hann átti heima ávalt síðan, eða nálega
60 ár. Þegar hann kom að vestan gekk hann um tíma hér á verzl-
unarskóla og byrjaði svo á sælgætisverzlun, sem hann rak í
nokkur ár, en hætti því svo og fór að vinna við matvöruverzlun,
fyrst hjá öðrum, en svo fyrir eigin reikning. Rak hann þá verzl-
un í fjölda mörg ár með mikilli árvekni, dugnaði og fyrir-
hyggju og farnaðist vel. Hann hafði stóra og fallega búð og
hafði ávalt fyrirliggjandi gnægð af þeim vörum, sem slíkar
verzlanir vanalega hafa til sölu. Hann var ágætur afgreiðslu-
maður, ávalt glaður og þægilegur, og fólkinu þótti yfirleitt
mjög gott að hafa viðskifti við hann. Það reyndist líka svo, að
verzlunin gekk mjög vel meðan heilsan leyfði honum að stunda
hana af fullum kröftum. Þegar ellin tók að færast yfir hann
og heilsan að bila, seldi hann sína stóru og vönduðu fasteign,
þar sem hann bæði verzlaði og bjó og keypti vandað og þægi-
legt íbúðar hús að 575 Burnell Street og bjó þar til æfiloka,
sem ekki mun hafa verið nema um 4 ár. Hann dó 1. maí 1948.
Gunnlaugur Jóhannsson var mjög félagslyndur maður og
lét ekki miklar annir við verzlun sína halda sér frá að taka
öflugan þátt í félagsmálum og má þar sérstaklega tilnefna
bindindismálið, sem hann vann að um halfrar aldar skeið, með
miklum dugnaði, einlægni og staðfestu og lét aldrei tækifæri
ónotað til að vinna því málefni allt það gagn er hann mátti og
hann mátti sín mikils. Annað málefni, sem hann bar löngum
fyrir brjósti og studdi einlæglega, voru lutersku kirkjumálin
meðal fslendinga hér í landi, og þó sérstaklega velferðarmál
Fyrstu lúterska safnaðar í Winnipeg, sem hann tilheyrði fjölda
ára og alt til æfiloka. Hann var maður mjög kirkjurækinn, sótti
kirkju sína á hverjum helgum degi og einnig samkomur af
ýmsu tagi, sem haldnar voru í kirkjunni og söfnuðinum við-
komandi á einhvern hátt; lét sér mjög ant um heill og heiður
safnaðar síns.
I Gunnlaugur var þríkvæntur; fyrsta kona hans var Guðný
Stefánsson. Þau eignuðust tvær dætur, Guðrúnu, sem er hjúkr-
unar kona og stundar hjúkrunarstörf í Saskatoon, Sask., og
aðra sem dó mjög ung. Önnur konan var Guðrún Johnson; þau
FRÉTTIR FRÁ ÍSLANDI
Fréttabréf frá Sauðárkróki
Haustið 1946 var stofnaður hér
á Sauðárkróki gagnfræða- og
iðnskóli, og störfuðu þeir sam-
eiginlega um veturinn. En í vet-
ur hafa skólarnir starfað hvor í
sínu lagi.
Iðnskólinn tók til starfs þann
7. jan. sl. og var honum slitið
þann 15. marz. Hann var í tveim-
ur deildum með alls 41 nemanda.
Luku tveir burtfararprófi: Óskar
Þ. Einarsson og Örn N. Sigurðs-
son. — Hæstu einkunn hlaut Jóh-
annes Hansen, 8.80.
Að loknum skólaslitum höfðu
nemendur kaffisamsæti og léku
gamanleik, er þeir höfðu sjálfir
samið.
Skólastjórn hafði séra Helgi
Konráðsson, en auk hans kehndu
þeir Árni Jóhannsson, Árni Þor-
björnsson, Ingi Sveinsson, íng-
ólfur Nikódemusson, Jón Þ.
Björnsson, Sigurjón Björnsson
og Þorvaldur Guðmundsson.
Sá maður, sem mest og bezt
hefir unnið að velferðarmálum
skólans, er sr. Helgi Konráðsson
sem raunverulega kom skólanum
af stað, og hefir síðan með ár-
vekni og sínum þekktu hæfileik-
Um vakað yfir velferð hans.
Iðnaðarmenn á Sauðárkróki
standa í þakkarskuld við skóla-
stjóra fyrsta Iðnskóla þessa
staðar og vona að mega sem
léngst njóta krafta hans.
Það má fullyrða, að með stofn-
un og starfrækslu iðnskóla sé,
runninn upp nýr þáttur í fræðslu
málum Sauðárkróks.
Nýja Barnaskólahúsið
Iðnskólinn starfaði í hinu nýja
barnaskólahúsi staðarins. Þang-
að flutti einnig gagnfræðaskól-
inn upp úr nýjári og barnaskól-
inn í janúarlok.
Barnaskólahúsið er að vísu
ekki fullbúið enn, og verður ekki
fyrr en á næsta sumri. f því eru
6 rúmgóðar kennslustofur, leik-
fimisalur, smíðastofa og kennslu
eldhús.
Gagnfræðaskólinn
Gagnfræðaskólinn er í þremur
deildum með alls um 60 nemend-
ur. Er gert ráð fyrir, að nemend-
ur 3. bekkjar gangi undir lands-
próf (miðskólapróf) í vor.
Skólastjóri gagnfræðaskólans
er hinn sami og iðnskólans og
kennarar einnig, nema Ingi og
Ingólfur, en auk þeirra kenna
við skólann Eyþór Stefánsson.
frú Hólmfríður Hemmert og
Guðjón Ingimundarson.
GUNNLAUGUR JÓHANNSSON
eignuðust einn son, Harald, sem er efnafræðingur, og hefir
mjög góða stöða í Montreal. Gunnlaugur eignaðist ekki stóra
fjölskyldu, en hann hafði mikið barnalán, því bæði börn hans
eru pfýðilega vel gefin, hafa hlotið góða mentun og þeim hefir
farnast þannig, að þau hafa unnið sér virðingu, tiltrú og góð-
hug allra sem kynnst hafa þeim. Þriðja kona Gunnlaugs, Þór-
unn Rósa Magnússon, lifir mann sinn. Það er til þess tekið af
öllum sem til þekkja, hve prýðilega hún reyndist manni sínum
ávalt, en sérstaklega eftir að hann varð hrumur og þurfti mik-
illar umönnunar og síðustu vikurnar mjög nákvæmrar hjúkrun-
ar. Hún reyndist honum áreiðanlega ágæt kona og var honum
til ómetanlegrar hjálpar á þeim hluta æfi hans, sem hann þurfti
mikillar umönnunar og hjálpar við.
Gunnlaug lifa tveir bræður, Ásmundur P. Jóhannsson
byggingameistari í Winnipeg og Halldór Jóhannsson, hálf-
bróðir, sem lengi hefir búið á föðurleifð sinni, Haugi í Mið-
firði, en er nú búsettur á Hvammstanga í Húnavatnssýslu.
Maður finnur til þess, að það er stórt skarð höggvið í hóp
hinna eldri íslendinga í Winnipeg við fráfall Gunnlaugs Jó-
hannssonar. Hann var svo áberandi maður, að ef maður kyntist
honum, jafnvel þó ekki væri nema lítið eitt, gleymdist hann
ekki auðveldlega. Það bar margt til þess og sérstaklega hans
glaðlegi svipur og góðlátlega viðmót; hann hafði jafnan gam-
anyrði á reiðum höndum og hafði góð tök á að segja gamansög-
ur svo vel færi á. Hann var örlátur á að dreifa gleðinni úttil
annara.
Útför Gunnlaugs fór fram frá Fyrstu lútersku kirkjju 4.
maí og var þar fjöldi fólks viðstatt. Séra Eiríkur Brynjólfsson
og séra Rúnólfur Marteinsson fluttu báðir útfararræður; Mrs.
Lincoln Johnson söng einsöng og söngflokkurinn söng sálm-
ana. Organisti kirkjunnar lék á hljóðfærið. Börn hins látna
manns, sem bæði eiga heima í fjarlægð, voru viðstödd jarðar-
förina og tengdadótturin og barnabörnin tvö.
F. /.
Samkomuhús
Mikill áhugi er nú ríkjandi í
bænum um að koma upp myndar-
legu samkomuhúsi. Hefir Leik-
félag Sauðárkróks þegar lagt til
hliðar nokkurt fé í skyni, og
fleiri aðilar munu reiðubúnir að
leggja þar hönd að verki. Er það
sérstaklega mikilvægt fyrir leik-
starfsemi í bænum að fá full-
komnara hús til leiksýninga.
Sæluvikan
Sæluvika Skagfirðinga hófst 7.
marz, en lauk laugardaginn 13.
sama mánaðar.
Var þá mikið um gleðskap hér,
en að þessu sinni snerist mesti
fagnaðurinn um sjónleikinn —
Gullna hliðið — sem hefir nú alls
verið sýndur 13 sinnum fyrir
fullu húsi og við mjög góðar
undirtektir leikhúsgesta. Talið
er, að allt að tvöhundruð manns
hafi sótt leikinn úr Austur-Húna
vatnssýslu, ásamt fjölda manns
úr öðrum sýslum. Vegna marg-
ítrekaðra óska Siglfirðinga afréð
Leikfélagið að fara með leikinn
til Sigluf jarðar til sýninga í vik-
unni eftir páska.
Raforkumál og tíðarfar
Tíð hefir verið framúrskarandi
góð í vetur; sjaldan hríðar og
snjór ekki teljandi; og haldist
slík blíða, er ráðgert að vinna
hefjist að nýju við Göngi^skarðs-
árvirkjunina hið bráðasta. All-
mikill ótti ríkti hér um nokkurt
skeið um það, að raforkusjóður
ríkisins mundi vera að kippa að
sér hendinni með að láta virkja
fyrir sinn reikning, en loks
fékkst þó úr þessu skorið; og yf-
irlýsing ráðherra, sem fer með
þessi mál, fyrir hendi, þó með
þeim skilyrðum, að Sauðárkróks-
kaupstaður sjái um sölu skulda-
bréfa fyrir ca. kr. 500,000.00.
Sparisjóður Sauðárkróks og
Kaupfélag Skagfirðinga brugð-
ust mjög vel við, og hafa nú heit-
ið að kaupa skuldabréf fyrir
þessa upphæð: Sparisjóðurinn
400 þús. kr. og Kaupfélagið 100
þús. kr. ,
Góð skilyrði fyrir Niðursuðu- ..
verksmiðju
Smásíld.millisíld og loðna hef-
ir vaðið hér uppi við landsteina
af og til í allan vetur. Er mikið
fjárfragslegt tjón að ekki skuii
vera til nein tæki á staðnum, sem
geta nýtt þetta verðmæti.
Kunnugir telja, að óvíða eða
jafnvel hvergi hér við land sé
janffjölbreytt úrval af þeim
eftirsóttustu fisktegundum til
niðursuðu eins og við innanverð-
an Skagafjörð.
Munnmæli um “Medicine Hat”
Eins og kunugt er, eru mörg
staðaheiti, bæði hér í Canada og
Bandaríkjunum, dregin af Indí-
ánamáli, eða eiga rætur sínar að
rekja til hinna mörgu mismun-
andi Indíána-kynkvísla, er voru
frumbyggjar þessa mikla megin-
lands.
f nýlega útkomnu hefti af rit-
inu “The Canadian Cattlemen”,
tekst Mr. W. Henry McKay í
Brooks, Alberta, það á hendur að
útskýra hvernig bærinn Medi-
cine Hat, fékk þetta einkennilega
heiti. Er það skoðun hans, að Sir
William Van Horne, sem á þeirri
tíð var aðal-verkfræðingurinn
fyrir félagið C. P. R„ hafi gefið
bænum þetta nafn árið 1883, —
skömmu eftir að hann heyrði
söguna hjá Thunder Bear, en
hann var Cree-Indíáni.
Thunder Bear kyntist Sir Wil-
liam í Medicine Hat, og sagði
honum að árið 1863, hefði hann,
(Thunder Bear) strokið með
unga eiginkonu Indíána-höfð-
ingja í Red Deer Forks, og flutt
hana til þess staðar, þar sem bær-
inn Medicine Hat stendur nú.
Kvaðst hann, eftir draumvitr-
un konu sinnar hafa farið til
verks og skotið 9 erni, og búið
til bardaga-höfuðbúnað úr stél-
fjöðrunum. Sagðist hann hafa
farið með þeninan dýrgrip til
eiginmannsins, sem fyrir órétt-
inum varð, (reyndar átti nú sá
hinn sami þrjár aðrar konur)!
Kvaðst hann hafa gefið honum
höfuðbúnaðinn, og hefði honum
þótt svo vænt um gjöfina, að
hann hefði fyrirgefið sér allar
sakir.
Er þá sagt að Sir William hafi
sagt: “Það var ágæt læknislyf,
og ætla hér með að nefna þennan
bæ Medicine Hat”.
Það er þó samt sem áður til
önnur saga um tildrögin að þessu
sérkennilega borgarheiti, sem
við meiri sannanir hefir að styðj-
ast.
Er hana að finna í bæklingi,
“Place Names of Alberta”, er
gefin var út af “The Geographic
Board of Canada”, árið 1928.
í þeim bæklingi segir, að
skýrsla riddaraliðs (Mounted
Police) Norðvestur-landsins —
1882, skyggi talsvert á sannleiks-
gildi Van Horne- sögunnar. Þar
segir, að Medicine Hat sé þýðing
af “Blackfoot” Indíánaheiti
“Saamis”, er þýðir höfuðbúnaður
töframanns, (Medicine Man.)
í bækling þessum segir enn-
fremur: “Ein skýringin á nafh-
inu, er í sambandi við bardaga
milli “Cree” og “Blackfott” Ind-
íána-kynkvísla, þegar töfralækn-
ir “Cree-flokksins” týndi bar-
dagahetti sínum í ána.
Önnur saga setur nafnið í sam-
band við líflát allmargra hvítra
landnema, og að töfralæknir Ind-
íánanna hafi slegið eign sinni á
skraut hatt eins af þessum fórn-
ardýrum.
Ein skýringin er sú, að hæð
nokkurri austur af bænum, hafi
uprunalega verið gefið þetta
nafn, af því að hún hafi í útliti
líkst hatti, eða höfuðfati töfra-
læknis Indíánanna. Hæðin er
nefnd “Medicine Hat” á upp-
drætti landmælinga-deildarinn-
ar, 1883.
Ein sagan enn setur nafnið í
samband við björgun Indíána-
konu úr Saskatchewan-ánni; en
konunni bjargaði einn af hetj-
um, (braves) Indíánanna og þótti
hann sýna svo mikla hugdirfsku
að víðkunnur töfralæknir setti
við það tækifæri sinn eigin hatt
á höfuð hetjjunnar; átti það að
sýna hámark aðdáunar og virð-
ingar fyrir það, hversu hraust-
lega hann kom fram við björgun-
ina. Þá er og ein munnmæla sag-
an enn um hvernig þessi staður
hafi hlotið nafn sitt, og er hún
þess efnis að Indíána höfðingja
nokkrum hafi birtst sú sýn, að
hann þóttist sjá Indíána koma
svífandi út úr móðunni yfir Suð-
ur-Saskatchewan ána, og hafði
hann fjaðrahatt töfralæknis, —
Medicine Man’s — á höfðinu.
Hver þessara munnmælasagna
hefir mest sannleiksgildi, er ekki
gott að segja, en með einhverjum
hætti er þetta sérkennilega stað-
arnafn tilkomið, og er ekki óeðli-
legt að hugsa sér að það standi í
sambandi við einhvern atburð, er
þessi hjátrúarfullu náttúrubörn,
Indíánarnir, töldu yfirnáttúrleg-
an.
Draumurinn um síldarverk-
smiðju á Sauðárkróki hefir ekki
ræzt ennþá, og hefir aflabrestur-
inn 3. sl. sumur ráðið þar mestu
um. Allir bjartsýnir menn vona
að þetta sé aðeins stundarfyrir-
brigði og síldin taki aftur upp
sína fyrri og eðlilegu lifnaðar-
hætti; en þá munum við Sauðár-
króksbúar fylgjast vel með.
hvenær stjórn síldarverksm., rík-
isins hyggst láta lögin frá 1942
um byggingu síldarverksmiðja
ríkisins koma til framkvæmda á
Sauðárkróki. Jón
—fslendingur 14. apríl
* * *
Próf. í íslenzkum fræðum
Nýlega lauk Jónas Kristjáns-
son prófi við Háskóla íslands í
íslenzkum fræðum.
Jónas var sá eini sem gekk
undir próf í þessari grein við
Háskólann í vor. Hann hlaut 1.
einkunn. —Vísir 26. maí.
* * *
Guðm. Guðmundsson varð
glímukappi íslands
íslandsglímunni, sem háð var
í gærkveldi, lauk með sigri Guðm
Guðmundssonar úr Ármanni. .
Hlaut Guðmundur 5 vinninga
og lagði alla keppinauta sína.
Tveir menn mættu ekki til leiks
af þeim, er skráðir höfðu verið.
Guðmundur Ágústsson fyrrver-
verandi glímukóngur glímdi eina
glímu og sigraði en varð síðan að
ganga úr leik, vegna þess, að
gamalt meiðsli hafði tekið sig
upp. —Vísir 26. maí.
COUNTER SALESBOOKS
The Viking
853 Sargent Ave.
Kaupmenn og aðrir sem
þannig lagaðar bækur
nota, geta fengið þær með
því að snúa sér til vor.
Allur frágangur á þessum
bókum er hinn vandað-
asti. Spyrjist fyrir um
verð, og á sama tíma takið
fram tegund og fjölda
bókanna sem þér þarfnist.
Limited
Winnpieg, Man.