Heimskringla - 30.06.1948, Blaðsíða 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
Híitnskringla *
(StotnmO 18M)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Ei?endur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsími 24 185
VerO blaOsins er $3.00 árgangurinn, borgist fyriríram.
Allar borganir sendist: THE VIKING PRESS LTD.
öll viOskiftabréf blaOinu aOlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept.. Ottawa
WINNIPEG, 30. JÚNÍ 1948
“Hvað þýðir frelsi?”
Ræða ilutt við þingsetningu Hins Sameinaða Kirkjuiélags
íslendinga, haldið á Gimli, dagana 25. — 27. júní,
af séra Philip M. Pétursson
Við þessa inngangsguðsþjónustu sem fer fram við setningu
þessa þings, — þings hinna frjálstrúuðu safnaða meðal fslendinga
þessari heimsálfu, vildi eg taka til íhugunar þýðingu þess hugtaks
sem vér helgum oss, sem í þessu kirkjuféfélagi stöndum, hugtaksins
“frelsi”, og sem inngang að þessari hugvekju, vildi eg taka orðin
fornu og góðu, sem vér höfum oft yfir, en sem vér naumast skiljum
hvað þýða.
Þau standa í Galatabréfinu, 5. kapítuli:
r> '
“Til frelsis frelsaði Kristur oss; standið því fastir og látið
ekki aftur leggja á yður ánauðarok .... því að þér voruð, bræð-
ur, kallaðir til frelsis; notið aðeins ekki frelsið til færis fyrir
holdið, heldur þjónið hver öðrum í kærleika.”
Eitt vetrarkvöld — eins og margir gera, sat eg við útvarpið og
hlustaði á lýsingu á kappleik sem var verið að spila, með miklum
ákafa og hávaða. Leikurinn var rétt kominn að því að verða búinn
Báðir flokkarnir voru jafnir, og hver maður herti sóknina alt sem
hann gat til þess, að hans flokkur yrði á undan. Alt í einu hitti einn
leikendanna markið, en rétt í því, framdi hann eitthv^rt reglubrot
og varð að gjalda þess, með því að vera tekinn úr leiknum, og mega
ekki taka þátt í honum, það sem eftir var af kvöldinu, þó stutt væri.
En út af þessu varð mikið uppistand. Maðurinn sem brotið hafði
framið varð æstur mjög, og bar á móit dóminum. Það getur verið
að mótmæli hans hafi verið meira en aðeins munnleg, með þeim
afleiðingum að kappleiksdómarinn dæmdi hann, auk þess, sem
komið var, til að greiða 50 dollara sekt. Enn varð uppnám og uppi
stand. Hrópin heyrðust í útvarpstækinu, en að lokum var byrjað
aftur á kappleiknum, og dómurinn sem kveðinn hafði verið upp,
stóð.
Er eg hlustaði á það sem fór fram í þessum kappleik, datt mér í
hug, að þessi atburður væri gott dæmi þess lögmáls, sem vér verð-
um öll að viðurkenna og fylgja sem meðlimir frjálsrar og óháðrar
trúarhreyfingar og sem borgarar lýðræðisþjóða, lögmáls einstakl-
ingsábyrgðar fyrir gerðir sínar, þ. e. a. s. vér höfum viss réttindi, en
þau réttindi eru takmörkuð, og verða að vera takmörkuð samkvæmt
því sem menn hafa komið sér saman um, og í samræmi við það, sem
meirihlutinn í mannfélaginu hefir ákveðið. Það er alveg eins í
hinu hversdagslega lífi og í kappleiknum. Þegar nokkur maður
fremur lagabrot, verður hann að gjalda þess. Hann verður að læra
að fylgja lögum, og þannig viðurkenna rétt annara manna, sem hann
heimtar sömu hlýðni af, sem þeir heimta af honum. Ef að oss eða
nokkrum manni, mislíkar eitthvað af reglunum, eða lögunum, þá
höfum vér fullan rétt til að gera tilraun að fá þeim breytt. En ef að
oss tekst það ekki, verðum vér að fylgja reglunum og hlýða þeim,
til þess að alt fari sem bezt fyrir oss og alla menn, þó að oss finnist
stundum að sum lögin vera óþarflega ströng — og stundum
ranglát.
Allir menn eru jafnir fyrir guði og eiga að heita jafnir fyrir
lögunum. Og þessvegna, hvort sem það er í hinu hversdagslega lífi
eða í kappleik, ef að maður breytir á móti hinum viðteknu reglum,
gerir hann það á sína eigin ábyrgð.
Það sem eg á við, með þessum skýrnigum, er (að eg hygg), ljóst
fyrir öllum. Með þessum lögum og reglugerðum, er verið að gera
tilraun til að viðurkenna rétt allra manna, jafnt, og að fá alla menn
til að ábyrgjast rétt hver annars, með því að haga sér og gerðum
sínum eftir þessum reglugerðum. Þannig geta menn búið saman í
bróðerni, og umburðarlyndi, en annars ekki. Og þannig verða menn
að gangast undir þessa takmörkun á frelsi þeirra, jafnvel í frjálsu
landi.
Fyrir stuttu las eg ritdóm um nýútkomna bók, þar sem rætt er
um frelsi, og frelsistakmörkun, og meðal annars er'þannig komist
að orði: “Frelsi er ekki aðal tilgangurinn í sjálfu sér. Það er aðeins
tækifæri . . .” ("Freedom is no end in itself, it is simply oppor-
tunity . . .”).
Ef að vér leituðum frelsis, sem aðal tilgangsins, og gerðum
tilraun hvert út af fyrir sig, að lifa frjáls í þeim skilningi, án
hindrunar, og án tillits til annara eða réttar þeirra, þá, á örstuttum
tíma yrði ekkert nema alger ruglingur og óstjórn.
En frelsi sem tækifæri, tækifæri til að vinna saman, að semja
lög sameiginlega, sem eiga að vernda réttindi allra manna jafnt, og
viðurkenna jafnrétti allra manna, þó að þau takmarki frelsi vort á
sama tíma, þesskonar frelsi sem tækifæri til að lifa og vinna með
öðrum, er grundvöllur heimsmenningarinnar, og allra raunveru-
legra framfara, á hvaða sviði sem er, andlegu, siðferðislegu og
efnislegu.
Það kemur oft fyrir að mönnum finst frjálsræði þeirra vera
óþarflega takmarkað, og þá fara sumir að bera það sem hér í þessu
landi á sér stað saman við einræðislöndin og halda því fram að ein-
ræðismenska hafi fest rætur hér einnig og að enginn munur sé á
fyrirkomulaginu hér og einræðislöndunum.
Það getur verið sannleikur að stundum sé frelsi vort of strang-
gæti komið með nokkur dæmi
því til sönnunar á sumum svið-
um. En hvort sem menn vilja
viðurkenna það eða ekki, að
frjálsræði manna sé of takmarkað
á sumum sviðum, þá verða þeir að
viðurkenna það samt, að hvorki
þessi þjóð né nokkur þjóð er enn
orðin svo fullkomin að hún líkist
guðsríki á jörðu. Margt er enn,
sem er ábótavant. Vér erum enn
að fullkomnast og erum að gera
tilraun til að stefna í fullkomn-
unarátt.
En þó að svo sé, þó að margt sé
ekki enn eins og vér vildum að
það væri, þ. e. a. s. í samræmi við
æðstu og fullkomnustu drauma
vora, þá er það óumræðilega
betra að eiga hér heima, en meðal
þeirra þjóða, sem eru undir valdi
harðstjórnar og einræðismensku.
Vér erum enn frjáls, þó að vér
lifum undir lögum. Vér erumenn
lýðræði, og höfum það vald í vor-
um eigin höndum að gera hverjar
þær breytingar á fyrirkomulag-
inu hér sem meirihlutinn álítur
bestar. Það er meirihlutinn sem
ræður, og vér verðum að hlýða
vilja hans. En á sama tíma
hvernig sem meirihlutinn hugsar
eða hvaða lög sem hann semur,
hafa menn enn fullan rétt til að
hugsa og tala frjálst. Það eru
réttindi sem allir viðurkenna, og
sem er grundvöllur lýðræðis-
stjórnar fyrirkomulagsins, og
sem það má ekki án vera til þess
að það haldi tilveru sinni.
Enginn maður meðal einræðis
þjóðanna, hvorki fyr né slðar,
hefir þau réttindi. Enginn mað-
ur þar þekkir þesskonar frelsi.
En það er það, hvað sem öðru líð-
ur, sem vér verðum að varðveita,
ekki stjórnleysi, ekki frelsi til að
gera eins og oss sýnist, en frelsi
til að búa með samborgurum vor-
um í anda bróðernis, skilnings
og umburðarlyndis, þar sem vér
viðurkennum réttindi þeirra, /Og
verndum þau nákvæmlega eins
og vér gerum ráð fyrir að þeir
verndi þau með oss.
Þetta er tilgangur frelsisins,
og það er þetta sem vér notum
sem andsvar gegn þeim, sem
hyggja að hér sé verið að stefna
í einræðisáttina, og sem spyrja
háðslega, við hvað vér eigum
þegar vér nefnum orðið frelsi,
og segja að það sé aðeins hugar-
burður.
Það er satt, eins og allir rétt-
sýnir menn viðurkenna, að á
sumum sviðum er frelsi vort tak-
markað um of. En á meðan að vér
megum ræða um þá hluti opin-
berlega, er ætíð von um endur-
bót á því og ef ekki væri ábóta-
vant á einhverju sviði, þá hlyti
fullkomið guðsríki að vera kom-
ið, sem er þó ekki eins og allir
vita.
Síðan á dögum postulanna, og
spámannanna, og heimspekinga
bæði hinna heiðnu og hinna
kristnu, hefir verið rætt um frels-
ið, og altaf og á öllum öldum hef-
ir það verið skoðað sem dýrmæt
eign. í textanum sem eg tók,
sagði Páll postuli, “látið ekki
aftur leggja á yður ánauðarok.
því að þér voruð, bræður, kallaðir
til frelsis”, og hann hvatti menn
til að “þjóna hver öðrum í kær-
lega takmarkað. Eg veit að eg' þetta eru grundvallar atriði allra
annara réttinda.
Á seytjándu öldinni lýsti
skáldið mikla á Englandi, John
Milton, því yfir að nauðsynlegt
væri að mega hugsa og tala frjálst
og án hindrunar. Með því móti
einu sagði hann, er hægt að leiða
sannleikann í ljós og að full-
komnast á öllum framfara svið
um. Hann setti spurningu fyri
áheyrendur sína: “Hver hefir
nokkurntíma vitað sannleikann
bíða ósigur í frjálsri og opin
berri baráttu?”
Annar maður á Englandi, á síð
ustu öld, Robertr Hall, prestur
sem ræddi um frelsi og tilgang
þess, sagði: “Hin ágætustu rétt
indi sem upplýst þjóð getur eign
ast er frelsi til að ræða um hvaða
mál, sem mannleg hugsun nær
til. Svo lengi sem þessi réttindi
varðveitast, dafnar frelsið, en ef
að þau glatast eða verða tak
mörkuð, þá deyr skilningurinn
um tilgang þeirra, og hann
gleymist undir oki þrældóms og
harðstjórnar.”
Ennfremur sagði þessi prestur
“Lög landsins sjá nægilega fyrir
opinberum uppreistartilraunum
og ofbeldisverkum, og þess
vegna verður hver tilraun til að
bæla niður skoðanir með nokkr
um öðrum aðferðum en umræð
um og röksemdaleiðslum að skoð
ast sem hámark harðstjórnar.
En þess verður að gæta, að
frelsið má ekki skoðast sem á
stand, eða fyrirkomulag, sem að
veitir eingöngu einkaréttindi. —
Það leggur einnig á oss ábyrgðir
og skyldur. Til er máltæki, sem
tekur það fram, að aldrei fáist
neinn hlutur án endurgjalds. Og
frelsið er engin undantekning
Ef vér æskjum frelsis verðum vér
að vera reiðubúin til að taka á oss
ábyrgðir og skyldur frelsisins.
Frelsi þýðir ekki ábyrgðarleysi
Fyrir ekki mjög löngu fékk
eg lítið mánaðarrit frá kirkju
einni suður í Bandaríkjunum
Unitara kirkju, þar sem að er tek-
ið fram hvað það þýðir að vera
meðlimur þess safnaðar. Bent er
á það, að meðlimir safnaðarins
eigi sameiginlega, og hver maður
jafnt, hvern stein, hvern glugga,
hvert sæti, eða stól, eða borð
hvern disk og bolla, hvert kola-
stykki, eða eldiviðarspýtu í kjall-
aranum, sem meðlimir safnaðar-
ins, eru þeir allir hluthafar í
kirkjueigninni í heild sinni. En
einnig er bent á að þetta er ekki
alt. Auk þess, eiga meðlimir safn-
aðarins jafnan þátt í því að koma
í framkvæmd stefnuskrá kirkj-
unnar. Og einnig hefir hver með-
limur sérstaka þýðingu fyrir
kirkjuna, sem verður að vera tek-
in til greina. Þannig er komist
að orði í ritinu: “Án þín yrði
kirkjan veikari. Eftir því sem þú
tekur þátt í starfi kirkjunnar,
trúir af alhug á stefnu hennar,
gefur sjálfan þig í hennar þágu,
(að því leyti) er hún sterk. Hver
dollar sem þú leggur í safnaðar-
sjóðinn, hvern klukkutíma sem
þú notar til að sækja guðsþjón-
ustur hennar, hverja nefnd sem
þú vinnur í, hvert það góða orð
sem þú mælir í hennar garð, og
fyrir málefni hennar, það styrkir
hana bæði efnislega og sálarlega.
Hér með þessum orðum er átt
leika”, sem er, í nútíma máli, und-| við frjálstrúar kirkju. En hvert
irstaða lýðræðis hugmyndarinn-^ það orð sem j þessari yfirlýsingu
ar. Ef að menn þjóna hver öðr-
um, þá á sú þjónusta ekki að vera
er talað^ í sambandi við kirkjuna,
mætti endurtaka í sambandi við
á kostnað neins eins manns fram {rjáisa þjóð> lýðræðisþjóð, og á-
yfir það, sem er lagt á alla menn kyrgðir 0g ^kyidur borgara henn-
jafnt og hún getur ekki annað en
verið öllum mönnum til hags og
blesunar. Þetta er, að minsta
kosti grundvallar hugmynd þess-
ar. Því þar verðum vér einnig að
viðurkenna skyldur vorar gagn-
vart þjóðinni og gagnvart hver
öðrum, að sjá um að allir njóti
arar kenningar, og grundvallar jafnt) Ö11 þau einkaréttindi sem
borgarar frjálsrar þjóðar eiga
heimtingu á að fá, en einnig að
allir menn viðurkenni og taki á
hann hugði að heimurinn yrði að’ sig þær ábyrgðir og skyldur, sem
hugmynd frelsisins einnig.
Á forseta tímabili Roosevelts,
bar hann fram skoðun um hvað
stefna að, og hann tiltók hin f jög-
ur aðal og velkunnu frelsisaíriðí.
frelsi til að trúa, frelsi til að tala
og hugsa, frelsi frá neyð, og
frelsi frá ótta. Er vér öðlumst
frelsi á þessum fjórum sviðum,
þá mun alt annað, sem vér þrá-
frjálsir menn í frjálsu landi,
verða að viðurkenna og taka á sig
til þess að frelsið varðveitist.
Á þeim dögum sem vér nú lif-
um, er mikið rætt um að stofna
frið heimsins á öruggum og æ-
varandi grundvelli. Og eitt sem
um, veitast oss að auki, því að sérstök áherzla er lögð á, er þörf-
in til að varðveita frelsi vort, og
allar þær stofnanir sem eru þegar
að vinna að því. En þetta verður
að vera gert á eins skynsaman og
og siðfergislega fullkominn og
vandaðann hátt og möguleikar
eru á, annars verður hætta á því,
að vér missum hald á þeim hlut-
um, sem vér erum að gera tilraun
til að halda í og varðveita.
Auðvitað er frelsið í sjálfu sér
speki og hyggindi, en eins og vér
vitum, er það ekki altaf auðvelt
að vera hygginn.
Tekið er fram í tímariti sem eg
sá ekki alls fyrir löngu að frelsi
þýði þetta, hyggindi og speki,
og að hyggindi og speki feli það
í sér, að menn geti skifst á um
skoðanir í anda umburðarlyndis
og skilnings, og unnið sameigin-
lega og í samkomulagi að tak-
markinu, en samt með aðhaldi
eða takmörkun eða taumhaldi á
sjálfum sér og gerðum sínum.
Það er ekki altaf auðvelt að hafa
taumhald á sjálfum sér, og engu
síður að komast að sameiginleg-
um skilningi með öðrum, eða að
hafa samkomulag sín á milli. En
þetta er, samt sem áður, ein af
kröfum frelsisins. Ekkert þjóð-
félag stendur lengi sem vígi
frelsisins þar sem að samkomulag
þekkist ekki, í þeim hlutum sem
þýðingarmestir eru. Menn eru
ekki ódeili eða agnir á sveimi í
tómri auðn, þar sem að hver fer
sína leið án tillits til annara. Þeir
hafa og verða að hafa í hlutarins
eðli, lifandi samband eða sam-
neyti hver við annan, og hafa
áhrif hver á annan. Þeir geta
ekki átt neina verulega tilveru,
án þesskonar sambands. Þess-
vegna er eitt af vandamálum
spekinnar, að finna grundvöll
raunverulegs samkomulags og
skilnings. í raun og veru er full-
komið samkomulag, hin full-
komnasta speki, og menn geta
ekki verið raunverulega frjálsir
án hennar.
Þetta er lögmál sem á við á
öllum sviðum lífsins, þar sem all-
ir eru jafnir, og öllum á að veit-
ast jafnt tækifæri, án þess að
veita nokkrum manni yfirgang,
hvort sem það er í þjóðfélaginu,
eða í mentastofnunum vorum,
eða í kirkjulífi voru, eða á heim-
ilinu.
Þetta er tilgangur frelsisins.
Frelsið er ekki aðal markmiðið í
sjálfu sér, en það veitir mönnum
tækifæri, tækifæri til að full-
komna sig, og fullkomna þjóð
sína, í sameiningu og í samkomu-
lagi við aðra menn. Hvort sem
það var þetta sem Páll postuli
átti við eða ekki, þá standa samt
orð hans enn, og í nútíma merk-
ingu, eða í þeirri merkingu sem
eg hefi gert tilraun til að útskýra,
sem hvatningarorð til allra
manna, sem vilja heyra og sem
vilja skilja.
“Til frelsis frelsaði Kristur
oss; standið því fastir og látið
ekki aftur leggja á yður ánauð-
arok .... því að þér voruð, bræð-
ur, kallaðir til frelsis; notið að-
eins ekki frelsið til færis fyrir
holdið, heldur þjónið hver öðrum
í kærleika.”
Verði frelsið oss sem leiðar-
ljós nú á þessari stundu er vér
byrjum þingstörf vor, og á öll-
um stundum, er vér vinnum að
því, að útbreiða kenningar stefnu
vorrar, hinnar frjálsu og óháðu
trúarstefnu, sem þolir það, og
hvetur menn til þess, að hvert
einasta atriði kenninga hennar
komi undir gagnrýningu hins
bezta og nákvæmasta og skýrasta
hugvits sem menn hafa öðlast.
Með því leiðist sannleikurinn í
ljós, og hver frelsiselskandi mað-
ur eða kona getur fylgt honum í
þeirri vissu að hann er í vilja
guðs í fylsta og fullkomnasta
skilningi.
Kristneshæli, 13-6-48
Vilji þér gera svo vel að koma
mér í bréfasamband við íslenzka
stúlku á aldrinum 25—26 ára.
Virðingarfylst,
Sigríður Stefánsson,
Kristneshæli,
Eyjafirði, pr. Akureyri
WINNIPEG, 30. JÚNÍ 1948
UM GRÆNLAND
Dr. Jón Dúason í Reykjavík,
er manna mest og bezt hefir að
því unnið að kynna öðrum þjóð-
um hinn sögulega eignarrétt fs-
lands yfir Grænlandi, hefir sýnt
Hkr. þá góðvild, að senda henni
4 greinar til birtingar um Græn-
landsmálið. Vakir fyrir honum
með þessu, að gefa Vesutr-ís-
lendingum kost á að kynnast
helztu atriðum málsins í sem
fæstum orðum og án þess að
þurfa að lesa heil bókasöfn til
þess. Birtist fyrsta grein hans í
þessu blaði. Viljum vér vekja
athygli á henni, því eg trúi því
fastlega, að af þeim söguleg.a
sannleik, sem þar er byrjað á að
segja frá, geti menn skjótt sann-
færst um að lesturinn borgi sig.
Því það hlýtur hjá hverjum
manni hér vestra, sem nokkuð
kynnist þessu máli, að vakna á-
hugi fyrir því. Það er í raun og
veru undarlegt, að þetta mál hef-
ir ekki fyrir löngu verið mikið á
dagskrá Vestur-íslendinga, íbúa
Vínlands hins góða, er frændur
vorir á Grænlandi þektu svo vel.
Dr. Jón Dúason er orðinn svo
kunnur fyrir rannsóknir sínar á
þessu máli, að nú veit maður eng-
an þann uppi, er teldi sér hættu-
laust, að andæfa vísindalega
skoðunum hans.
HITT OG ÞETTA
Dale E. Wilson, í Bremerton,
Wash., er lifandi nú aðeins vegna
þess, að vinátta og trygð hunds-
ins hans, (a Cocker spaniel) vann
sigur yfir reiði unnustunnar
hans.
Wilson datt ofan í gamlan,
djúpan brunn, sem hætt var að
nota þegar hann var úti á gangi
með hundinn sinn, Penney. —
Penney var hjá brunninum í 5
daga, og allan þann tíma gerði
Wilson árangurslausar tilraunir
til þess að komast upp úr.
Að síðustu hljóp Penney heim
til kærustu Wilsöns, sem þá var
orðin afarreið vegna þess að hún
hélt að unnustinn hefði brugðist
sér fyrir fult og alt, þar sem hún
hafði ekki séð hann allan þennan
tíma. Loksins tókst Penney með
sínu angistarfulla útliti og hátta-
lagi að fá stúlkuna til þess að
fylgja ser eftir alla leið til
brunnsins, þar sem Wilson var,
þá mjög aðframkominn.
Stúlkunni tókst að lokum að
bjarga honum, og er hann nú á
spítala, í góðum afturbata. Lík-
lega þarf ekki að efa, að dálætið
á Penney fari fremur vaxandi,
en minkandi eftir þetta!
★
Nýlega var canadiskur hestur
seldur og fluttur til Yukon, og
átti að nota hann til akuryrkju-
vinnu á tilraunabúi stjórnarinn^'
Líkgði hestinum hið nýja, fram-
andi land ekki betur en svo, að
17 dögum eftir að farið var með
hann að heiman, fanst hann
hneggjandi við hesthúsdyrnaar
sínar í Fort St. John, B. C.
Fjarlægðin, sem hann hafði
hlaupið til þess að komast aftur
til átthaganna, var 900 mílur.
★
Verkamannasambandið í Róma
borg, sem kommúnistar ráða yfir
skipaði svo fyrir, að allsherjar
verkfall verði hafið, hálfan dag-
inn, 2. júlí næstkomandi. Þó á að
vinna hin allra nauðsynlegustu
verk.
Verkfallið verður hafið til þess
að herða á kröfum um meira
kaupgjald, og einnig til að efla
mótstöðuna og baráttu vinstri
flokksins móti Marshalls-fyrir-
ætlununum.
*
Það er verið um þessar mundir
að óska Matthew Poole, 85 ára
gömlum fyrverandi þjóni, nú
bónda í Pa, til hamingju með 7
punda stúlku barn, sem hann
eignaðist með konu sinni, 38 ára
gamalli.
Þetta er þeirra fyrsta barn, en
þau hafa verið gift í 6 ár.