Heimskringla - 15.12.1948, Blaðsíða 4

4. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 15. DES. 1948
Hcimskringk
(StofnaB 1896)
Kemui út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur: THE VIKING PRESS LTD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg — Talsimi 24185
Ver8 blaOsins er $3.00 árgangurinn, borgist íyriríram.
Allar borganir sendisrt: THE VIKING PRESS LTD.
öll viSskiftabréf blaðinu aðlútandi sendist:
The Viking Press Limited, 853 Sargent Ave., Wirmipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA, 853 Sargent Ave., Winnipeg
Advertising Manager: P. S. PÁLSSON
"Heimskringla" is published by and printed by
THE VIKING PRESS LIMITED
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. — Telephone 24 185
Authorized as Second Class Mail—Post Office Dept., Ottawa
WINNIPEG, 15. DES. 1948
Jólín
“Hálf önnur vika til Jóla! Og eg er ekki enn farin að kaupa
nokkurn skapaðan hlut. Mér er betra að fara að hugsa um þetta.”
Svo sagði 4 ára stúlka, með 17 cents í lófanum í gær.
Það hefir af sumum verið sagt, að jólin væru hátíð barnanna.
Stundum hefir oss nú fundist að þau væru jafnframt hátíð fullorð-
inna. En hvemig á að fara að því, að rökstyðja það, mun fleirum
en oss dulið. Hvar er nú boðskapurinn um frið? Það er ekki svo að
skilja, að allir menn séu vondir. Langt frá því? Það er til mikið
af einlægri samúð, góðum tilfinningum og bróðurkærleik í menn-
ingu vorri. En þessu eins og öllu því bezta í nútíðar menningu, er
gersamlega misboðið með haturs og ófriðareldinum, sem nú skíð-
logar um allan heim.
Já — það var ekki mót von þó Þorsteinn Erlingsson spyrði:
“Og hvar er sigur Krists um kristinn heim”?,
Skáldið leitar að svari og finnur það hvorki utan kirkju né
innan í þjóðlífinu. En um leið og leitinni lýkur finst honum þó að
hann eygi þá stjörnu, sem á jól minni. Og hvar? Látum eftirfar-
andi vísu skýra það:
Nei, eg vil lifa litlu jólin mín
við ljósið það er skín úr barnsins augum.
—Mér finst þar inn svo frítt og bjart að sjá,
að friðarboðið gæti þangað ratað,
og enn þar minni heit og þögul þrá
á þúsund ára bróðurríki glatað.
Þar vefst úr geislum vonarbjarmi skær
sem veslings kalda jörðin eigi að hlýna;
eg sé þar eins og sumar færast nær,
eg sé þar friðar konungs stjörnu skína.
Flestum eldri mönnum finst að jólin séu nú annað en þau voru
í æsku þeirra. Þau eru það vissulega í ytra umstanginu, sem þeim
nú fylgir. En við megum ekki halda þau úr sögunni fyrir því. Og
ekki heldur þó margt bendi til að bæði þau og við og veröldin séum
dauðanum ofurseld. Látum í þess stað skinið frá stjörnunum litlu,
augum barnanna, minna á að jólin og boðskapur þeirra lifi. Og
með það í huga, býður Heimskringla lesendum sínum enn sem fyr:
GLEÐILEGJÓL!
FORSÆTISRÁÐHERRAR
CANADA
' (Stutt yfirlit til fróðleiks
og minnis)
Mr. St. Laurent, sem nýlega er
tekinn við stjórnarformensku, er
tólfti forsætisráðherra Canada.
Hér eru nöfn hinna og stórnarár
þeirra:
1. Macdonald, Sir J. A. _—1867-73
1878-91
2. Mackenzie, Alexander—1873-78
3. Abbott, Sir J. J. C.-1891-92
4. Thompson, Sir J. S. D-1892-94
5. Bowell, Sir M. .1894-96
6. Tupper, Sir C ......1896
7. Laurier, Sir W. ’96-1911
B. Borden, Sir R. L 1911-20
9. Meighen, A 1920-21
1926
10. King, W. L. M. — 1921-26
1926-30
1935-48
11. Bennett, R. B — ......1930-35
12. St. Laurent, L. S— ...... 1948-
Allir hafa menn þessir sér eitt-
hvað til ágætis. Má um hina fyrri
segja, að staða þeirra væri þeim
sjálfvalin, vegna mikillar atorku
sýndrar af þeirra hálfu árin, sem
hér þurfti mest á framtaki og
framsýni að halda til að koma á
þjóðlegu skipulagi. Sir John A.
Macdonald, er nefndur hefir
verið faðir Canada sambandsins,
var forsætisráðherra í hinni sam-
einuðu stjóm Efri- og Neðri-
Canada áður. Sir George Cartier,
sem af hálfu Frakka var í þeirri
stjórn, varð og hermálaráðherra
eftir að sambandið var myndað.
Foreldrar Sir John komu frá
Skotlandi og settust að í King-
ston, Ont. Sir John var lögfræð-
ingur. Hann sýndi brátt að hann
vildi alt Canada sameinað og að
landinu væri farsælast samband
við England eins og sakir þá
stóðu. Hann vildi ná Norðvest-
ur héruðunum í sambandið frá
Hudsonsflóafélaginu, en það
kosíaöi að leggja járnbraut vest-
ur. Færðist C.P.R. félagið það v
fang. En samningar við það þóttu
of harðir á stjórnarfé og Sir John
tapaði kosningu þessvegan 1873.
En hann náði aftur kosningp
1878 og var um 19 ár við völd alls.
Var það þakkað verndarstefnu
hans, sem síðan hefir verið
stefna íhaldsflokksins. Hann
undirritaði Washington - samn-
inginn við Bandaríkin 1871 við-
víkjandi landamæramálum o.s.f.
Alexander Mackenzie, er
stjórnaði frá 1873 til 1878, var
fæddur í Skotlandi, en kom til
Ontario 20 ára gamall. Hann var
steinleggjari og varð hér brátt
byggingahöldur. Hann var kos-
inn á þing 1861 og gaf sig mikið
að Brown, foringja liberala og
varð svo þeirra flokksforingi. —
Hann barðist á móti vemdar-
stefnu Macdonalds, en vegna
þess að iðnhður var hér þá í upp-
gangi, tapaði hann við næstu
kosningar. En hann var þing-
maður þar til 1880.
Næstu 5 árin eftir 1891, eru
fjórir forsætisráðherrar. Hinn
fyrsti, Mr. Abbott deyr á öðru
ári frá því hanrí^er kosinn og
hinir ýmist taka við stöðum án
almennra kosninga og eru þá
búnir að fá nóg eða hreint og
beint tapa.
hæfir menn og t. d. Tupper, sem
aðeins var eitt ár við völd, var
búinn að vera ráðgjafi í flestum
eða einum 5 stjórnardeildunum.
En árið 1896, kemur til sög-
unnar maður, sem lengi réði hér
ríkjum og var fyrsti maðurinn af
frönskum ættum, sem varð for-
sætisráðherra. Það var Sir Wil-
frid Laurier. Hann var fæddur í
Quebec, gekk á McGill háskóla
og stundaði lögfræðistörf í
Montreal. Hann hafði og verið
þingmaður, bæði í Quebec og
Ottawa. Hann leit á mál þessa
lands öðrum augum en forsætis-
ráðherrar áður gerðu og var með
sjálfstæði landsins, en fanst það
ekki þurfa að hvíla eins mikið á
Bretlandi og fyrri forsætisráð-
herrar álitu. Hann hélt uppi
nýjum málstað, málstað Fi^tkka
betur en áður hafði verið gert og
það vakti athygli á honum. Hann
hélt völdum þar til 1911. Það
sem hann feldi voru gagnskifta-
samningar við Bandaríkin, sem
þá var einhver von um, en Banda-
ríkin höfðu verið þeim fráhverf
lengi, aðallega vegna andróðurs
bænda, er töldu bændavörumark-
aðinn offyllast, og valda verð-
lækkun á vöru sinni, því héðan
var ekki um annað en bændavöru-
að ræða. En Canada feldi þennan
samning, enda töldu hann margir
mundi ríða verksmiðjuiðnaði hér
að fullu. Með fyrstu þingræðu
sinni í Quebec, ávann Laurier
sér það álit, að vera einn af
fremstu mælskumönnum Canada.
Fram að þessu hefir verið talað
um þá Laurier og John Macdon-
ald, sem þá, er mest áhrif hafa
haft á innanlandsmál og þjóðlíf
Canada.
Verkefni R. L. Bordens urðu
dýpst mörkuð út á við. Á stjórn-
artíð hans skall fyrsta heimsstríð-
ið á og við lok þess hélt hann vel
á málum Canada við uppgjör
stríðs- og þjóðmálanna. Canada
hlaut þá ef til vill sína mestu
viðurkenningu út á við. Hann
átti mikinn þátt í sköpun þeirrar
sjálfstæðisstefnu, er nýlendum
Breta hlotnaðist upp úr stríðinu
og að Canada varð meðlimur
Þjóðabandalagsins, með fullum
þjóðarréttindum, og Canada
þingið fékk vald til að samþykkja
eða hafna friðarsamningunum.
Undir hans stjórn fór Canada að
hafa ræðismenn víðar í öðrum
löndum, en áður. Heima fyrir
samdi hann ný bankalög og stofn-
aði til bögglaflutninga með pósti.
Hann stofnaði og deild af League
of Nations félaginu í Canada.
Borden var fæddur í Nova Scotia.
Hann nam lögfræði og þótti at-
kvæðamaður í því starfi. Hann
varð foringi íhaldsflokksins 1901,
en fór frá völdum 1920, sakir
heilsubrests. Hann var oft full-
trúi á fundum erlendis afnvel
eftir það.
Síðan hafa þeir ríkt Mackenzie
King, Meighen og R. B. Bennett,
sem telja má einn hinn rögg-
samasta forsætisráðherra, sem
hér hefir verið. Bennett var
ekki fyr kosinn 1930, en hann
kallaði þing saman til að gera
bráðabirgða samþyktir ýmsar
vegna kreppunnar, sem skollin
var á. Hugsaðist honum eitt
bezta ráðið að gera samninga
fyrst um viðskifti innan Breta-
veldis og sem að miklu gagni
hefði komið, hefðu Bretar geng-
ið að ákvæðisverðinu, sem Ben-
nett fór fram á. Þó nokkur á-
kvæðin væru samþykt í Ottawa
af samveldisþjóðunum, á fundi
er Bennett stjórnaði, fékst þar
ekki nema lítið af því, er fram á
var farið samþykt. Til þess að
ráða fram úr atvinnuleysinu,
greiddi sambandsstjórnin feikna
mikið fé til fylkja og bæja. En
/jármála'höldar vildu ekki þennan
stórhuga náunga í leikinn með
sér um öflun atvinnu, og tapaði
hann völdum við næstu kosning-
ar.
Að hinu stutta tímabili Meigh-
ens ótöldu hefir Mackenzie King
haft stjórnarformensku með
höndum, þar til nú 1948, að hann
lætur hana öðrum flokksmanni
sínum í hendur. Hann hefir ver-
ið 21 ár forsætisráðherra og um
30 ár foringi liberal flokksins og
'hefir því allra forsætisráðherra
lengst haldið völdum. Um störf
hans hefir verið mikið skrifað
undanfarnar vikur og er ekki
ástæða til að endurtaka það hér.
Hann reyndi á stríðsárunum að
setja ákvæðisverð á vörur og
reyna með því að sporna við há-
verði og hækkandi kaupi, en hann
bar ekki gæfu til að halda því
áfram, svo verð hefir nú farið sí-
hækkandi og er eiginlega komið
á takmörkin með það, en kaup
hefir ekki hækkað hjá almenn-
ingi, svo það sem hann ávann á
stríðsárunum, er nú alt að fara í
súginn. Þó neytendur hefðu hag
af ákvæðisverðinu, töldu bændur
það koma þrælslega niður á sér
eða sinni stétt, vegna óhagstæðra
samninga við önnur ríki á vörum
þeirra. En King hefir verið vin-
sæll flokksforingi hvernig sem
alt fer.
Og nú er annar Frakki, Louis
St. Laurent, kominn til valda.
Mæla bæði mánnkostir og góðir
hæfileikar með honum. En þar
er um óskráða sögu að ræða og
er því ekki til neins, að orð-
lenga hér um það.
Fyrst eftir að sameining Efri-
og Neðri-Canada átti sér stað,
var Ottawa gert þingsetur, smá-
bær um 100 mílur vestur af Mont-
real þá nefndur Bytown eftir
stofnandanum (By). Þetta var
áður en Canada sambandið var
myndað, eða 1858. Staður þessi
segja menn að hafi verið valinn
til þess að þingið væri sem lengst
frá stórbæjum, því óttast var, að
ávalt gæti Frökkum og Englend-
ingum borið á milli og það orsak-
að róstur. Þannig voru stjórn-
mál Canada. Ef þessi einangraði
litli bær, hefir orðið til að spekja
þingliðið, friða sálir þess, á hann
sér merkilega sögu að baki. Þeg-
ar samband alls Canada var
myndað, varð Ottawa höfuðborg
landsins. Að hin fagra höfuð-
borg eigi eftir að brjóta öldur
ósamkomulags Frakka og Eng-
lendinga, er nú ekki neitt kviðið
fyrir. En það er þó víst að enn
lifir í kolunum og stefnur Frakka
og Englendinga rekast enn á í
góðu gamni og hafa meiri áhrif á
stórnmálin, en yfirleitt er látið.
Rótgróin mennig tveggja þjóða,
er lífseig.
“EG BIÐ AÐ HEILSA”
Eftir prófessor Richard Beck
Mér var það feginsfrétt, er eg
las það í blöðum heiman um haf,
að Ungmenna- og íþrjóttasam-
band Austurlands hefði hafið út-
gáfu tímaritsins Snæfells. Þar er
um þarft framfaraspor að ræða.
Óska eg austfirzkri æsku og öðr-
um þeim, er að ritinu standa,
hjartanlega til hamingju með
stofnun þess, og vona fastlega, að
það eigi langt líf fyrir höndum.
Og sérstakt fagnaðarefni var mér
það, að ungmennafélögin austur
þar í átthögum mínum skyldu
einmitt verða til þess að hrinda
þessari tímabæru útgáfu í fram-
kvæmd. Þannig á austfirzk og öll
íslenzk æska að vera, brekkusæk-
in og framsækin í menningarmál
um landshluta síns og alþjóðar.
Auk þess er Ungmennafélag
íslands mér hugstætt, síðan eg
kyntist hugsjónum og starfi þess
ágæta félagsskapar á yngri árum
mínum, einkum á Akureyri, og á
eg þaðan holl áhrif að þakka í
þjóðlega átt, sem mér hafa á-
vaxtarík reynst í þjóðræknis-
starfseminni vestan hafs. Þá
þakkarskuld vildi eg gjalda með
því að gerast ævifélagi í Ung-
mennafélagi íslands fyrir all-
mörgum árum síðan, og jafn-
framt sýna með því trú mína á
málstað þess félagsskapar og
hlutverk hans í íslenzku þjóð-
lífi. Eg fann það líka, svo að mér
gleymist það aldrei, að eg átti
hollvinum að mæta í hópi félags-
systkina minna innan ungmenna-
félaganna, þegar eg bar gæfu til
þess að heimsækja ættjörðina á
tímamótunum söguríku og ör-
lagaríku, þá er lýðveldið var end-
Allir voru þeir mjög
MANITOBA
býður iðnaðar-
fyrirtæki velkomin
Hagstæðar, eðlilegar ástæður, svo sem, ódýrt
rafurmagn, óþrjótandi náttúrufríðindi og
ánægjuleg vinnufólks-skilyrði, segja sögu
hinna stórkostlegu framfara í iðnaði Mani-
toba. Þar að auki er margt annað sem
Manitoba hefir að bjóða, og sem vert er að
veita athygli.
Bureau of Industry and Commerce, Room
200, Legislative Building, Winnipeg, gefur
allar upplýsingar sem nauðsynlegar eru.
Skrifið, eða komið að fá þessar upplýsingar.
Þér fáið þær ókeypis, og í fullum trúnaði.
DEPARTMENT of MINES
and NATURAL RESOURCES
HON. J. S. McDIARMID
Minister
D. M. STEPHENS
Deputv Minister
VÉR TÖKUM ÞETTA TÆKIFÆRI
TIL AÐ ÞAKKA OKKAR MÖRGU
VIÐSKIFTAVINUM VIÐSKIFTIN
Á ÁRINU 1948 OG ÓSKUM ÞEIM
OG ÖLLUM ISLENDINGUM
GLEÐILEGRA JóLA OG FAR-
SÆLS KOMANDI ÁRS.
Leland Hotel
Cor. William and Albert Telephone 25 716
McLaren Hotel
Cor. Main and Rupert Telephone 27 314
Clarendon Hotel
Cor. Portage and Donald Telephone 92 528
DANGERFIELD HOTELS