Heimskringla - 09.03.1949, Qupperneq 5

WINNIPEG, 9. MARZ 1949
HEIMSKRINGLA
5. SIÐA
MJÓLK OG HUNANG
Eftir G. L. White
Fyrstu kynnin
Síðla sumars árið 1945, siglir
Danskt vöruflutningsskip upp að
suðurströnd Bandaríkjanna. Við
borðstokkinn stendur ungur
maður, á að gizka þrítugur, —
klæddur einkennisbúningi for-
ingja í árásarflugher ráðstjórn-
arríkjanna. Á brjóstinu ber hann
heiðursmerki er sýna að hann
hefur særst tvisvar í bardögum
við fasistana. En nú þegar hann
horfir á þessa óþektu strönd, er
ekki laust við að hann sé ögn
skelkaður. Ósjálfrátt kreistir
hann borðstokkinn svo hnúarnir
hvítna.
Til að skilja það, hversvegna
hann er hræddur nú, verðum við
að muna að Colonel Kasili Kotov
er barn byltingarinnar. Hann er
svo ungur að hann man ekki eftir
neinu sem gerðist fyrir bylting-
una.
En síðan, segir Vasili, hefir
vaxið upp ný kynslóð í Rúss-
landi, gerólík eldri kynslóðun-
um og enn ólíkari æskulýð vest-
rænu þjóðanna. í þeirra augum
er framkoma okkar og lífsskoð-
anir mjög svo einkennilegar.
Alt í einu snýr skipið inn í
mjótt sund. Það eru lagleg hvít-
máluð hús til beggja handa, sjálf-
sagt sumarbústaðir Bandarískra
ráðherra eða auðugra kapitalista
°g f járhættuspilara. Skipið skríð-
ur fram hjá svifferja, sem liggur
þar við annan bakkann. Hann sér
marga bíla keyra út á ferjuna, og
við stýrið á sumum þeirra, sitja
skrautbúnar konur.
__Vasili er nú búinn að vera þrjú
ár í Bandaríkjunum, og er fyrir
löngu hættur að undrast það, þó
hann sjái vel búnar konur keyra
bifreiðar. En slíkt, segir hann,
mundi talið óviðeigandi í ráð-
stjórnarríkjunum, þar eru allir
bílar ríkiseign, og notaðir aðeins
af kommissars og verksmiðju-
stjórum. Svoleiðis menn mundu
skammast sín ef hægt væri að
segja um þá, að þeir gætu ekki
haldið bílstjóra, en yrðu að láta
vesalings konuna sína keyra sig.
Og ef einhver konan tæki það
starf að sér mundu stallsystur
hennar hlægja að henni og hæða
hana fyrir bragðið.
En þessar Bandaríkja konur
eru svo vel búnar, að það er auð-
séð að bændur þeirra eru nógu
efnaðir til að hafa bílstjóra ef
þeir vildu. Svo Vasili ályktar
að konurnar vilji þetta sjálfar.
Hann hefir heyrt eitthvað í þá
átt strax og rauði herinn kom til
Ungverjalands. Þar var honum
sagt, að Bandaríkja konur væru
svo ráðríkar, að þær réðu stund-
um öllu á heimilinu, sem er ger-
ólíkt því sem tíðkast í Rússlandi,
þar er pabbi æfinlega húsbóndi á
sínu heimili.
Þessar sögur eru svo ofarlega í
huga hans fyrstu dagana, sem
hann er í Bandaríkjunum, að
jafnvel þó margar láglegar stúlk-
ur stansi og stari á einkennisbún-
inginn hans, þorir hann ekki að
brosa til þeirra. Hann veit ekki
nema þessir pilsvargar reiðist þá,
og kalli lögregluna.
Skipið legst við bryggju, og
hann fer inn í tollbúðina, þar er
alt hreinlegt og ólíkt því sem
gerist á þeim stöðum í Rússlandi.
Starfsmennirnir, sem skoða far-
angur hans og skjöl, eru í lag-
legum einkennisbúningum, og
ný rakaðir, og það sem best er,
þeir eru kurteisir. Þeir hvessa
ekki á þig augun, eða gerast há-
værir til að sýna völd sín, eins og
þesskonar náungum hættir til að
gera í Rússlandi.
Flugvélin, sem hann tók sér
far með til New York, er honum
ekkert undrunarefni, hann hefir
séð samskonar flugvélar í Rúss-
landi, enda eru flugvélar, og alt
sem að þeim lýtur, hans sérfræði-
grein. Þegar hann er búinn að
kaupa sér farmiða á flugvellinum
kemur svertingja drengur og tek-
ur farangur hans, að hann heldur
til að vigta hann, en þegar Vasili
snýr sér við er farangurinn horf-
inn en drengurinn fær honum
seðil, og reynir að gera honum
skiljanlegt með bendingum og
handafumi, að hann fái farangur
sinn aftur í New York.
Þessu er hagað alt öðruvísi íj
Rússlandi. Þar verður þú að
gæta farangurs þíns sjálfur, og
gæta hans vandlega, því það get-
ur komið fyrir, að ef þú sofnar
á lestinni sé farangur þinn horf-
inn þegar þú vaknar aftur. —
Sömuleiðis kemur það fyrir að
ef lestin stansar á brautarstöð,
þá sé þar fyrir óaldarlýður, sem
rekur langar spírur með krók á
endanum inn um lestar glugg-
ana, ef þeir eru opnir, krækja í
handfangið á töskunni þinni og
snara henni út um gluggann, og
u.m það leyti sem þú ert kominn
út úr lestinni, eru þeir horfnir
með öllu. Síðan selja þeir þetta
á svarta markaðinum, og lifa í
vellystingum á andvirðinu.
Hann lítur í kring um sig, á
samferðamennina í flugvélinni.
Það eru flest karlmenn, vel bún-
ir með flókahatta á höfði, af því
dregur Vasili þá ályktun að þetta
séu voldugir stjórnarþjónar eða
auðugir arðræningjar. Honum
þykir samt vænt um að sjá, að
þeir hafa engan farngur. Þeirj
hafa víst seðil í vasanum eins og
hann.
Eins og vænta má af þrítugum
manni, verður honum þó starsýn-
ast á flugþernuna, og hann verð-
úr að viðurkenna, að hún er frem-
ur snotur á sína vísu. Hún er
auðvitað nokkuð flatbrjósta eins
og þessar lágmjólka Bandaríkja
konur eru vel flestar. En hún
er lagleg í vexti og heiðblái ein-
kennisbúningurinn fer henni á-
gætlega.
Vasili getur ekki hugsað sér,
að í Rússlandi mundi svona
stúlka þurfa að ganga á milli far-,
þega í flugvél og spyrja: Má
ekki bjóða þér tyggigúmmí? —
Nei, hún mundi vera einkaritari
einhvers höfðingjans í Kremlin,
og ef stúlka eins og þetta getur
ekki fengið betri atvinnu í þessu
landi, hljóta stúlkur þær sem
komast í skrifara stöður í stjórn-
arráðinu í Washington, að vera
meir en lítið augnagaman.
Þegar flugvélin lendir í New
York fær Vasili flutning sinn
aftur. Þar sýnist alt vera eins og
hann skildi við það. En ekki
getur hann varist þeirri hugsun,
að það sé hlálegt að treysta svona
á ráðvendni eins manns.
Strax fyrsta daginn í Banda-
ríkjunum þykist Vasili sjá ýms
merki þess, að fólkið þar sé ráð-
vandara en með flestum öðrum
þjóðum. Á flugvellinum sér
hann t. d. hlaða af dagblöðum á
borði. Þar er líka lokaður málm-
kassi með rifu í lokinu. Þangað
gengur ferðafólkið, tekur blað og
lætur skilding í kassann, en ekki
getur hann séð neinn sem sé að
líta eftir þessu. Næsta morgun
er Vasili snemma á fótum, og þá
sér hann hvar fullar mjólkur-
flöskur standa fyrir dyrum úti
Víðsvegar um strætin, og menn
virðast telja það svo sjálfsagt að
enginn veitir þeim neina athygli.
Auðvitað veit Vasili að eigna-
rétturinn'er löghelgaður í Banda-
ríkjunum, en fólkið sýnist líka
virða eignarrétt annara. Alþýð-
unni í ráðstjórnarríkjunum er að
vísu sagt að hún eigi allar verk-
smiðjur, akra, engi og mann-
virki þar í landi, en fáir munu
hafa það á tilfinningunni að svo
sé í raun og veru.
Það er þó ekki fyr en hann
kemur í Lexington hótelið til að
leita sér gistingar að Vasili sann-
færist um, að í Bandaríkjunum
sé mjög illa skipulagt þjóðfélag,
eða það sem verra er, að þar sé
alls ekkert skipulag, eins og góð-
um þegn ráðstjórnarríkjanna
sæmir, gengur Vasili þegar fyrir
hótelritarann og leggur fram öll
sín skjöl og skilríki, sjö að tölu.
Þau eru öll undirrituð ög stimpl-
uð af réttum hlutaðeigendum og
flest með mynd af honum í einu
horninu.
En hvað mundi sá grasasni
gera nema ýta frá sér allri skjala-
hrúgunni án þess að líta á hana
og segja: “Skrifaðu nafnið þitt í
gestabókina.”
f ráðstjórnarríkjunum, þar sem
alt fer fram eftir föstum reglum,
er það talið sjálfsagt að ferða-
maðurinn leggi strax fram skjöl
sín í hótelinu, þaðan eru þau
send til lögreglunnar, sem fer
yfir þau til að ákveða hvort sá
hinn sami hafi leyfi til að ferð-
ast, leyfi til að gista á þessu hó-
teli, og hvort leyfið sé ekki út-
runnið. Ef alt er í lagi, fær hann
skjöl sín aftur næsta morgun.
Honum dettur í hug, sem
snöggvast, að hér sé felustaðpr
glæpamanna, fasista og allskonar
bófa, en gestirnir hér i forsaln-
um sýnast ekki vera af þvi
sauðahúsi. Þeir eru mjög áþekk-
ir samferðamönnum hans í flug-
vélinni. Svo Vasili skrifar nafn
sitt í gestabókina, stingur skjöl-
unum í vasann, og fer með sendl-
inum til herbergis síns. Það er
bjart og rúmgott, nærri því eins
gott og gerðist í Hótel Ambassa-
dor í Bucharest. En það er fín-
asta hótelið, sem hann hefir
nokkurntíma séð.
Svarið er auðvitað, að lögreglu-.
þjónar í Bandaríkjunum, eru svo
bráðkurteisir, að þeir ráðast ekki
á þig eins og ljón á lamb þarna
niðri í biðsalnum. Þeir gefa þér
tækifæri til að raka sig og snyrta.
því næst klappa þeir hæversk-
lega á hurðina, líta yfir skilríki
þín, og rétta þér þau aftur bros-
andi.
Hann er þreyttur, og er far-
inn að dotta í sætinu þegar hann
fær nýja flugu í kollinn. Setjum
svo að lögreglan hafi skrifstofu
þarna niðri, en hótel ritarinn sé
bjálfi, hafi gleymt að senda hann
þangað?
Ef svo skyldi vera, er á illu
von. Nú eru þeir líklega að
stinga saman nef jum um það, að
í númer 711 sé útlendingur Vas-
ili Kotov að nafni, sem hefir
svikist um að gera grein fyrir
sér.
Best væri víst að fara niður og
spyrjast fyrir um þetta. En ef
lögregluþjónarnir kæmu á meðan
og fyndu herbergið mannlaust,
mundu þá útskýringar hans tekn-
ar gildar? Mundi ekki nafn hans
sett á svarta listann, og grun-
samlegur náungi, aftan við það?
Nei, það er víst best að bíða og
sjá hverju fram vindur.
Það er komið miðnætti. Vasili
heyrir að það er talsverð umferð
á ganginum fyrir utan, en eng-
inn hefir drepið á dyr. Það hlýt-
ur að vera eitt’hvað bogið við
þetta. Nú er klukkan orðin tvö,
og alt er dottið í dúnalogn í
gistihúsinu, og þá sér hann hvað
heimskur hann hefir verið að
halda að Bandaríkja lögreglan
færi ekki eftir neinum föstum
reglum. Jú! Þeir vita víst hvað
þeir syngja. Þeir eru að lofa
honum að svitna hér uppi í ó-
vissunni, þar til eins og klukkan
þrjú til fjögur. Þá koma inn
tveir menn með vasaljós, þeir
beina ljósunum í augu hans, og
spurningarnar dynja yfir hann
eins og regn á húsþaki, en hann
er þreyttur og slappur, honum
vefst tunga um tönn, og hann
verður margsaga. Þannig aðferð-
ir hafa rússnesku lögreglunni
reynst vel — og þeir þekkja þær
víst hér líka. Framh.
AFMÆLISHÁTÍÐ
Kæra Hkr.:
Viltu gjöra svo vel að koma
okkur í bréfasamband við íslend-
inga í Vesturheimi (pilta eða
stúlkur), með því að birta nöfn
okkar.
Virðingarfyllst,
Birna Björnsdóttir
(15 — 18 ára).
Jóhanna Valdimarsdóttir
(16 — 19 ára).
báða — Helga-magrastræti 44,
Akureyri, íslandi
Hver átti afmæli? Það var elli-
heimilið Betel, á Gimli, starf-
rækt af hinu evangeliska lút-
erska kirkjufélagi íslendinga í
Vesturheimi; og hátíðin var
haldin í Fyrstu lútersku kirkju í
Winnipeg síðastliðið þriðju-
dagskvöld, 1. marz. Hvað var af-
mælisbarnið gamalt? Það var að
vísu komið af barnsaldrinum, en
ekki verður sagt, að það sé komið
á elliskeið, því ennþá hlúir það
að ellinni með fullu ungdóms
fjöri. Það hóf göngu sína í Wpg.
1. marz 1915 og hafði því fjóra
um þrítugt þennan afmælisdag. j
En hver hélt upp á afmælið?
Það var kvenfélag Fyrsta lút-j
erska safnaðar, enda var það
sjálfsagt, því þar fæddist hug-
myndin um vestur-íslenzkt elli-
heimili. Leiðsögnin í því máli og
íleiri málum kom frá Mrs. Láru
Bjarnason. í þeim göfuga til-
gangi að auðsýna hlýleik vestur-j
íslenzkri elli eftir því sem þörf
væri á og ástæður leyfðu, hóf
kvenfélagið söfnun í sjóð til að
hrinda þessu máli í framkvæmd.
Þegar sjóðurinn var kominn upp
í þrjú þúsund dollara, lagði
kvenfélagið málið kirkjufélagi
voru í hendur, og á vegum þess
hefir elliheimilið síðan verið, en
tg hygg, að nokkur móðurást frá
kvenfélaginu hafi ávalt fylgt
þessari stofnun. Á stofndegi
iheimilisins færði kvenfélagið
því mikið af nauðsynlegum gjöf-
um og þegar það var árs gamalt,
1. marz, 1916, hélt það fyrstu af-
mælisveizluna og hefir haldið
þeim sið ávalt síðan. Með gleði-
þrungnum kærleika hpfir kven-
félagið ávalt rækt þessa unaðs-
legu skyldu sína.
Hverjum var borðið í afmælis-
veizluna á þriðjudaginn? Öllum,
sem aðeins vildu koma. Þar var^
enginn flokkadráttur og enginn
gjaldeyrir settur sem þröskulduri
gegn inngöngu nokkurs manns.
Að vísu var búist við afmælis-
gjöfum af fúsum og frjálsum
vilja, en ekki var dyrum lokað
fyrir neinum, sem vildi koma,
þótt hann hefði enga gjölf að
færa. Aðsókn mun hafa verið
um 400 manns.
Hverjar voru veitingarnar, and-
legu og líkamlegu? Kvenfélagið
fól sóknarprestinum, séra Valdi-
mar J. Eylands, hátíðarstjórn.
Sunginn var þjóðsöngurinn, “O,
Canada” og sálmurinn “Ó þá
náð að eiga Jesúm”. Sá sem þetta
ritar bar fram nokkur bænarorð.
Séra Valdimar flutti þá inn-
gangsræðu. Auk þess að bjóða
gestina velkomna, með viðeig-
andi orðum, sýndi hann, með
skýrum dráttum, áhrif þau, sem
Betel hafði haft í því að stofnuð
yrðu önnur elliheimili, þau eru
nú orðin þrjú vestur-íslenzk elli-
heimilin, auk Betel. Með sanni
verður sagt, að Betel hafi þar
riðið á vaðið, og ennfremur hefir
Betel styrkt hin heimilin, að
nokkrum mun. Ennfremur sýndi
ræðumaður hvernig þögul áhrif
Betel náðu yfir hafið til íslands.
Séra Sigurbjörn Ástvaldur Gísla-
son, frá Reykjavík, var hér vestra
sumartíma og hafði þá nákvæm
kynni af Betel. Þegar hann kom
heim átti hann mikinn þátt í
því að stofnað var elliheimilið
Grund í Reykjavík. Þetta var alt
til gangs og gleði, en margt
fleira var á boðstólnum, fólki til
ánækju og unaðar. Tvær ungar
meyjar léku nokkur lög á harm-
onikur og fluttu mönnum mikið!
af gleði í fjörugum tónum. Mrs.
Unnur Simmons söng fagurlega
íslenzka og enska söngva. Miss
Sigrid Bardal lék með unaðsríkri
list á píanó. Mrs. Hólmfríður
Danielson sýndi og sannaði að
henni er fleira til lista lagt en
að flytja ræður. Hún flutti þar,
með listfengum krafti, söguljóð
á ensku máli og las og lék áhrifa-
mikla sögu á íslenzku. Mr. Grett-
ir raffræðingur Eggertsón
skýrði raforkuástandið á íslandi
og sýndi fagrar litmyndir sem
hann sjálfur tók á íslandi og víð-
ar síðastliðið sumar. Hann hefir
bæði sérþekkingu á þassum mál-
um Og lofsverðan áhuga á hag ís-
lands. Var að öllum þessum
skemtunum gjörður góður róm-
ur.
Þá er eg kominn að afmælis-
gjöfunum. Hvað voru menn ör-
látir við 34 ára gamla afmælis-
barnið? Gjafirnar voru lagðar
saman í einn sjóð og var upphæð-
in meir en $200. Það var falleg
gjöf og veit eg, að allir, sem unna
Betel eru gefendunum þakklátir.
Samkomunni í efri sal kirkjunn-
ar lauk með því að sungnir voru
þjóðsöngvarnir “Eld gamla ísa-
fold” og “God save the King.”
í skemtisal kirkjunnar biðu
góðgjörðir. Þar voru velbúin
borð um allan salinn. Borðin
voru alskipuð og kaffið kom
fljót og allsnægtir af sælgæti
með því: mysuostur á brauði, —
kleinur, pönnukökur, smákökur,
kökusneiðar, tertur og fleira sem
var ljúffengt. Menn undu sér vel
þar með vinum sínum.
Að öllu leyti var afmælishátíð-
in ánægjuleg. Hún var það vegna
þess sem þar var borið á borð
fyrir menn, bæði andlega og lík-
amlega, og ennfremur fyrir þann
hlýleik, sem menn bera til þess-
arar stofnunar, elliheimilisins
Betels, að ógleymdum þeim vin-
sældum sem kvenfélag Fyrsta
lúterska safnaðar hefir eignast
með framkomu sinni og störfum.
Eg vík svo aftur að þeim yl
sem er í hjörtum manna til Bet-
el. Heimilið hefir verið nefnt
óskabarn Vestur-íslendinga, vin-
sælasta stofnun þeirra. Það verð-
ur tæpast sagt, að til séu tvennar
skoðanir um Betel. Það má heita
að allir séu sammála um það, að
stofnunin er góð frá rótum. Alt,
sem memi hafa heyrt sagt frá
lífinu á Betel hefir sannfært þá
um það, að þar eru göfuglyndi og
kærleikur að verki. Gæðin við
hina aldurhnignu hefir snert við-
kvæma strengi í hjörtum fslend-
inga, sem hafa ekki svo lítið af
manngæðum í hjörtum sínum.
Þessvegna skilpa þeir svo vel
Betel starfið. Já, oss þykir öllum
vænt um Betel og þráum og biðj-
um, að ekkert skyggi nokkurn
tírna á nytsemd þess eða fegurð.
Að Guð farsæli og blessi Betel
biðjum vér allir.
Ef þessi hlýhugur á að fá
framrás í framkvæmdum er nauð-
synlegt, að menn athugi vand-
lega nokkuð breyttar ástæður
stofnunarinnar. Dýrtíðin sverfur
að Betel ekki síður en öðrum
heimilum. Bæði kaup og allar
lífsnauðsynjar hafa hækkað. —
Ellistyrkur gamalmenna hefir
lítið hækkað. Betel er nú eitt af
fjórum elliheimilum Vestur-fs-
lendinga í stað þess að vera al-
eitt um hituna. Öll þurfa þau á
hjálp fólksins að halda. Fyrir ör-
læti sitt er Betel nú ekki eins
vel stætt og áður. Til þess, að
alt fari vel, er því deginum Ijós-
ara, að Betel þarf stórkostlega

ekki vera lokaður inni í sálar-
fylgsnunum. Hann verður að vera
sú grein á vínviðnum sem ber á-
vöxt.
Betel uppfyllir þörf. — Betel
verðskuldar líf.
Rúnólfur Marteinsson
UR ÖLLUM ÁTTUM
Ekla er á íveruhúsum í Tor-
onto, sem öðrum borgum.
Fjölskyldum er hnappað sam-
an í íbúðir og eiga þær við
þrengsli og margskonar óþæg-
indi að búa. Við það bætist há-
vaði barna.
Til að losna við hann, hefir þó
ráð verið fundið. Börnunum eru
gefin sefunarlyf (sedatives), til
að spekja þau.
Læknir einn í borginni heldur
fram, að nokkuð sé selt orðið af
slíkum lyfjum.
Álítur hann það mjög athuga-
vert, ef fjöldi barna elzt upp við
notkun þessa lyfja. Þau hafi
áhrif á taugar barnanna ekki
mjög óskyldt ópíum neyzlu.
Segir læknirinn þetta eitt af
hinum mörgu þjóðfélagsmeinum,
sem af húsaskortinum leiði í
landinu.
SMÆLKI
— Hvernig fórstu eiginlega að
krækja í Jónu?
— Ó, eg bara kastaði mér að
fótum hennar og stundi upp, að
eg elskaði hana heitar en nokk-
uð annað í heiminum, og að hún
væri gimsteinn, sem væri fall-
egri en nokkuð annað á þessari
jörð.
—Þetta var ágætt hjá þér, en
hverju svaraði hún?
— Hún lofaði að setja mig á
biðlista, og loks kom svo röðin
að mér.
*
Tveir Gyðingar sváfu í sama
herbergi í New York. Annar
þeirra gat ómögulega sofnað, og
gekk eirðarlaus um gólf.
— Hvers vegna ertu svona ó-
styrkur? spurði hinn.
— Eg skulda Rubenstein 100
dollara og lofaði að borga honum
þá á morgun, en get það ekki.
— Hættu að þenjast þetta um
gólfið og farðu að sofa, sagði sá,
sem í rúminu lá, og var lífsreynd-
ari, láttu Rubenstein einan um
það að vera órólegan.
★
Útgefandinn: Þessi saga yðar
er gölluð. En eg skal greiða há
ritlaun fyrir sakmálasögu, þar
sem lesandinn sjálfur er morð-
inginn.
Sigurður S. Anderson, 800
Lipton St., hefir tekið að sér inn-
köllun fyrir Hkr. í Winnipeg.
Áskrifendur eru beðnir að minn-
ast þessa og frá þeirra hálfu gera
honum starfið sem greiðast. —•
Símanúmer hans er 28 168.
VERZLUNARSKÓLANÁM
Aldrei hefir verið eins nauðsynlegt og ein-
mitt nú, að hafa verzlunarskóla mentun,
og það fólk sem hennar nýtur hefir venju-
léga forgangsrétt þegar um vel launaðar
stöður er að ræða.
Vér höfum nokkur námsskeið til sölu við
fullkomnustu verzlunarskóla í Winnipeg.
Spyrjist fyrir á skrifstofu vorri þessu
viðvíkjandi, það margborgar sig.
The Viking Press Limited
^ Banmng og Sargent
S WINNIPEG MANITOBA