Heimskringla - 05.10.1949, Blaðsíða 6

6. SIÐA
HEIMSKRINGL/I
WINNIPEG, 5. OKTÓBER 1949
Alma Crosmont
Þýtt hefir G. E. Eyford
Það var sem hún hefði ofboðið kröftum sín-
um með að þrýsta hendi læknisins og bjóða hon-
um að setjast á stól hjá sér, svo dró hún djúpt
andan og stundi, og lét hendina falla máttlausa
niður, eins og kraftar hennar væru þrotnir.
“Já.svona líður mér í dag,” sagði hún og
opnaði augun, en lét þau strax aftur, eins og til
að gefa til kynna hve máttfarin hún væri.
Hann tók um úlnlið hennar og talði æða-
slögin, og gat næstum hlegið upphátt við að
komast að því, að þetta var alltsaman uppgerð
og leikaraskapur frá hennar hendi. Eins og
hann sat, sneri hann bakinu móti birtunni, sem
féll á hana, svo hún gat ekki séð vantraustið,
sem var í andlitssvip hans.
“Eg sé,” sagði hann með viðeigandi alvöru,
“að þetta tilfelli þitt, er Ajög alvarlegt.”
Eins sniðug og hún var í að dylja sig, þá
var þó þessi yfirlýsing heldur mikið fyrir hana.
Hún opnaði augun alt í einu og leit á hann með
barnslegri einfeldni, sem aðeins er til í bláum
augum, og spurði hann undrandi, hvað hann
héldi að gengi að sér.
“Það er einmitt sem eg vildi vita,” svaraði
hann. “Það getur verið geðshræring, alvarlegs
eðlis, sem hefur kanske gengið svo nærri þér, að
það hefur bugað krafta þína.”
“Alveg ágætt,” sagði hún í vonbrigðis róm.
“Finnurðu ekki að eg hef mikin hita í blóðinu?”
Hún rétti honum hendina aftur, og til að
gera henni til geðs tók hann á slagæðinni aft-
ur. En hann hristi bara höfuðið.
‘,Þú ert bara í æstri geðshræringu. Það er
ekkert annað að þér.”
“Æstri geðshræringu! Nei, eg er viss um að
það er ekki mögulegt. Það er aldrei nein ástæða
til slíks hér. Eg vildi bara að einhver vildi koma
og kveikja í Crags. Þá hefðum við að minsta-
kosti skemtun eina nótt.” Hún sagði þetta í æs-
ingu, og öll merki til þreytu og dáðleysi hurfu
sem snöggvast. En svo hugsaði hún sig um aft-
ur, og lét sig falla til baka með lokuð augu. Dr.
Armathwaite sagði eftir litla umhugsun:
“Kanske þú hafir ekki sofið rétt vel í nótt?”
“Nei, eg sef aldrei vel hérna,” svaraði hún
styggt.
“Þú ættir að leika boltaleik dálítið meira
en þú gerir, og renna þér á skautum og ríða út á
hverjum degi. Þú þarft að hreyfa þig svo mikið
að þú verður þreytt — og eg er viss um að þú
þolir að gera talsvert mikið af því, án þess það
geri þér nokkuð ilt— og svo sefurðu á nóttunni
eins vel og sjösofandi.”
“Hvernig geturðu sagt, að eg sé fær um að
gera þetta, þegar þú þekkir ekki líkamsásig-
komulag mitt? Dr. Peel, sem þekti mig svol vel,
sagði aldrei neitt slíkt við mig.”
“Enginn gamall læknir hefði gert það axar-
skaft að láta fullfríska konu, sem endilega vildi
vera veik, vita að hún væri hraust eins og hest-
ur.” En þó Dr. Armathwaite vissi vel, að hann
brúkaði ekki hina vanalegu aðferð lækna, þá
hafði hann sína ástæðu til að láta hana vita, að
hann væri ekki læknir, sem ætlaði að hjálpa
henni til að drepa tímann. Hann sagði þessvegna
bara, að það væri satt, að hann gæti ekki dæmt
um það, aðeins eftir útliti, en það væri sjaldgæft,
að heilsubilun og geislandi og fjörleg augu, og
hraustlegur hörundslitur færu saman. Hún var
ekki sem ánægðust með þetta.
“Er ekki húð á tungunni minni?” spurði
hún, sem síðustu tilraun, og sýndi honum tung-
una, sem hafði sinn rétta og eðlilega lit.
“Nei,” var hann rétt búinn að segja: “því
miður er það ekki,” en hann gætti sín í tíma.
“Eins og eg sagði áður, þessi heilsubrestur þinn
stafar af geðsóró,” sagði hann, “og það hefir þau
áhrif á þig, að þú getur ekki annað en haldið þú
sért líkamlega veik.”
Hún leit ofan fyrir sig og stundi. “Eg hef
margar sorgir og mótlæti,” svaraði hún, “en mér
kemur auðvitað ekki til hugar, að íþyngja nokkr-
um lækni með að telja það upp. En þegar eg fæ
þessi máttleysis og þreytu köst, sem valda því,
að hin minsta áreynsla virðist ætla að yfirbuga
m'g — þegar eg finn, að matarlyst mín er svo
mismunandi á mismunandi tímum, ó, eg sagði
þér það ekki! Til dæmis í gær borðaði eg þrjú
egg með morgunmatnum, en í dag gat eg borðað
bara eitt. Það sýnir að eg er að missa lystina,
er það ekki?”
Dr. Armathwaite fanst þessi matarsaga hálf
brosleg, en sagði þó alvarlega, að ef hún vildi
fylgja ráðleggingum sínum, taka sér langan
göngutúr, þá sagðist hann halda að hann gæti
fullvissað hana um, að hún gæti borðað tvö egg í
fyrramálið. Hún hirsti höfuðið vonleysislega.
“Heldurðu Dr. Armathwaite,” byrjaði hún
að segja og rétti hendina yfir höfuðið til að
laga kniplingana sem héngu niður á enni hennar,
“af því að þú sást mig svo hressa og káta í gær,
að það sé mitt eðlilega ástand, og að þessi þreyta
sem eg er að kvarta um í dag sé bara ímyndun
ein?”
“Að minsta kosti fór þér það svo vel, að það
yrði erfitt að halda annað en það væri þér
eiginlegt.”
“Það er virkileg ánægja fyrir mann hér í
þessu afskekta plássi að mæta manni, sem getur
talað fáein orð á réttan hátt. Eg held líka að
glaðværðin væri mér eiginleg, ef eg bara væri
hamingjusöm”, hún þagnaði, svo sagði hún: “og
eg held það sé eins og þú segir, að það stafi af
því að eg er ekki hamingjusöm, en ekki líkam-
legur sjúkdómur, sem gengur að mér.”
Hann hafði ekki sagt það, og ekki meint
það, en þetta var byrjun til þess að hann fengi að
vita meira um hagi hennar, en hann gætti þess að
koma í veg fyrir það.
“Eg býst við,” sagði hún með sorgarsvip,
sem fór henni vel, “að fólk haldi, að eg hafi alt
sem eg get óskað mér; og það er engin vafi á því
að eg hef flest sem maður getur óskað sér. Eg
hef stórt ljótt hús, sem fólki líkar ekki, og mann,
sem eg mótmælti ekki, þegar eg var gift honum,
og sem eg hef bara eitt út á að setja. En þetta
eina er líka örlagaþrungið.” Það varð svo dálítil
þögn, og Dr. Armathwaite stóð þar með lotn-
ingar og alvörusvip, en sagði ekkert. “Hann
fer með mig eins og barn. Hann hvorki trúir mér
né treystir.”
Dr. Armathwaite varð alveg hissa að heyra
þetta. Hann hugsaði til þess hve lávarðurinn
hfaði boðið hann hjartanlega velkominn, sem
var vegna augnabliks kynningar sem lafði Kil-
donan hafði haft af sér á hinn óvanalegasta hátt.
Þegar hann hugsaði um þá vináttu sem lávarður-
inn hafði sýnt bernsku leikbróður hennar, þá
virtist honum þessi ásökun hennar, ekki einungis
ástæðulaus, heldur blátt áfram fjarstæða.
“Eg held”, sagði hann vingjarnlega, en í
fullri alvöru, “ að hér sé um sjúkdóm að ræða,.
sem eg get læknað. Ef einn af sjúkdómum þín-
um er sú ímyndun, að maðurinn þinn hafi ekki
fullt traust til þín, þá get eg huggað þig með
því að fullvissa þig um, eftir minni persónulegri
þekkingu á því að þú hefur enga ástæðu til að
óttast það.”
“Þú skilur mig ekki,” sagði hún og sneri sér
í stólnum, svo að hennar stóru bláu augu ljóm-
uðu sem stjörnur á sumar nótt. “Þegar eg skýri
frá kringumstæðunum að giftingu okkar, þá
skilur þú hvað eg meina. Eg var bara barn og
erfingi að öllum eignum föður míns, sem voru
mjök miklar. Faðir minn vildi, eins og búast
mátti við, gifta mig einhverjum, sem kynni að
gæta hagsmuna minna og sjá um að eignanna
væri sem best gætt og verndaðar; Það var auð-
velt að skilja það. En er hann ályktaði, að Kild-
onan lávarður, sem svo að segja átti enga pen-
inga yrði maðurinn minn, var hann svo ánægður
með valið, að hann afhenti honum eignirnar með-
an hann lifði, svo hann gæti gætt þeirra fyrir
mig og börn mín, ef eg eignaðist börn. Svo þú
skilur að eg verð að sækja til hans hvert eyris
virði af mínum eigin peningum, sem eg þarf að
brúka.”
“En lávarðurnn lætur þig vissuelga hafa
allt sem þú óskar eftir?”
“Já, eg er eins og barn, sem maður kaupir
brúðu handa, fyrir dollar, en maður lætur barn-
ið ekki fá dollarinn til að kaupa brúðuna sjálft.
Hann er altof samviskusamur til að neita að gefa
mér nokkuð sem eg bið hann um, en hans skozka
fastheldni og reglusemi veldur því, að hann fær
mér aldrei peninga í hendur og segir: “Hérna;
keyptu nú það sem þig langar til.” Eg skil að
þér munu finnast þetta ekki mikið til að kvarta
yfir, en það er ergilegt, ólýsanlega ergilegt, þeg-
ar þetta á sér stað dag eftir dag og mánuð eftir
mánuð, jafnvel þegar bara er um smámuni að
ræða, og þegar það eru mínir eigin peningar.”
Dr. Armathwaite gat ekki neitað því, að það
gæti verið særandi, og hann sá á gremju og fyr-
irlitningar svipnum á andliti hennar og skoðaði
þetta sem óbærilegt böl og óhamingju.
“En það er heppilegt,” sagði hann ,hug-
hreystandi, “að þú býrð hér, að þá getur sú ó-
hamingja, sem þú talar um, ekki verið mjög mik-
il, því þú getur ekki keypt neitt hér, því það er
ekkert hér að kaupa.”
Nú hafði hann loksins fundið ástæðuna fyr-
ir óánægju hennar. Hún þaut upp úr stólnum,
knipplinga sjalið féll af herðum hennar, og hið
fagra hár hennar féll laust yfir andlit hennar,
brjóst og herðar, og hún nötraði af geðshrær-
ingu og gremju.
“Nei!” sagði hún æst, og stundi þungan, og
eldur brann úr augum hennar. “Hér er ekkert
að kaupa og ekkert að sjá og ekkert að gera. —
Það er það líf, sem eg er dæmd til að lifa, að vera
hlekkjuð við mann, sem skilur ekki, að eg verð
að gera eitthvað, að eg er ung og þrái skemtanir.
Eg get ekki sökt mér ofan í málfræðis grufl, og
þvíumlíkt. Eg þrái líf og fjör í kringum mig, —
ekki þetta leiðinlega stöðuvatn og þessar leiðin-
legu heiðar. Eg hleyp í burtu einhvem daginn til
að gerast leikkona, eða kennslukona, eða eitt-
hvað þvíumlíkt; allt er betra en þessi, hræðilega
tilbreytingarlausn tilvera. Það er eins og að vera
jörðuð lifandi meðal dauðra líka.”
Hún stóð upp skjálfandi og dró þungt and-
an, sem stafaði af geðæsingunni; hún horfði nú
ekki á hann, en sat og horfði framundan sér með
svo æsta þrá í augunum, að það var auðsjáanlegt
að hún var á valdi bæði virkilegrar og ímyndaðr-
ar æsingar. Hvort það var bara óákveðin þrá eft-
ir að komast út í hringiðu glaðværðarinnar og
skemtananna, var erviðara að ákveða; og Dr.
Armathwaite, sem hafði ástæðu til að efast um
einlægni hennar, veitti henni athygli með undr-
un og forvitni, er hún þaut upp úr stólnum, og
gekk að glugganum og dró gluggatjöldin til hlið
ar, opnaði gluggan og teygði sig út í hið kalda
loft úti fyrir.
“Veistu ekki, að það er mjög ógætilegt af
þér að gera þetta!” sagði læknirinn og fór á eftir
henni.
Hún sneri sér snökkt við, og er hún hallaði
sér uj>p að gluggakarminum, svo að knipplinga-
slörið féll af höfði hennar, og hið fagra hár
hennar flaxaðist nú úfið um háls og höfuð henn-
ar; hún starði sínum blikandi augum fast á hann
og sagði:
“Ef eg er ekki ljót, svo skal eg verða ljót.
Þá færðu rólega samvisku, oj þú getur sagt við
manninn minn, að hann verði að fara burt með
mig héðan eða sjá mig dauða.”
Hún hvæsti þessi síðustu orð út úr sér í
taumlausri geðshræringu. Aldrei hafði hennar
hrífandi fegurð verið meir tælandi, meir ómót-
stæðileg en nú. Það var ekkert sem vantaði á
hennar algjörðu andlits fegurð og yndisleik.
Þessi mikla æsing sem hún var í, gerði kinnar
hennar rjóðar og augun skutu eldingum, og svo
hvernig hún stóð, með vinstri handlegginn útrétt
an yfir gluggan til að halda honum opnum, en
með hægri hendinni hélt hún fast í gluggatjöld-
in, hátt yfir höfði sér. Það var eins og andlit Dr.
Armathwaite breyttist við að horfa á þessa sýn
og hann nærri því sypi hveljur við að horfa á
hana. Þó lafði Kildonan væri í mikilli æsingu,
sá hún hvaða áhrf hún hafði haft á læknirinn,
og lét sínar upplyftu hendur falla niður með
síðunum og laut sínu fagra höfði — er hún allt i
einu setti á sig auðmýktar svip. Það komst örari
hreyfing á blóðið í æðum unga læknisins, það
voru komin fram á varir hans eins ástríðufull
orð og hún brúkaði, er allt í einu, áður en hann
gat nokkuð sagt, áður en hann gat hreift sig, bar
skugga fyrir augu hans, og hann sá, ekki hina
fögru leikkonu fyrir sér, með sínar ástæðulausu
harmatölur og tilgangslausu svigurmæli, heldur
göfugt ungt andlit með sorgarsvip, með blíð-
augu full af viðkvæmni og ástríki, og á hinum
mjúku vörum hennar lá ennþá þetta hræðilega
orð:
“Ó! Ned!, eg held þetta ekki út lengur! —
Látu mig fara í burtu!” Þessi sýn hvarf strax,
en það gerði hann kaldan og rólegan að þessi
mynd bar fyrir augu hans, svo hann sneri sér
móti lafði Kildonan með strangan alvöru svip á
andlitinu, og stóð hreifingarlaus.
“Hvað gengur að þér? Að hverju ertu að
gá?” spurði hún óþolinmóðlega, er hún, með
undrun, tók eftir hinni miklu breytingu sem
allt í einu var orðin á honum.
"Eg sá að Mr. Crosmont var að koma upp að
húsinu einmitt á þessu augnabliki,” svaraði
hann. “Og eg var að hugsa um hve ólíkt þetta
fagra heimili þitt væri heimili Mrs. Crosmont,
enda hefur hún eftir öllu útliti að dæma, engu
minni ástæðu en þú, að vilja fara í burtu!”
Lafði Kildonan skelti glugganum hranalega
aftur. Hann sá að hún var fjúkandi reið, og er
hann fann að nærvera sín var ekki til að gera
hana rólega, tók þann upp hanska sinn sem hafði
fallið á gólfið, og var tilbúinn að fara viss um
það, að hún mundi ekki biðja sig aftur að skrifa
meðala ávísun fyrir ímyndunar veiki sinni. En
hún var of reið til þess að gæta hygginda. í stað-
in fyrir að láta hann fara, með stuttri kveðju,
sem hún hugsaði sér fyrst, stansaði hún hann er
hann var komin fram að dyrunum, og sagði:
“Eg sé, að þú ert stórkoStlega hrifin af Mrs.
Crosmont.”
“Eg hugsaði til Mrs. Crosmont, sem lækn-
ir, en ekki sem aðdáandi hennar. Hún lítur út
fyrir að vera veik og vansæl.”
“En eg geri það kanske ekki! Hingað til hef
eg ekki notið samhygðar né hluttekningar í
sorgum mínum og áhyggjum, af neinum.”
“Eins og læknir lítur á það — nei! En sem
prívat maður, sem þú og lávarður Kildonan hafa
tekið vingjarnlega á móti mér, þá verð eg —”
“Já, já, auðvitað. Þú finnur þig gagntékin
af umsorgum fyrir lafði Kildonans velferð og
hamingju. En vildir óska að taka Mrs. Crosmont
undir þína læknishendi.”
“Já, það sannarlega vildi eg.”
“En segðu mér, vildir þú, sem læknir eða
vinur hennar finna nokkurn galla við það kalda
hluttekningarleysi sem hún sýnir manninum
sínum í erfiðleikum hans — erfiðleikum, sem
gera mig, sem bara er gömul vinkona hans, nærri
því brjálaða af örvæntingu, er eg hugsa um, að
eg með alla þá peninga, sem að nafninu til heyra
mér, hef ekki svo mikið sem fimm punda seðil,
sem er virklega mitt, til að hjálpa vesalings
manninum með út úr vandræðunum.”
Hún var mjög alvarleg og gaf til kynna að
hún hefði hina innilegustu samhygð með mann-
inum. Læknirinn sá strax að hún lét sér mjög
umhugað um þennan mann. “Kalt kæruleysi”,
var sannarlega ekki oj-ð, að viðhafa í sambandi
við Alma Crosmont, en hann lét sem hann heyrði
það ekki.
“Það er mjög slæmt,” sagði hann.
“Þú skilur, eg þori ekki að biðja manninn
minri um peninga handa honum, því hann væri
vís með að halda, ef ráðsmaðurnin sinn væri í
peningakröggum fyrir illa meðferð, þá mundi
hann taka hart á því, og hugsa að vesalings Ned,
hefði meðhöndlað hans fjármál eins illa og sín
eigin.”
“Já, það væri ekki nema eðlilegt,” svaraði
læknirinn.
“Það er ekki satt. Hann hefir bara spekúl-
erað með sína eigin peninga held eg, en eg vcit
að hann er fjarska samvizkusamur með peninga
húsbónda síns. Hann vill ekki einu sinni láta
mig fá fimm punda seðil, sem eg bið hann um,
þó það sé þegar hann er að kalla inn landskuld-
irnar og renturnar, til að leggja þá peninga inn
í bankann í Liverpool.”
Dr. Armathwatie var meir en lítið hissa á
þessu. “Hver gæti trúað því, að nokkur maður á
þessum afskekta hluta landsins yrði gripinn af
fjárhættuspilasýki,” sagði hann.
“Ó, fólk sendir út auglýsingar um allslags
gróðabralls fyrirtæki, í námum og félögum og
því um líku, og vesalings Ned fær það inn í
höfuðið, að hann geti orðið stórríkur á einni
viku.”
“En getur þú ekki beitt þínum áhrifum til
að sýna honum fram á, hve heimskuegt það er?”
“Ó, mín áhrif, hver eru þau? Eg held líka að
konan hans hvetji hann til þess, og það hefir
auðvitað mest að segja.”
Dr. Armathwaite fór nú að verða grunsam-
ari en áður. Lafði Kildonan hafið ekki sest nið-
ur, en gekk óþolinmóðlega fram og aftur um
gólfið, svo stansaði hún loksins fyrir framan
hann og hélt upp báðum höndunum.
“Hugsaðu bara”, sagði hún í lágum róm.
“Ef eg hefði nokkur áhrif á hann þá væri hann
ekki í þessum kröggum, og eg hefði þá ekki
þurft að selja hringina af fingrunum á mér til
iþess að hjálpa honum. Eg segi manninum mín-
um, að eg kæri mig ekki um að bera gullstáss —
hann heldur að þessir skrautmunir, sem eg bar
einu sinn, séu læstir niðrí kommóðu. En það er
ekki tilfellið. Eg seldi þá fyrir löngu síðan til
að borga með skuldir Neds.”
“En hvernig gastu selt þá, án þess að mað-
urinn þinn vissi um það?”
“Ned fer til Liverpool einu sinni í mánuði,
og stundum oftar í viðskifta erindum fyrir
manninn minn. Hann seldi munina.”
“Til að borga með sínar eigin skuldir? Það
var skammarlega gert.”
“Segðu honum ekki það, sem eg hef sagt
þér,” sagði hún hrædd við hvernig læknirinn tók
undir það. “Eg get fullvissað þig um, að það er
allt í góðu lagi múna. Eg sagði þér þetta til að
sýna þér, að eg er ekki hjartalaus manneskja,
eins og þú virðist að halda eg sé. Geturðu nú
ekki skilið því eg vil komast héðan í burtu —
burt frá þessum leiðinlegu svikum, sem eg er
neydd til að hafa frammi og hinum mörgu smá
lygjum og afsökunum, sem valda því, að eg
skammast mín að líta framan í manninn minn.
Hann kemur hingað eftir eina eða tvær mínútur.
Hann kemur altaf til mín rétt fyrir kl. 11 til að
bjóða mér góðan daginn. Viltu ekki reyna að fá
hann til að fara með mig eitthvað héðan í burtu,
til París eða suður Frakklands, og þá yrði hann
sjálfur miklu hraustari, eins og hann var áður.
og að eg fengi eins góða matarlyst og eg einu-
sinni hafði; og er við komum aftur, gætum við
lifað saman í hinu ástúðlegasta hjónabandi.”
‘Ef þú getur ekki fengið hann til að gera
það sjálf, lafði Kildonan, þá er eg hræddur um
að aðrir geti það ekki. Hvað heilsu mannsins
þíns áhrærir, þá er það mín meining, að þú haf-
ir það að öllu leiti í þinni hendi. Ef þú gætir
fengið hann til að hætta að stúdera á næturnar,
og ef þú vldir taka hann með þér á þína löngu
keyrslu túra, þá mundi það ekki, eins og þú ert
hrædd um, verða of ervitt.fyrir hann, það mundi
fríska hann upp, og gera hann mátulega þreyttan
til þess, að vilja heldur fara að sofa, en sitja uppi
við þessa drepandi og ónauðsynlegu nætur vinnu
sem hann gerir svo mikið að.”
Lafði Kildonan gat ekki leynt því, hve illa
að henni líkaði þessi ráðlegging.
“Maður skyldi bara halda,” sagði hún sár
ergileg, “að þessi tilhneiging hans að vinna á
næturnar sé mér að kenna.”
“Ó, nei, eg vil bara reyna að sýna þér hvern-
ig þú getur vanið hann af því. Ef þú vilt — og
eg er viss um, að þú vilt byrja það með því að
taka hann með þér á langan keyrslutúr í dag —
minst í þrjá klukkutíma, svo skal eg gera mitt
besta til að fá hann til að fara fyrir tíma til bað-
stöðva utanlands.”
Hún var í efa um hvað hún átti að segja, en
segir svo: