Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 29.02.1904, Blaðsíða 4

32
PJOÐViIiJjlwM .
a » Lii.. 8.— 9.
Mér var eiima mest forvitni á, að sjá
þennan söguþátt, því að síra Janus er al-
kunnur af skarpskyggni sinni og fróðleik
um margt það, sem lýtur að sögu íslands.
— Og hvers varð jeg vísari? Þess, með-
al annars, að kalla má með réttu, að með
Þormóði hefjist sagnaritun, og sögurann-
sóknir síðari alda, hér á Norðurlöndum,
því að hann ritaði bæði sögu Danakon-
unga, og sögu Noregs, eptir fornum is-
lenzkum handritum. sem þá voru ókunn
lærðum mönnum erlendis, og kom Islend-
ingum í það álit fyrstur, að þeir vissu
allar sögur Norðurlanda sannastar i forn-
eskju.
Þetta æfistarf Þormóðar verður fyrst
skiljanlegt, þegar þesa er gætt, hverja
þýðingu fornaldarsaga Norðurlanda, sú er
geymdist á íslandi, hefir haft, fyr og síðar,
þó ekki sé, nema til að glæða þjóðernis-
andann, ættjarðarástina, ogbróðurhug milli
frænd-þjóðanna. Þormóður verður fyrstur
til að leggja stein i þann vegg, og hann
gjörir það með óþreytandi elju, með djúpa
rækt í brjósti, jafnt til Dana og Norð-
manna, sem þjóðar sinnar. Þess vegna
hefir líka þetta starf hans orðið blessun-
arríkt, öllum þjóðunumtil handa. Sagn-
ritarar Dana og Norðmanna byggðu síð-
an á sögu Þormóðar, og dást að ritverk-
um hans.
Síra Janus hafi heiður og þökk fyrir
söguþáttinn!
Skógmál Islands. Eptir prófessor
Prytz (Stgr. Th. þýddi).
Það eru tveir fyrirlestrar, sem höf-
undurinn hélt í Keykjavík í sumar, sem
leið.
Höfundurinn segir fyrst frá skógmál-
um annara landa, og viðgangi og á-
rangri þeirra, en síðan frá ferðalagi sínu
hér á landi; var hann að skoða skóga þá,
sem enn eru eptir, og jarðveginn, með
tilliti til skóggræðslu. Komst hann að
þeirri niðurstöðu, að jarðvegurinn væri
hvervetna eins, og frjór öllum vonum
fremur, og vantaði ekki annað, en skjól
skóganna, til þess að verða grænu grasi
vafinn.
Það er ætlun höfundarins, að hér
megi rækta skóg, ef hvorki skorti vit,
vilja né fé til þess, — bæði til eldneytis,
en þó einkum til þess að verja landið
fyrir uppblæstri og, — til prýði, ef svo
vill verða.
Mikið af þeim kjarrskógi, sem nú er,
hefir sprottið út úr rótum högginna skóga.
Þess konar skógar verða jafnan lágir, og
skammlífir og kræklóttir. Þess vegna
þyrfti að sá til skóga, til þess að fá
fræsprottnar plöntur; þær verða miklu
hávaxnari, langlífari, og fegri. ..Þegar
til alls kemura, segir höf., þá eiga ekki
plöntur neins annars lands við á Islandi;
eigi að framleiða skóg á íslandi, þá seg-
ir það sig sjálft, að það verður að vera
með íslenzkum plöntum.
„Pagur er dalur, og fyllist skógia.
Vist er það yndi skáldlyndum mönn-
um, að láta sig dreyma um skóggirðingu
um hvert einasta tún á Islandi, og skóg-
arbelti um fæturna á hverju fjalli.
Víst er sú girðing skemmtilegri, en
gaddurírinn, þó að skáld og föðurlandsvin-
ir hafi líka séð fegurðina og nytsemina
skína út úr göddum hans:
„Ó, gæti jeg mér í heitan hringstraum
breytt,
eins heitan, eins og blóð mitt er,
mitt ættarland! og straummagn streymdi
heitt
við strendur þér, —
Og gæti jeg andað, eins og heitur blær
um alla sveit, með vorsins róm,
þá skyldi þiðna allur ís og snær,
en aukast blóm/1
Hannes Hafstein.
Hver veit nema skáldið hafi nú hitt
óskastundina!
Æfisaga Bjarna amtmanns 2 hor-
steinssonar.
Sagan - er rituð á dönsku af honum
sjálfum, en birtist nú hér á íslenzku.
Sagan er í tvennum skilningi lær-
dómsrík. I fyrsta iagi sýnir hún, hvern-
ig félaus, umkomulitill bóndasonur getur,
með stakri ráðvendni og ræktarsemi við
alla velgjörðarmenn sína, komizt skóla-
veginn á enda, og náð þeirri mannhylli
og áliti hjá stjórnarmönnum í Danmörku,
að hann kemst til æðstu valda á Is-
landi, og þvi áliti fyrir lærdóm, að hann
er marg endurkosinn forseti Bókmennta-
félagsins. Má óhætt fullyrða, að fáir ís-
lenzkir embættismenn hafa orðið meiri
gæfumenn, on Bjarni.
I öðru lagi gefur sagan margar fróð-
legar bendingar um stjórnarfarið hér á
landi allan fyrri hluta 19. aldarinnar.
Höfundurinn var lengi starfsmaður í
30
Með aðstoð ungfrú Eleonoru Lametry tókst honum
þetta all-vel, og bjó hann síðan á Landy-Court, sem unn-
usti ungfrúarinnar, en skrapp að eins stöku sinnum til
Lundúna.
En sannast að segja, átti William Kynsam eigi
hamingju þessa skilið.
Hann hafði sóað föðurarfi sinum í slarki og mun-
aði, og hefði átt að gjalda þeirrar heimsku sinnar.
En svo var að sjá, sem hamingjudísin væri honurn
sérstaklega hlynnt, þar sem hún hafði í senn boðið honum
glæsilega framtíð, og aflað honum ástar töfrandi meyjar.
Ungfrú Lametry var óvanalega fögur og gáfuð, og
hefði þvi óefað gefað heillað hvern karlmaDn, þótt fast-
ari væri fyrir, en William.
Hún var mjög sólgin í útreiðar, og lét sig því
aldrei vanta, er farið var á dýraveiðar.
Allir ungu mennirnir þar í nágrenninu vom ást-
fangnir í Eleonoru, og voru margir þeirra vel fjáðir, en
hún hafnaði þeim þó öllurn, og tók William Kynsam
fram yfir þá, þótt efnalaus væri.
Það var líka sannast, að jafn áreiðanlegt, sem það
var, að William átti ekki eyrisvirði, eins víst var það,
að hann var fallegasti og ástúðlegasti maðurinn, er Eleon-
ora hafði kynnzt.
Og Piers lávarður, er þékkti ímigust Líonel’s, bróð-
ur síns, á kvennfólkinu, og vissi, að William var erfingi
að eigninni og nafnbótinni, var, sem sagt, hinn ánægð-
asti með ráðahaginn.
Fólk það, er nú hefir nefnt verið, var helzta sókn-
arfólkið hans síra Ching’s; en með því að vinnufólkið, og
39
minn vildi selja hann; en það kemur ekki til neinna
má]a“.
Meðan setið var að miðdegisverði, tókst William að
vera svo glaðlegur, að Eleonora spurði hann einskis; en
eptir miðdegisverðinn sótti aptur sami fáleikinn á hann.
En þar sem lávarðurinn, og bróðir hans, voru þá
komnir í politiska kappræðu við síra Ching, og höfðu
eigi bugann á öðru, veitti enginn þvi eptirtekt, þótt
William væri þegjandalegur, og tókst honurn að lokum
að laumast til herbergja sinna, án þess á burtfór hans
bæri.
t einu herbergja sinna hitti William ókunna mann-
inn, rauðhærða, er hafði beðið hans þar, og var hann
stillilegur, og brosandi, sem hann átti vanda til.
„Hvað eruð þór að erinda hingað, Durrant?“ spurði
William, og lót, sem hann veitti þvi enga eptirtekt, er
gesturinn rétti honum hendina.
„Dálitla kurteisi fyrst af öllu, hr. Kynsam“, svar-
aði Durrant, all-styggur, og reiðisvipur færðist yfir and-
litið, í stað brosins, er þar var áður. „í morgun riðuð
þér fram hjá mór, eins og jeg væri betlari, og nú takið
þér drumbslega á móti mér, og kann jeg slíkri meðferð
illa“.
Kynsam var örgerður að lundarfari, og var því
reiðisvarið rótt komið fram á varir honum.
Yið nánari umhugsun sá hann þó, hve heimsku-
legt það væri, að láta reiðina hlaupa með sig ,og stillti
sig því nokkuð.
„Bróf yðar hefir gert mór gramt í geði, Durrant.“,
mælti hann, og var all-þungt niðri fyrir.