Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 10.08.1909, Blaðsíða 1

Verð árgangsins (minnst )
60 arkir ) 3 kr. 50 aur.; J
erlendis 4 kr. 50 aur., og
i Ameriku doll.: 1.50.
Bsrgist fyrir júnimán-
aáarlok.
Þ JÓÐ VILJINN.
—.1= Tuttuöastx oö þeiðji áegangub. =|—.. ——
RITSTJÓKI: SKÚLI THORODDSEN. =|»kxSé—Í—.
| TJppsögn skrifleg ögild
I nema komið se til útyeý-
anda fyrir 30. dag júní-
| mánaðar, og kaupandi
\ samhliða uppsögninni
1 borgi skuld sína fyrir
blaðíð.
M
36.-37.
Reyk.javík, 10. ÁGÚST.
1909.
Ríki
kirkia.
„ísafold“ hefir nýlega flutt tvær grein-
ar: „Trú og siðgæði“ og „Skilnaðarmál
kirkjunnar“, þar sem meðal annars er vik-
ið að greinum minum: „Prestarnir“ og
„Kirkjueignir“, er birzt hafa í „Þjóð-
viljanum“.
Pyrri greinin er eins og fyrirsögnin
bendir til um trú og siðgæði, eða réttara
sagt, um áhrif trúarinnar á breytni mann-
anna.
Prestastefnan síðasta var eins og kunn-
ugt er, skilnaði ríkis og kirkju algerlega
mótfallin, hún taldi ríkinuskyltaðhlynna
að trúnni, sökum þess, að hún væri öfl-
ugasti þátturinn í að efla siðgæði borg-
aranna, fyrir því væri rétt, að hafa þjóð-
kirkju.
Þessari skoðun verð jeg að vera al-
gerlega mótfallinn, og jeg sagði í grein
minni um prestana, að jeg hefði orðið
agndofa af undrun, er jeg las, að því
skyldi á tuttugustu öldinni vera haldið
fram, að siðgæðið væri ávöxtur trúarinn-
ar, og meira að segja, ætlast til að ríkið
hefði þá skoðun.
Þetta finnst „ísatold“ hin mestafjar-
stæða.
Jeg skal ekki þrátta um það við blað-
ið, við hverju menn geti búist af prest-
unum, eptir öllum líkum að dæma, get-
ur margt skrítið komið úr þeirri átt, og
það atriði kemur heldur ekki því máli,
sem hér er um að ræða, við.
Jeg hefi heldur ekki fullyrt, og skal
ekkert um það fullyrða, nema trúin geti
átt þátt í að efla siðgæði borgaranna.
En því verð jeg að neita, að siðgæð-
ið geti ekki staðið án trúar, og að hún
sé öflugasti þátturinn í að efla siðgæðið.
Jeg verð að halda því fram, að það
sé hverjum manni hollast, sjálfs sín vegna,
að breyta vel, þótt hann að eins hugsi
um líðan sína hér í lífinu.
Jeg verð að halda þvi fram, að fyrsta
skilyrði þess, að menn geti búizt við, að
þeim líði vel hér í lífinu, sé að þeir breyti
eins við aðra, eins og þeir vilja láta breyta
við sig.
Allir menn vilja að vel sé breytt við
þá, og þess vegna verða þeir að breyta
vel við aðra. Menn geta ekki búizt við,
að vel sé fram við þá komið, hegði þeir
sjálfir sér ílla gagnvart öðrum mönnum.
Það er þráin til þess að láta sér liða
vel, sem á að knýja alla til góðrar breytni
við náungann — það er hún, sem hlýt-
ur að vera öflugur þáttur í að efla sið-
gæði borgaranna, og hún hlýtur að hafa
stöðugt meiri áhrif á breytnina, eptir því
sem menning, þekking og kröfur til vel-
líðunar vaxa.
„ísafold“ bendir, sínu máli til stuðn-
ings, á skoðanir 3 erlendra merkismanna,
að þvi er þetta mál snert.ir.
Það má sjálfsagt leggja mikiðuppúr
áliti þessara manna, en þó virðist mér,
sem rökin skipti meiru, bæði í þessu máli
og öðrum, en mannanöfnin.
Einn þessara þriggja manna, er Bal-
four, fyrverandi yfirráðgjafi Breta, og um
hann segir blaðið, að hann sé í andleg-
um efnum einn af hinum frjálslyndustu
og viðsýnustu kristnum mönnum, sem til
séu í nokkuru landi.
Jeg skal ekki rengja það.
En á hitt vildi jeg benda, að þessi
maður kom á stjórnarárum sínum á skóla-
lögum (education bill), sem þeim mönn-
um, er standa utan þjóðkirkju á Bretlandi,
þótti ganga svo nærri sér, að því er á-
kvæðin um trúfræðsiu í ríkisskólunum
soertir, að þau urðu þess aðallega vald-
andi, hvílíkar ófarir hann og flokkur hans
fór við síðustu þingkosningar, og mun
þó enginn leyfa sér að neita því, að sum-
» ir utanþjóðkirkjumannanna brezku séu
1 vel kristnir menn.
En þeir hafa sýniJega aðrar hugmynd-
ir um v^ðsýni og frjálslyndi í trúarefn-
um en nú núverandi ritstjóri „ísafoldar“.
Frjálslyndi flokkurinn á Bretlandi hefir
barizt fyrir því með hnúum og hnefum,
að fá lögum þessa víðsýnasta mannskristn-
innar breytt, af því að þeir lita svo á,
sem þau fari í bága við trúfrelsishug-
sjónina.
Þeir líta þann veg á málið, að trú-
frelsishugsjónin heimti það, að engin trú-
arbrögð séu kennd í neinum af þeim skól-
um, sem styrktir eru af almanna fé.
Frakkar, ef til vill mesta menningar-
þjóð álfunnar, hafa skilið riki og kirkju,
og í engum frönskum ríkisskóla er kennd
trúarbrögð, heldur siðfræði, sem ekki er
byggð á neinni trú, sem grundvelli.
Þeir líta sýnilega töluvert öðrum aug-
um á áhrif trúarinnar á siðgæðið en prest-
arnir á Þingvöllum og ritstjóri „ísafold-
ar“ gera.
En jafn vel þó trúin ætti töluverðan
þátt í að efla siðgæði mannanna — og
jafnvel þótt siðgæðið væri aðallega ávöxt-
ur hennar, þá er engan veginn víst, að
áhrif trúarinnar á breytni manna verði
meiri, þótt þjóðkirkjufyrirkomulaginu sé
haldið, en þó ríki og kirkja yrðu skilin.
Þeir eru margir, og það ekki verst-
‘kristnu mennirnir. sem ætla, að þjóð-
kirkjufyrirkomulagið sé dropandi fyrir
holt trúarlíf.
Það er því engan veginn hægt að
segja, að verið sé að ráðast á trúna;
þótt ríki og kirkja séu aðskilin, líkur eru
miklu meiri til þess, að trúarlífið yrði
fjörugra eptir en áður.
En aðskilnaður ríkis og kirkju hlýtur
að vera öllum þeim mönnum áhugamál,
sem unna sannsýni og réttlæti — öllum
þeim mönnum, er trúfrelsishugsjóninni
eru fylgjandi.
Því að þjóðkirkjan or brot ájefnrétti
trúarbragðanna, hún gerir einum flokki
manna hér á landi, evangelisk-lúthersku
kirkjunni auðveldara að afla ekoðunum
sínum fylgis en nokkru öðru trúarbragða-
félagi.
Það særir trúarsannfæringu þeirra
manna, er utan þjóðkirkjunnar standa, og
opt og einatt eru henni andvígir, að fé
er lagt til honnar úr hinum sameigin-
lega sjóði allra borgaranna — þeir verða
beinlinis að leggja fraro fé til eflingar
skoðunum, sem þeir máske helzt kysu að
útrýma með öliu.
Þjóðkirkjan ríður í bága við trúfrels-
ishugsjónina — er brot á trúfrelsiau í
innsta eðli þess.
Trúin er persónulegt raál, sem ríkið
á að láta afskiptalaust með öllu.
Það gladdimig stórkostlega, hve rögg-
samlega „Isafold“ tekur í taumana, að því
er kröfuna um kirkjuþing snertir, sem
prestarnir á Þingvöllum og meiri hluti
milliþinganefndarinnar í kirkjumálum
vildu fá, og hafa átti vald til þess að ráð-
stafa hinum innri málum kirkjunnar, og
tillögurétt um önnur mál, er hana vörð-
uðu.
Það er fyrst og fremst vafasamt, nema
stofnun kirkjuþings með því verksvið er
milliþinganefndin ætlaði því, væri
hreint og beint brot á því ákvæði stjórnar-
skrárinnar, að löggjafarvaldið skyldi vera
hjá konUDgi og Alþingi í sameiningu
En hvað sem þ ví líður, þá er hitt víst,
að eigi ríkið á annað borð að kosta kirkju-
hald, þá veiður það lika að hafa ótak-
markað vald til þess, að haga því á þann
hátt, er því þykir bezt henta. Sjálfstæð
þjóðkirkja er alveg óhugsandi.
En kenningarfrelsið er líka ósarnrým-
anlegt við þjóðkirkjufyrirkomulagið.
Haldi ríkið á sinn kostnað hóp af
mönnum, til þess að halda fram og efla
ákveðnar trúarskoðanir, þá verður það að'
heimta, að samræmi sé í kenningum þeirra
allra.
Og það samræmi fæst að eins með
þvi, að binda þá við játningarrit kirkj-
unnar, því að binda þá við biblíunaeina
er ekki nóg, því að allir kristnir trúar-
flokkar byggja á biblíunni, en skoðanir
þeirra eru þó ærið sundurleitar.
Jeg álít kenningarfrelsið alveg lífs-
nauðsynlegt fyrir heilbrigt trúarlíf, og