Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 10.08.1909, Blaðsíða 2

142
Þjóðvijlinn.
XXIIL, 36.-37.
einmitt þess vegna er meðal annarsbrýn
þörf á að skilja ríki og kirkju.
Þá vikur „ísafoldu að kröfum presta-
stefnunnar, um það hvernig aðskilnaðin-
um skyldi hagað, yrði hann á annað borð
gerður, og telur þær sanngjarnar að öllu
leyti.
Prestastefnan heimtaði eins og kunn-
ugt er, að málið yrði borið undir þjóðina
sérstaklega á líkan hátt og aðflutnings-
bannið, að þeirri atkvæðagreiðalu yrði
því að eins sinnt að ®/5 hlutar þeirra er
atkvæði greiddu (og það áttu allir þeir,
er eldri voru en 15 ára, að hafa rétt til)
væru skilnaði fylgjandi, og að kirkjan
fengi að halda kirkjueignunum.
„ísafoldu finnst þao scr staklcga heppi-
legt að einangra þetta mál, svo því yrði
ekki þvælt saman við deilumál flokkanna,
á þann hátt fái menn áreiðanlegasta vit-
nezkju um vilja þjóðarinnar í þessu efni,
og engum sé með því óréttur ger, þó
þannig sé að farið.
Það getur verið töluvert vit í þessu,
og jeg hefi ekki látið í ljósi, að eg væri
slíkum atkvæðagreiðslum mótfallinn í heild
sinni, en hitt heti eg sagt, að það gæti
ekksrt vit verið í, að krefjast sérstakrar
atkvæðagreiðslu um mál þetta, meðan ekki
væri farið þannig með hvert meiriháttar
löggjafarmál.
Nú stendur fyrir dyrum endurskoðun
stjórnarskrárinnar, og þá verður það að
sjálfsögðu tekið til íhugunar, hvort og að
hve miklu leyti rétt sé að hafa alþýðu-
atkvæðagreiðslur um einstök mál.
Það eitt vildi jeg leggja áherzlu á,
að það er engin ástæða til þess, að fara
öðru vísi með þetta mál, en önnur, þau
er löggjafarþingið ræður til lykta.
Þess vegna verður einfaldur meiri
hluti að ráða úrslitum þar, eins og í öðrum
mólum.
Og þest vegna eiga ekki aðrir atkvæði
um það að greiða, en þeir er kosningar-
rétt hafa til alþingis.
Þyki mönnum ástæða til að tryggja
það, að lítill meiri hlutinn ekki misbeiti
valdi sínu, þá á að setja þar að lútandi
ákvæði í stjórnarskrána.
Og þyki mönnum kosningarrétturinn
um of takmarkaður, þá er að reyna að víkka
hann.
En þangað til það verður gert, verða
menn að sætta sig við hið gildandi íyrir-
komulag, og það er ekki til annars, en
að vekja glundroða, og tefja fyrir nauð-
synlegum umbótum, að vera að víkja frá
meginreglum þeim er stjórnarskipun vor
er byggð á, í einstökum tilfellum.
Og sannast að segja virðist mér, að
það sé ekki nokkurt mál þar sem jafn
ábyrgðarlítið sé að ló'ta litinn meiri hluta
ráða úrslitum, sem einmitt þetta skilnaðar-
mál, því að þjóðkirkjufyrirkomulag er
ekkert annað en misbeiting þess meiri
hluta, er til hennar telst, á valdi sínu
Og jeg endurtek það sem jeg hefi áð-
ur sagt, að fari slík atkvæðagreiðsla fram,
þá á hún að fara fram eptir að þingið
hefir sett lögin, en ekki á undan.
Hvað „kirkjueignunum“ viðvíkur, þá
hefir „ísafold“ látið sér nægja, að telja
skoðanir mínar, um að þær ættu að fylgja
ríkinu, þá er skilnaður væri gerður, rang-
ar, án þess að færa nokkrar ástæður fyrir
sínu máli, og þarf jeg því ékki að fara
út í það atriði frekar að sinni, enda er
jeg ekki í neinum vafa um, að þar hefi
jeg á róttu að standa, og að löggjafar-
valdið aldrei getur sinnt þeirri frekjulegu
kröfu prestanna.
„ísafold“ segir sór vera ókunnugt um !
skoðanir ráðgjafa á málinu, hann hafi ekk-
ert um það uppi látið, en jeg fæ ekki
betur sóð, en að þar sem neðri deild al-
þingis samþykkti í vetur áskorun til stjórn-
arincar um að undirbúa og leggja fyrir
alþingi lög um aðskilnað rikis og kirkju,
og ráðgjafi ekki andmælti þeirri tillögu,
þá hljóti hann að vera skilnaðinum fylgj-
andi. Hann getur þó ekki farið að leggja j
fyrir þingíð frumvarp, sem ekki er í sam- j
ræmi við skoðanir hans, og hann hefði j
að sjálfsögðu getið þess, er ofangreind \
tillaga var til urnræðu, ef hann hefði ekki
talið sig geta orðið við áskoruninni.
L.
Kvæði,
sungin á Þjóðhátíð Reykvikinga 1. og 2, ágúst,
Yið vig'slii sundskálans,
eptir Guðmuud Magnússon.
Lag: Sjá. hin ungborna tíö.
Nú er hæli vort byggt, nú er hreystinni tryggt
yfir höfuð sór þak gegnum æskunnar stríð.
Það ber gullaldarbrag sem við gerum í dag,
og vér gefum þér ávöxtinn, komandi tið.
Það bar feðranna orð yfir stórhöf og storð,
hversu strauminn þoir léku og hrimfallsins rót.
Sérhver konungleg þraut lagði hióm þeim ábraut,
jafnvel björnum á sundi þeir lögðust & mót’.
Nú skal frægðaröld ný renna skini um ský,
nú skal skuggunum hnekt voru dáðleysi frá.
Hér ekal djarflega telft, hér skal atgervið eflt,
hér skal ættlera-svipurinn skolast af hrá.
Sjá, hér hýður hann hönd, leggur hand inn í strönd,
þessi blikandi leikvöllur, kvikandi tær.
Dröfn, þitt vinfengi’ er valt, fang þitt karl-
mennsku-kalt,
en þín kesknis-bros laða, svo eggjaudi skær.
Þar sem fólkið er hraust, er það hugarvílslaust,
þar á heimurinn gnægð, þar er hvervetna hyr.
Því er búð þessi reist, þetta handalag treyst,
að sú blessunaröld megi koma því fyr.
Heill þér framgjarna sveit! Krýni frægðþenn-
an reit,
þar sem frumherja-vígið þú reisir á strönd.
Marga hamingjuspá er i hylling að sjá,
eins og heiðbjartan jökul við sædjúpsins rönd.
Minni íslands,
eptir Hannes S. Blöndal.
Þú móðír kær, í minnisbókum þínum
svo mörg og ítur Ijóma irægðar nöfn
að stærri þjóðir ei í sögum sínum
þau sýna mega fleiri, né þeim jöfn.
Því enn þá heldur ægishjálmi Snorri,
og enginn betur Lilju-skáldi kvað;
hið skæra ljós frá söng og sagnlíst vorri
nein singjörn hönd ei getur slokkið það.
Enn er þín sama bjarta, heiða bráin,
sem hláu lyptast himinskauti mót.
Enn er hinn sama sona þinna þráin
æ þig að hefja, mæra jökulsnót.
Enn áttu, móðir, fræga’ og frjálsa niðja,,
sem frama stærstan jafnan telja það
til nýrra heilla’ og hags þór brautir ryðja
en hopa ei, né bíða í sama stað.
Hún móðir vor þarí margt að láta vinna,
við margan óvin heyja þarf hún stríð.
Með hryggð hún lítur sundrung niðja sinna,
— hið sama böl, er spilti fyrri tíð. —
Hver þjóð er sjúk, sem skortir andans eining,.
hið innra strið er hennar refsi-hris.
Nær spillir öllum sáttum sundurgreining
um sérhvert mál, — já, þá er glötun vís.
Ei fyr en sáttir saman getum barist
vér Snælands-niðjar, miða fer úr stað.
Þá fyrst er um það von að geta varist
gegn voða bverjum, sem ber höndum að.
Því strengjum heit á móður miunis-degi
þann metnað sýna’ að standa hlið við_hlið
og þoka hverjum vanda’ úr hennar vegi,
og veita’ ei hverir öðrum sár, en lið.
Mtnni ísl. erlendis.
eptir Guðmund Magnússon.
Lag: Stíg lieilum fœti á lielgan völl.)
Nú liður yfir lönd og haf
vort ljóð um heimsins hungu alla,
og leitar handan hafs og íjalla
að hræðrum þeim, sem guð oss gaf.
Yér þekkjum augun, ef vér sjáum
þar endirskin af fjöllum þláum
með fossa glit og fanna ljóm.
Það hlustar sérhvert hjarta við —
Því hvaða mál, sem tungan reynir,
sér íslenzk hugsun undir leynir
og heldur insta eldi við.
Þar felast vorar frægu sögur,
þar finnast vorar léttu bögur,
þar ómar gigjan: „G-uð vors lands“.
Þið gestir út um allan heim,
við ykkar nálægð jafnan finnum,
og yfir vorum mætu mirnum
þið eruð með — þið unnið þeim.
Og þegar ísland yfir höfin
við elding lætur skína tröfin,
þ& svipast geislinn ykkur að.
Guð fylgi ykkur strönd af strönd.
Vér stráum kveðjum yfir sæinu
°g leggjum íslenzk ljóð í blæinn,
sem ber þau yfir ykkar lönd.
Og íslands heill og íslands gengi,
sé ykkar fylgja vel og lengi,
og vísi ykkur veginn heim.
Minni Reykjavikur,
eptir Guðm. Magnússon.
Hér stóð uppbaf okkar sögu,
Ingólfs böfuðból;
fáar hendur fyrst. hér reistu
frónskan veldisstól.
Einn hann tók við entran deildi,
allt var landið hans.
Gjöful hönd með gestum skipti
gæðum þessa lands.
Allt það hvarf — og ei skal rekja
alda myrkra spor.
Þá er opt sem ætti að gleymast
æðsta minning vor.
Loksyvar eins og einhver vera,
ókend, vizkurík,
henti vorum blindu völdum
beint á’ReykjavÍK.
Vöxtur hennar heill og gengi,
hefir morgunhrag.
Þá var eins og ísland húist
undir hetri dag,