Þjóðviljinn + Þjóðviljinn ungi - 04.04.1911, Blaðsíða 1

Yerö árgangsins (minnst,
60 arkir) 3 kr. ’50 aur.
erlendis 4 kr. 50 aur., og
í Ameríku doll.: 1.50.
Borgist ýyrir júnimánað-
arlok.
ÞJÓÐVILJINN.
— -~|= Td TTUÖASTI 0» FIMMTI ÁSBAR8DB. _..... =-
= R1TSTJ0RI SKÚLI THORODDSEN. -
Uppsögn skrifleg ógild
nema lcomið sé til útqef-
anda fyrir 30. dag júní-
mánaðar og kaupandi
samhliða uppsöyninni
borgi skuld sína fyrir
blaðið.
M 16.-17.
-Reyk.tavík 4. apbíl.
1911.
Stj órnar skipunarmálið.
i.
Eine og inargir munu minnast, var á
alþÍDgi 1909 samþykkt áskorun til stjórn-
arinnar þess efnis, að leggja fyrir alþingi,
sem nú er, frumvarp um breyting á stjórc-
arskipunarlögunum.
Það fórst þó fyrir, að ráðherra yrði
við þessari áskorun alþingis, og því var
það, að tveir þingmenn úr sjálfstæðis-
flokknum (Bjarni Jónsson frá Vogi og
dr. Jón Þorkelsson) báru fram frumvarp
á öndverðu þingi, um breytingar á stjórn-
arskránni.
Nokkru síðar báru og tveir þingmenn
heimastjórnarflokksins (Jón Ólafsson og
Jón í Múla) fram stjórnarskrárbreytinga
frumvarp, og kaus neðri deild síðan sjö
manna nefnd, til að fjalla um bæði frum-
vörpin, en nefndin jók síðan, með leyfi
þingdeildarinDar, við sig tveim mönnum,
og voru þessir í nefndinni:
Bjarni Jónsson frá Vogi
H. Hafstein
Jóh. Jóhannesson
Jón Jónsson (frá Múla)
Jón Ólafsson
dr. Jón Þorkelsson
Ólafur Briem
Sig. Gunnarsson og
Skúli Thoroddsen.
Nefndin ræddi málið á eigi all-fáum
fundum, og lót síðan uppi álit sitt, dags.
20. marz þ. á.
II.
Aðal-breytingarnar, sem nefndin lagði
til, að gerðar yrðu á stjórnarskipunarlög-
unum voru þessar:
1. Að ráðherrar skulu vera þrír, en eigi
einn, sem nú er, með þvi að málum
þjóðarinnar sé þá betur borgið, er hverj-
um ráðherra er ætlað, að annast um
sérstakan flokk máia, enda þá síður
hætt við einræði, en nú, og heppilegt,
er flokkarnir á þingi eru fleiri, en tveir,
og enginn ræður meiri hluta atkvæða
á þingi.
2. Afnám konungkjörinna þingmanna, svo
sem þjóðin hefur lengi farið fram á.
3. Að veita konum kosningarrétt, og kjör-
gengi, er þær fnllnægja sömu skilyrð-
um, sem karlmenn.
4. Þingmenn efri deildar lagði nefndin
til, að kosDÍr yrðu með hlutfallskosn-
ingu um land allt, og væru kosnir til
12 ára þannig, að þriðjuDgur færi þó
frá fjóiða hvert ár.
5. Að aukaþing skuli skylt að halda, ef
meiri hluti þingmaDna i hvorri þing-
deildinni krefst þess.
6. Aðyfirskoðunarmenn landsreikninga séu
þrir, og kosnir í sameínuðu þÍDgi, að
við hafðri hlutfallskosningar-aðferð.
Akvæði þetta er sett í þvi skyni,
að andstæðingar stjórnarinnar geti og
haft hönd í bagga, að því er til yfir-
skoðunarinnar kemur.
7. Þá er og sleppt ákvæðinu um það, að
sérmálin skuli borin fyrir konunginn
í rikisráðinu.
Hér eru þá aðal-breytingarnar taldar.
Sumum nefndarmanna, einkum Bjarna
Jónssijni frá Vogi, dr. Jóni Þorkelssyni
og Skúla Ihoroddsen, þótti þóofskammt
farið, og frumvarpið ófrjálslegt í sumum
greinum, og báru því siðar fram sérstakar
breytingatillögur.
III.
Að því er snertir breytingartillögurn-
ar, sem ritstjóri blaðs þessa lagði til, að
enn fremur yrðu gerðar á stjórnarskipun-
arlögunum, eða þá öðru vísi hagað, en að
ofan greinir, þá lutu þær að þessu:
1. Ad auka að mun persónu-frelsið, bæði
með því:
a, að láta menn eigi missa kosnÍDgar-
rótt, og kjörgengi, þótt gjaldþrota
væru, eða hefðu þeerið sveitarstyrk
síðasta árið, er óendurgoldinn væri.
Það er kunnugt, að þessu valda
ósjálfráð atvik (óhöpp, sjúkdómar eða
ellilasleiki), og virðist þvií meira lagi
óviðteldið, að auka á hugraunir þess,
er slíkt heDdir, á þann hátt, að svipta
hann þeim róttindum, sem öllum ber
sjálfsagt tilkall til.
Verður og eigi fullyrt neitt um
það, að menn þeir, er hér um ræðir,
séu öðrum ósjálfstæðari, eða svo, að
þjóðfélaginu stafi voði af, og það því
síður, sem kosningarnar fara nú fram
leynilega.
b, að óheimila, að setja menn í gæzlu-
varðhald, nema svo sé, að þyngri
hegDÍng geti legið við glæp þeirra-
en faDgelsisvist, í stað þess er nú er
heimilað, að varpa mönnum í gæzlu-
varðhald, þótt glæpurinn sé þess eðl-
is, að eigi geti að lögum varðað meiri
hegDÍngu, en fangelsishegningu við
vanalegt fanga viðurværi, eða við
vatn og brauð.
Eins og nú stendur, þá er gæzlu-
varðhald nú mjög almennt DOtað, þar
sem faDgahús eru, fyrir smávægilega
eigingirnisglæpi, sem opt eru ef til
vill sprottnir af sárri neyð, eða vand
ræðum, og þass eigi gætt, hver á-
litshnekkir, og sárar hugraunir mörg-
um eru þannig bakaðar, og hegningu
þó síðar bætt við í ofanálag, en sjaldn-
ast litið eða þá alls ekkert tillittek-
ið til gæzluvarðhaldsins.
o, að menn, sem eigi eru í þjóðkiikj-
unni, skuli lausir við öll gjöld til
henDar, og eigi heldur skylt, að greiða
sömu upphæð til skóla.
Trúin er i fyllsta skilningi mál
hjarta hvers einstaklÍDgs, og þvi á
sjálfs hans valdi, hvort hann vill
vera i ákveðnum trúflokki, eður eigi.
— En finni haDn eigi hvöt hjá sér
til þess, þá er og rangt, að leggja
gjöld á hann í því skyni, hvort sem
er til þessa eða hins.
2. Að auka vald þinc/sins frekar, en gert
var í frumvarpi nefndsrinDar, sem hér
segir:
a, á þann hátt að heyja alþingi árlega.
Þegar þess wr gætt, hve afskaplega
þýðingu jafnvel eitt mál, er snertir
sjálfstæði þjóðarinnar, eða atvinnu-
mál, eða hag fjölmennrar stéttar
getur haft, þá verður því eigi neit-
að, að það eitt getur borgað þing-
kostnaðinD, jafnvel margfaldlega, auk
þess er árleg þing halda þjóðÍDni
mun betur vakandi, en þing að eins
annaðhvort ár, og getur margt gott
af því leitt, þjóðinni til hagsældar
b, að tryggja það, að alþingi yrði aldrei
rofið, fyr en átta vikna þingsetutím-
inn væri liðinn.
Það var eitt af þvi, sem nýi ráð-
herrann ögraði þingmönnum með
er borin var fram vantraustsyfirlýs-
ÍDgín gegn honum.
3. Að auka þjöðrœðið, bæði á þann hátt
er fyr segir, þ. e. með því, að auka
vald þingsins, og skerpa eptirlit þess
með stjórninni, og með því:
a, að láta kosning þingmanna neðrj
deildar að eins gilda til þriggja ára
en eigi til sex ára, sem nú er, og
b, með því, að láta kosningu efri deild-
ar þingmanDa að eins gilda til sex
ára, en eigi til tólf ára, eins og frum-
varp nefndarinnar fór fram á, þó að
þar sé að visu gert ráð fyrir, að
þriðjungurinn fari frá fjórða hvert ár.
Að þingmenn efri deildar séu kosn-
ir með hlutfallskosningu af kjósend-
um alls landsins, getur að vísu ver-
ið gott, leiði það til þess, að þá séu
kosnir menn, er meira víðýsni hafa,
er almennt gerist, og gleggri þekk-
ingu á högum og þörfum þjóðarinn-
ar í heild sinni, en helzt ættu þeir
þá eigi að vera kosnir til lengri tíma
í seDD, en þingmenn neðri deildar,
ar, þvi að hitt, að vilja á þaDn, eða
annan hátt, skapa íhaldsafl á þing-
inu, teljum vér mjög misráðið, —
mun betra, að einhver mirgrip verði,
en að það frestist, sem til gagns
má leiða.