Lögberg - 29.01.1890, Qupperneq 2

2
LÖGBERG, MIDVIKUDAGINN 29. JANÚAR 1S90.
ÍSLENZKUR UNÍTAR.
(íins o<* rnargir munu eflaust
kannast við, er að minnsta kosti
til cinii Únítar meðal íslendinga
hjer fyrir vestan; hann hefur of-
urlítið fengizt við ritstörf; og fyr-
ir Jrii frammistöðu sína fjekk liann
hjer uin árið heiðursnafnið: „Björn
á haki Kára“. Ilunn hafði nefni
lega ]>ýtt nokkrar ræður eptir Uní-
tara-prestinn Kristöfer Janson. En
Jjrgar faiið var að sýna fram á,
að ræður pessar væru fremur ílysj-
ungsléga hugsaðar og að sá niður-
staða, sem höfundurinn kæmist að
í peim, væri rammskökk og álykt-
nnirnar falskar, pá varð pýðandinn
i ráðalevsi með að verja petta smíði
meistara síns og hafði pví engiu
önnur úrræði, en að fíýja til hans
og biðjast skjóls á haki lians. pá
var honuin líkt við Björn á baki
Kára og pótti sú samlíking víst
llestum framúrskarandi sláandi. Ann-
ars heitir maðurinn eiginlega Björn
Pjetursson.
Enn á ný hefur Björn pessi
farið að pýða eptir Kristófer
Janson. pað . lítur ekki út fyrir,
að Björn hafi lesið neitt af pví,
sein aðrir Únítarar hafa ritað. Ilann
slær alJt af kring um sig með
pessum eina norska höfundi. Og
pó stendur pað, sem hanri hefur
ritað um trúarbrögð Únítara afar-
langt fyrir neðan pað, sem bezt
liefur verið ritað af peirra hálfu.
En Björn hefur eins og af tilvilj-
un rekizt á pennan eina inann og
virðist liafa hina barnaleírustu trú
n
á sannleika hvers pess orðs, sem
hann ritar, hversu fjarstætt sem pað
annars er og hversu mikla fyrirlitn-
ing, sem hanií annars segist hafa
fyrír öllu pví, sem heitir trú. Tvisv-
ar verður gamall inaður barn.
Björn hefur ritað ofurlítinn formála
fyrir pessari siðustu pýðing sinni.
Hann er ekki langur pessi formáli;
öðru nær, hann er að eins fáein orð.
Eu pessi litli formáli ber frámuna
lega sláandi vott um hæfilegleika
höfundarins til að hugsa og rita.
Hann er par ineðal annars að lýsa
trúarbræðrum sínum, segja löndum
sinurn frá pví, hve framúrskarandi
frjálslvndir menn pað sjeu pessir
Únítarar. pað sje nú svo scm öðru
máli að gegna með pá, en hina
svo kölluðu ,,rjetttrúuðu“, eða pessa
dæmalausu „orpódoxíu“, sein meist-
ari Iians, Kristofer, er einlægt að
hamast á. pví Únítarar sjeu svo
frjálslyndir, að peir bjóði „velkomna
í sitt fjelag alla pá, sem vilji
styðja að pví að efla mnnleika,
rjettoUi og kœrleika á jörðunni,
hverja trú, sein peir að öðru leyti
hafa“. pað væri gaman að vita,
livað yrði úrÚnítörum, pessum 300
söfnuðum peirra hjer í Ameríku,
ef allir peir, sem „styðja vilja að
pvf að efía sannleika, rjettvísi og
kærleika“ gengju inn í pá. Ilvað
lengi skyldu peir halda áfram að
vera Únítara-söfnuðir? Uin leið og
pessu boði væri tekið, væru Úní-
tarar horfnir af yfirborði jarðarinn-
ar; peir mundu við ekkert ráða.
Nauðugir viljugir yrðu peir að
bera pað nafn, sem peim yrði pá
gefið, eða skilja sig aptur út frá
peitn, sein efla kærleikann, rjettvís-
ina og sannleikann á allt aunan
íiátt en Únitarar. Og pá yrðu peir
að athlægi fyrir boð sitt. Auðvitað
hefur peiin aldreí komið til hugar,
að koma fram fyrír hírn kristna
beim með unnað eins heimsku
Í>oð og petta. B. P. hefur brugð-
izt bogalistin i Jietta skipti og
gert trúarbræður sína að niikið ein-
faldari mönrium, en |>eir eru. Ilann
liefur viljað gera peim vel til og
láta [>á lita sein allra frjálslyndasta
út. En hurin hefur ekki gætt að
pvf, að væru peir i rann og veru
gvoua írjálslyndir, niundu peir
drukkna í sínu eigin óstjórnlega
frjálslyndi.
I pessum sama formála liggur
dæmalaust vel á honum yfir pví,
áð jeg hafi sagt, að Iúterska kirkjan
hafi myrt krisindóminn. petta á
jeg að hafa viðurkennt í grein
einni, sem jeg ritaði I Sameininff■
una í vor um trúna ocj vcrkin. í
peirri grein reyndi jcg einmitt að
sýna frarn á og útlista kentiing
lútersku kirkjunnar viðvíkjandi pessu
atriði. Jeg reyndi pá, eins og opt-
ar endrar nær, að sannfæra menn
um, að kenning kirkju vorrar, í
pessu efni sem öðrutn, væri byggð
á orðuin ritningarinnar, og pegar
henni væri borið pað á brýu, að hún
fyrirdæmdi öll verk mannanna, eins
og B. P. hefur svo opt borið henni
á brýn, væri farið ineð ósannindi og
fals. Og éinmitt í pessari grein
skyldi jeg hafa viðurkennt, að lút-
erska kirkjan hafi myrt kristindóin-
inn! Jeg svaraði pessari undarlegu
ákæru rneð annari grein í Samein-
ingunni og hjelt par pessari útlist-
un enn áfram, í von um, að B. P.
gæti skilið, að peási unimæli hans
hefðu verið gripin alvegúr laasu lopti
otr töluð út í hött. En sú von hefur
“ '
brugðizt. Hann hefur skrifað grein
í löffberff nr. 51 og 52 f. á., sein
ber pess sláandi vott, að pað er ó-
pakklátt verk, að ætla sjer að koma
hotium í skilniug um eitthvað. peg-
ar jeg las ]já grein, koin ínjer til
hugar maðurinn, sem sagði kunn-
ingjum sinum, að hann hefði sjeð
erlendis hest, sem verið hefði prjár
mannhæðir á hæð. „prjár mannhæð-
ir!“, sagði einn af vinum hans. “pað
er ómögulegt“. — „Sagði jeg prjár
mannhæðir11, spurði maðurinn, og var
eins og ilrægi niður í honum. „Já,
]jú sagðir prjár mannhæðir“, svaraði
vinur hans. „Hali jeg sagt pað,
skal jeg standa við pað!“, sagði
maöurinn, og hjelt áfrain eð tala
um bestinn. „Úr pví jeg'hef sagt
petta um grein síra Friðriks Berg-
manns, pá má jeg til með að reyna
að standa við pað“ hefur cílaust B.
P. sngt við sjálfan sig. Og svo
heldur hann áfram að tala uin pað,
hver veit hvað lenrri. En honum
ci
tekst víst álíka vel, að koma nokk-
urri manneskju til aö trúa pvl, cg
hinum mnnniiiuni tókst að sannfæra
vitii sina um, að hesturinn hefði ver-
ið prjár mannhæðir. Og pá stendur
mjer nú fyrir initt leyti alveg á
sama, hvað lengi hann endist til að
tala um pað.
B. P. er dæmalaust óánæííður
við mig út af pvl, að jcg skuli
hafa getað fengið af mjer, að bregða
honum, jafn-skilningsgóðum manni,
uin skilningsskort. En hann pykist
nú svo sem borga pað, með pví
að segja mjer, að jeg skilji ekki
einu sinni sjálfun mig. Ojaja! Jeg
skal nú víst ekki yrðast við hann
út af pví. En hvað skilningsgóður
sem minn únítaríski vinur kann að
vera, gat mjer ekki annað en pótt
suint í grein hans vera fremur und-
arlegt. I>að er nú, ef til vill, fyrir
skilningsleysi mitt. Ilann segir nú
t. d. á einuin stað, að hann viti
pað af sögunni, „að hin fólskuleg-
ustu, hryllilegustu og vestu verk
hafa verið framin .........af sterkri
lifandí trú“. t>að hlýtur að vera
einhver undarleg saga, sem B. P.
hefur lesið. Því í peirri sögu, sein
jeg hef lesið, hefur ætíð sá dómur
verið felldur yfir pá menn, að lijarta
[jeirra hafi verið ósnortið af hinuin
helgu áhrifum trúarinnar, og hafi
peir saint sem áður sagzt t r ú a,
hefuf sú trú peirra verið kölluð
hræsni og skinhelgi. B. P. lætur
hvötina til hinna „fólskulegustu og
hryllilegustu og vestu verka“ vera
hina sömu og til hinna „göfugustu
og be7,tu“. Og petta segist hann
hafa lesíð I sögunni. L'að er víst
bezt að trúarbræður hans, Únltarar,
eigi heiðurinn af að hafa samið pá
sögu. Og ef peir skyldu vilja hafna
peim heiðri, sje jeg ekki annað ráð
vænna, en hann krýni hinn 08 ára
gamla koll Björns Pjeturssonar. t>ví
svona hefur hann skilið söguna.
Slæmt er nú að gefa sig út í pað
að vera Únítar, ef pað fer svona
hraparlega með skilning manns!
t)g svo kemur pessi dæinalausa
yfirlýsing hans um pað, að hann
sje nú búinn að lifa 08 ár og hafi
„aldrei endurfæðzt“. Af flestu get-
ur maður stært sig, pegar inaður
er Únítar. Skyldi annars nokkur
hafa farið að bera pað upp á hann?
Og ekki einungis petta, heldur lýs-
ir hann pví einnig hátíðlega yfir,
að liann botni ekki neina vitundar
ögn í pví, sem mennirnir kalla
cndurfceðinff. Um endurfæðing hef-
ur verið talað í heiminum einlægt
síðan hinn göfuglyndi, sannleiks-
pyrsti Gyðingur leitaði upplýsingar
í hinum dýpstu spursmálmn sálar
sinnar á náttarpeli. Allur hinn
kristni heimur hefur nú I nærri
nftján aldir lagt eina hina göfugustu
hugmyml kristindómsiris inn í petta
orð. I>að lýsir hinni pýðingarmestu
bylting, sein orðið getur í sálarlífi
mannsins. E>að hefur lifað á tungu
kristinna manna, hverju nafni sem
peir hafa nefnzt, eina öldina eptir
aðra. E>að er svoleiðis Iljettað sam-
an við bókinenntir hins kristna heims
að pað er ómögulegt að lesa pað,
sem bezt og viturlegast hefur verið
fiugsað og ritað, áu pess að petta
orð blasi við manni á ótal stöðum.
Skáldin viðhafa pað hvað eptir ann-
að. Shakespeare og Dante hafa
sökkt anda sínum'niður í pað sálar-
lega ástand, sem endurfæðingin skap-
ar. En B. P. botnar ekkert í pessu.
Honuin er ekki til neins að opna
neina bók, sem taiar um endurfæð-
ing, pví pá skilur hann ekkert. Svart-
nætti og myrkur leggst pá allt í
einu yfir hans únítaríska skilning.
pað er annars hálfpartinn liætt við,
pað kunni að vera fleiri af hinum
göfugustu hugtnyndum mannanna,
sein hann ekki botnar mikið í, enda
er pað ekki undarlegt, pegar sögu-
lestur hans hefur verið eins orr hon-
mn sjálfum segist frá. Af grein hans
cr ]>að auðsjeð, að liann heldur að
endurfoiðinff og hin ýmsu orðati!tæki
se.ri standa í sambandi við pað orð,
sje hvergi viðhaft nema í lútersku
kirkjunni. Hann véit ekki, að pað
eru orðatiltæki, sem allur hinn kristni
heimur klæðir hugsun sína í og hef-
ur klætf, sfðaa .krfstindóinunnn varð
til. Og pogar B. P. segir að hann
skilji ekki inál lútersku kirkjunnar,
lýsir hann pví yfir, að hann skilji
ekki mál kristn innar og að hiuar göf.
ugustu hugmyiulir mannanna hljómi
í eyrum hans eins og „kliðaður man-
söngur“. Hefur iiann petta inyrkur
af pví að vera Bnítar, eða hefur pað
fylgt honum einlægt síðan hann varð
Björn Pjetursson?
Hann minnist á Jónas. pað er
líka margt skylt með peim Jónasi og
Birni. Báðir hafa snúizt; annar orð-
ið Únítar, hinn Presbytjeri. Skiln-
ingarmyrkviðrið virðist vera nijög
líkt hjá peim báðuni. |iegar Jónas
setur rammskakkan lagboða yfir sálina
sína, afsakar hann pað með pvf, að
hann (c: Jónas) sje ekki undir „lög-
unum, heldur undir náðinni“. pegar
Björn les söguna, virðist homim hvat-
ir liinna vestu og beztu manna vera
liinar sömu. Jónas segist vera hei-
lagnr. Björn talar uin rjettlætandi
verk. Jónas sækir alla sína vizku
til Dr. Bryce. Björn sækir alla sína
vizku til Kristofer Jansons. peir, sem
hrifnir eru af kenningu .TÓnasar eru
nihilistar og núll mannfjelagsins. peir,
sem hrifnir eru af kenningu Björns
eru nákvæmlega hið saina. Jónas,
hefur gefið út sáhnabók, sem gerir
honum nákvæmlega jafn-mikinn heið-
nr og pær „vísindalegu rannsóknir*^
sem Björn liefur verið að gefa út,
gera honuin. Báðir leitast peir við
að svívirða hina lútersku kirkju.
Báðir níða peir niður hinu kirkjulega
fjelagsskap landa sinna hjer. Báðir
reyna peir á allar lundir, að sjiilla
fyrir beztu tnálum íslendinga bjer.
Og báðir eru ]>eir keyjitir til pess
af innlenduin kirkjufjelögum.
k riðrik J. Jíergmdnn.
Samkvæmt tilinælum herra Sigfúsar
Eymundssonar i Reykjavík býðst jeg
Jijer með til að leiðbeina þeim, er vilja
senda fólki á Islandi peninga fyrir far-
brjef til Ameriku á næsta sumri.
Winnipeg, 31. desember, 1889,
W. II. Paulson.
INNFLUTNINGUR.
I því skyni aS flýta sem mest að mögulc-p't er fýrir því að
auðu löndin í
MANITOBA FYLKI
byggist, óskar undirritaSur eptir aðstoS við að útbreiua upplýsingar
viðvíkjandi landinu frá öllum sveitastjómum og íbúutn fylkisins,
sem hafa hug á að fá vini sína til að setjast hjer að. þessar úpp-
lýsingar fá menn, cf nienn snúa sjer til stjórnardeildar innflutn-
ngsmálanna.
Látið vini yöar fá vitneskju um hina
MIKLU KOSTI FYLKISINS.
Augnamið stjórnarinnur er með öllum Ieyfileguffi meðulum að
draga SJERSTAKLEGA að fólk,
SEM LEGGUR STUND Á AKURYRKJU,
og scm lagt geti sinn skerf til að byggja fylkið upp, jnfnframt því
sem það tryggir sjálfu sjer þægileg heimili. Ekkert land getur tek-
ði þessu fylki fram að
LANDGÆDUM.
Mcð
HINNI MIKLU JÁRNBRAUTA-VIDBÓT,
sem menn bráðum yerða aðnjótandi, opnast nú
'og verða hin góðu lönd þar til sölu mcð
YÆGU VERDI oo
AUDVELDUM BORGUNAR-SKILMÁLUM.
Aldrei getur orðið of kröptuglega brýnt fyrir mönnuni, sem
eni að streyma inn í fylkið, hve mikill hagur er við að sctjast að
í slíkum hjemðum, í stað þess að fara til fjarlægari staða langt
frá járnhrautum.
TIIOS. GREENWAY
ráðherra akuryrkju- og innflutningsmála.
WlNNIPEG, MaNITOBA.
MeS liriSja árgangi I.ögbergs, sem nú er nýbyrjaSur,
61 jr Ií k it b i b 1 a b i b u m h c I m i n 5.
Lögberg verSur Jjvi hjer eptir Í.AXG-STÆKSTA B1.AIJ, sem nokkurfl tiwa hefur ver-
ið gefiS út á fslenzkri tungu.
NÝIR KAUPENDUR LÖGBERGS
Canada og Bandarikjuiuim fá ókcypis ]>aS sem út er komiS af skáldsögu Ritter Haggards,
EUFÐASKÁ Mli. MEESOXS
1Í50 jjjettprentaSar IjlaSstSur.
Lögbcrg kostar $ 2,00 næsta ár. pó vcrSur þaS sclt fyrir (5 krónur á Íslamlí,
og blöS, sem liorguS cru af mönnuiu hjcr í Ameriku o£ scnd til Islands, kosta $1,50
tjrgangurinn.
Lögberg cr Jjví tiltölulega
L ÁN G - ó 1) Ý11 A S T A B L A T) 1 Ð
sem út er gefið á fslenzkri tungu.
Lögberg berst fyrir viS/ialdi og viddiftgu islcnzks pjASn-nis i Ameriku, cn tcknr
[>ó fyllilega til greina, hvc margt vjer jntrfum aS læra og hve nijög vjer þurfum aS
|agast á þessari nýju ættjörS vorri.
Lögberg lætur sjer annt um, aS íslendingar nii völdum I þcssari heimsálfu.
Lögberg styður fjelagsskap Vestur-íslendinga, og niælir fram með öllum þarflegrtm
fyrirtækjum þeirra á meðal, sem almenning varða.
Lögbcrg tektir svari tslendinga hjer vestra, |iegar á þeim er ntðzt.
Lögbcrg lætur sjer annt um velferðam'dl íslands. það gerir sjer far um a8 koma
mönnum í skilning um, að Austur- og Vestur-íslendingar eigi langt ttm fleiri skmeigin-
]eg velferðarmál heldur en enn hefur verið viðurkennt af öllum |>orra manfia. það bcrsj
því fyrir andlegri samvinnu milli þessara tveggja hluta hinnar tslenzka þjóðar.
KaupiS Lögberg. En um fram ftllt borgið það skilvtslega. Vjer geni» oss fár
um, eptir því sem oss or framast unnt, að skipta vel og sanngjarnlega við kaúpendur
vora. I’aS virðist þvi ekki til of mikils mælzt, þó að vjer búumst við hinn samn af
þeirra hálfu,
Útg. „Lögbergs".
JARDARFARIR.
Hornið á Main As Notre Dame e
Líkkistur og allt scm til jarð-
arfara þarf.
ódYrast í BŒNUM.
Jeg geri mjer mesta far um, að
allt geti farið sem bezt fram
við jarðarfarir.
TelepJione Nr. 413.
Opið dag og nótt.
M HUGHES.
DlJ. Jonashns
LÆKNINGA B0K..á 81.00
HJÁLP í VTDLÖQUM.... 35 c.
Til sölu hjá
173 Ross Str.
WINNIPEG