Lögberg - 12.03.1890, Blaðsíða 2

2
LOGBERG, MIDVIKUDAGINN 12. MARZ 1F90.
Hvernig erum vjer?
I>essi vel ritaða ritgerð, sem
lijer fer á eptir, er samin af leik-
iuanni einuni ungum á austurlandi
á íslandi- Að vissu ieyti rná segja,
að hún eigi ekki sem alira hezt
heima í blaði voru — alls ekki
vegna pess, að húu sje ekki full-
vel rituð fyrir livert blað sem er,
heidur af peirri ástæðu að hún bind-
ur sitr riiinna viö einstök ákveðin
O
atriði heldur en ætlazt er til að
greinar í frjettablöðum geri, pó að
pær greinar sjálfar sjeu engar frjett-
ir. Engu að síður prenturn vjer
J>essa ritgerð með ánægju. Hún er
sönnun fyrir pví, að ekki er hver-
vetna talað fyrir daufunr eyrum á
íslandi, pegar minnzt. er á pjóðlífs-
galla vora af Yestur-Islendingum,
heidur kveður ýrnislegt af pví sem
sagt hefur verið hjeoan að vestan v:ð
í lijörtum hinna gáfuðustu bræðra
vorra heima á Fróni. Með pessu
cr auðvitað ekki sarrt, að vjer fyrir
vort leyti viidum undirskrifa hug-
leiðingar höfundarins að öl!u leyti.
• Ritst.
* *
„Hælnisorði |>arf eigi hverju að trúa;
sjálfur kenn J>ú pik sjálfan."
Fyrsta og fremsta skilyrðið fyrir
J>vi, að hver einstakur maður geti
náð peirri fullkomnun, sem honum
er unnt að ná, er pað, að hann
þelki ajátfau aú7, að hann geti
rjett og rækilega svarað spurning-
unni: „Hvernig er jeg?" Sá, sem
ekki pekkir sjálfan sig rjett, sem
ekki hirðir um að pekkja sig, hann
skortir hreinskilni og afskiptasemi
gagnvart sjálfum sjer og öðrum. —
Hann iofar einatt pað hjá öðrum,
sein ekki er iofsvert, til pess að
ávinna sjer sjálfum lof annara, til
pess að komast hjá pví, að J>eir
komi við kaun hans sjálfs, fletti
ofan af göllum hans. t>ar sem petta
er einkunn c instaklinganna, par
gleypir múgurinn við hverju hælnis-
orði, og sú verður raunin á, að
peir, sem kunna og vilja færa sjer
J>etta ástand í nyt, peir geta leitt
alpýðuna í óheyrilegustu gönur,
ýmist fram og ýmist aptur eptir
vild sinni og sjer í bag. t>að er
auðsætt, að hrcesnin, yfirhilmingin
og afslciptaleysið af pví, setn illa
fer, prífast I pvílíkum jarðvegi, og
sá ofvöxtur kemur í J>etta illgresi,
að nærri Jiggur, að pað k fji til
hálfs og fulls hið góða sæði, sæði
hreinskilninnar og sannlaikans og
vandlætingarinnar vegna hins góða,
vandlætingarinnar guðs vegna. Eig-
in<;irni, virðinirao’irni og heimsku-
legt sjálfsálit spretta enn fremur af
sömu rót og liggja sem pröskuldur
i vegi fyrir öllum sönnuin fram-
föruui.
„Hvernig erum vjer? hvernig
erum vjer ísiendingar nú á yfir-
standandi tíma? Þekkjum vjer sjálfa
oss? Vitum vjer hvað vjer viljum,
livað vjer getum, í hverju oss er
einkum ábótavant, og hvernig heizt
verði ráðin ’r.ót á vandkvæðum vor-
uro? Hað er fátt vandameira, ' en
að fella rjettan dóm um saintíð
sína, algerlega rjettan dóm, og pví
fer fjarri að jeg pykist vera óskeik-
ull dóinari, en eptir J>eirri sjón og
rann, sem jeg hef haft af ástandi
voru nú á tímum, pá verð jeg að
svara pessum spurningum neitcndi.
Vort nútí’arlíf er reik, J>að er fálm
fram og aptur: I>að sem vjer bvggj-
uin er ekki byggt svo að J>að
stundi. Líti jeg á uppf;a‘ðingar-
inálefni vor, J>á get jeg ekki betur
sjeð, en alla festu og ákveðna
stefnu vanti. í ritgerðuin uin pau
efni ægir saman skoðunum ýmsra
manna hjá ýmsum Jfjóðum. E>ví
fer fjarri, að jeg neiti pví, að
mikill sannleikur sje og ágætar
bendingar í fessum ritgerðum; pessi
sannleikur er fyrir oss eins og ijós í
höndum á blindum manni, enn sem
komið er. Oss vantar reynsluna,
oss vantar vitið og máttinn til að
framkvæma pessi sannindi í verk-
inu. Vjer pekkjum ekki sjálfa oss.
Dað tjáir ekki að vita nákvæmlega
um skólafyrirkomulag stórj>jóðanna
á meðun vjer vitum eigi hvert fyrir-
komulag geti verið hentugast hjá
oss. — Jeg parf ekki nema að
minna á nokkrir skólastofnanir lijá
oss og forlög peirra. Jeg lief að
eins tekið petta málefni til dæmis.
Enn jeg get eigi betur sjeð, en
sama stefnuieysi komi fram í öðr-
um aðal-málum vorum. Hetta á-
stand, petta reik og fálm vær- í
rauninni vænlegt til frambúðar hjá
pjóð, setn er dáðmikil, prautseig og
viljaföst, sem með óbifanlegu preki
og staðfestu leitar að kjarnanuin í
peirri ógrynni hugsana og skoðana,
sem koma utan að, og reynir nð
gcra að sínu allt pað, sem getur
verið við hennar hæfi. En, pví
miður, oss vantar nú sem stendur
pessa góðu eiginlegleika. Vjer fyrir-
verðum .oss ekki fyrir að gefast
upp á miðri leið, vjer berjumst enda
af alefli fyrir J>ví að ]>að verði að
engu gert, er vjer áður hjeldum
fast frain að væri lífsskilyrði fyrir
oss. Þetta liefur komið fyrir í aðal-
máluin vorum, stjórnarskipunarmál-
inu, al{>y.ðumenntunarmálum vorum
o. s. frv. Af hverju kemur petta,
nemi pví, að vjer J>ekkjum ekki
sjálfa oss?
Eitt sem af J>ví leiðir, að. vjer
pekkjum eigi sjálfa oss, er pað, að
vjer gerum oss ánægða með hið
minnsta pekkingarljós, enda pótt
pað sje ekki nema villuljós. Vjer
erum almennt ánægðir, ef vjer höf-
um einhverja menntunar-litgijá utan
á oss, pótt menntunin sje eigi ann-
að en nafnað eitt, fallegur iniði
utan á faiskri vöru. Káknáttúran
sýnist vera oss svo inngróin og
eiginleg, að vjer enda metum pað
lítils, pó eirstakir menn með elju
og ástundun leiti að sannleikanum,
leitist við að bygrja á óhaggan-
iegum grundvelli orð sín og gerðir.
— Ekkert borgár sig eins vel hjá
oss eins og kák, ef J>ví er laglega
beitt. En af pessu leiðir eðlilega,
að einatt bregðast beztu vonir,
pegar ónytjungum eru fengin í
hendur alpjóðleg stöi.f. Alpýða
byggir einatt á peirri rammfölsku
setninnu, að sá sem eitthvað hefur
lært í skóla, hann geti fengizt jafnt
við allt. Og pessir svo nefndu
„lærðu menn“ liafa líka einatt paö
álit á sjálfum sjer, að peir sjeu
færir í flestan sjó. Af pessari tvö-
földu vitleysu sprettar tortryggnin,
pegar til alvörunnar keinur, tor-
tryggni, sem nú leggur pví nær
hvern mann í einelti, sem alpjóð-
lenrt starf tekst á liendur.. I-essi
O
tortryggni er sem eyðandi eldur.
Hún dregur úr starfsemi og vilja-
festu peirra, sein fyrir henni verða,
og hún gengur fram lijá svo mörg-
um góðum kröptum, sem af J>eirri
orsök aldrei geta neytt sín, og fæðast
og líða undir lok ónotaðir. Hversu
mikið tjón ieiðir eigi af ]>essu, og
undirrótin er kák og óáreiðanleg-
leiki. Hjer ber að sama brunninum:
vjer pekkjum ekki sjálfa oss.
„Hvernig erum vjer? Erum vjer
ekki hrœsnar? Kannast enginn við
>að, að hann liafi heyrt fullyrt og
fjölyrt um eitthvert lagabrotið, ein-
hverja óhæfuna í fari embættis
manna og annara, er pýðingarmikil
störf hafa á hendi, en svo hafi eng-
inn nokkuð heyrt nje vitað pegar
á átti að herða, pegai til alvömnn-
ar kom? Er pað ekki satt, sem
sveitapresturinn segir í Þjóðólfi að
„hilmingar og iagabrot lialdizt í
hendur"? Er [>uð ekki satt, sem
Páll Briem alj>ingismaður segir, að
oss skorti sterka rjettar og rjett-
lætistilfinningu, að dáðleysis af-
skijitaleysi sje ríkjandi hjá oss, og
á meðán getum vjer ekki orðið
frjálsir? Jú, petta er satt, að pví
er jeg veit bezt, og jeg hef enda
reynt [> ið sjálfur. t>eir, sem afglöp-
in gera, purfa eigi annað en að
•skjóta máli sínu undir dóm al-
mennings, ef að er fundið opinber-
lega; J>að er hin viðtokna skírsla
pes-sara tíma og pann sem sleppur
hreinn og óflekkaður gegn um
pessa skírsiu, opinberlega, yfir
hann breiðir hræsnin dýrlingsblæju
pfslarvottanna. Sannleikurinn á örð-
ugt uppdráttar. Menn fara í felur
tneð hann. En lítil fró er J>að
fyrir vakandi samvizlcu að gera
slíkar skirslur sem J>essar skírslur
einatt eru, og enginn er að hreinni,
pó hann J>ykist hreinsa sg með
peim. Yjer hiimum yfir með öðr-
um til pess að koma ekki upp um
oss sjálfa, til pess að, komast hjá
peim ópægindum, að gera oss grein
fyrir, livernig vjer erum sjálfir. t>að
er eðlilegt pó vjer umbeium pá
galla hjá öðrum, sem vjer hcfuin
aldrei fundið verulega til hjá sjálf-
tim oss. Vjer verðum að finna til,
ef vjer fintium nokkra hvöt hjá
oss til að finna að. Ekkert pola
menn nú ver, en hreinskilni, sann-
leikann í sinni rjettu mynd.
„Sannleikurinn er sagna beztur“,
Samt er Imnn fólki ókær gestur.
Hann er að hrekjast manna milli,
Menn eru að kalla hann friðarspilli“.
Enn kemur að hinu sama:
Vjer pekkjum ekki sjálfa oss.
Ilvernig erum vjer? Erum vjer
ekki eigingjarnir? Er J>að ekki
hagnaðarlöngunin, peningafýsnin, sem
stjórnar oss? Ekki er fært að byrja
nokkurt fyririrtæki nema fyrirsjáan-
legt sje að beinlíuis og bókstaflega
fáist peningar og matur upp úr
pví. — Já, vjer viljum hafa eitt-
hvað upp úr hverju einu, sem vjer
tölum o<z rrerum. En — einmitt síð-
an pessi skoðun varð algerlega
ríkjandi, höfum vjer orðið til-
finnanlega fátækir. Sú }>jóð, sem
vantar samheldi og fjelagsskaj), hún
er fAtoek, og meira að segja: hún
getur ekki orðið rík, á meðan hún
eigi verður fús til að leggja fje
og krapta í sölurnar fyrir pað,
sem vænlegast er til að styðja að
heill hennar og framföruin svo and-
legnm sem líkamlegum. Hún verð-
ur að vera samhuga, samtaka, ef
hún ann velferð sinni. Meðan vjer
verjum stórfje til munaðarvörukaupa,
en sýtum við hverjum eyri, S6m
vjer eigum að verja til eflingar at-
vinnuvegum vorum og uppfræðing-
ar, pá erum vjer J>ó í raun og
veru kjörviltir. Vjer tímum að sóa
fje voru, en ekki að verja pví oss
til sannarlegs g:gns. Allt er mið-
nð við kostnaðinn. I-*egar al]>ýðleg-
asta og útbreiddasta blaðið hjá oss,
sem pykir vera, talar um að pað
sæmi ekki að blöðin minnist
ekki á kirkjuna, [>á verður [>að að
slá á pann strenginn, sein er bezt
við alpýðuskap, að minna á að
kirkjan kosti css hálfa millión
Icróna. Buð ei pess vegna að blað-
ið álítur einkum nauðsynlegt að
taka kirkjuna til uinræðu. En er
ekki hálfri millíón króna vel verj-
andi fyrir andlega ujipfræðingu
pjóðarinnar, ef liún væri í lagi? Ef
alj>ýðumenntandi rit er á boðstól-
um, pá er varla hægt með nokkr-
um fortölum að fá menn til að
kaupa pað, jafnvel pó eintak af
pví kosti minna en krónu. E11 hve
mikið [>arf að hafa fyrir að koma
033 til að kaupa brennivínsjiottinn
fyrir 90aura, kaffipundið fyrir krónu,
tóbakspundiö fyrir 2,00 o. s. frv.?
Jeg pekki nokkra bændur sem kyn-
oka sjer við að kaujia mann til að
segja til börnum sínum fyrir 100
krónur um veturinn. En tvöfalt
og prefalt meiru fje verja peir til
að kaupa glingur, sein hann parf
ekki rneð. Jeg parf ekki að fjöl-
yrða um [>etta. Daö hefur svo opt
verið sagt, og sýnt með fullum
rökum. Dað er pó hart, að [>að
skuli verða sagt ineð sönnu, að vjer
leggjum allt pað sem vjer getum
í sölurnar fyrir gagnslausa muni, en
tímum ekki að verja nema litlu
einu til pess er oss má að beztu
haldi koma. Dað má ekki lengur
svo til ganga. Vjer erum svo fáir
og máttarlitlir. Vjer verðum að sjá
J>að, að oss dugar eigi annað en
að halda fast saman og styðja hver
annan án pess að hafa sífellt fyrir
angum ábata; vjer verðum að leggja
hönd á verkið j>ó vjer ekki sjeum
ávallt vissir að „liafa mikið upp úr
pví“. Enn kemst jeg að söinu niöur-
stöðu. Vjer pekkjum ekki sjálfa oss.
Það sem eg nú hef sagt er
ekki álit og dómur mín sjálfs og
oinskis annars. Allur fjöldinn viður-
kennir fyrir mjer, að petta sje satt,
en ]>eir hafa ekki allir hreinskilni til
að viðurkenna [>að opinberlega. l’eir
láta berast með straumnum, en leita
ekki móti honum.
Einhverjir munu segja: „Detta
er harðir og illgirnislegur dÓmur!“
hvað kemur pjer J>etta við fremur
en öðrum? ertu alveg hreinn sjálf-
ur? Oss getur eigi fundizt annað
en að [>ú genr tilraun til að níða
oss, sverta oss í augum annara.
Eru ]>á engir kostir lengur til
hjá oss? Það er vandalítið að
finna að, ]>ú ættir pá líka að ráða
bót á pessuin vandkvæðum. Þú
verður pó að gæta pess að pað er
pín eigin pjóð sem pú ert að lasta.
Hvaðan á pessi sjálfspekCing að
koma, sem pú kveður oss vanta?“
Ilarður er pessi dómur að vísu,
en af illgirni er lwnn ekki sprott-
inn. Hann er blátt áfrani sprottinn
af pví, að jeg finn betur en marg-
ir aðrir til pess, að pessir pjóð-
lestir standa sem [>rándur í götu
fyrir öllum verulegum framförum,
eins og reynslan sýnir og sannar.-
Það álít jeg skyldu mína gagnvart
sjálfum mjer og öðrum og honum,
sem elskaði oss að fyrra bragði, að
sýna J>essa galla eins og peir koma
mjer fyrir sjónir. Að enginn megi
finna að lýtum annara, nema sá,
sem er lýtalaus sjálfur, er svo fölsk
setning, að enginn skynberandi inað-
ur lætur sjer sæma að halda henni
fratn. Vjer mættum lengi bíða pess,
að heilagir menn risu upp ineðal
vor. Það er ekki að níða aðra nje
sverta pá, að segja peim hlutdrægn-
islaust til pess, sem ljótt er í fari
peirra í peim tilgangi að vara pá
við pví, leiða J>á á rjettan veg.
Það er ekki vandalítið að áminna
aðra, [>egar petta mark og inið er
haft fyrir auo-urn. Þá er ekkert
sagt ósatt af ásettu ráði og ekki
farið í manngreinarálit.
Tilgangur minn er eigi sá, að
sýna pað og sanna, að engir kostir
sje lengur til hjá oss, heldur hitt,
að peir lestir, sem eru í fari voru,
sje svo ríkir að [>eir leggi oSs, and-
lega talað, í eyði, ef vjer eigi leggj-
umst á eitt að losa oss við J>á.
En ]>að gerum vjer [>ó eigi nerna
pví að eins að vjer finnuin almennt,
til J>eirra, að vjer finnum að [>eir
hamla framförum vorum. Oss vant-
ar eitt, og við J>að margir kannasf.
Oss vantar pað, að geta fundið til.
Jeg veit pað fullvel að í oss búa
margar góðar tilfinningar, sem að
eins parf að skerjia til [>ess J>ær
komi fram með fullu lífi og sjirengi
af oss vanaböndin. — Jeg veit að
„Vort lán býr í oss sjálfum
í vorum reit, ef vit er nóo“.
í>að er ósanngjarnt að heimta af
J>eim, sem finnur að pví, sem er ábóta
vant hjá öðrum, að hann ráði eitin bót
á pví. Hann getur [>að J>ó fyrst
og fremst ekki nenia ]>ví að eins
að J>eir viðurkenni að liann hafi
satt að mæla, en hitt er sjálfsagt
að hann geri allt sem í hans valdi
stendur til að bæta úr ]>ví, sem
honum pykir illa fara. En meira
verður ekki af honum heimtað. Jeg
veif, að pað er mín eigin pjóð,
sem jeg er að segja til syndanna.
En pað er ekki að virða og elska
[>jóð sína, að hræsna fyrir henni,
að látast ekki sjá galla hennar,
pótt auðsætt sje að [>eir verði henni
fyr eða síðar til fals og eyðilegg-
ingar. Jeg veit að nokkrum pykir
pað goðgá næst, að finna að pví,
sem pjóðlegt er kallað. En er allt
ágætt sem pjóðlegt er? Hræsnin
er pjóðleg hjá oss eins og nú er,
on er hún ágæt fyrir ]>ví? Jeg
vona menn viðurkenni, að pví að
eins sje pað ágætt, setn pjóðlegt
er kallað, að pað sje pað í raun
og veru, en ekki að eins í trú inanna.
t>á er að lýsa pví, hvaðan jeg
áliti að sjálfspekkingin eigi að spretta.
Mjer virðist pví vera auðsvarað.
Kristindómurinn kennir oss að pekkja
sjálfa oss. Enginn sannur kristinn
maður er hræsnari, er eigingjarn,
er afskiptalaus af löstutn og ljótu
siðferði. í einu orði: kristindómur-
inn skerpir rjettlætistilfinninguna og
sýnir manninum, á hverju stigi liann
'0cr aðrir sieu í siðferðisleo-u tilliti.
n •> o
Jeg er pá loks kominn að peirri
niðurstöðu, að ]>jóðlestir vorir eru
sjirottnir af pví:
Að kristindómsiíflð er lifandi dautt,
Af lífskrapti trúar er fölkið snautt,
I>að sofa ekki allir — en hafa
ekki hátt,
Þeir iialda , að menn vakni, pó
talað sje lágt. —
Jeg, sein petta rita, er ekki
jirestur, en allt um J>að er nijer
kristindómsmálefnið úhugamál J>ví
að jeg sje, að ekkert getur vakið
on íílætt vort mókandi og hnig'n-
andi pjóðlíf, nema kraptur kristin-
dómsins.
„Prestarnir eiga að ráða bót á
öllu pessu“, segja inenn. En getum
vjer búizt við að ]>eir geti einir
mikið aðgjört, ineðan peir eiga eigi
að fagna neinni samvinnu frá hálfu
safnaðanna. Þetta málefni ætti að
vera ölluin jafnt áhugamál, sem
annars viðurkenna að kristindómur-
inn sje annað en dauður bókstafur,
tómur liijómur. Allir upj>fræðendur
pjóðarinnar ættu að vera fullir af
lí(i osr anda kristindómsins. Sið-
n
næðisrnenntunin ætti að vera sam-
n
einuð allri annari menntun. í einu
orði: kristindómurinn á að vera
grundvöllur allrar (annarar) meiint-
unar. Annars er menntunin svipt
allii [>ýðingu fyrir liið andlega líf.
NOHTHERN PACIFIC
ANO MANITOBAcRAILWAY.
Time Table, taking elTe t Dec. 30. 1889.
North B’n’d í? (X South B’n’d

Daily Exept Sunday Daily I’assen- ger. > c 0 0: STATIONS. 'bfl c 8 rt Ph Freight.

n°. 55 No. 53 S Cent. St. Time No. 54 N056
i-3°P 4-I5P 0 a Winnipeg d io.coa 4-3°P
«-25P 4.11 p 1.0 Kennedy Aven 10.53-v 4-35P
1 •15 P 4-°7P 3-° Pórtagejunct’n 10.57 a 4-45P
I2-47P 3-54P 9-3 .St. Norbert.. 11.11 a 5.o8p
12.20 p 3-42P ■5-3 . . .Caitier.. .. n.24a 5-33P
11.32 a 3-24P 23-5 ..St. Agathe. 11.42 a 6.05P
11.12 a 3- ióp 27.4 .Union Point. 11.50 a 6.20p
10.47 a 3-°5P 32.5 .Silver Plains. 12.02 p 6.40P
10.11 a 2.48 p 40.4 ... Morris .. . 12.20 p 7-°9P
9.42 a 2-33P 46.8 . . .St. ]ean... 12.409 7-35P
8.58a 2.13p 56.0 .. Letellier .. 12.55P 8. I2p
8.15 a 7-l5ii 1-53P i.48p 65.0 a}wLynne{^ 1 ■15 P i-"7P 8.50P
7.ooa i.4op 6S.1 d. Pembina. . a I-25PI9-05P
10.10 a 268 .Grand Forks. 5-2op
5-25 n Winnipjunct’n 9-5°P
s-35 . Minneapolis . 6.353
ö.OOp d. . St. Paul. .a 7.05 a
Westward. Eastward^
io.2oa . . Bismarck . . 12.35 a1
10.11 p . . Miles City. .1 Il.oóaj
2.509 . .. Helena ... | 7-20p
IO. 50 a Spokane Falls 12.40»
5-4°P . Pascoe Tunct. 6. iop
6.40^ .. Portland... 7.00 a
’via O.R.&N,)
6.45 a . . .Tacoma,, . 6.45^
(v. Cascade d.)
3-'5P .. l’ortland.. . 1 ’v. Cascade d.)| io.oop
Daily ex. Su STATIONS. Daily exSu.
11. ioa O Winnipeg .... Kennedy Ávenue.... 4.2op
°-57 a 3-° >•32 p
io. 24 a io.ooa '3-5 5.06 p 5-3°P
21.0
19-3511 .... Gravel Pit Spur 5-55P
9-15 a 35-2 Eustace 6.17 p
8.52.1 42.1 6- 38 p 7- °SP
8.25 a 5°-7 ... Assiniboine Bridge... .
8. ioa 55-5 ...Portage la Prairie.. . . 7-2op
Pullman Palace Sleeping Cars and Dining
Cars on Nos. 53 and 54.
Passengers will be carried on all regular
freight trains.
Nos. 53 and 54 will not stop at Kennedy
Avc.
J. M. GRAHAM, II, SWINFORD,
Gen’l Manager. Gen’l Agent.
Winnipeg. Winnipeg^