Lögberg - 12.03.1890, Blaðsíða 6

e
LÖGBERG, MIDVIKUDAGINN 12. MARZ 1890.
F ) ’Ii IRIÆS T ( Tll (rJ/
GllÆNLAND.
Bandaríkja-blaö eitt sjefur þenn-
an útdrátt af fyrirlestri, soin kvenn-
maöur aÖ nafni Miss Olof Krarer
lijelt uni Grænland. Fyrirlesturinn
synist liafa vcrið <rott dæmi Jiess,
Lvað telja má Ameríkumönnum trú
um, p»ví að ekki sjást á greininni
nein merki [>ess, að frjettaritarinn
nje neinn annar áheyrandi haíi ve-
fengt neitt.
í byrjun fyrirlestursins sagði
liún frá æsku árum sínum og lifn-
aðarháttuin Jrjóðar sinnar, meðal
annars að menn Jivoðu sjer aldrei,
og að í fyrsta skipti er hún sá sápu-
stykki hefði hún stungið p>ví upp
í sig og ætlað aö jeta pað.
Hún talaði um hið kalda lopts-
iajr, og sagði að fyrst eptir að liún
kom til Jiessa lands (Ameríku) hefði
liún orðið að búa í herbergi með
ís og snjd í. Á Grænlandi eru
engir prestar, enoir læknar, lög-
menn nje frjettablöð. Dar eru enjr-
ir skölar, allt *sem menn læra er
J>að, sem foreldrarnir kenna börn-
uin sínuin, og pað er: að vera
o'óður við móður sína. Dar er
]>ekktur að eins einn sjúkdómur —
sumir eru veikir 2 ár, sumir 4 ár
og ailir sem fá Jiessa veiki veslast
upp og deyja - hún heldur að pað
sje [>að sem lækriar hjer kalla tær-
in<ru. Grænlendinfrar pvo sjer aldrei
frá J)ví peir fæðast og J>an<rað til
J>eir deyja. Til eldiviðar liafa peir
ekkert annað en lýsi o<r bein, ojr
á snjóhúsunum er enfrinn reykliáf-
ur svo allur reykur verður að fara,
út um dyrnar.
Þegar jeg var flutt frá Græn-
landi til íslands, sa<rði hún, var jeg
iö ára frömul. Jeg var pá dökk
að yfirliti eins o<r Tndíáni, liárið á
mjcr var lirafusvart og svo lím-
kennt af l\?si og reyk, að J>að fest-
ist við hendurnar á manni eins o<r
O
1 jara. Eptir að je<r kom til Is-
lands lajrðist jog veik, og var pá
klippt af injer allt liárið; næst peg-
ar hár mitt óx var [>að frljáandi
eins o<r [>jer sjáið að J>að er nú.
— Hæstu menn á Grænlandi eru
að eins 4 fet á hæð, sein kemur
til af J>ví að menn hafa ekkert sjer
til matar annaö en hrátt kjöt og
lysi. A Grænlandi er cnjrinn mat-
ur soðinn, að J>ví undanteknu að
konur kasta kjötpusum á eldinn til
J>ess að píða pær handa börnum
sínum á meðan pau eru of ung
til pess að vinna á liráu frosnu
keti.
Dagurinn, sagði hún, sem er sex
mánuðir er versti tíminn af árinu vegna
snjóbirtu sem allir kveljast af meira
og minna. Norðurljósin lýsa inönnum
á nóttunum. Kveldið og ajitureld-
ingin eru beztu tímarnir í árinu,
J>á springur ísinn og gliðnar í
sundur, og pá veiða menn seli og
rostunga sjer til matar. Hvalirnir
eru fjarska stórar skepnur, sumir
90 fcta langir og sumir 100 feta
langir; J>eir festa sig stundum í
Isnum og pá vinna menn á J>eim
og J>akka hinuin góða anda fyrir
að liafa sent [>eim slíkar skcpnur.
Selir eru drepnir með spjótum,
búnum til úr rostungstönnum; sá
af vciðimönnunum sem fyrstur verð-
ur til að særa selinn með spjóti
sínu eignast skinnið, en matnum er
skipt jafnt milli allra. Hreindýra-
ket er sjalilan jetið, húðirnar af
[>eim eru liafðar til að fóðra utan
með peim hundasleða, og sinarnar
eru brúkaðar í hundaaktýgi. Hund-
arnir eru Ijósgráir, mjög llkir ame-
rikönskum úlfum; dug’legir og sterkir.
íbúðarhús manna, scm cru
byggð úr snjó, eru lijer um bil 0
feta há á stærð við mátulegt svefn-
herbergi fyrir 2 menn, pau eru
byggð mörg saman og myndast
pannig porp af snjóhúsum með
nokkra mílna millibili; livað langt
norður pessi byggð nær veit eng-
inn. Gólfin í húsunum eru búin
til úr ísflekum með loðskinna-gólf-
teppum. Dyrnar á liúsunum eru
mátulega liáar fyrir 8 ára gömul
börn lijer í landi. Eldstæðið er á
miðju gólfi og eldiviðurinn or hval-
bein, spik og inagurt ket. Eldur-
inn er kveiktur ineð pví að slá
saman tinnu og rostungsbeini; hvcr
sem á tinnu á Grænlandi er talinn
ríkur inaður. I>eir fátækari verða
að fá lánaða tinnu til [>ess að
kveikja hjá sjer eldinn ineð. Tinn-
ur eignast menn pannig að J>ær
berast á land með ísjökum.
Degar börnin gera eitthvað, sem
J>au mega ekki gera, J>á er hirt-
ingin vanalega innifalin í pví að
brenna barnið einlivers stuðar inn
að beini; börnin eru látin standa
með krosslagða handleggina á með-
ati verið er að brcnna ]>au. JIiss
Krarer sýndi á sjor handleggina, sem
báru [>ess Ijósan vott að hún hafði
orðið hluttakandi í J>essum píslum,
pegar hún var barn. Ef barn veik-
isk, fær móðirin viðbjóð og and-
stvggð á pví, hún sem sje trúir
pví að illur andi liafi tekið sjer
bústað I barninu. Afleiðingin verð-
ur eðlilega sú að barnið deyr, og
kastar pá móðirin J>ví út eins og
liræi.
Ástæðan til J>ess að Miss Krarer
fór til íslands, sagði hún, var sú
að íslenzkir sjófarendur liröktust til
Grænlands og brutu J>ar ski]> sitt
og eptir að peir höfðu dvalið eitt
ár á Grænlandi tóku [>rjár fjöl-
skyldur sig sanian um að fv 1 gja
i peim til íslands. Miss Krarer til-
heyrði cinni af J>essum prem fjöl-
skyldum. Eptir margra mánuða
ferð á hundasleðum komst petta
fólk með heilu og höldnu til ís-
lands.
í>essar J>rjár grænlenzku fjöl-
skyldur settust að á Islandi og
hún (Miss Krarer) var sett til
mennta á íslenzkum trúarboðs skóla,
og par heyrði hún fyrst talað um
Ameríku, land frelsisins J>ar sem
allar pjóðir eru boðnar velkomnar.
Hún komst loksins til Ameríku fyr-
ir 8 árum síðan, og ferðaðist eins
og leiðin lá til Bandaríkjanna í
gcgnum Manitoba, Quebec og Minne-
sota. Fvrst eptir að hún kom til
Bandaríkjanna var liún Jasin vegna
hitans en hún vandist fljótt breyt-
ingunni.
Hún sanðist vcra eins liá eins
n
og meðalmaður á Grænlandi. í
fyrsta sinni sem Jiún sá liáan
mann var á íslandi. Faðir hennar
var einum T>umlun<ri hærri en hún
og vóg 160 pund. Móðir liennar
var jafnliá fi'iðurnum (2 fet 4 J>uml.)
og vóg 150 pund. Hún sjálf vóg
140 pund pegar hún kom til ís-
lands, en hefur ljetzt um 20 pund
síðan.
„Kvennfólki hjer í landi“, sagði
M iss Krarer, „mundi geðjast að
einu á Grænlamli. iJar J>yrftu ]>ær
ekkert liandarvik að vinna. (hlátur)
í>ar J>arf aldrei að J>vo, hvorki föt
nje gólf. Þar parf ekkert að sjóða,
J>ví J>ar er ekkert vatn og allt er
jetið hrátt. I >ar parf hvorki að pvo
sig nje greiða hár sitt. Þegar menn
eru búnir að borða, núa peir feit-
inni af höndunum á sjer framan í
sig og [>ykir pað heilmikil búnings-
bót. Eptir að grænlenzku stúlkurn-
ar hafa makað á sjer andlitið og
hárið uj>p úr lýsi, finna [>ær álíka-
mi kið til sín eins og [>ær allra
fínustu hjer í landi ej>tir að pær
hafa málað sig upj> á ameríkanska
móðinn (lilátur). £>cgar barn fæðist,
J>á er ]>að makað upj> úr lýs: í
staðinn fyrir að pvo J>að eins og
aiður er hjcr í landi. Allt. txun
grænlenzka kvennfólkið J>arf að gera
er pað að jeta, sofo og fara á
fætur J>egar ]>ví gott pykir; jeta
nóg til ]>ess að lialda í sjer lífinu
og deyja J>egar [>að getur ekki
lifað lengur. Á Grænlandi J>ekkist
ekki æðri og lægri stjett, par eru
allir jafnmiklir menn; eða rjettara
sagt, [>ar yæru allir jafnir (stynur
pungan) ef J>að væri ckki vegna
tinnunnar.
Grænlendingar eru búnir að
taka út vöxt, J>egar peir eru 25
ára. Aldrei befur heyrzt að Græn-
lendingar hafi orðið eldri en 00
ára. Allir Grænlendingar eiga j>oka,
sern sýnir hvað gamlir ]>eir eru,
peir kasta sem sje beini í j>okann
æfinlega [>egar sólin kemur uj>p
(einu sinni á ári).
ENN UM SEÐLA PÓSTÁVÍSAN-
TRNAR Á ÍSLANDI.
(Niðurl. frá 8. síðu).
Jeg gerði í fyrri grein minni
óbeinlínis grein fyrir [>essu með peiin
orðum, sem jirentuð eru nj>j> apt-
ur í 44. ur. nl. Hingaö til o. s. frv.
Jeg hef sein sje liingað til liaft pað
álit á ritst. „Lbs.“, að h e n 11 i væri
„gaumur gefandi, og pess vegna
vildi jeg reyna að leiðrjetta villurn-
ar' lijá henni. En peim manni álít
jeg ekki í pcnsu máli gauinur gef-
andi, sem er svo fáfróðvr að liann
segir að landssjóður íslands láni gegn
0 jirCt. ársvöxtuin, sbr. „Djóðólf“
1886 bls. 34; sem er gæddur pann-
ig löguðum spádómsgáfum, að hann
veit fyrir víst, að landsbankinn hrynji
strax á 1. ári, sbr. „í>jóðólf“ 1886
bls. 38 og víðar; en reynslan lief-
ur órðið að bankinn á 3-J árum hef-
ur grætt 67 pús. kr.; — sem lmgsar
svo logiskt að hann ályktar, að Is-
land eigi ekki að borga Dan-
mi>rk jióstávísanaSkuld sína af því
að íslcnzku seðlarnir eru ekki gjald-
gengir í ríkissjóð, „Lb.“ nr. 27;-—
sem er svo innrœttur, að hann seg-
ir, að ráðaneyti íslands og Danmerk-
ur hafi búið til í sameiningu stjórn-
arreglur í kyrrpey í þeim tilgangi
að sr’tkja peninga vt ár hinni ís-
lenzku ]>jóð, „Lb.“ 28; að landshöfð-
ingi íslands og alpingismenn, full-
trúar J>jóðarinnar, „rjvfi grunelvall-
arregiur skgmamlegru þingskapail,
„brjóti skyldu sína“ og pantsetji alla
fastöign íslauds rikissjóði Dana, til
þess að kotna Islandi i (lyðinga-
klcer, „Lb.“ 35 og brúki „svlvirði-
leg landráð'-1 „Lb.“ 37;- -eða sem
kemur með svona dæmi máli sínu
til sönnúnar: „Halldór fær 12,000 kr.
lán hjá bankanum og fer með seðl-
ana á pósthúsið og fær ávísanir á
rikissjóð fyrir seðlaandvirðið og er
|>á, jxifcxur Ifc&uifc lteíur lekið við á
vísununum, kominn i 10,000 kr.
skuld við rikissjóðu. Með öðrum
orðum: Halldór skuldar J>á lands-
bankanum 10,000 kr., og ríkissjóði
10,000 kr„ allt svo sumtals 20,000
kr. (!!!), „Lb.“ 47.
Svona væri hægt að lialda á-
fram hcilan dag, að benda á misskiln-
inginn, „gorhráa fáviskuna“, stóryrð-
in, brixlyrðin nærri í hverri setningu
í öllum peim ritgerðum, sem lierra
E. M. hefur skrifað um fjárhagsmál
íslands einkum nú í ár. Hvernig
getur pví ritstj. „Lbs.“ dottið í hug
að nokkur maður nenni að moka
allan ]>ann haug, eða nokkurt blað
mundi geta ljeð öllum peim orðurn
rúm, sem purfa til að tæta svona
langar og margar ritgerðir í sund-
ur, orð fyrir orð, einkum pegar
potta mál er svo vaxið, að almenn-
ingur getur ekki allt af fylgzt með
í J>ví, J>ar sem pað er nokkuð sjer-
staklega hagfræðislegt.
Jeg efast alls ekki um að hr.
E. M. sje að öllu öðru en J>essu,
mjög merkur maður; að hann ann
íslandi ov að allar hans ritxerðir
“ O
um J>etta mál eru sj>rottnar af um-
hyggju fyrir velferðpess. Mjerfinnst
J>vi J>að vera sanngirnis-krafa, að
leiða ritgerðir hans í J>essu máli
sem mest hjá sjer, cins og íslenzku
blöðin liafa gert, en kenna í brjósti
um hann fyrir pá sturbHndni, sem
augu lians hafa fyrir hagfræði ís-
lands.
Reykjavík, 2. fobr. 1890.
Halldór Jónsson.
„Klding“, hin ný-útkomna skáld-
saga ej>tir Torfhildi Holm er nú til
sölu hjá hr. Á. Friðrikssyni 223
Ross Str. sem liefur aðalútsölu á
henni í Canada.
Bókin kostar $1,50.
TAKIÐ ÞIÐ YKKUll TIL
OG HKIMSÆKIÐ
EAT0N.
og pið verðið steinhissa, hvað ódýrt
pið geitið keyjit nj'jar vörur,
---EINMITT NÚ.--------
Wjiklar byrgðir af svörtum og mislit
um kjóladúkum.
50 tegundir af allskonar skyrtuefni
hvert yaril 10 c. og J>ar ytir.-
Fataefni úr alull, union- og bóm-
ullar-blandað, 20 e. og par yfir.—.
Karlmanna, kvenna og bavnaskór
---með allskonar verði.-
Karlmanna alklæðnaður $5,00 og
par yfir.-----
Ágætt óbrennt kaffi 4 pd. fyrir $ 1.
—Allt ódýrara en nokkru sitmi á/ður.
W. H- E/\T0fl & Co.
SELKIRK ,MAN.
JARDARFARIR.
Hornið á Main k, Notre Damee
jLíkkistur og allt sem til jarS-
larfara þarf,
ÓDÝRAST í BŒNUM.
Jeg geri mjer mesta far um, að
allt geti farið sein bczt fratn
við jarðarfarir.
Telephone Nr. 413.
Opið dag og nótt. É
M. HUGHES.
182
ándstætt olium regium, iið (jer farið úr vörzlum rjett-
arins, nema rjetturinn veiti sjerstakt leyti til jess. Það
er líka greimlegt, að jeg get ekki lagt neinar hömlur
á frelsi yðar ng skipað yður að dvelja hjá mjer. Sann-
ast að segja efnst jeg um, að mögulegt væri að geia
slíkt ineð nokkrn öðrti móti en pví, að Jingið gæfi út
lög um |að. Og |>ar sem svona stendur á, |>á kannast
jeg við ]>að, að mjer er ekki fyllilega ljóst, liverja
stefnu rjett er að taka viðvikjandi Jessari erfðaskrá, sem
svo mikils er um vert“.
„Mjer dettur í hug,“ sagði Mr. Sliort, að áteikn-
tið afsknpt af erfðaskránni ætti að leggjast við skjala-
safnið, og að í áteiknuninni skyldi vera sjerstök grein
um tað, livernig á stamli".
„<),“ sagði doktorinn lærði, og nuggaði gleraugun
sín, „út úr |>essu sein |>jer nú segið dettur mjer nokkuð
í lmt. Jleð leyfi JIiss Smithers getuin við lagt nokk-
uð betra við sUjalasafnið heldur en áteiknaða afskript
af erfðaskránni — við tökum Ijósmynd af erfðaskránni
og leggjum liana við skjalasafnið. Oþægiudin, sem Miss
Smitliers hefur af slíku, verða mjög iítij, og ineð jví
móti má fyrirbyggja að vanda-spursmál komi upp
siðar“.
„I>ykir yður nokkuð fyrir pvi, góða mín“? spurði
Lady Holmhurst.
„Ó, ekki hýst jeg við Jví,“ sngði ágústa ólundar-
lega; „lað er svo að sjá, sem jeg sje nú orðin almenn-
ings eign“.
„.Jæja, |>á; fyrirgefið |ið eitt augnablik," sagði doktor-
inn lrcrði. Það er Ijósmyndari lijer rjett hjá, og jeg
Iief áður leitað til lians í embœttiserindum. Jeg ætla
að skrifa lionum línu og spyrja hann, hvort hann geti
litið lijer inn“.
Lptir fáeinar mínútur l;om svar aptur frá ljósmynd-
188
aranum; liann sagði, gjer skyldi verða ánægja að liitta.
doktor Probate um klukkan 3, en þangað til hefði hann
öðrum störfum að gegna.
„Jæja“, sagðt rloktoiinn, „þatS er greinilegt,, að jeg
get ekki leyft Miss Smitlier að fara úr rjettarins vörzl-
um fyrr en búið er að taka ijósmyndina. Bíðum nú
við, jeg beld að þið liatið verið |>au seinustu, sem við
mig vildu tala |ennan morguninn. Ilvað segið þið nú
um að fá ykkur eitthvað að borða? Við verðum ekki
5 mínútur að aka til Simpsons, og mjer skyldi þykja
undur-vænt nm, ef |>ið vilduð gera ykkur þessa nauð-
ungar-hið • sem viðfeldasta.“
Lady Ilolmhu-st var orðin glorhungruð, og sagði
sjer skyldi vera það framúrskarandi mikil ánægja, og
þess vegna fóru þau öll - - að undanteknum Mr. Johu
Short, sem fór eitthvað annað að gera, og kvaðst mundu
koma aptur kl. 3 — í vagni Lady Holmhursts til veit-
iugahússins, og þar stóðst þessi frámunalega ástúðlegi
registrator kostnaðinn af hinum dýrðlegasta morgun-
verði með kampavíni, og liann var svo ástúðlegur, að
það lá nærri að báðar konurnar yrðu ástfangnar af lion-
um, og jafnvel Eust.ace nejTddist til að kanrast við það
fyrir sjálfum sjer, að út úr hjónaskilnaðar-rjettinum
gæti gott komið. Máltíðin var mjög fjörug, og yfir
henni var meðal annars sögð sagan af æfintýrum þeim
sem Ágústa hafði ratað í. Doktorinu rak endahnútinn
á með skálræðu.
„Af því sem Lady Ilolmhurst liefur sagt heyri jeg
að þið, ungu persónurnar, eruð að [gera ráðstafanir —
lim — til þess að eiga kost á að geta einhvern tíma
1 framtíðinni mætt í þeim rjetti, sem jeg hef um mörg
ár haft þann heiður að vera við riðinn — það er að
segja, að þið ætlið nð giptast. Nú, hjónabandið er
eptir minni reynzlu, og húu er töluvert tnikil, áhættu-
180
Ágústu. Greinar og sögur um þessa effSaskra komu í
blöðunum, en hún skipti sjer auðvitað ekkert af því.
En svo var það á ijórða degi eptir að myndin
hafði verið tekin af henni til þess að geymast hjá
registrator. að þetta mál komst lengra en það hafði
nokkurn tíma áður komizt. Þá vildt svo til um morg-
uninn, að Lady Hoimliurst bað Ágústu að fara fyrir
sig til vissrar búðar á Regentstræti til þess að kaupa
eitthvert skraut, sem lnín þurfti að setja á ekkju-kjóla
sína. Ágústa lagði ]>ví af stað um klukkan hálf-eitt og
var þjónustustúlka Ladv Holmhursts með henni. Jafn-
skjótt og þær höfðu lokað eptir sjer framdyrunum á
liúsinu í Hannover-square, tók hún eptir því að tveir eða
þrír menn, heldur grunsamlegir útlits, voru að flækjast
þar ftam og aptur, og þessir menn hjeldu þegar á eptir
þeim og gláptu á hana eins og tröll á heiðríkju. Ihin
hjelt samt sem áður áfram, án þess að skipta sjer af
þessu, þangað til liún var komin inn í Regentstræti; þá
var allstór hópur manna á eptir heDni, og þeir voru að
tala sín á milli, í hálfum hljóðum en með miklum á-
kafa. Það fyrsta sem hún sá í Regentstræti var maður,
sem var að selja ljósmyndir. Vara lians rann auðsjá-
anlega út, því að það var töluverður ltópur kriugum
hann, og hann var að grenja eitthvað, sem hún ekki
gat heyrt hvað var. Allt í einu nam karlmaður einn,
sem keypt hafði eina ljósmyndina, staðar rjett fyrir
framan hana og leit á my'ndina; með því að maðurinn
var lágvaxinn en Ágústa há, þá gat hún sjeð yflr herð-
arnar á honum, og á næstu sekúndu hrökk hún aptur
á bak og rak upp gremju-hljóð. Og það var engin
furða, því að Ijósmyndin var af henni sjálfri, eins og
hún hafði setið fyrir í flegna kjóinum, í skrifstofu re-
gistrators. Það var ekki mögulegt á því að villast —
þarna var myndin af erfðaskránni, tattóveraðri þvert
jTlir herðarnar á henni.